Ауызша корпус

Сұхбат беруші	Сөздің бейнежазбасы	Сөйлеуші орфоэпиясы	Сөздің орфоэпиялық нормасы	Сөздің орфографиясы
Абзал Құспан	▶	↑ардақты 'ағайын → // құрметті көрөрмендер↑ ↑^уосы мүмкүндүкті пайдалана ^уотырып → // мен бүгүн ^йел алдында → // қоғам алдында белгілі қоғам қайраткері арман шораев ағамыздан кешірім сұрағым келеді ↓ /// ↑^йегер ^йестеріңізде болса→ ^йекі мың ^уон тоғыз жылдың қазан айында мен белгілі журналист→ // қоғам белсендісі ^уосы сәуле әбділдақанқызына интервью беру барысында ^уөзүмнің қорғауымдағы // серік түкеев пен // ислам әбішовке қатысты // қылмыстық іс бойынша // тапсырушылардың қатарында ^уосы ' арман шораев та бар // деген сипатта мәлімет таратқан болатұнмын↓///	↑ардақты'ағайын → // құрметті ͡гөрөрмөндер↑↑^уосұ мүмкүндүкті пайдалана'^уотұрұп → // мем бүгүн ^йел алдында → қоғам алдында ͡б̊елгілі ͡ғоғам қайраткері'арман шораев ағамыздаң гешірім сұрағым ͡геледі↓/// ↑^йегер ^йестеріңізде ͡б̊олса → // ^йекі мың он тоғұж жылдың ͡ғазан айында мем белгілі жұурналыйст → // қоғам белсендісі 'осұ сәуле ' әб̊ділдақаңқызына ійнтервьйүу ͡б̊ерүу ͡б̊арысында ^уөзүмнүң қорғауұмдағы серік түкөөв пен ыйслам әб̊ішовке қатысты қылмыстығ іс ͡пойұнша тап̊сырұушұлардың ͡ғатарында ^уосұ арман шораев та ͡б̊ар деген сыйпатта мәлімет таратқам болатыммын↓///	Ардақты ағайын, құрметті көрермендер! Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, мен бүгін ел алдында, қоғам алдында белгілі қоғам қайраткері Арман Шораев ағамыздан кешірім сұрағым келеді. Егер естеріңізде болса, 2019 жылдың қазан айында мен белгілі журналист, қоғам белсендісі, осы Сәуле Әбділдақанқызына интервью беру барысында, өзімнің қорғауымдағы Серік Түкеев пен Ислам Әбішовке қатысты қылмыстық іс бойынша тапсырушылардың қатарында осы Арман Шораев та бар деген сипатта мәлімет таратқан болатынмын.
Абзал Құспан	▶	↑^уосыған байланысты маған қатысты талап-арыз беріліп → // азаматтық іс ^уөндүрісі басталған болатын алматы қалалық алмалы ' аудандық сотында ↓/// ↑сол сот процесі күні бүгүнге дейін жалғасып келе жатыр → // ↑^уосы айтқан сөздерім үшін → // арман шораевтан кешірім сұрауыма бір ^йемес → // бірнеше жағдай қатарынан себеп болып ^уотыр↓/// ↑біріншіден ^уосы жерде → мән-жағдайларды түсіндіре кетейін↓/// ↑^уосы сәуле ' әбділдақанқызына интервью беру барысында → // мен арман шораевты тапсырысшы деп атауыма→^уөзүмнің қорғауымдағы сотталушы азаматтардың // айтқан сөзі себеп болған болатын↓/// ↑^уол туралы сол интервьюда → // солай ашық айтылды⁀да↓///	↑^уосұғам байланысты мағаң ғатысты талаб̊-͡арыз ͡б̊еріліп → // азаматтығ іс өндүрүсі ͡б̊асталғам болатын алматы қалалығ алмалы 'аудандық сотұнда↓/// ↑сол сот просесі ͡гүнү ͡б̊үгүңгө дейін жалғасып келе жатыр → // ↑^уосы 'айтқан сөздөрүм үшүн → // арман шораевтаң гешірім сұрауұма ͡б̊ір емес → // бірнеше жағдай ғатарынан себ̊еп полұб̊ ͡отұр↓/// ↑біріншіден ^уосұ жерде →мән-жағдайларды түсүндүре ͡гетейін↓/// ↑^уосұ сәуле 'әб̊ділдақаңқызына ійнтервьйүу ͡б̊ерүу ͡б̊арысында → // мен арман шораевты тап̊сырышшы деб̊ ͡атауұма → // ^уөзүмнүң ͡ғорғауұмдағы сотталұушы 'азаматтардың айтқан сөзү себ̊еп полғам болатын↓/// ↑^уол тұуралы сол ійнтервьйүуда → // солай ашығ айтылды⁀да↓///	Осыған байланысты, маған қатысты талап-арыз беріліп, азаматтық іс өндірісі басталған болатын, Алматы қалалық Алмалы аудандық сотында. Сол сот процесі күні бүгінге дейін жалғасып келе жатыр. Осы айтқан сөздерім үшін, Арман Шораевтан кешірім сұрауыма бір емес бірнеше жағдай қатарынан себеп болып отыр. Біріншіден осы жерде мән-жағдайларды түсіндіре кетейін. Осы, Сәуле Әбділдақанқызына интервью беру барысында, мен, Арман Шораевты тапсырысшы деп атауыма - өзімнің қорғауымдағы сотталушы азаматтардың айтқан сөзі себеп болған болатын. Ол туралы сол интервьюда солай ашық айтылды да.
Абзал Құспан	▶	↑алайда арман шораев // бір тапсырысшы болатындай біздің қолымызда → // соның ішінен менің қолымда // бір материалдық сипаттағы → // құжат түріндегі → // қандай да бір болмасын дәлелдер жоқ болатын және ^уол кезде⁀де болған жоқ↓/// ↑мен және ^уондай материалдық құжаттар бар деп → // дәлелдемелер бар деп мәлімет айтқан жоқ болатынмын → біріншіден↓/// ↑^йекіншіден ^уосы ^йекі мың ^уон тоғыз жылдың желтоқсан айында мен → // алматы қаласының ^уонкалогиясында → // сол кезде ' ауырып жатқан досым бейсен құрамбек бауырымыздың қал-жағдайын біліп барған болатынмын↓/// ↑мен жалғыз барған жоқпын→ ^уол кезде қасымызда сәуле ' әбділдақанқызы болды → ^уортақ достарымыз ғабит абдулазизұлы ^уөзүнің келіншегі ғазизамен бірге болды↓/// ↑барған гезімізде ^уосы палатада бейсекеңнің жан-жары гүлмира⁀да болған болатын↓///	↑алайда 'арман шораев бір тап̊сырышшы ͡б̊олатындай біздің ͡ғолұмұзда → // сонұң ішінен менің ͡ғолұмда ͡б̊ір матерійалдық̊ сыйпаттағы → // құжат түрүндөгі → // қандай да ͡б̊ір ͡б̊олмасын дәлелдер жоқ ͡полатын және ^уол кезде⁀де ͡б̊олған жоқ↓/// ↑мен және ^уондай матерійалдық құжаттар ͡б̊ар деп→ дәлелдемелер ͡б̊ар деп мәлімет айтқан жоқ ͡полатыммын→ // біріншіден↓/// ↑^йекіншіден ^уосы 'екі мың ^уон тоғұж жылдың желтоқ̊сан айында мен → // алматы қаласының ^уоңкалогұйасында → // сол гезде 'ауұрұп жатқан досұм – бейсең ғұрамбек бауұрұмұздың ͡ғал-жағдайым біліп парғам болатыммын↓/// ↑мен жалғыз ͡б̊арған жоқпұн → // ^уол гезде қасымызда сәуле 'әб̊ділдақаңқызы болдұ → // ^уортағ ͡достарымыз ғаб̊ыйт аб̊дұулазыйзұлы ^уөзүнүң келіншегі ғазыйзамем бірге ͡б̊олдұ↓/// ↑барғаң гезімізде 'осұ палатада ͡б̊ейсекеңнің жан-жары гүлмүйра⁀да ͡б̊олғам болатын↓///	Алайда Арман Шораев бір тапсырысшы болатындай біздің қолымызда, соның ішінен менің қолымда бір материалдық сипаттағы, құжат түріндегі, қандай да бір болмасын дәлелдер жоқ болатын және ол кезде де болған жоқ. Мен және ондай материалдық құжаттар бар деп, дәлелдемелер бар деп мәлімет айтқан жоқ болатынмын, біріншіден. Екіншіден, осы 2019 жылдың желтоқсан айында мен Алматы қаласының онкологиясында сол кезде ауырып жатқан досым – Бейсен Құранбек бауырымыздың қал-жағдайын біліп барған болатынмын. Мен жалғыз барған жоқпын, ол кезде қасымызда Сәуле Әбділдақанқызы болды, ортақ достарымыз Ғабит Абдулазизұлы өзінің келіншегі Ғазизамен бірге болды. Барған кезімізде, осы палатада Бейсекеңнің жан-жары Гүлмира да болған болатын.
Абзал Құспан	▶	↑осылардың көзүнше → // сол кезде бейсекең⁀де бұл жайға ^уөзінің алаңдаушылығын білдіріп → ай → // абзал → // сендер⁀де ^йелдің азаматтарысыңдар↓/// ↑біріңе ' айтсам → // ^йекіншісіне ' айтпай қалсам → // ыңғайсыз болар↓/// ↑бірақ сен келіп ^уотыр ^уекенсің → // саған айтайын → // ^уосы істі сен тоқтатсаңшы↓/// ↑азаматсыңдар → // бір-бірлеріңіздің әкелеріңізді sup>уөлтірген ^йештеңелеріңіз жоқ → // алып бара жатқан → деп → осы істі тоқтатуға бір себепкер болсаңшы → деп ^уөзүнің ^уөтінішін айтқан болатын↓/// ↑артынан бірақ айтқан болатын → ↑мен ^йенді осы ' айағымнан тұрайын → жазылайын → сосын ^йекеуіңді ^у өзім тоқтатам → әйтпесе қазір саған айтып → арманға ' айта ' алмай қалсам → ^уонда дұрыс болмайды → ^йекеуіңе бірдей ^уекі жақтан айтып → мен ^усы істі тоқтатам → деген бағытта ' айтқан болатын↓///	↑^уосұлардың ͡гөзүншө→ сол⁀ гезде ͡б̊ейсекең де ͡б̊ұл жайға ^уөзүнүң алаңдаушұлұғұм білдіріп→ ай→ аб̊зал→ сендер⁀де ^йелдің азаматтарысыңдар↓/// ↑біріңе 'айтčам → // ^йекіншісіне 'айтпай қалсам → // ыңғайсыз ͡б̊олар↓/// ↑бірақ̊ сең геліб̊ ^у͡отұр ^йекенсің → // саған айтайын→ // ^уосы істі сен тоқтатčаңшы↓/// ↑азаматčыңдар → // бір-͡б̊ірлеріңіздің әкелеріңіздің ^уөлтүргөн ^йештеңелеріңіж жоқ → // алып пара жатқан → // деп → // ^уосы ' істі тоқтатұуға ͡б̊ір себ̊епкер ͡б̊олсаңшы → // деб̊ ͡өзүнүң ^уөтүнүшін айтқам болатын↓/// ↑артынам бірағ айтқам болатын → // ↑мен ^йенді ^уосұ айағымнан тұрайын → // жазылайын → // сосұн ^уекеуүңде ^уөзүм тоқтатам→ әйтпесе қазір саған айтып → // армаңға'айта 'алмай ғалсам → // ^уонда дұрұс ͡полмайды → // ^уекеуүңө ͡б̊ірдей ^уекі жақтан айтып → мен ^уосы 'істі тоқтатам → дегем бағытты 'айтқан болатын↓///	Осылардың көзінше, сол кезде Бейсекең де бұл жайға өзінің алаңдаушылығын білдіріп: «- Ай, Абзал, сендер де елдің азаматтарысыңдар. Біріңе айтсам, екіншісіне айтпай қалсам, ыңғайсыз болар. Бірақ сен келіп отыр екенсің, саған айтайын: осы істі сен тоқтатсаңшы. Азаматсыңдар, бір-бірлеріңіздің әкелеріңізді өлтірген ештеңелеріңіз жоқ, алып бара жатқан», - деп, - «Осы істі тоқтатуға бір себепкер болсаңшы», - деп өзінің өтінішін айтқан болатын. Артынан бірақ айтқан болатын: «- Мен енді осы аяғымнан тұрайын, жазылайын, сосын екеуіңді өзім тоқтатам, әйтпесе қазір саған айтып, Арманға айта алмай қалсам, онда дұрыс болмайды, екеуіңе бірдей екі жақтан айтып, мен осы істі тоқтатам», - деген бағытта айтқан болатын.
Аден Марғұлан	▶	↑Туыстар қалайсыңдааар↑/ ↑Келе жатқан жаңа жылдарыңмеен↑ ↑Мына біздің Марго жыл соңна дин келін ап келем деб ед↑/// ↑Сопиып әлі жүр / джыл бітті / келін де жоқ / түк те жоқ↑/// ↑Мынау неме джіберілмей ғалды↑/// ↑Марго / кел↑/// ↑Мен сені грұппаға салыб жібериін суретке түсріп↑/// ↑Кән көринш↑/// ↑Ой мам / неге менің осы оншамееес фотомды группаға жібересіз↑ ↑Кеше анау сүмірейіп / көзім жанып тұрған фотомды статусқа сапсапсыз↑/// ↑Өй енді / телефоннан шығар↑///	↑тұуұстар ͡ ғалайсыңдар↑/ ↑кележатқан жаңа ͡ жылдарыңмен↑ ↑мына б̊іздің марго жыл соңұна дейің ͡ гелін алып ͡ гелем деб̊ ͡ ^йеді↑/// ↑сопұйұб̊ ͡ әлі жүр / жыл бітті / келін͡ де жоқ / түк͡ те жоқ↑/// ↑мынау немене жіб̊ерілмей͡ ғалды↑/// ↑марго / кел↑/// ↑мен сені грұуппаға салыб͡ ̊ жіб̊ерейін сүурөткө түсүрүп↑/// ↑кәне͡ гөрөйүншү↑/// ↑^уой мам / неге менің ^у ос'онша sup>йемес фотомдұ грұуппаға жіб̊ересіз↑ ↑кеш'анау сүмүрөйүп / көзүм жанып тұрған фотомдұ статұусқа салып тастап̊сыз↑/// ↑өй ^йенді / телефоннан шығар↑///	Туыстар қалайсыңдааар? Келе жатқан жаңа жылдарыңмен! Мына біздің Марго жыл соңына дейін келін алып келем деп ед. Сопиып әлі жүр, жыл бітті, келін де жоқ, түк те жоқ. Мынау немене жіберілмей қалды. Марго, кел. Мен сені салып жіберейін суретке түсіріп. - Кән көринш. Ой мам, неге осы менің оншамееес фотомды группаға жібересіз? Кеше анау сүмірейіп, көзім жанып тұрған фотомды салсаңызшы. - Енді, телефоннан шығар
Аден Марғұлан	▶	↑Вот соны ойлап мам / мен сізге жаңа жылға→ / отырыңыз каз / отырыңыз / отырыңыз↑/// ↑Айфон он үш сыйлайм↑/// ↑Бұл телефонның бір плюсы→ / киноэффект режимі бар↑/// ↑Енді анау уатсаптағы жаңағ статус бар емес па→ / соны киноэффект режимімен түсретін боласыз↑/// ↑Ал енді мен видеоға түсіріп жіберин↑/// ↑Туыстар / жаңа жыл мейрамы → / құтты болсын↑ ↑Ойбой / мынаның камерасы шынымен күшті екен ғой иә↑ ↑Жаңа оскыр дедің ба не дедің, соңа қалай үміткер болам мен↑	↑вот čон'ойлап мам / мен сізге жаңа жылға→ / ^уотұрұңұз͡ ғазір / ^уотұрұңұз / ^уотұрұңұз↑/// ↑айфон ^уон үш сыйлаймын↑/// ↑бұл телефоннұң бір плйұусұ→ / кійноэффект ірежіймі͡ б̊ар↑/// ↑^йенд'анау ұуатčаптағы жаңағы статұус пар ^йемес͡ па→ / сонұ͡ гійноэффект ірежіймімен түсүрөтүм боласыз↑/// ↑ал ^йенді мен війдеоға түсүрүб̊͡ жіб̊ерейін↑/// ↑тұуұстар / жаңа жыл мейрамы → / құттұ ͡ б̊олсұн↑ ↑^уойб̊ой / мынаның ͡ гамерасы шынымең ͡ гүшт'^йекен ғой ійә↑ ↑жаң'оскар дедің ͡ ба не дедің, соғаң͡ ғалай үмүткөр ͡ б̊олам мен↑	Вот соны ойлап мам, мен сізге жаңа жылға. Отырыңыз каз, отырыңыз, отырыңыз. Айфон 13 сыйлайм. Бұл телефонның бір плюсы киноэффект режимі бар. Енді анау уатсаптағы жаңағы статус бар емес па соны киноэффект режимімен түсіретін боласыз. - Ал енді мен видеоға түсіріп жіберейін. - Туыстар, жаңа жыл мейрамы құтты болсын! - Ойбой, мынаның камерасы шынымен күшті екен ғой иә. Жаңа оскар дедің ба не дедің, соған қалай үміткер болам мен?
Айдар Асқарбек	▶	↑Кинодан үзінді: «- Сакура: Духын орнындама↓/// ↑Қорқпая қой бауырым↓/// ↑Қалай? - Маңқа: Бірде бір сенімнен шыққан емес↓/// ↑Сізге айттымғо↓/// ↑Сакура: Жәрийд, әзірше сенің қасында жүре тұрсын↓/// ↑Көреміз ар жағын↓/// ↑Маңқа: Болды братан/ көріскенше өнда↓///	↑кұйнодан үзүндү /сакұура: дұухұн ^уорнұндама↓/// ↑қорқпайа ͡ ғой бауұрұм↓/// ↑қалай/ маңқа: бірде ͡ б̊ір сенімнен шыққан ^йемес↓/// ↑сізг'айттымғо ↓/// ↑сакұура: жәріййд, әзірше сенің ͡ғасында жүрө тұрсұн↓/// ↑көрөмүз ар жағын↓/// ↑маңқа: болдұ братан/ көрүскөнше ^уөнда↓///	Кинодан үзінді: «- Сакура: Духың орнындама? Қорықпай-ақ қой бауырым. Қалай? - Маңқа: Бірде бір сенімнен шыққан емес. Сізге айттымғой. - Сакура: Жарайд, әзірше сенің қасығда жүре тұрсын. Көреміз ар жағын. - Маңқа: Болды братан, көріскенше онда.»
Айдар Асқарбек	▶	↑Әрине кастингтен өттім↓/// ↑Ыы→/ сол шақтар мен МВД жұмыснан кеткен болатынм↓/// ↑Сол кезде қонаққа Балым Мақсатовнанын үйіне қонаққа шәйға келдім↓/// ↑Сол сәттерде ыы/ Меруерт Дүйсеновна деген біздің кастинг директоры келді↓/// ↑Сонда әңгімелесіп отырып: «сен не жұмыстан кетіп қалдыңба↓/// ↑Сен актерскийда көргің келме ма өзіңді?» -дегенде «Иә!» -дедім↓/// ↑Сөңгин «жарайд бір кейіпкер бар/ біз соған көрейік деп едік сені» -деп ұсынды↓///	↑әрійне ͡гастыйңгтен ^уөттүм↓/// ↑ыы→/ сол шақтар мен мвд жұмұснаң геткем болатымм↓/// ↑сол ͡ гезде қонаққа ͡ б̊алым мақ̊сатовнанын үйүнө қонаққа шәйға ͡ гелдім↓/// ↑сол сәттерд'ыы / мерүуөрт дүйсөновна дегем біздің ͡ гастыйңг дійректорұ ͡гелді↓/// ↑сонд'әңгімелесіп ^уотұрұп: «сен не жұмұстаң гетіп қалдыңба↓/// ↑сен актерскіййда ͡ гөргүң ͡ гелме ͡ ма ^уөзүңдү↑ дегенде «ійә!» -дедім↓/// ↑сөңгүйн «жарайд бір ͡ гейіпкер ͡б̊ар/ біс соғаң гөрөйүк деп ^йедік̊ сені» деб̊ ͡ұсұндұ↓///	Әрине кастингтен өттім. Ыы.. сол шақтар мен МВД жұмысынан кеткен болатынмын. Сол кезде қонаққа Балым Мақсатовнаның үйіне қонаққа шәйға келдім. Сол сәттерде ыы.. Меруерт Дүйсеновна деген біздің кастинг директоры келді. Сонда әңгімелесіп отырып: «сен не жұмыстан кетіп қалдыңба? Сен актерскийда көргің келме ма өзіңді?» -дегенде «Иә!» -дедім. Сөңгин «жаравйд бір кейіпкер бар, біз соған көрейік деп едік сені» -деп ұсынды.
Айдар Асқарбек	▶	↑Ол кезде кейіпкер Кеша болатын↓/// ↑Мені қарағанда↓/// ↑Сонда/ дәл сол сәтте Баян Мақсатовна кріп келд/ қонаққа Балым Мақсатовнаға↓/// ↑Меруерт Дүйсеновна айтқанда: «осы Айдарды көрейін деп отырм Кешаға» дегенде/ маған біраз қарап тұрт та: « 1-2 ми/ 5 минуттай/ біраз ойланып қарап тұрт та «жоқ→/ Сакура қылып көрейк»- деді↓/// ↑Мен ол кезде білмейм сценари ештеңе↓/// ↑«Сакура деген кім» десем сөнен кейін ақырындап түсіндіре бастады↓/// ↑Сүйтіп бірталай видеопробаларды көрдік↓/// ↑Басқа актерлармен камерада қалай жұмыс стейтінімізді/ біраз жұмыстар болды↓/// ↑Сүйтіп ресми кастингтен өттік↓///	↑^уол ͡ гезде ͡гейіпкер ͡геша ͡б̊олатын↓/// ↑мені ͡ғарағанда↓/// ↑сонда/ дәл сол сәтте ͡ б̊айан мақ̊сатовна ͡гріп келд/ қонаққа ͡ б̊алым мақ̊сатовнаға↓/// ↑мерүуөрт дүйсөновн'айтқанда: «^уос'айдарды көрөйүн деп ^уотұрм ͡гешаға» дегенде/ мағам біраз ͡ ғарап тұрт ͡ та /бір-екі ми/ бес мыйнұуттай/ біраз ^уойланып қарап тұрт ͡ та «жоқ→/ сакұура ͡ғылып көрөйк/ деді↓/// ↑мен ^уол ͡ гезде ͡б̊ілмейм ссенарый ^йештеңе↓/// ↑«сакұура дегең гім/ десем сөнөң ͡ гейін ақырындап түсүндүре ͡б̊астады↓/// ↑сүйтүп пірталай війдеопроб̊аларды ͡гөрдүк↓/// ↑басқ'актерлармен камерада ͡ғалай жұмұс стейтінімізді/ біраж жұмұстар ͡ б̊олдұ↓/// ↑сүйтүп іресмій гастыйңгтен ^уөттүк↓///	Ол кезде кейіпкер Кеша болатын. Мені қарағанда. Сонда, дәл сол сәтте Баян Мақсатовна кіріп келді, қонаққа Балым Мақсатовнаға. Меруерт Дүйсеновна айтқанда: «осы Айдарды көрейін деп отырмын Кешаға» дегенде, маған біраз қарап тұрды да: « 1-2 ми.. 5 минуттай, біраз ойланып қарап тұрды да «жоқ, Сакура қылып көрейік»- деді. Мен ол кезде білмейм сценари ештеңені. «Сакура деген кім» десем содан кейін ғана барып түсіндіре бастады. Сөйтіп бірталай видеопробаларды көрдік. Басқа актерлармен камерада қалай жұмыс істейтінімізді, біраз жұмыстар болды. Сөйтіп ресми кастингтен өттік.
Айдар Асқарбек	▶	↑Кинодан үзінді↓/// «- Алмат: Ал құрметті әріптестер мен сендерд шақырған себебім/ келес аптаның басынан бастап/ жаңа бағдарламамен гстрөлдік сапарға шығамыз!» Мысалы: Алмат Сағатов ағамызбен қарағанда/ ыы→/ енді өмірде абыройлы кісі/ үлкен кісі/ баяғыдан бері танитын↓/// ↑Сомен кішкене мен қысылдым/ үйткені/ сенарий бойынша онымен қарым қатынасым кішкене оған сыйластық жоқ етін↓/// ↑Ыы→/ сол маған кішкене қиынға соқты↓/// ↑Сол кезде Меруерт Дүйсеновнаның талабы болғаны/ «Жоще с ним разгаваривай»- деп айтты↓/// ↑Дәл сол сөзін айтып отырм↓/// ↑Сол кішкене қиынға соқты: «Будь жоще» дегені↓/// ↑Иа бұл менің алғашқы жобам бірінші маусым↓/// ↑Өзімді сынап көрдім/ ұнады өзіме/ ыы→/ штегі бір ынтам бар екенін сезіндім↓/// ↑Сол дәл жұмыстеватрмыз сол енді↓///	↑кұйнодан үзүндү↓/// ↑алмат ал ғұрметт'әріптестер мен сендерд шақырған себ̊еб̊ім/ келес аптаның басынам бастап/ жаңа ͡б̊ағдарламамен гстрөлдүк̊ сапарға шығамыз/ мысалы/ алмат čағатов ағамызб̊ең ғарағанда/ ыы→/ ^йенді ^уөмүрд'аб̊ыройлұ кісі/ үлкөң ͡ гісі/ байағыдам бері таныйтын↓/// ↑сомең гішкене мең ғысылдым/ үйткөнү/ сенарыйй бойұнша ^уонұмең ғарым қатынасым ͡гішкене ^уоған сыйластығ жоқ ^йетін↓/// ↑ыы→/ сол мағаң гішкене қыйыңға соқтұ↓/// ↑сол ͡ гезде мерүуөрт дүйсөновнаның талаб̊ы ͡б̊олғаны/ «жошше с ним ыразгаварыйвай/ деб̊ ͡айтты↓/// ↑дәл сол сөзүн айтып ^уотұрм↓/// ↑сол гішкене қыйыңға соқтұ /бұудь жошше/ дегені↓/// ↑ыйа ͡б̊ұл менің алғашқ̊ы жоб̊ам бірінші маусұм↓/// ↑^уөзүмдү сынап көрдүм/ ұнады ^уөзүмө/ ыы→/ штегі ͡б̊ір ынтам бар ^йекенін сезіндім↓/// ↑сол дәл жұмұстеватрмыс сол ^йенді↓///	Кинодан үзінді. «- Алмат: Ал құрметті әріптестер мен сендерді шақырған себебім, келесі аптаның басынан бастап, жаңа бағдарламамен гәстрөлдік сапарға шығамыз!» Мысалы: Алмат Сағатов ағамызбен қарағанда, ыы.. енді өмірде абыройлы кісі, үлкен кісі, баяғыдан бері танитын. Сомен кішкене мен қысылдым, өйткені, сценарий бойынша онымен қарым қатынасым кішкене онымен сыйластық жоқ етін. Ыы.. сол маған кішкене қиынға соқты. Сол кезде Меруерт Дүйсеновнаның талабы болғаны, «Жоще с ним разговаривай»- деп айтты. Дәл сол сөзін айтып отырмын. Сол кішкене қиынға соқты: «Будь жоще» дегені. Иа бұл менің алғашқы жобам бірінші маусым. Өзімді сынап көрдім, ұнады өзіме, ыы.. іштегі бір ынтам бар екенін сезіндім. Сол дәл жұмыс істеп атырмыз сол енді..
Айдар Асқарбек	▶	↑Кинодан үзінді: « - Сакура: Жоха маған айтты сенің нестегеніңді↓/// ↑Сен не олармен жалғыз төбелесіп жүрсіңба↓/// ↑Кеша: Иә↓/// ↑Сакура: Хә.. (күлкі)↓/// ↑Базар жоқ↓/// ↑Бірақ/ бұның ақымақтық болды ғо↓/// ↑Кеша: Енді ол жерден бізге ақша түсіп тұратын болад↓/// ↑Сакура: Сендердін осы ақшадан басқа ойлайтын заттарың барма↓/// ↑Не гөрінді сонша↓///	↑кұйнодан үзүндү /сакұура/ жоха маған айтты сенің нестегеніңді↓/// ↑сен не ^уолармен жалғыз төб̊өлөсіб̊ жүрсүңба↓/// ↑кеша/ ійә↓/// ↑сакұура/ хә↑ (күлкү)↓/// ↑базар жоқ↓/// ↑бірақ/ бұнұң ақымақтық ͡полдұ ͡ ғо↓/// ↑кеша/ ^йенді ^уол жердем бізг'ақ̊ша түсүп тұратым болад↓/// ↑сакұура/ сендердін ^уос'ақ̊шадан басқа ^уойлайтын заттарың барма↓/// ↑не гөрүндү сонша↓///	Киондан үзінді: « - Сакура: Жоха маған айтты сенің не істегеніңді. Сен не олармен жалғыз төбелесіп жүрсіңба? - Кеша: Иә! - Сакура: Хә.. (күлкі) Базар жоқ! Бірақ, бұның ақымақтық болды ғой! - Кеша: Енді ол жерден бізге ақша түсіп тұратын болады. - Сакура: Сендердің осы ақшадан басқа ойлайтын заттарың барма? Не көрінді сонша?»
Айдар Асқарбек	▶	↑Бала гезден деп айтсам өтірік болар→/ бірақ/ студенттік кезде пайда болд→/ студенттік кезде/ ыы/ бір ұсыныс түсті↓/// ↑Менің есімде жоғ қалай болғаны бірақ/ МG продакшнның «Обратная сторона» деген полуметр киносы бар/ соған мені көрген/ басты рөлге↓/// ↑О жерде де біраз пробалар болып кастингтен біраз өтіп/ ыы→/ главный рөлге өттім↓/// ↑Бірақ/ ол кезде басты рөлге қарындасым Аша Матайды көрді/ енді продюссердің өзінің көруі бойынша енді қарындаспен аға бірге ойнай алмады ғой/ сол кезде: «кешір біз Ашаны таңдадық» өйткені ол кезде Қазақстанға әйгілі болды/ бізге де сол керек деген сияқты↓///	↑бала гезден деб̊ ͡айтčам ^уөтүрүк болар→/ бірақ/ стүудөнттүк кезде пайда ͡ б̊олд→/ стүудөнттүк кезде/ ыы/ бір ұсұнұс түстү↓/// ↑менің ^уесімде жоғ қалай болғаны ͡ б̊ірақ/ мg продак̊шнның ^уоб̊ратнайа сторона/ дегем полұумөтр ͡ гұйносұ ͡ б̊ар/ соған мені ͡гөргөн/ басты ^үрөлгө↓/// ↑^уо жерде де ͡б̊іраз проб̊алар ͡б̊олұп кастыйңгтем біраз ^уөтүп/ ыы→/ главный үрөлгө ^уөттүм↓/// ↑бірақ/ ^уол ͡ гезде ͡б̊асты ^үрөлгө қарындасым аша матайды ͡гөрдү/ ^йенді продйұуссөрдүң ^уөзүнүң ͡ гөрүуү ͡б̊ойұнша ^йенді ͡ ғарындаспен аға ͡ б̊ірге ^уойнай алмады ͡ ғой/ сол гезде/ кешір ͡б̊із ашаны таңдадық ^уөйткөнү ^уол ͡ гезде қазақ̊стаңғ'әйгілі болдұ/ бізге ͡ де сол ͡ герек деген сыййақты↓///	Бала кезден деп айтсам өтірік болар, бірақ, студенттік кезде бір ұсыныс түсті. Менің есімде жоқ қалай болғаны бірақ, МG продакшнның «Обратная сторона» деген полуметр киносы бар соған мені көрген, басты рөлге. Ол жерде де біраз пробалар болып кастингтен біраз өтіп главный рөлге өттім. Бірақ, ол жерге басты рөлге қарындасым Аша Матайды көрді, енді продюссердің көруі бойынша қарындаспен аға бірге ойнай алмайды ғой, сол кезде: «кешір біз Ашаны таңдадық» өйткені ол кезде Қазақстанға әйгілі болды, бізге де сол керек деген сияқты..
Айдар Асқарбек	▶	↑Кинодан үзінді: «- Абзал: Давай хахаа (күлкі) - Сакура: Еркекшема↓/// ↑Мухаға айтып барыңдар Щеноктан өзінде ұстасын ол/ ие болсын!» Ұнады/ кейіпкердін өзі/ образы↓/// ↑Ыы→/ басында кішкене→/ ыы→/ сценарии бойынша өзгешелеу етін/ ыы/ ішкі дүниесі әңгімесі кішкене көптеу болатын↓/// ↑Сосын режиссер Самал ханыммен кішкене ақылдасып/ бір түйінге келдік↓/// ↑Сакура енді/ үлкен бір еркектер қауымының көш башшысы десед↓/// ↑Сондықтан оның көп сөзі болмауы керек↓/// ↑Менін ойымша/ менің тәжерибемде ондай адамдар көргем/ жұмыс барысымен/ білем таним↓/// ↑Сондықтан олар көп сөзді болмау керек/ нахты қысқа да нұсқа сойлеу керек↓/// ↑Сондай ғана өзгерістер жасадым кішкене Самал ханыммен/ ақылдасып↓///	↑кұйнодан үзүндү /аб̊зал давай хахаа (күлкү) сакұура/ ^уеркек̊шема↓/// ↑мұухағ'айтып барыңдар шшеноктан ^уөзүнд'ұстасын ^уол/ ійе ͡б̊олсұн↑ ұнады/ кейіпкердін ^уөзү/ ^уоб̊разы↓/// ↑ыы→/ басында ͡гішкене→/ ыы→/ ссенарыйи ͡б̊ойұнша ^уөзгөшөлеу ^уетін/ ыы/ ішкі дүнүйөс'әңгімесі кішкене ͡гөптөу ͡б̊олатын↓/// ↑сосұн ірежійссер самал ханыммең гішкен'ақылдасып / бір түйүңгө келдік↓/// ↑сакұура ^уенді/ үлкөм бір ^уеркектер ғауұмұнұң ͡гөш башшысы десед↓/// ↑сондұқтан ^уонұң ͡гөп̊ сөзү ͡б̊олмауұ ͡герек↓/// ↑менін ^уойұмша/ менің тәжерійб̊емде ^уондай адамдар ͡гөргөм/ жұмұс ͡парысымен/ білем таныйм↓/// ↑сондұқтан ^уолар ͡гөп̊ сөздү ͡б̊олмау ͡герек/ нахты қысқа ͡ да нұсқа сойлеу ͡герек↓/// ↑сондай ғана ^уөзгөрүстер жасадым ͡гішкене самал ханыммен/ ақылдасып↓///	Кинодан үзінді: «- Абзал: Давай хахаа (күлкі) - Сакура: Еркекшема? Мухаға айтып барыңдар Щеноктарын өзінде ұстасын, ие болсын!» Ұнады, кейіпкердің өзі, образы. Ыы.. басында кішкене сценарии бойынша өзгешелеу еді, ішкі дүниесі әңгімесі кішкене көптеу болатын. Сосын режиссер Самал ханыммен кішкене ақылдасып, бір түйінге келдік. Сакура енді, үлкен бір еркектер қауымының көш басшысы деседі. Сондықтан оның көп сөзі болмауы керек. Менің ойымша, менің тәжерибемде ондай адамдар көргем, жұмыс барысымен, білем таним. Сондықтан олар көп сөзді болмауы керек, нақты қысқа да нұсқа болуы керек. Сондай ғана өзгерістер жасадым кішкене Самал ханыммен ақылдасып.
Айдар Асқарбек	▶	↑Сөнанкейн енді өзімнің көз қарасыммен былай характерін шығардым↓/// ↑Ыы→/ ұнады↓/// ↑Несімен ұнады→/ әділеттілігімен/ әрине↓/// ↑Ең бастысы сол әділеттілік шығар/ маған ұнағаны↓/// ↑Әрине енді/ өз өзіңе деген/ ыы→/ өзімді қатты сынайм/ өз өзіме қатты критикпін деп айтсам болад↓/// ↑Сондықтан бірінші жоба болғаннан кейн енді шығарылмадым деп ойлайм бір 100% ға↓/// ↑Бірінші маусымда↓/// ↑Ыы→/ енді/ толықтай шығара алмадым деп айтсам↓///	↑сөнаңкейн ^йенді ^уөзүмнүң ͡гөз ғарасыммем былай характерін шығардым↓/// ↑ыы→/ ұнады↓/// ↑несімен ұнады→/ әділеттілігімен/ әрійне↓/// ↑^йең бастысы сол әділеттілік̊ шығар/ маған ұнағаны↓/// ↑әрійне ^йенді/ ^уөз ^уөзүңө деген/ ыы→/ ^уөзүмдү қатты сынайм/ ^уөз ^уөзүмө қатты ͡грійтійкпін деб̊ ͡айтčам болад↓/// ↑сондұқтам бірінші жоб̊а ͡б̊олғаннаң ͡ гейн ^йенді шығарылмадым деп ^уойлайм бір жүз пайызға↓/// ↑бірінші маусұмда↓/// ↑ыы→/ ^йенді/ толұқтай шығар'алмадым деб̊ ͡айтčам↓///	Сөненкейн енді өзімнің көз қарасыммен енді былай характерін шығардым. Ыы.. ұнады. Несімен ұнады.. әділеттегімен әрине. Ең бастысы сол әділеттілік шығар, маған ұнағаны. Әрине енді, өз өзіңе деген.. өзімді қатты сынайм, өз өзіме қатты критикпін деп айтмсам болады. Сондықтан бірінші жоба болғандықтан енді шығара алмадым деп ойлаймын бір 100% ға. Бірінші маусымда. Толықтай шығара алмадым деп айтсам..
Айдар Асқарбек	▶	↑Кинодан үзінді: «- Сакура: аш көзіңді↓/// ↑Брат↓/// ↑Аш↓/// ↑Брат↓/// ↑Жоқ! (жылап..)» Ыы→/ қиындықтар жанағы/ түсірілім барысында да жанағы/ Алмат аға/ алмат ағамен кішкене қиындықтар болды↓/// ↑Ұялғанымнан кішкене қысылғанымнан онан кейін ол кісінің мысы күшті болад/ негізі ойнағанда↓/// ↑Жақсы актерский бергенімен актерлерде сондай бар↓/// ↑Партнер қалай беред/ сен солай ойнайсың деген сияқты↓/// ↑Өте/ актерский беру өте мықты ол кісінің/ бірақ/ екінші жағы мысымен басып тұрад ол кісі↓///	↑кұйнодан үзүндү /сакұура/ аш көзүңдү↓/// ↑брат↓/// ↑аш↓/// ↑брат↓/// ↑жоқ↑ жылап/ ыы→/ қыйындықтар жанағы/ түсүрүлім барысында да жанағы/ алмат аға/ алмат ағамең гішкене қыйындықтар ͡б̊олдұ↓/// ↑ұйалғанымнаң гішкене қысылғанымнан ^уонаң ͡ гейін ^уол гісінің мысы ͡гүштү ͡б̊олад/ негізі ^уойнағанда↓/// ↑жақ̊с'актерскійй бергенімен актерлерде сондай бар↓/// ↑партнер ғалай беред/ сен солай ^уойнайсың деген сыййақты↓/// ↑^уөтө/ актерскійй берүу ^уөтө мықты ^уол гісінің/ бірақ/ ^йекінші жағы мысымем басып тұрад ^уол ͡ гісі↓///	Кинодан үзінді: «- Сакура: аш көзіңді! Аш! Брат! Жоқ! (жылап..)» Қиындықтар жаңағы Алмат аға.. алмат ағамен қиындықтар болды. Ұялғанымнан кішкене қысылғанымнан одан кейін ол кісінің мысы күшті болады, негізі ойнағанда. Жақсы актерский бергенімен актерлерде сондай бар. Партнер қалай береді, сен солай ойнайсың деген сияқты. Өте, актерский беруі өте мықты ол кісінің, бірақ, екінші жағы мысымен басып тұрады ол кісі.
Айдар Асқарбек	▶	↑Үлкен кісі тәжерибесі мол бұл салада/ сондықтан/ сондай қиыншылықтар болды кішкене сол кісімен ойнағанда текстын ұмытып деген сияқты↓/// ↑Бірақ/ онан кейн өз өзімді жинап/ ол кісімен де сөйлесп келсіп/ бәрін жасадық↓/// ↑Сол сахна/ одан кейін досымды өлтіретін сахна/ кшкене қиынға соқты/ өйткені/ өте драматикалық қиындау сахна/ жаңағы эмоцияны шығару керек/ бір дубльден болмады бірден↓/// ↑Бірақ менде өз өмірімде/ құдай сақтасын сондай болмаса да/ соған ұқсас ситуация болды/ соны кішкене есіме түсіріп сонда шығардым кішкене/ десем болад↓///	↑үлкөң ͡ гісі тәжерійб̊есі мол бұл салада/ сондұқтан/ сондай ғыйыншылықтар ͡б̊олдұ ͡гішкене сол ͡ гісімен ^уойнағанда тек̊стын ұмұтұп деген сыййақты↓/// ↑бірақ/ ^уонаң ͡ гейн ^уөз ^уөзүмдү жыйнап/ ^уол гісімен ͡ де сөйлөсп келсіп/ бәрін жасадық↓/// ↑сол сахна/ ^уодаң ͡ гейін досұмдұ ^уөлтүрөтін сахна/ кшкене қыйыңға соқтұ/ ^уөйткөнү/ ^уөтө драматыйкалық қыйындау сахна/ жаңағ'эмосұйаны шығарұу ͡герек/ бір дүубльдөм болмады ͡б̊ірден↓/// ↑бірағ менде ^уөз ^уөмүрүмде/ құдай сақтасын сондай болмаса ͡ да/ соған ұқ̊сас сыйтұуасыйа ͡б̊олдұ/ сонұ ͡гішкене ^йесіме түсүрүп̊ сонда шығардым ͡гішкене/ десем болад↓///	Үлкен кісі тәжерибесі мол бұл салада, сондықтане, сондай қиыншылықтар болды кішкене сол кісімен ойанағанда текстын ұмытып деген сияқты. Бірақ, одан икейін өз өзімді жинап, ол кісімен де сөйлесіп келісіп, бәрін жасадық. Сол сахна, одан кейін досымды өлтіретін сахна, кішкене қиынға соқты, өйткені, өте драматикалық қиындау сахна, жаңағы эмоцияны шығару керек, бір дубльден болмады бірден. Бірақ менде өз өмірімде, құдай сақтасын сондай болмаса да, соған ұқсас ситуация болды, соны кішкене есіме түсіріп сонда шығардым кішкене, десем болады.
Айдар Асқарбек	▶	↑Кинодан үзінді: «- Сакура: Джоха! ↑Джоха↓/// ↑Брат↓/// ↑Көзінді жұмба↓/// ↑Браат↓/// ↑Аш көзінді↓/// ↑Аш↓/// ↑Брат Джоха!» Ой/ ол дайындық өте мыхты болды↓/// ↑Екі айдай мен Ольга Александровна Ывландина деген кісі бар/ өте мықты тәжерибесі мол мастерым менің↓/// ↑Өте қатты сыйлайм↓/// ↑Сол кісі мені әбден бәрін қыр сырына үйретті/ әкелді↓/// ↑Сол кісмен дайындалдық↓/// ↑Дәл осы образға дайындалдық↓/// ↑Кәдімгідей текстпен жұмыс істеп/ ол кісі→/ ол кіснің өзінің бір ерекшелігі сабаққа/ как/ сабақ ретінде емес бір психологический жұмыс деп жұмыс істейд↓///	↑кұйнодан үзүндү/ ↑сакұура/ джоха↑ ↑джоха↓/// ↑брат↓/// ↑көзүндү жұмба↓/// ↑браат↓/// ↑аш көзүндү↓/// ↑аш↓/// ↑брат джоха!» ^уой/ ^уол дайындық ^уөтө мыхты ͡б̊олдұ↓/// ↑^йек'айдай мен ^уольг'алек̊сандровна ывландыйна дегең гісі ͡б̊ар/ ^уөтө мықты тәжерійб̊есі мол мастерым менің↓/// ↑^уөтө қатты сыйлайм↓/// ↑сол ͡ гісі мен'әб̊ден бәрің ғыр сырын'үйрөттү / әкелді↓/// ↑сол ͡ гісмен дайындалдық↓/// ↑дәл ^уосұ ^уоб̊разға дайындалдық↓/// ↑кәдімгідей тек̊стпен жұмұс істеп/ ^уол ͡ гісі→/ ^уол ͡ гіснің ^уөзүнүң бір ^йерек̊шелігі саб̊аққа/ как/ саб̊ақ іретінде ^уемес ͡пір псұйхологұйческійй жұмұс теб̊ жұмұс істейд↓///	Кинодан үзінді: «- Сакура: Джоха! Джоха! Брат! Көзіңді жұмба! Браат! Аш көзіңді! Аш! Брат! Джоха!» Ой, ол дайындық мықты болды. Мен екі айдай Ольга Александровна деген кісі бар, өте мықты тәжерибесі мол мастерім менің. Өте қатты сыйлаймын. Сол кісімен әбден бәрін қыр сырын үйретті. Сол кісімен дайындалдық. Дәл осы образға дайындалдық. Кәдімгідей текстпен жұмыс істеп, ол кісі.. ол кісінің өзінің бір ерекшелігі сабаққа, сабаққа емес бір психологический жұмыс деп жұмыс істейді.
Айдар Асқарбек	▶	↑Сен/ өз өміріңе мысалы/ бір сахна болса/ со жерде бірден сұрах қояд/ неге ос жерде ослай стеды↓/// ↑Со кезде сен өзіңнің ойланып/ өзіне өмірдегі бір ситуациялар шығарып/ психологиялық келуің керек↓/// ↑Сонда сенің эмоцияң шығад деген бір/ өзінің жұмысы бар/ сондай/ үлкен мол↓/// ↑Сол кісмен біраз жұмыстедік/ ол кісіге үлкен рахмет/ әбден мені үйретті қыр сырына бірақ/ әлгүнге дейін мен ол кісімен араласып/ әлгүнге дейін сабақ алдым↓/// ↑Кинодан үзінді: « - Тергеуші: Кешаға халықаралық деңгейде іздеу жарияладық↓/// ↑Ерте ме кешпе ұсталад↓/// ↑Сакура: стаған кезде менімен кездестір↓///	↑сен/ ^уөз ^уөмүрүңе мысалы/ бір сахна ͡б̊олса/ со жерде ͡б̊ірден сұрах қойад/ неге ^уош шерд'осұлай стеды↓/// ↑со кезде сен ^уөзүңнүң ^уойланып/ ^уөзүнө ^уөмүрдөгі ͡б̊ір сыйтұуасыйалар шығарып/ псұйхологұйалық келүуүң ͡герек↓/// ↑сонда сенің эмосұйаң шығад дегем бір/ ^уөзүнүң жұмұсұ ͡б̊ар/ сондай/ үлкөн мол↓/// ↑сол ͡ гісмем біраж жұмұстедік/ ^уол ͡ гісіг'үлкөн ^ырахмет/ әб̊ден мен'үйрөттү қыр сырына ͡б̊ірақ/ әлгүңгө ͡ дейін мен ^уол гісімен араласып/ әлгүңгө дейін саб̊ағ алдым↓/// ↑кұйнодан үзүндү/ тергеушү/ кешаға халықаралығ ͡деңгейд'іздеу жәр'ыйаладық↓/// ↑^йерте ме ͡гешп'ұсталад ↓/// ↑сакұура: стағаң гезде менімең гездестір↓///	Сен, өз өміріңе мысалы, бір сахна болса, сол жерде бірден сұрақ қояды. Сол кезде сен өзің ойланып, өзіне өмірдегі бір ситуацияны, ситуацияларды шығаруың керек. Сонда сенің эмоцияң шығады деген бір, өзінің жұмысы бар. Сол кісімен біраз жұмыс істедік, ол кісіге үлкен рахмет.. әбден мені үйретті қыр сырына бірақ, әлі күнге дейін мен ол кісімен араласып, әлі күнге дейін сабақ алғым келед. Кинодан үзінді: « - Тергеуші: Кешаға халықаралық деңгейде іздеу жарияладық. Ерте ме кешпе ұсталады. - Сакура: ұстаған кезде менімен кездестір.»
Айдар Асқарбек	▶	↑Енді әркімнің өз/ мысалы/ басқа актер болғанда/ мүмкін/ сакураның мінезі басқалай болатынбеді↓/// ↑Әр актердың өзінің бір көзғарасы бар деген сияқты↓/// ↑Әрине/ мен бұ жерде→/ коп сахналарда өзім қалай көрем солай шығардым/ десем болад↓/// ↑Сол/ мысалы/ үндемеушілік↓/// ↑Ол мен шығарған бір ойым Самал ханыммен келісіп↓/// ↑Ол негізі/ бір жағынан өзімнің де характерыма сай затта/ көп сөйлеп сөйлемеу↓/// ↑Соны кейбір адамдар енді «сен образдан шығалмай қалдың/ деген сияқты күлед әрине/ бірақ/ ол олай емес↓/// ↑Мен өзімді қалай көрем өмірлік ұстанымым қандай соны беруге тырыстым камерамен↓/// ↑Мүмкін бір өзімде тұла бойымда жатқан бір тұнып жатқан/ бір сезімдерді мен алдыға шығардым Сакурамен↓/// ↑Әлеуметтік желіде көбнесе 70-80% жақсы қабылдады қалық→/ бірақ әрине/ критикасыз да болмайд/ критика да болды «Ойнай алмайсың/ шығаралмадың» деген сияқты↓///	↑^йенд'әркімнің ^уөз/ мысалы/ басқ'актер болғанда/ мүмкүн/ сакұураның мінезі ͡б̊асқалай болатымбеді↓/// ↑әр актердың ^уөзүнүң бір ͡гөзғарасы ͡б̊ар деген сыййақты↓/// ↑әрійне/ мем бұ жерде→/ коп̊ сахналарда ^уөзүм қалай гөрөм солай шығардым/ десем болад↓/// ↑сол/ мысалы/ үндөмөушүлүк↓/// ↑^уол мен шығарғам бір ^уойұм самал ханыммең гелісіп↓/// ↑^уол негізі/ бір жағынан ^уөзүмнүң ͡ де характерыма сай затта/ көп̊ сөйлөп̊ сөйлөмөу↓/// ↑сонұ ͡гейб̊ір адамдар ^уенді сен ^уоб̊раздан шығалмай ғалдың/ деген сыййақты ͡гүлөд әрійне/ бірақ/ ^уол ^уолай ^уемес↓/// ↑мен ^уөзүмдү қалай гөрөм ^уөмүрлүг ұстанымым қандай сонұ ͡б̊ерүугө тырыстым ͡гамерамен↓/// ↑мүмкүм бір ^уөзүмдө тұла ͡б̊ойұмда жатқам бір тұнұб̊ жатқан/ бір сезімдерді мен алдыға шығардым сакұурамен↓/// ↑әлеумөттүг желіде ͡гөбнөсө жетпісексен пайыз жақ̊сы қаб̊ылдады қалық→/ бірағ әрійне/ крыйтыйкасыз ͡ да ͡б̊олмайд/ крыйтыйка ͡ да ͡б̊олдұ «^уойнай алмайсың/ шығаралмадың» деген сыййақты↓///	Енді әркімнің өз.. мысалы, басқа актер болғанда, мүмкін, сакураның мінезі басқалай болатын ба еді. Әр актердың өзінің бір көзқарасы бар деген сияқты. Әрине, мен бұл жерде.. коп сахналарда өзімді қалай көрем, солай шығарам, десем болады. Сол мысалы, демеушілік. Ол мен шығарған ойым Самал ханыммен келісіп.. Ол негізі, бір жағынан өзімнің де характерыма сай затта, көп сөйлеп сөйлемеу. Соны кейбір адамдар енді «сен образдан шыға алмай қалдың», деген сияқты күледі әрине, бірақ, ол олай емес. Мен өзімді қалай көрем өмірлік ұстанымым қандай соны беруге тырыстым камерамен. Мүмкін бір өзімде тұла бойымда жатқан бір сезімдерді мен алдыға шығардым Сакурамен. Әлеуметтік желіде көбінесе 70-80% жақсы қабылдады халық, бірақ әрине, критикасыз да болмайды, критика да болды «Ойнай алмадың, шығармадың» деген сияқты..
Айдар Асқарбек	▶	↑Енді мен оған дайын болдым әрине/ өз-өзімнің минустарым білем/ расыменде кейбір комментарилар/ ыы→/ шындыққа сай/ оны мен өзім қабылдайм↓/// ↑Критиканы негізі мен өзім жақсы қабылдайм↓/// ↑Кинодан үзінді: «- Сакура: Сен мұнда нестеп жүрсің? - Рауза: Бір сағат бұрын ұшып келдім↓/// ↑Сен не мені көргеніңе қуанышты емессіңбе? - Сакура: Қуаныштымын↓/// ↑Бірақ неге айтқанды тыңдамайсың сен↓/// ↑Мен саған айттымғой/ қауіпті деп↓/// ↑Рауза: Қауіпті екенін блем/ саған қастандық жасаған не үшін айтпадың↓/// ↑Екінші маусым болад деген шын айтсам/ үмітте болған жоқ↓/// ↑Басында/ ол ойламаған жерден/ деген сияқты↓///	↑^йенді мен ^уоған дайым болдұм әрійне/ уөз-уөзүмнүң мыйнұустарым білем/ ырасыменде ͡гейб̊ір ͡гомментарыйлар/ ыы→/ шындыққа сай/ ^уонұ мен ^уөзүм қаб̊ылдайм↓/// ↑крыйтыйканы негізі мен ^уөзүм жақ̊сы қаб̊ылдайм↓/// ↑кұйнодан үзүндү/ ↑сакұура/ сен мұнда нестеб̊ жүрсүң↑ ↑ырауза↑ бір сағат пұрұн ұшұп келдім↓/// ↑сен не мені ͡гөргөнүңе құуанышты ^уемессіңбе↑ сакұура/ құуаныштымын↓/// ↑бірақ нег'айтқанды тыңдамайсың сен↓/// ↑мен саған айттымғой/ қауүптү деп↓/// ↑ырауза қауүптү ^йекенім блем/ сағаң ғастандығ жасаған н'үшүн айтпадың↓/// ↑^йекінші маусұм болад деген шын айтčам/ үмүттө ͡б̊олған жоқ↓/// ↑басында/ ^уол ^уойламаған жерден/ деген сыййақты↓///	Мен оған дайын болдым әрине, өз-өзімнің минустарымды білем, расыменде кейбір комментарилар шындыққа сай, оны мен өзім қабылдаймын. Критиканы негізі мен өзім жақсы қабылдаймын. Кинодан үзінді: «- Сакура: Сен мұнда не істеп жүрсің? - Рауза: Бір сағат бұрын ұшып келдім. Сен не мені көргеніңе қуанышты емессіңбе? - Сакура: Қуаныштымын! Бірақ неге айтқанды тыңдамайсың сен? Мен саған айттымғой, қауіпті деп. - Рауза: Қауіпті екенін білем, саған қастандық жасағанын не үшін маған айтпадың?» Екінші маусым болад деген шын айтсам, үмітте болған жоқ. Басында, ол ойламаған жерден, деген сияқты.
Айдар Асқарбек	▶	↑Бийіл Баян Мақсатовна келіп айқанда/ «екінші маусым болад» дегенде/ қуандым әрине/ бірақ ондай жоспарда болмағаннан кейін/ өзімде күткен жоқпы оны↓/// ↑Бірінші маусымда/ енді әрине/ Рауза ең басты кейіпкер болғандықтан әрине/ акцент сол кісіге болды↓/// ↑Сакураны мен өзім шығарып алдым↓/// ↑Үндемей/ көп сөйлемейтін кшкене/ ымм↓/// ↑Былай айтсақ серый кардинал дейдіғой үндемейтін Инстинг деген сияқты↓///	↑біййіл байан мақ̊сатовна ͡геліб̊ ͡айқанда/ «^йекінші маусұм болад» дегенде/ құуандым әрійне/ бірақ ^уондай жоспарда ͡б̊олмағаннаң гейін/ ^уөзүмдө күткөн жоқпұ ^уонұ↓/// ↑бірінші маусұмда/ ^уенд'әрійне / ырауза ^уең басты ͡гейіпкер ͡б̊олғандықтан әрійне/ аксент čол гісіге ͡б̊олдұ↓/// ↑сакұураны мен ^уөзүм шығарыб̊ ͡алдым↓/// ↑үндөмөй/ көп̊ сөйлөмөйтің гшкене/ ымм↓/// ↑былай айтčақ̊ серый гардыйнал дейдіғой үндөмөйтін инстійңг деген сыййақты↓///	Биыл Баян Мақсатовна келіп айқанда, «екінші маусым болады» дегенде, қуандым әрине..бірақ ондай жоспарда болмағаннан кейін, өзімде күткен жоқпын. Бірінші маусымда, енді әрине, Рауза ең басты кейіпкер болғандықтан әрине, акцент сол кісіге болды. Сакураны мен өзім шығарып алдым. Үндемей, көп сөйлемейтін кішкене, ымм.. Былай айтсақ серый кординал дейдіғой Инстинг деген сияқты.
Айдар Асқарбек	▶	↑Көлеңкеден бәрін қарап аңдып отыратын/ сондықтан көп эмоциясы жоқ/ бірінші маусымда/ ыы→/ бір линиямен/ бір характермен жүретін адам деп қойдым өзім↓/// ↑Бірақ осы екінші маусымда акцент осы Сакураға болғандықтан/ мен әртүрлі қыр сырларын көрсетуге тырыстым/ андай эмоциямен/ осындай эмоциямен↓/// ↑Жақсы көру сезімі/ ызалану сезімі/ әр түрлі эмоциялармен көресіз деп үміттенем енді↓/// ↑Кинодан үзінді: «- Сакураның анасы: алағо↓/// ↑Әкесі: ерте келдіңғо/ бүгін нестедің↓/// ↑Сакура: ештеңе/ қыдырдым↓/// ↑Әкесі: емтиханға дайындалуың керек↓/// ↑Милиция болу оңай емес↓/// ↑Сакура: дайындалып жатырм↓/// ↑Әкесі: көріп жүрм дайындығыңды↓///	↑көлөңкөдем бәрің ғараб̊ ͡аңдып ^уотұратын/ сондұқтаң гөб̊ ͡эмосұйасы жоқ/ бірінші маусұмда/ ыы→/ бір ілійніййәмен/ бір характермен жүрөтүн адам деп қойдұм ^уөзүм↓/// ↑бірақ ^уосұ ^уекінші маусұмд'аксент ^уосұ сакұураға ͡б̊олғандықтан/ мен әртүрлү қыр сырларың гөрсөтүугө тырыстым/ андай эмосұйамен/ ^уосұндай эмосұйамен↓/// ↑жақ̊сы ͡гөрүу сезімі/ ызаланұу сезімі/ әр түрл'эмосұйалармен көрөсүз деб̊ ͡үмүттөнем йенді↓/// ↑кұйнодан үзүндү↑ ↑сакұураның анасы/ алағо↓/// ↑әкесі/ йерте ͡гелдіңғо/ бүгүн нестедің↓/// ↑сакұура/ ^уештеңе/ қыдырдым↓/// ↑әкесі/ ^уемтійхаңға дайындалұуұң ͡герек↓/// ↑милисия ͡б̊олұу ^уоңай ^йемес↓/// ↑сакұура/ дайындалыб̊ жатырм↓/// ↑әкесі/ көрүб̊ жүрм дайындығыңды↓///	Көлеңкеден бәрін қарап аңдып отыратын, сондықтан көп эмоциясы жоқ, бірінші маусымда.. бір линиямен, бір характер деп қойдым өзім. Бірақ екінші маусымда акцент осы Сакураға болғандықтан, қыр сырларын көрсетуге тырыстым. Әр түрлі эмоциямен жақсы көру сезімі, ызалану сезімі, әр түрлу эмоциямен көресіз деп үміттенем енді. Кинодан үзінді: «- Сакураның анасы: алағой. Әкесі: ерте келдіңғой.. бүгін не істедің? Сакура: ештеңе, қыдырдым. Әкесі: емтиханға дайындал. Милиция болу оңай емес. Сакура: дайындалып жатырмын. Әкесі: көріп жүрм дайындығыңды.
Айдар Асқарбек	▶	↑Екінші/ маусым түсірілім барысы қиындау болды/ расыменде↓/// ↑Өйткені басты кейіпкер болғандықтан/ таң ертеңнен түнге дейін түсіретінбіз↓/// ↑Дубль дубль дубль→/ сахна сахна↓/// ↑Тек/ киім ауыстырып қана үлгердік↓/// ↑Сосын→/ сол актерлық құрам десек қателесеміз↓/// ↑Бұл екінші маусымда/ өте линиялар көп/ актерлар көп/ кейіпкерлер көп↓/// ↑Негізі мүлдем басқа форматта болғаннан кейін/ кішкене өзінің қиыншылықтары болды әрине↓/// ↑Жаңа актерлық құрам деген сияхты/ жаңа тәжрибе↓/// ↑Кішене бірден айтсам қателеспейм/ көрермендерге бұл Рауза бірнші маусымынан кішкене өзгешелеу формат↓///	↑^йекінші/ маусұм түсүрүлім барысы қыйындау ͡б̊олдұ/ ырасыменде↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊асты ͡гейіпкер ͡б̊олғандықтан/ таң ^йертеңнен түңгө дейін түсүрөтімбіз↓/// ↑дұубль дұубль дұубль→/ сахна сахна↓/// ↑тек/ кійім ауұстұрұп қан'үлгөрдүк ↓/// ↑сосұн→/ сол актерлық құрам десек қателесеміз↓/// ↑бұл ^йекінші маусұмда/ ^уөтө ылыйныййалар ͡гөп/ актерлар ͡гөп/ кейіпкерлер ͡гөп↓/// ↑негізі мүлдөм басқа форматта ͡б̊олғаннаң гейін/ кішкене ^уөзүнүң ͡ғыйыншылықтары ͡б̊олд'әрійне ↓/// ↑жаң'актерлық құрам деген сыййахты/ жаңа тәжрійб̊е↓/// ↑кішене ͡б̊ірден айтčам қателеспейм/ көрөрмөндерге ͡б̊ұл ырауза ͡б̊ірнші маусұмұнаң гішкене ^уөзгөшөлеу формат↓///	Екінші маусым түсірілім барысы қиындау болды, расыменде. Өйткені басты кейіпкер болғандықтан, таң ертеңтен түнге дейін түсірілім. Дубль дубль дубль.. сахна сахна. Тек, киім ауыстырып үлгердік. Сосын, сол актерлық құрам десек қателесеміз. Бұл екінші маусымда, өте линиялар көп, актерлар көп, кейіпкерлер көп. Негізі мүлдем басқа форматта болғаннан кейін, кішкене өзінің қиындықтары болды әрине. Жаңа актерлық құрам деген сияқты, жаңа тәжерибе. Кішене бірден айтсам қателеспейм, көрермендерге бұл Рауза бірінші маусымынан өзгешелеу формат.
Айдар Асқарбек	▶	↑Маған негізі/ өте қызық бұл жоба/ несімен/ себебі жаңа айтып отырмынғой Ольга Александровнамен жұмыс істегенде ол кісі/ сен өз бұрынғы өміріңді/ Сакураның өмірін өзің құрастырып шығарывал деп айтқан болатын↓/// ↑Неге ол осыған әкеліп соғылды/ осндай өмір неге болды/ осындай сахна неге болватр деген сияқты↓/// ↑Со кезде мен/ бүкіл Сакураның өмірін өз-өзіме қалыптастырывалдым↓/// ↑Неге ол жас кезде ослай↓/// ↑Неге ол әкеліп соқты осндай ситуацияларға» деген сияқты↓/// ↑Ен қызығы/ мөлшері мен/ жастық шақ фешбек↓///	↑маған негізі/ ^уөтө қызық ͡пұл жоб̊а/ несімен/ себ̊еб̊і жаң'айтып ^уотұрмұңғой уольг'алек̊сандровнамен жұмұс істегенде ^уол гісі/ сен ^уөз ͡б̊ұрұңғұ уөмүрүңді/ сакұураның ^уөмүрүн ^уөзүң ͡ғұрастырып̊ шығарывал деб̊ ͡айтқам болатын↓/// ↑неге ^уол ^уосұған әкеліп̊ соғұлдұ/ ^уосндай ^уөмүр неге ͡б̊олдұ/ ^уосұндай сахна неге ͡б̊олватр деген сыййақты↓/// ↑со кезде мен/ бүкүл сакұураның ^уөмүрүн ^уөз-^уөзүмө қалыптастырывалдым↓/// ↑неге ^уол жас кезд'осұлай ↓/// ↑неге ^уол әкеліп̊ соқтұ ^уосндай сыйтұуасыйаларға» деген сыййақты↓/// ↑^йең ғызығы/ мөлшөрү мен/ жастық̊ шақ фешбек↓///	Маған негізі өте қызық бұл жоба, жаңа айтып отырмынғой Ольга Александровнамен жұмыс істегенде ол кісі, ол өзіңнің бұрынғы өміріңді, Сакураның өзің құрастырып шығарып ал деп айтқан болатын. Неге ол осыған әкеліп соғылды, осындай өмір неге болды, осындайсахна неге болватр деген сияқты. Сол кезде мен, бүкіл Сакураның өмірін мен өзіме қалыптастырып алдым. «Неге ол жас кезде осындай? Неге ол әкеліп соқты осындайға?» деген сияқты. Ең қызығы мөлшері мен жастық шақ фешбек.
Айдар Асқарбек	▶	↑Мөлшерімен сол кеп тұр↓/// ↑Сенарист екеуміздін ойымыз шақ кеп тұр да/ неге ослай болды қалай болды→/ сонықтан маған сол жастық шақты өз өзіммен қызық болды ойлау↓/// ↑Мен оны өзім ойлап шығарып алдым ғой деген сияқты↓/// ↑Құдай солай бұйырды ма білмейм↓/// ↑Тағдыр солай болып тұр енді↓/// ↑Мен ойлагандағыдай жаңағы сенаристте жазып тұр да мөлшерімен↓/// ↑Әрине/ бір ерекшеліктермен↓/// ↑Бірақ/ көп/ ситуациялар/ менің өміріме өзіме құсайт жастық шақ↓/// ↑Мысалы әкеме деген бір қарым-қатынас/ одан кейн анаммен қарым қатынас↓///	↑мөлшөрүмен сол геп тұр↓/// ↑сенарыйст ^йекеумүздүн ^уойұмұш шақ кеп тұр ͡ да/ нег'осұлай болдұ қалай болдұ→/ сонұқтан маған сол жастық̊ шақты ^уөз ^уөзүммөң ғызық ͡полдұ ^уойлау↓/// ↑мен ^уонұ ^уөзүм ^уойлап̊ шығарыб̊ ͡алдым ͡ ғой деген сыййақты↓/// ↑құдай солай бұйұрдұ ͡ ма ͡б̊ілмейм↓/// ↑тағдыр солай болұп тұр ^йенді↓/// ↑мен ^уойлагандағыдай жаңағы сенарыйстте жазып тұр ͡ да мөлшөрүмен↓/// ↑әрійне/ бір ^йерек̊шеліктермен↓/// ↑бірақ/ көп/ сыйтұуасыйалар/ менің ^уөмүрүме ^уөзүмө құсайт ͡шастық̊ шақ↓/// ↑мысал'әкеме дегем бір ғарым-қатынас/ ^уодаң ͡ гейн анаммең ғарым қатынас↓///	Мөлшерімен сол келіп тұр. Сценарист екеуміздің ойымыз шақ кеп тұр да, неге осылай болды.. сондықтан маған сол жастық шақты өз өзіммен қызық болды ойнау. Өзім ойлап шығарып алдым ғой деген сияқты. Құдай болар бұйырды ма білмейм. Тағдыр солай болып тұр енді. Мен ойлагандағыдан жаңағы сценаристте жазып тұр да мөлшерімен. Әрине, бір ерекшеліктермен. Бірақ, көп ситуация бар, менің өміріме өзіме ұқсайтын жастық шақ. Мысалы әкеме деген қарым-қатынас, анама деген қарым қатынас.
Айдар Асқарбек	▶	↑Мектепте спорт кезінде осындай осндай мәселелер болды.. өзіме де ұқсас моменттер өте көп↓/// ↑Өмірдегі ұстанымдарым құсайт/ йә↓/// ↑Өзімде соны шығаруға тырыстым/ неге ослай/ неге осла↓/// ↑Өйткені өз ойымда соған сәйкес келед/ ыы/ көп жағдайларда/ бірақ толықтай емес енді/ әрине↓/// ↑Сондықтан/ ал енді қазіргі уақытты келсек/ ол қиынға соққан жоқ/ үйткені/ ыы/ бірінші маусым жалғасы/ мен уже характерім блем/ қалай нестит Сакураның/ қалай/ осындай ситуациялардан не істеу керек екенін мен блем уже↓/// ↑Тәжрибе бар деген сияқты↓/// ↑Түсірілім деген алдын ала жоспар бойынша жүреді↓/// ↑Осындай күні осындай сахналар түсірілед/ үйткені осындай осындай лакация болуы керек↓///	↑мектепте спорт кезінде ^уосндай/ ^уосндай мәселелер ͡б̊олдұ.. ^уөзүмө д'ұқ̊сас моменттер ^уөтө көп↓/// ↑^уөмүрдөг'ұстанымдарым құсайт/ йә↓/// ↑^уөзүмдө сонұ шығарұуға тырыстым/ нег'осұлай / неге ^уосла↓/// ↑^уөйткөнү ^уөз ^уойұмда соған сәйкес келед/ ыы/ көб̊ жағдайларда/ бірақ толұқтай ^йемес ^йенді/ әрійне↓/// ↑сондұқтан/ ал ^йенді ͡ғазіргі ұуақытты ͡гелсек/ ^уол ғыйыңға соққан жоқ/ үйткөнү/ ыы/ бірінші маусұм жалғасы/ мен үужө характерім блем/ қалай нестійт čакұураның/ қалай/ ^уосұндай сыйтұуасыйалардан н'істеу керек ^йекенін мем блем үужө↓/// ↑тәжрійб̊е ͡б̊ар деген сыййақты↓/// ↑түсүрүлім деген алдын ала жоспар ͡б̊ойұнша жүрөдү↓/// ↑^уосұндай гүнү ^уосұндай сахналар түсүрүлед/ үйткөнү ^уосұндай /^уосұндай ылакасыйа ͡б̊олұ ͡герек↓///	Мектепте спорт кезінде осындай осындай мәселелер болды.. өзіме де ұқсас моменттер өте көп. Өмірдегі ұстанымдарым ұқсайды. Өзімде соны шығаруға тырыстым. Өйткені өз ойымда соған сәйкес келеді, бірақ толықтай емес енді, әрине. Сондықтан, ал енді қазіргі уақытқа келсек, ол қиынға соққан жоқ, өйткені бірінші маусымның жалғасы, мен уже характерімді білем, қалай не істит Сакураның осындай ситуациядан не істеу керек екенін мен білемін. Тәжерибе бар деген сияқты. Түсірілім деген алдын ала жоспар бойынша жүреді. Осындай күні осындай сахналар түсіріледі, өйткені осындай осындай лакация болы керек..
Айдар Асқарбек	▶	↑Ең қызық болғаны мен үшін және түсрілім группасы үшін ыы/ Сакураның туған күні сахнасын/ менін өз өмірдегі туған күнме сәйкес келд та/ расменде сол Сакуранын туған күні/ менің туған күнімде тойладық↓/// ↑Сол сахналард түсірдік↓/// ↑Сол енді/ өмірегідей шықты да расыменде/ органично үйткені өзімнің туған күнім болватыр Қуантай тост айтывотыр деген сияқты/ расыменде тост айтып жатыр да↓/// ↑Шынайы болды↓/// ↑Сондай бір қызық оқиға болатын↓/// Режиссердың өзі таң ғалды↓/// ↑Таңертең тортпен кеп тұрсам « не үшін әкеп тұрсың↓/// ↑Бүгін туған күнім/ «ее бүгін сахнаны түсіремізғо туған күн» деп өздері таң ғалды↓/// ↑Сондай бір қызықты сәттер болды↓///	↑^йең ͡ғызық ͡полғаны мен үшүн және түсрүлүм грұуппас'үшүн ыы/ сакұураның тұуғаң гүнү сахнасын/ менін ^уөз ^уөмүрдөгі тұуғаң гүммө сәйкес келд ͡ та/ ырасменде сол сакұуранын тұуғаң гүнү/ менің тұуғаң гүнүмдө тойладық↓/// ↑сол сахналард түсүрдүк↓/// ↑сол ^йенді/ ^уөмүрөгідей шықты ͡ да ырасыменде/ ^уорганыйчн'үйткөнү ^уөзүмнүң тұуғаң гүнүм болватыр ғұуантай тост айтывотұр деген сыййақты/ ырасыменде тост айтыб̊ жатыр ͡ да↓/// ↑шынайы ͡б̊олдұ↓/// ↑сондай бір ғызық ^уоқұйға ͡б̊олатын↓/// ірежійссердың ^уөзү таң ͡ ғалды↓/// ↑таңертең тортпең ͡ геп тұрсам ↑н'үшүн әкеп тұрсұң↓/// ↑бүгүн тұуғаң гүнүм/ ^й↑ее ͡б̊үгүн сахнаны түсүрөмізғо тұуғаң гүн↑ деп ^уөздөрү таң ғалды↓/// ↑сондай бір ғызықты сәттер ͡б̊олдұ↓///	Ең қызық болғаны Сакураның туған күні сахнасын, менің өз өмірдегі туған күніме сәйкес келді да, расыменде сол менің туған күнімде тойладық. Сол сахналарды түсірдік. Енді, өмірегідей шықты да, органично расыменде өзімнің туған күнім болып жатыр Қуантай тост айтып жатыр деген сияқты, расыменде тост айтып жатыр да. Шынайы болды. Сондай бір қызық оқиға болатын. Режиссердың өзі таң қалды. Таңертең тортпен келіп тұрсам « не үшін әкеп тұрсың» дейді. Бүгін туған күнім десем, «ее бүгін сахнаны түсіремізғой туған күн» деп өздері таң қалды. Сондай бір қызықты сәттер болды
Айдар Асқарбек	▶	↑Мен айтқандағдай Рауза мүмкін басқа актриса болғанда/ басқа Рауза шығатынбеді↓/// ↑Жарқынай да өзін табиғатына байланысты Раузаны шығарды↓/// ↑Көрерменге ұнағандағыдай↓/// ↑Сондықтан/ көп/ характердегі/ тұла бойындағы/ табиғатындағы бар заттар Раузаға сәйкес келед/ әримен/ әрине/ 100% емес әрине/ бірақ келед/ коп заттар↓/// ↑Өмірдегі бір мен айтқанлағыдай о кісініңде өмірде бір сәйкес ситуациялары болды Раузаға құсас↓/// ↑Сонықтан/ ұқсайд деп айта алам↓///	↑мен айтқандағдай ырауза мүмкүм басқ'актрыйса болғанда/ басқа ырауза шығатымбеді↓/// ↑жарқынай ͡ да ^йөзүн таб̊ыйғатына ͡б̊айланысты ыраузаны шығарды↓/// ↑көрөрмөңг'ұнағандағыдай ↓/// ↑сондұқтан/ көп/ характердегі/ тұла ͡б̊ойұндағы/ таб̊ыйғатындағы ͡б̊ар заттар ыраузаға сәйкес келед/ әріймен/ әрійне/ жүз пайыз^йемес әрійне/ бірақ келед/ коб̊ заттар↓/// ↑^уөмүрдөгі ͡б̊ір мен айтқанлағыдай ^уо кісініңде ^уөмүрдө ͡б̊ір сәйкес сыйтұуасыйалары ͡б̊олдұ ыраузаға ͡ғұсас↓/// ↑сонұқтан/ ұқ̊сайд деб̊ ͡айт'алам ↓///	Мен айтқандағы дай Рауза мүмкін басқа актриса болғанда, басқа Рауза шығатын ба еді... Жарқынай да өзінің табиғатына байланысты Раузаны шығарды. Көрерменге ұнағандағыдай. Сондықтан, көп тұла бойындағы, табиғатындағы бар заттар Раузаға сәйкес келеді, әрине. Өмірдеге де мен айтқандай ол кісінің өмірлік сәйкес ситуациялары болды Раузаға ұқсас. Сондықтан, ұқсайды деп айта аламын.
Айдар Асқарбек	▶	↑Өзінін ерекшеліктері бар/ бөлек формат/ көрерменге айтарым/ дәл бірінші маусым жалғасын күтпесін/ кшкене ерекшелеу↓/// ↑Бұл деген/ басқа форматта/ басқа характермен/ көп басқа линиялармен/ актерлік↓/// ↑Брінші маусым бізде/ мелодрама/ драма болды десек/ бұл маусым бзде бойвик↓/// ↑Көбінесе/ йә/ йә/ сондай жаңағы тоқсаныншы жылдарға сәйкес көп ситуациялар жаңағы/ көбнесе еркектер қауымы жайында деген сияхты↓/// ↑Әрине/ махаббатта бар/ лирика да бар/ барлығы бар↓///	↑^уөзүнүн ^йерек̊шеліктері ͡б̊ар/ бөлөк формат/ көрөрмөңг'айтарым / дәл бірінші маусұм жалғасың гүтпөсүн/ кшкене ^йерек̊шелеу↓/// ↑бұл деген/ басқа форматта/ басқа характермен/ көп пасқа ылыйныййалармен/ актерлік↓/// ↑брінші маусұм бізде/ мелодрама/ драма ͡б̊олдұ десек/ бұл маусұм бзде ͡б̊ойвұйк↓/// ↑көб̊үнөсе/ йә/ йә/ сондай жаңағы тоқ̊саныншы жылдарға сәйкес көп̊ сыйтұуасыйалар жаңағы/ көбнөсө ^йеркектер ғауұмұ жайында деген сыййахты↓/// ↑әрійне/ махаббатта ͡б̊ар/ ылыйрыйка да ͡б̊ар/ барлығы ͡б̊ар↓///	Өзінің ерекшеліктері бар бөлек формат, көрермендерге айтарым, дәл бірінші маусымның жалғасын күтпесін. Бұл деген, ерекшелеу форматта, басқа характермен, көп басқа линиялармен... Бірінші маусым бізде, мелодрама, драма болды десек, бұл маусым бізде боевик. Көбінесе, жаңағы тоқсаныншы жылдарға сәйкес көп жаңағы, көбінесе еркектер жайында деген сияқты. Әрине, махаббатта бар, лирика да бар, барлығы бар.
Айдар Асқарбек	▶	↑Шақыртулар түсіп жатыр/ иә/ құдайға шүкр/ кәзір талқыланып жатырмз/ келісу барысында↓/// ↑Әр түрл кейіптер бар/ мысал кәзір уш ұсыныс бар/ соны кәзір келісім сөз жүргізіп жатырмз↓/// ↑Халық бір қатып қалған бір кейіпте көргенде/ дұрыс емес болар/ актерлік тұрғыда жүргеннен кейін/ әр түрлі кейіпте көрінуге тырысу керек↓/// ↑Халық көретіндей↓/// ↑Енді/ бір образда қатып қалғанда дұрыс емес негізі↓/// ↑Мысалы/ кәзір мен бандитты ойнасам/ болашақта керісігше органда істеп жатқан рөлді ойнауға тырысам↓/// ↑Онан кейн/ ыы→/ тарихи киноларда түскім келіп жүр↓/// ↑Кейіпкерлерді/ батыр болсын/ би болсын жанағы/ хандар болсын/ сондай бір кейіптерді ойданп жүрм/ өзім↓/// ↑Басқа қырлардан көрсетуге↓///	↑шақыртұулар түсүб̊ жатыр/ ійә/ құдайға шүкр/ кәзір талқыланыб̊ жатырмз/ келісүу ͡б̊арысында↓/// ↑әртүрл гейіптер ͡б̊ар/ мысал гәзір уш ұсұнұс ͡пар/ сонұ ͡гәзір ͡гелісім сөж жүргүзүб̊ жатырмз↓/// ↑халық ͡пір ғатып қалғам бір ͡гейіпте ͡гөргөндө/ дұрұс ^йемес ͡полар/ актерлік тұрғұда жүргөннөң ͡ гейін/ әртүрлү кейіпте ͡гөрүнүугө тырысұу ͡герек↓/// ↑халық көрөтүндей↓/// ↑^йенді/ бір ^уоб̊разда ͡ғатып қалғанда дұрұс ^йемес негізі↓/// ↑мысалы/ кәзір мем бандыйтты ^уойнасам/ болашақта ͡герісігше ^уорганд'істеп жатқан үрөлдү ^уойнауға тырысам↓/// ↑^уонаң ͡ гейн/ ыы→/ тарыйхый гұйноларда түскүм ͡геліб̊ жүр↓/// ↑кейіпкерлерді/ батыр ͡б̊олсұн/ бій болсұн жанағы/ хандар ͡б̊олсұн/ сондай бір ͡гейіптерді ^уойданп жүрм/ ^уөзүм↓/// ↑басқа ͡ғырлардаң гөрсөтүугө↓///	Шақыртулар түсіп жатыр, иә, құдайға шүкір, кәзір талқыланып жатырмыз, келісу барысында. Әр түрлі ұсыныс бар, кәзір келісім сөз жүргізіп жатырмыз. Халық бір қатып қалған бір кейіпте көргенде дұрыс емес болар, актерлік салада жүргеннен кейін, әр түрлі салада көрінуге тырысу керек. Халық көретіндей. Енді, бір образда қатып қалғанда дқрыс емес негізі. Мысалы, кәзір мен бандитты ойнасам, болашақта мен органда істеп жатқан рөлді ойнауға тырысамын. Одан кейін тарихи киноларда түскім келіп жүр. Кинода, батыр болсын, би болсын хандар болсын. Басқа қырлардан көргім келіп жүр.
Айдар Асқарбек	▶	↑Енді/ менін директырым айтып жатыр мүмкін/ сол тұрғыдада көресін/ өз өзіңді сынап деп/ бірақ енді өзімнің вокалдық данныйларым мықты болмағаннан кейн/ өзімді қатты бір көріп тұрған жоқпын/ өзімді↓/// ↑Енд өз әйеліммен ұсынғаннан кейін айтайық деп/ осындай әдемі ән бар дегеннен кейн/ әйелімнің көңіліне қарап айттық бірге енді↓/// ↑Бірақ/ о жерде ұялатындай бір өзімнің сезінгенім бар↓///	↑^йенді/ менін дійректырым айтыб̊ жатыр мүмкүн/ сол тұрғұдада ͡гөрөсүн/ ^уөз ^уөзүңдү сынап деп/ бірақ ^йенді ^уөзүмнүң вокалдығ ͡данныйларым мықты ͡б̊олмағаннаң ͡ гейн/ ^уөзүмдү қатты ͡б̊ір ͡гөрүп тұрған жоқпұн/ ^уөзүмдү↓/// ↑^йенд ^уөз әйеліммен ұсұңғаннаң ͡ гейін айтайығ ͡деп/ ^уосұндай әдем'ән бар дегеннең ͡ гейн/ әйелімнің ͡гөңүлүне қараб̊ ͡айттық ͡пірге ^йенді↓/// ↑бірақ/ ^уо жерд'ұйалатындай бір ^уөзүмнүң сезіңгенім бар↓///	Енді, менің директорым айтып жатыр мүмкін,сол тұрғыдада көрерсіз, өз өзіңді сынап деп, бірақ енді өзімнің вокалдық данныйларым мықты болмағаннан кейін, өзімді қатты бір көріп тұрған жоқпын, өзімді. Енді өз әйеліммен ұсынғаннан кейін айтайық деп, әйелімнің көңіліне қарап айттық бірге енді. Бірақ, ол жерде ұялатындай бір сезінгенім бар.
Айдар Асқарбек	▶	↑Сіздерге/ көрерменге ұнайд/ деген үміттемз тек↓/// ↑Барынша тырыстық/ актерлар болсын/ сьемочнай группа болсын/ режиссер және/ продюссер барынша жақсы жасауға тырыстық↓/// ↑Ал енді/ өз/ көрермен/ ыы→/ өз бағасын айтар↓/// ↑Бұйырса күтеміз жақсы жаңалықтарды/ жақсы эмоцияларды көрерменнен жақсы бағаларды↓///	↑сіздерге/ көрөрмөңг'ұнайд / деген үмүттөмз тек↓/// ↑барынша тырыстық/ актерлар ͡б̊олсұн/ сьемочнай грұуппа ͡б̊олсұн/ ірежійссер және/ продйұуссөр ͡б̊арынша жақ̊сы жасауға тырыстық↓/// ↑ал ^йенді/ ^уөз/ көрөрмөн/ ыы→/ ^уөз ͡б̊ағасын айтар↓/// ↑бұйұрса ͡гүтөмүж жақ̊сы жаңалықтарды/ жақ̊с'эмосұйаларды көрөрмөннен жақ̊сы ͡б̊ағаларды↓///	Сіздерге, көрерменге ұнайды деген сенімдеміз тек. Барынша тырыстық, актерлар болсын, сьемочная группа болсын, режиссер және продюссер барынша жақсы жасауға тырыстық. Ал енді, көрермен өз бағасын айтар. Бұйырса күтеміз жақсы жаңалықтарды, жақсы эмоцияларды көрерменнен жақсы бағаларды.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Ассалаумағалейкүм, қадірлі көрермен. Бүгін «Шынның жүзінде» ғалым, этнограф, жазушы Ақселеу Сейдімбек. Аға, қош келдіңіз. – Сәлеметсіз бе! – Ақселеу аға, біз мынау осы зиялы қауымды көп кінәлап жатамыз. Әйтпеді, бүйтпеді, үндемей қалды, айтпай қалды деп, көп кінә артып жатамыз. Жалпы, осы кінә арту неден туындайды? Қаншалықты жөн?
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Зиялы қауымға деген халықтың қыжылы жалпы мемлекеттік өредегі, саяси-әлеуметтік, рухани істерге жіберіп жатқан кемшіліктерге байланысты. Өйткені халық зиялы қауымнан көп нәрсе күтеді. Солардың қолында биліктің тізгіні бар сияқты сезінеді. Олардың айтқаны жерге түспей орындалады деп ойлайды. Ал шын мәнісінде қазақтың зиялы қауымы ұлттың тарихи тағдырына қатысты айтпай қалған кезі жоқ, сөз қозғамаған кезі жоқ. Олар қозғамаған тақырып жоқ. Бірақ оған құлақ асатын үкімет, оған құлақ асатын билік басындағы деген мәселе ол бөлек. Меніңше, жалпыхалықтық деңгейдегі ұғым-түсінікте осының аражігін ажырата бермеушілік бар ғой деймін.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Бәлкім, сол зиялы қауым сол айтудың бір формасын таппай жүрген шығар. Орындатудың жолын таппай жүрген шығар. Орындатудың жолдары әртүрлі ғой. Әрине, ең соңғы жолы бар. Ол – зиялы қауым басын бәйгеге тігіп, бүкіл халықты соңынан ертіп, көшеге шығу. Үлкен қарсылықтарды көрсету. Бірақ енді ондай дүниеге баратындай, бір шектен шығып бара жатқан тарихи нәрсе. Әзірше, Құдайға шүкір, жоқ бізде. Ал жалпы мен айтар едім, осы біздің Қазақстанда бұл ретте зиялы қауымды тыңдау, олардың айтқан сөзіне құлақ асу үзілді-кесілді жоқ деп айта алмаймын. Жыл сайын, жылына бірнеше рет, қажет болса, ақсақалдармен, зиялы қауымдармен, үлкен ғалымдармен, сала-саланың жетекші мамандарымен өте салиқалы бас қосулары болып тұрады. Олардың айтқан пікірлері, ұсынған ұсыныстары жерде қала бермейді.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Ал енді советтік дәуірдің өзінде, мысалы, Бауыржан Момышұлы сияқты бір шенеуніктерде бір қолайсыздау адамдар болды. Ал бүгінгі заманда ондай адамдардың тумауы не себепті? – Бұл – өте жақсы сұрақ. Мынау 20 ғасырдан бастап деп айтуға болады, адамзаттық деңгейде мемлекет басқарудың үрдісі, саяси ахуал мүлде бөлек сипат алды. Ол бөлек сипаттың ең басты белгісі – идеологиялық өктемдік, мемлекет басқаруда. Ал идеологиялық өктемдік бел алған заманда, қоғамдық ортада адамдар өзімен-өзі бірыңғайланады. Өйткені өктем идеология бір ыңғайланбаған адамдардан құтылуға тырысады. Құтылудың жолдарын тарих жақсы біледі. Оның ең жаман жолы – репрессиялық тәсіл. Ал ең жұмсақ жолы – қызметтен тайдыру не биік қызметке алмау. Адам өмірге бір-ақ рет келеді. Амал жоқ, жаңағы қоғамның осындай үрдіс тәртібіне бейімделеді. Нәтижесінде қазіргі адамдар өте бір үлгілі, стандартты адамдар деуге болады. Ал Бауыржандар болса, кешегі Асқар Тоқпановтар, Асқар Сүлейменовтер, Нұрғиса Тілендиевтер болса, олар – бұрынғы біздің көшпелі өмір-салттағы мәдениеттің соңғы иінділері. Соңғы сарқыншақтар. Олар – шынымен де қоғамды реттеуге өте ықпал еткен адамдар.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Енді ол адамдар – бірнеше ғасыр өтіп кеткен жоқ қой олардың дүниеден өткеніне, кеше ғана дүниеден өткен адамдар. Енді олардың да жалғасы болса керек еді ғой. – Жалғасы, енді, мүлде кілт сарқылып қалды деп айта алмаймыз. Ондай адамдар әлі де арада бар. Бірақ мен дарыны ерекше, жұрттың көзінің алдында жүрген тұлғаларды санамалап айтып отырмын. Ал дарыны сол адамдардан кем емес, стандартты қалыпқа түскен интеллигенция қазір бұрынғыға қарағанда өте көп. Бұрынғы, басқа елді алмай-ақ қояйық, өзіміздің көшпелі өмір салтымызда, қоғамдағы адамдардың әлеуметтік типтері өте әртүрлі. Сал-серілер, бақсылар, билер, әншілер, үйшілер, шебершілер деген сияқты.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Ал қазіргі адамдардың моральдық-этикалық нормасында бірыңғайластылық бел алған. Бұл – қоғамның, заманының идеологиялық тәртіп талғамының нәтижесі. Оны бұзып, жарып шыққан адамдар, сөз жоқ, өзімен-өзі сол қоғамға кішкене артықтау адам боп көрінеді. Мысалы, мүйізі қарағайдай Нұрғисаларды өзіміз құлағымызбен естіп, көзімізбен көрдік. Асқар Тоқпановтар «Ой, сол жындылар қойшы» деп көзі тірісінде көрдік. Бірақ солардың қазір, мысалыға үшін, Нұрғисаның бір дың еткізген дыбысына зармыз. Бір дың еткізген музыкасының шеті естілгенде, қандай ұлы адаммен замандас болғанымызға қайран қаламыз.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Сол этностың тереңін, оның құндылықтарын зерттеп-зерделеп жүрген адамбыз өмір бақи. Енді сіз өз басыңызда жеке қандай мінездерден айырылдым деп күйзелесіз? – Айырылғанымыз көп қой. – Өзіңіз, көзіңіз көрген ақсақалдар бар, мысалыға. – Мысал үшін, мен бірнәрсеге пұшайман боламын.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Біз уәдеге берік халық едік, уәдеден тайдық. Менің ішімнен шыққан балам, өзіне қатысты іс болмаса, уәдесінде тұрмайды. Ал ол балам басқаға не істейді? Және де бұл жалғыз-жарым мінез емес екенін де жақсы білемін. Демек, біздің халықтың бұл – ең бір ұлы құндылықтарының бірі еді. Әрбірден соң, Құранды өзінің моральдық этика нормасына бұрып алған мынандай мәтел бар: «Құдайдың 1000 аты бар, бір аты уәде».
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Қазақ даласына келген 19-ыншы ғасырға дейінгі, 20 ғасырға дейінгі сыртқы этнографтар бір-ақ нәрсеге таңқалған. Өте ірі тағдырлы істер тек уәдемен шешіле береді бұл далада. Ал қазір уәде беріп тұрып, көзіңді бақырайтып тұрып, ол аздай-ақ, саған қолхат жазып беріп тұрып, сені қақпанға түсіріп кетеді ғой. Осындай-осындай құндылықтарды санап тауыса алмайсың, жоғалтқан. Өте көп. Әсіресе, біздер, мынау менің қатарларым, қоскүндік ұрпақ, біз – жаңағы қаймағы бұзылмаған ауылдың, көшпелі өмір салттың соңғы түтінін иіскеген, ошағына жылынған ұрпақпыз. Одан кейін мынау жаңа қоғам, жаңа жүйемен беттестік. Біз – салғастыру арқылы ненің жоғалғанын, нені жоғалтып отырғанымызды қатты сезінетін ұрпақпыз. Бұл ретте біз өзіміздің, халықтың тамаша, аяулы, асыл қасиеттерін көмескілеп бара жатырмыз.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Тағы да қайталап айтамын, үлкен мемлекеттік деңгейде тамаша шаралар жасалып жатыр ел болу үшін, мемлекет болу үшін, ұлт болу үшін. Бірақ осы салада мән беріліп жатқан қимылды мен сезбеймін. Мен ЖОО-да сабақ беремін қазір. Біздің білім мазмұнында жоқ. – Қалай? – Мына кез-келген білімнің білім мазмұны болады. Бірінші курстың, екінші курстың, үшінші курстың я болмаса бірінші сыныптың, екінші сыныптың өзінің білім мазмұндары, білім деңгейлері болады. Білім мазмұндарының ішінде біздің ұлттық дінімізді, менталитетімізді сақтауға, ұштауға, жетілдіруге бағытталған білім жоқ, мазмұн жоқ.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Керісінше, басқа құндылықтар бел алып жатыр онда. Біздің төл-табиғатымызға жат құндылықтар бел алып жатыр. Демек, бұл өте терең сезіну арқылы тегеурінді қимыл жасайтын өрістеріміздің бірін сөз етіп отырсың. – Ал мұның бәрі Советтік дәуірде әбден жолға қойылып, әлі соның инерциясымен келе жатқанының белгісі ме? Әлде Советтік дәуір кезінде, дегенмен бір қарсы күрестер болып, кейіннен барып осыдан тантырап айырылып қалды ма?
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Бұл – жаңағы алғашқы айтылған уәжіңнің жөн-жобасы. Совет заманында не керек еді? Елдің басшыларының, қоғамның қандай болу тетіктерін білетін басшының керегі жоқ еді. Тек шаруашылық басшы керек еді. Біздің Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін осы үрдіс, осы бір жаман әдет әлі жалғасып келе жатыр. Біздің мемлекетіміздің басында отырған басшыларымыз, біздің министрлер, әсіресе сала-сала тетіктерге тізгінінен ие болып отырған. Олар өзінің саласының шаруашылығын қалай жүріп жатқанын өте жақсы біледі. Ал бірақ мемлекеттік құрылыста жетілдірудің, мемлекеттік құрылыстың аясындағы ұлттың төл-тумалығын сақтап қалудың, мына жаһанданудың ұлы нөпіріндегі ұлтқа араша түсудің мүлде тетігін білмейді. Былайша айтқанда, мемлекеттік тұлғалар емес, шаруашылықтың ғана тұлғалары. Совет заманындағы негізгі ұстаным болған, осы әдет әлі күнге дейін сүйретіліп қалмай келе жатыр. Біз әлі күнге дейін министрлерді өзінің саласын жақсы білгені үшін, экономиканы дөңгелеткені үшін, ақшаны жақсы есептей алғаны үшін ғана қоямыз. Бірінші басымдық қасиетті соған береміз. Олай емес, бірінші басымдық қасиет ұлт болмысын қалай біледі? Мемлекеттің мемлекет болып және ұлттық мемлекет болып сақталып қалу үшін қай тетікті басуды біле ме? Осындай критерийлер жетіспейді. Біздің министрлердің 90 проценті «Елім-ай» әнін білмейді. Бұл өте символды, мысалы. «Елім-ай» әнін білмеу – ол ұлтты білмеу. Өкінішке орай, бізде осы бір талғамсыз дәстүр ел тағдырын тапсыратын азаматтарға қатысты ескерілмей келе жатыр.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Ұлттық мінез неден шығады, аға? Мынау көрші мемлекеттерде тыныш емес болып тұр. Ал біздің елімізде, Құдайға мың тәубе, тыныштық, ауызбіршілік бар, кім не десе о десін. Бірақ осы ауызбіршілік мінез әртүрлі себептерден әркім әрқалай айтады. Біреулер айтады: «Бұл таза биліктің, президенттік саясаттың сондай көреген жүргізілмегеннің арқасында» дейді. Енді бір қарсы пікірдегі адамдар: «Жоқ, бұл саясаттың арқасында емес, осы ұлттың ұлттық бір төзімінің арқасында» деп айтады. Сіз осы пікірге қалай қарайсыз, осы екі пікірге? Бұның екеуіне де қосыламын. Бірақ үшінші пікір қосқым келеді. Біздегі тұрақтылық – сөз жоқ, біздің президентіміз бастаған, мемлекет қайраткерлеріміздің белгілі дәрежеде іскерлігі мен маңдай терлерінің арқасы. Екінші – біздің халқымыздың көнтөрлігінің арқасы.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Үшінші – біздің халқымыздың мінез болмысына соңғы екі жарым, үш ғасырда сіңірілген езіп тастаушылықтың нәтижесі. Қазақша айтқанда, «Көт құрса көндім, бас құрса өлдім» деген мақал бар қазақта. Біздің халықты соңғы екі-үш ғасырда отаршылдық осындай күйге түсірді. Бас көтерсең басыңды қырқады, томпылдап жүгіре берсең иығыңа міне береді. Осы отаршылдық қалдырған зардап та біздің езілген еңсеміздің әлі көтерілуіне мұрша бермей келе жатыр. Бұл ретте тағы да қайталап айтамын, біз тәуелсіздік алғанда көп нәрселер жасадық, табыстарымыз да көп. Бірақ біз бір нәрсені мемлекеттік деңгейде қолға алмай отырмыз. Ол отаршылдықтың болғаны рас, оның зардабы рас, енді ұлттың санасымен өмірін отарсыздандыру жоспары болуы керек қой. Бұл жоқ, мемлекеттік ойлау қабілеті ол инженерлік емес, ол тек қана экономистік емес, ол – өте бір кешенді білім, ол – тұтас ғылым жатқан. Білдіңіз бе? – Сіз сонда қай ұрпақтан үміт күтесіз? – Бұл ретте маған Индияның тарихындағы бір қызық мысалы еске түседі.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Ағылшындар Индияны тастап кеткеннен кейін, бір-екі ұрпақ алмасқанға дейін, жаңағылар ұлттың төл тума қасиеті мен мәдениетін ұштауға қатысты дәрменсіз күй кешкен ғой. Мәселе қойылады дейді, проблема қойылады, бірақ бұл отырады да «Е, бұл заңға келмейді ғой» деп айтады дейді. «Бұған заң рұқсаты, Конституциямызда бұл жоқ деп айтады» дейді. Сонда екінші-үшінші ұрпақ келгенде айтқан ғой «Ал ол заңды кім жазды? Құдай емес қой жазған, өзіміз сияқты адамдар ғой, оны неге өзгертпейміз» дейтін ұрпақ туған, былайша айтқанда, мүлдем басқаша ойлайтын ұрпақ туған. Жаңағындай көмпіс, орындаушы ұрпақ емес, ойлайтын, сараптамалық зердесі ұшталған, ұлтшыл ұрпақ пайда болады. Меніңше, біз тәуелсіздік алғалы бір ұрпақ алмасып үлгерді. Өте жаңаша ойлайтын, жаңа жігері бар, жаңа түйсігі бар ұрпақтардың төбесі көрініп қалды. – Ал сіз өзіңіз де ұстаз адамсыз? – Иә. – Сол ұстазы ретінде сондай төбесі көрініп қалған ұрпаққа еңбек сіңіріп жатырмын деп ойлайсыз ба? Сіздің буын сондай ұрпақ қалыптастыруға мүдделі ме?
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Сөз жоқ, бізде өте зерделі ұстаздар көп, академиктер көп. Әсіресе қоғамдық ғылым саласы, мынау жалпы мемлекет басқару дегеннің өзі, бұл – қоғамдық ғылым саласының міндеті. Бұл – күріш егушінің міндеті емес, мақта өсірушінің міндеті емес, қой жаюшының міндеті емес. Мемлекет басқару, ұлт тағдырымен айналысу – қоғамдық ғылымның еншісіндегі міндет. Осы салада бізде өте зерделі ғалымдар бар, олардың мектебі, шәкірттері бар. Олар қазір отаршылдық кезінде есеміз кеткен идея мен идеологияны өздерінің шәкірттерінің бойына қал-қадірінше сіңіріп жатыр деп ойлаймын. Ол еш уақытта нәтижесіз болмауға тиіс. – Сіз жастарға сенесіз? – Мен жастарға сенемін. – Ал, Ақа, мынау сізді, мына бүгінгі заманның, мына аласапыран бір саяси тартыстардың бір кезеңінде тұрмыз ғой қазір. – Сөз жоқ. – Осындай бір саясатқа, саяси науқандарға тартатын жағдайлар бола ма сізде? – Тартатындар болады. Партиясына шақыратындар болады. Үйіп-төгіп уәде беретіндер болады. – Қандай уәде? – Уәде, адам болған соң, іші қуыс пенде ғой.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Бала-шағасы бар, үй-күй керек, жағдай керек, ең болмаса, қызметке қызығатындар бар, осындай уәде беретіндер бар. Сөйтіп өзінің жаңағы ұстанған бағытына қолшоқпар еткісі келетіндер бар. Енді, Құдайға шүкір, ондайға елігіп кететін жастан өттік. Енді мен коммунистік партияның заманында мүшесі болдық. Құдайдан бір-ақ нәрсе тілеймін, енді қалған өмірімде мені ара-дара бір партияға мүше қып, сол ала көңіл етпей-ақ қойса екен деп. Мен – өз жүрегімде өзім партиямын, менің өз жүрегімде тұтас бір партиялық программалар бар. Бұл енді бір мақтан сөз емес. Қал-қадіріміз келгенше, сол жүрегіміздің сөзін айтып, тыңдайтын құлақ болса, дұрыс өткенге не жетсін.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Партияларға белсене ат салысып жүрген әріптестеріңізге қандай пікірдесіз? – Мен енді Қазақстанда ұлт пен мемлекеттің мүддесін, шыншылдық пен шын жүрегімен және де үлкен терең ғылыми сараптамалық деңгейде бастаған партияны әлі көргем жоқ. Бәрінде бір бақа есеп, бәрінде, бәрінде бір шын жүрегіміздегі қалау жетпей жатады. Тіпті мынаған мысалды ғана ойлашы, осы жала жабу емес, біздегі таза ұлттық мүдде, ұлттың тағдыры, ұлттың тарихы кеткен есесі деп айқайлап шыққан бір партияны көрдіңіз бе? – Бір кезде болды Алаш партиясы, совет қазағы Атай құрған. – Алаш партиясы алғашқы бастау лебі жақсы еді. Бірақ сонда, біріншіден, үлкен ауызбірлік болмады, екіншіден, үлкен сенім, үлкен, орысша айтқанда, трезвый, саналы бағдарлама болмады оларда.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Мен жақсы білемін, совет қазым – менің өте жақын досым. Сол ара-дара күйге түсті, солай болуына біздегі билік мүдделі де болды. Өйткені қоғамды революциялау жолмен емес, эволюциялау жолмен дамуды таңдады біздің басшыларымыз сол кезде, әлі де сол жолды басымырақ басшылыққа алып келе жатыр. Ал біздің Алаш, Азат партияларында бірден қолға алу, бірден тарихқа кеткен есені қалпына келтіру, бірден кемшілікті жойсам дейтін нәрестедей пәк ұмтылыстар болды. – Бұл – заңдылық қой, барлық жаңағы отарлықтан босаған елдердің барлығында сондай партиялар бар, болған, болып та келе жатыр. – Бұл – заңдылық. – Ал бізде қазір жоқ. Неге жоқ? – Бізде, біздің қоғам соны қажетсінбей отыр, менің пайымдауымда. – Қоғам қажетсінбей отыр? – Қоғам қажетсінбей отыр.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Біздің саяси билігіміз ондай революциялық тосын шешімді жақтырмай отыр. Бұның ақиқат-шындығы – осы. Бұл ретте енді тағы да кесіп айту субъективтілік болады. Біздің республикамыздың тықыры бөлек басқа республикаларға қарағанда. Біздің республикамыздың тықыры Ресейден де бөлек, ұсақ-түйек Қырғызстан, Грузия, Өзбекстан деген, Түрікменстан дегенді былай қойғанда. Біздің республикамыздың болмысы, бітімі әлемдік мүддемен кіндіктес. Әлемдік саяси-экономикалық мүдделермен кіндіктес. Бұл – бір қисыны, екінші қисыны – біздің республикамыздың этникалық құрамы мейлінше ала шабыр, мейлінше ала шабыр. Өте әр текті ұлт өкілдері әлі де басым. Олардың идеалдары әр текті. Оның үстіне отаршылдық кезіндегі зардап қазақтың өзін екі жікке бөліп, ассимилияцияға түскен топ, ассимилияцияға түспеген дәстүрлі топ деген екі топқа жіктеп тастады. Ақиқаты да сол, олардың да қоғамдық, тарихи, саяси мүдделері бөлек-бөлек. Ал осындай жағдайда қолға бишікті алып, ұлтым деп айғайлап шыға келші, не боларын бір Құдай біледі. Сондықтан көп нәрсеге байыппен қарап, кінәлаудың алдында кішкене жай-жапсарды саралап алып отырған артық болмайды деп ойлаймын.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Ақселеу аға, сіз өз басыңыз былай принципке берік адаммын деп есептей аласыз ба өзіңізді? – Ол қиын сұрақ енді. Кім өзін жаманмын дейді. Адам өзінің кемшілігін өте терең, саналы түрде білсе, соны жібермес еді ғой. Кемшіліксізбін деп айта алмаймын. – Ал, Ақа, мынау сіздің көптеген замандастарыңыздың балалары әкелерінің шығармаларын өз тілінде оқи алмай тұғын, ана тілінде оқи алмай тұғын бір пұшайман жағдайы бар. Сіздің басыңызда осындай бір проблема бар ма? – Менің Мұхтар Шаханов дейтін құрдасым бар. Бірге оқып, бірге өсіп келе жатырмыз. Қой десем, қоймайды. Ол қазақ тілін білмейтін қазақтарды кінәлайды, оларды «космополит» дейді. Тұтас оны бір терминологияға орнықтырды.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Әке-шешесінің шығармасын, түпнұсқасында оқи алмайтын жазушылардың кінәлайды балаларын, балалары оқи алмаса. Бұл – себеппен емес, салдармен күресу. Мен ол жазушыларды кінәламас едім, қазақ тілін білмейтін ұрпақты да кінәламаймын. Ол Құдайдан тілеп алған жоқ қой, қай дені дұрыс адам өз тілін білмеуді Құдайдан тілейді? Мұның барлығы – кешегі отаршылдықтың, сол отаршылдық езгіде әбден сөнген сананың, соның екпінінің зардабы ғой. Ал ол зардаппен күресу – мемлекеттік іс. – Енді отбасындағы жағдай ол отбасындағы әкенің ісі емес пе? – Жо-жоқ. – Әбіш Кекілбаевтың айтқаны есіңізде ме? «Балаларыңыз қазақша біле ме?» дегенде, «Балаларым қазақша сөйлейді, әттең, үйде итім болған жоқ, қалада тұрдым, итім болса, итімді де қазақша сөйлетер едім» дейді. – Дұрыс қой, Әбекеңнің онысы дұрыс.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Демек, мемлекеттік деңгейде қазақ тілі қазақ болмысы, қазақ тағдырына қатысты, қайта-қайта айтуға сен мәжбүр етіп отырсың, қанағаттанарлық деңгейде шара жасалынып отырған жоқ. Жоспары да жоқ, оны көріп те отырғаным жоқ. Біз осыны ашық айтуымыз керек, осыны талап етуіміз керек үкіметімізден. Міне, қазақ зиялыларының ашық мәселе қоятын тақырыбы осы деп білемін. – Ақа, мынау сіз әр саланы зерттедіңіз, музыка, этнография, әдебиет, жазушылықпен де айналыстыңыз. Жалпы жас күніңізде осылардың біреуін ғана таңдап, біреуінің ғана ізіне түссем деген ой болған шығар, иә? – Мен оны жас кезімде, орысша айтқанда, осознанно бәлен болсам деп армандағаным жоқ. Мен 10-шы класс бітіргенде, 10-шы сынып бітіргенде ВУЗдарда қандай факультет болатынын да білгенім жоқ.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Мен бетпақтың шөлінде өстім, мен орысты алтыншы класста көрдім, машина, трактор дегенді бесінші класста көрдім. Аттың жалы, атамның қолында өстім. Бірақ мен кейін білім алып, оң-солымды танып, адам болмысының, адам ретінде өзімнің болмысымның қандай екенін сезінген кезде іштей өзім бір-ақ нәрсеге өкінемін, менен өте жақсы музыкант шығатын еді. Менің бойымда музыкалық қабілет басқа қабілетімнен әлдеқайда басым екенін сеземін. Өкінішке орай, музыкалық, мен оқыған орта мектепте музыка пәні жүрген жоқ, музыкалық білім алмақ түгілі. Бірақ мен өскен орта – ол Тәттімбеттің ауылы, Дайрабайдың ауылы, Ықыластың ауылы, Тоқаның ауылы, Күләштің ауылы, Манарбектің ауылы, Әбікен Қасеновтың ауылы, біздің ауылдың ең нашар күйшісі Мағауия хан әзим болатын. «Осы бала домбыраны мандалин қып жіберді» деп шалдарымыз менсінбей отыратын. Былайша айтқанда, музыка және де қазақтың дәстүрлі музыкасы менің жөргектен құлағыма сіңіп өсті. Оған филологиялық тарихи зерде қосылғанда мен шын мәнісінде өкіндім, шіркін. «Мен музыкант болғанда халқыма көбірек пайда келтіретін едім» деген бір қиялдар бар. Бірақ пойыз өтіп кетті. Өкінгенмен ештеңе өнбейді.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Сіз және өзі коллекция жинайсыз, этнографиялық бұйымдарды. Содан кейін өзіңізде бір қолөнершілік шеберліктеріңіз бар, жасаған бұйымдарыңыз бар. Сыртқы өміріңізде де бір әдемі заттар тұтынып, әдемі сөйлеп, әдемі киініп жүргенді ұнатасыз. Бұл неден, осы заманның сал-серісі болғыңыз келеді ме? – Жо-жоқ. Бұл заманда сал-сері болам дегенмен, ешкім бола алмайды. Сал-сері – ол қоғамдық әлеуметтік тип, оның заманы өтіп rеткен. Енді сал-сері болсаң, тек масқара боласың. Оның жайын жақсы түсінем, жақсы білем. Және де сал-сері болам деп ұмтылмаймын да. Ал менің қолымнан бірдеңе жасау келсе, қамшы өру келсе, шақша жасау, сақина жасау келсе, білезік жасау келсе, ол мен өскен ортаның қажеттілігі еді. Менің ауылыма совет өкіметінен жылына екі бөшке корисін мен алты қап тұз ғана келетін. Басқасының бәрін ауыл өзі жасайтын. Менің шешем – қыс бойы тана моншақтың көзінен өткізіп, әкеме костюм шалбар тігіп берген адам. Мануфактура жасайтын, қамшы өретін, шақша жасап алатын, киіздік соғып алатын, содан қалған жұқана ғой, әйтпесе менің...
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Жоқ осы күнге дейін дамытып алып келуді айтам? – А, ол бір қызық нәрсе бар адам психологиясында, ол – өткен өмірге деген іңкәрлік, өткен өмірге деген аңсау. Мен өскен ортамды сол бір мұңсыз, қамсыз балалық шақты еске түсіргенде, әсіресе өмірімнің он жылдай уақыты тілші болып өтті, уақытым мол болды. Сол кезде аздап қолөнермен айналысқан кезім болды. Ал қазір оған мұрша жоқ және де мен қолөнермен жасаған заттарым әжептеуір болды. Мен жасаған домбыра қазір Нұрғиса Тілендиевтің үйінде, пионинасының үстінде тұр. Мен әжептәуір әдемі дүниелер жасай алушы едім. Ал қазір уақыт та жоқ, жас та келді, мүмкіндік те жоқ. – Ал бұл – бір ерекшеленудің, басқаға ұқсамаудың тәсілі емес пе? – Жоқ, Құдай сақтасын, енді солай ойлайтындар бар шығар, ерекшеленгісі келеді дейтін. Жоқ, ол өзімнің өскен ортамнан жұғысты болған бір қасиеттер шығар деп ойлаймын енді. – Сіз, мысалы, ана жылы бір «Былапыт сөздер» деген кітап шығарып, соны жарнамалап, көпшілікке ұсынған жағдай болды. Ал бұл мақсат неден туындады, бұл да бір ерекшелену емес пе? – Мен фольклорша ретінде ылғи өліп бара жатқан нәрселерге, жанына жармасам. Менің кандидаттығым қара өлеңмен.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Қара өлең мен бастағаннан кейін том-том болып жиналды, ол – қазақ поэзиясының шедеврі еді. Менің докторлығым – қазақтың күй-аңыздары, мен – үш мың күй-аңыздарын жинаған адаммын. Ал қазақтың бейпіл сөздерін Халел Досмұхамбеттен бастап Бейсенбай Кенжебаевқа дейін қазақтың ең асыл сөзі осында кетіп бара жатыр деп құлағымызға құйған. Халел Досмұхамбетов оны «боқауыз сөздер» деген, Бейсекең «боқауыз сөз» дегенді қолданбады, ол кісі ұстазымыз болды ғой, «бейпіл сөздер» дейтін. Бейсекең оны екі дәптер қылып жинап жүретін, өкінішке орай, менің қолыма түспеді. Ал мен бейпіл сөзді қолданатын қазақтың, оны білетін қазақтың соңғы тұяғы екенімді сезіндім. Мен таза фольклорлық ұлттың игілігі ретінде жинадым, оның ішінде менің бір ауыз сөзім жоқ.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Ал оны көпшілікке ұсынудағы мақсат не? – Ол академиялық деңгейде ұсынылды, Мұхтар Әуезов атындағы... – Жас алаштан жарнамаланып тұрып сатылғанын білеміз ғой, кітап дүкендерінің бәрінде тұрды. – Жоқ, оны шығарған адам жарнамалаған шығар, біз академиялық деңгейде Сейіт Қасқабасов оның жауапты редакторы болды. Академик Сейіт Қасқабасов біздің академияның институтында талқыланды. Сосын дүниежүзінде бар нәрсе. Мүйізі қарағайдай Фрейд отыз жыл эротикалық журналдың редколлегия мүшесі болды, мүйізі қарағайдай Дальдың соңында төрт том эротикалық фольклор қалды. Мүйізі қарағайдай орыс фольклоршысы Афанасиевтің он екі том эротикалық фольклоры бар. Біз мынандай ұлттың жадынан өшіп бара жатқан дүниені архивтен жинап алып шығардық. – Ал сіз өзіңіз боқтап сөйлейсіз бе сөйтіп? – Жоқ, мен бейпіл сөз айтпаймын, бейпіл сөз айтпаймын. «Айтшы» деп құрдастарым жалынғанда, мен жанағының бәрінен таң қалатындарын білемін, соны күлдіру үшін айтып беруім мүмкін. – Ақселеу аға, сіз мына өмірде қандай адамсыз? Ашушаңсыз ба? Жалпы адамдармен ілісінісіп қалатын, кикілжіңге келетін кездеріңіз көп пе? – Болады. Мен өзім қызу қандылау шығармын тәріз, одан кейін мен әділетсіздікке төзбеймін. Әділетсіз жасалған қиянаттарға төзбеймін. Сол кезде мінез көрсетіп, тікелей бетке айтып, қарсы шығуым мүмкін. Мүмкін емес, жиі болады.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Ал кешірімшілдік деген ше? – Енді осы жас келген сайын кешірімді болып бара жатқан сияқтымын. Жастау кезімде әділетсіздікті іздеп жүріп, айқасушы едім, әсіресе ұлттың есесі кетіп жатқан нәрсеге түнімен отыра қалып, мақала жазып, таңертең газеттерге ұсынушы едім. Қазір кішкене көмпістік, ақырын күтушілік, кешіре салушылық бел алып бара жатқан сияқты. Бұл енді адамның жасына байланысты қалыптасатын зат, мінез болу керек. – Ал сіздің, мысалы, көңіліңізді тоғайтатын бір көрген оқиғаңызды айтасыз ба? – Ай, көңіл тоғайтатын, қуантатын нәрселер көп, ей. Ол бір ұлттың, мемлекеттің тағдырында үлкен рөл атқармауы да мүмкін. Бірақ біздің жастарымыздың өнер саласындағы, поэзияда, прозада, ғылым саласында шыншылдық пен жүрегіндегі қабілет-қарымының идеологиялық құрсаусыз көрініс тауып жатқандарына қуанам. Осындай мысалдар көп бізде қазір. Сонсоң осы тәуелсіздік деген құдірет екен ғой, мысалы үшін, достарымның жаңадан алған пәтеріне келгенде шексіз қуанам. Өйткені қазіргідей пәтер салу совет заманында облыс басшыларында да болмайтын, олар ондай үйге кіруден қорқатын. Ондай үйге кіру месжандықты көксеушілік деген айыппен партиядан шығарылып, қызметінен алынып, жазаға тартылатын. Ал тәуелсіздіктің бізге беріп жатқан мың миллион мысалдарына қуанам.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Кең сарайдай дейсіз ғой? – Кең сарайдай, бала-шағаң көп болса, мүмкіндігің болса, ала бер. – Қазаққа арналған... – Және де үйдің салыну сұрқы бөлек болып кетті ғой. Ал сен қазіргі Хрущев марқұм салған үйлерді көр. Қайран қаласың, Алла-ау, адам баласын осындай күйге келтіруге болады екен-ау деп, төбе шашың тік тұрады. Ал біз соған көндік, сондай үй алғанға қуандық қой. Ал бұл сұмдық... – Құрқылтайдың ұясындай дейсіз ғой? – Құрқылтайдың ұясынан да жаман және көк ала цемент қой, денсаулыққа зиян ғой. – Өзіңіз сән-салтанатты ұнатасыз ба? – Салтанатты сәттер орнымен жасалып жатса, лайықты жасалып жатса, өте ұнатамын. – Жоқ, былай өмір сүру ортаңызда, үйіңізде сән-салтанатқа малынып отырғанды ұнатасыз ба? – Мен оған көп мән бермеймін. Мен өз қатарларымның ішінде менен көп кітап жинаған адам жоқ.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Қадыр Мырзалиев? – Жоқ, Қадырдың кітабы – менің кітабымның ұшқыны ғана, Әубәкір Нілбаевтың кітабы – менің кітабымның ұшқыны ғана. Оған бірақ мысал айтайын, достарым куә, менің жалғыз ұлым үйленгенде тойын жасауға ақшам болмай, мен кітабымның бір бөлігін ғана миллион теңгеге саттым. Бір бөлігін ғана... Көркем шығармаларды ғана. Ол миллион теңгенің ішінде ұлттың игілігі болатын екі-үш кітап кетті. – Антиквар кітаптар ғой? – Антиквар кітаптар, ол Абай астын сызып оқыған кітап еді, «История умственно развития Европы» Джон Дреппердің екі томдық кітабы еді. Ол кітап Мұхтар Әуезовтің қолында болады екен, Мұхтар Әуезов операцияға кеткенде Сіләм Жарылқапқа берген, сосын өліп қалған соң сонда қалған. Сіләм Жарылқаптан оқуға мен алғанда ол кісі өліп қалды. Оның бетінде Әуезовтің қолтаңбалары болды. Сондай-сондай кітаптар болды. – Олардың бәрін қалай жинадыңыз? – Оның бәрін букенде өтеді өміріміз, базарда өтеді. – Сіз ақшалы адам болдыңыз ба? – Жоқ, ақшам аз болды.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Бірақ кітапқа көп қаржым кетті. Кітап – менің сиқырлы таяғым. Мені Ақселеу қып тұрған – менің кітапханам. Ол жоқ болса, жынын алдырған бақсы ұқсап, мен түкке жарамай қалам. Менің архивтік материалдарым өте мол. Менде дүниежүзінде ең көп шежірелік материал менде ғана, ол ғылым академиясында жоқ, ол Москвада, Уфада, Қазанда, Ленинградта, Орынборда да жоқ. Мен – төрт шежіре деген мынандай плакат шығарған адаммын.
Ақселеу Сейдімбек	▶	–	–	Кейбіреулерден көресің осыны, бәйтерек сияқты тұр, соның авторы менмін, соның астына адресімді бергенмін, содан кейін маған мыңға тарта шежіре түсті, мыңға тарта. Қазақстанның түкпір-түкпірінен, оның ішінде қазақтың тарихына қатысты өте құнды мұралар бар. Қазіргі жазып жатқан менің еңбегім «Қазақ тарихына қатысты шежірелік деректер» деп аталады. Өте қызық, өте сүйікті кітаптарымның бірі болар деп үміттенемін, амандық болса. – Рақмет аға, кітабыңызға табыс тілейміз. – Жақсы. – Бүгінгі осы студиямызға келіп, ашылып әңгіме айтқаныңызға көптен-көп рақмет. – Жақсы, рақмет саған да. – Қадірлі көрермен, сіздер бүгін «Шынның жүзінде» ғалым, этнограф, жазушы Ақселеу Сейдімбекпен болған сұхбатымызды тыңдадыңыздар, бұл сұхбатымыздың жазбаша нұсқасын «Айқын» газетінің алдағы сандарынан оқи аласыздар. Келесі кездескенше.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Ж:Диалогтың бүгінгі қонағы Ақсұлу Құлмағамбетова, білім беру саласының сарапшысы, еңбек жолын ауыл мұғалімі болып бастаған Назарбаев интеллектуалды мектебінде он жылдан астам қызмет етті. Қазақ тілі оқулықтары мен бағдарламаларын әзірлеуге атсалысты. Пандемия кезінде онлайн мектеп бағдарламасын жасауға қатысты Назарбаев университетінің магистранты. Ж:Ақсұлу ханым қазіргі таңда баланың қазақ тілін үйренуге деген қызығушылығын арттыруда. Қандай да бір құпиялар бар ма?
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Қ:Жалпы жалпы тіл үйренуде біз баланың психологиялық жағдайын ескеруіміз керек деп ойлаймын. Негізінде жаңағы қазіргі таңдағы теориялар мынаны айтады. Жалпы ана тілі ретінде қарастырайық,иә?Баланың тілді үйренуі, дыбыстық толқындарды үйренуі анасының жатырынан басталады. Яғни анасының ішінде жатқан кезде сол тілдің дыбыстық толқындарын қабылдайды екенде бала дүниеге келген сәтінен бастап тіл үйрене бастайды. Яғни алғашқы күнінен бастап бала қандай сөздерді естиді, қандай дыбыстарды естиді ол соны бірден қабылдай бастайды. Сондықтан мысалы, есіңізде шығар, біздің ата-әжелеріміз «ф, ц» деген орыс әріптерін айта алмайтын,иә?, Себебі оның өскен ортасында, ата-анасының ортасында ондай дыбыстар болмаған.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Ал дәл қазіргі біздің қолданысымызда ол дыбыстар бар. Яғни бала сол сәтінен бастап... енді мұны кейде ағылшын тілінде “silent period” ейді. Үнсіздік кезеңі дейді бала, яғни бір жастан бастап екі жасқа дейін, кейде үш жасқа дейін сөйлемей қояды. Иә, бірақ ол оның ештеңе түсінбейді дегенін білдірмейді. Ол оның реакция білдіреді. Яғни иә, жоқ па, барасың ба? Біздер біртіндеп қолданамыз ғой. Сөйтіп үйрене бастайды. Ал үлкен адамдарға келетін болсақ, бұл үнсіздік кезеңі екі аптадан бастап екі айға созылады екен. Яғни бізге келетін тіл үйренушілер дәл сол жағдайды басынан өткереді. Кішкентай бала күндегі сияқты ол келеді.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Тіл үйреніп бастаған кезде ол одан мынандай қиындықтар болады. Дыбыстық толқындарды ажырата алмау. Мысалы, дыбыстардың арасын ажырата алмау деген секілді. Ол адамдар үндемейді. Бірақ пассивно түсінеді. Жалпы не айтып отырғанын... қатыса алады. Яғни біз тіл үйреткен кезде осы бір нені ескеруіміз керек шығар. Яғни психологиялық жағдайын ескеруіміз керек. Стивен Крашен өзінің еңбегінде былай деп жатыр. Ол қазіргі екінші тілді үйрету бойынша мықты теоретик ғалымдардың бірі. Ол кісі былай деп айтады.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Бала адам кішкентай күнінде қандай тілді үйрену кезеңдерінен өтсе, яғни кішкентай күнінде ол дыбыстарды уілдеп айтып үйренді,сөздерді айтты... ендң кішкентай сәбиді қарайық,иә. Сосын біртіндеп сөйлем құрастырды,тағы басқа. Үлкен адамда дәл осы кезеңдерден өтеді екен. Яғни ол біз біз берген материалды бірден үйреніп алып кетпейді. Сондықтан бізге шыдамдылық керек. Одан кейін осы жерде айта кетейін, егер ана тіл тұрғысынан қарайтын болсақ, баланың тілді үйреніп қалыптасуы жеті жасқа дейін қалыптасып болады екен.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Ж:Ал жалпы осы қазақ тілді үйренгісі келіп жүргендер,иә, Осыны осы тілді меңгеру үшін неден бастау керек? Ғаламтордан ізденіп, қандайда бір әдістемелерді қарау керек па? Жалпы Осы жөнінде айтып өтсеңіз. Қ:Негізі Ммм біздер әдістеме деген кезде біз оны бірнеше бөлікке бөлуіміз керек шығар. Мысалы, балабақша кішкентай балалар көбіне визуалды қабылдағанды жақсы көреді. Оларға ән, мультфильм, кино, әртүрлі иллюстрациялық суреттер. Олар солар арқылы қабылдайды,иә. Соның жас ерекшелігін ескеруіміз керек шығар. Неге біздің балаларға кішкентай балалар ютубты қарап, ютубтың әсерінен не тілі ағылшынша шығып жатыр, менің өзім жағдайымда солай болды... кішкентай қызымда. Не орысша шығып жатыр. Себебі ол жақта көретін контент қабылдайтын мазмұн ол не орысша, не ағылшынша. Сондықтан ол балалардың сұранысы сондай болғандықтан, меніңше, біздің өз арамызда сол кішкентай жастағы балаларға арнап контент жасайтын блогерлар керек шығар.Керек әрине, шығар емес. Мультфильмдер арнайы. Мысалы, Татарстанда, өзіміздің көрші мемлекетте олар татар тілін үйрету мәселесі бойынша арнайы мультфильмдер дайындады. Яғни ситуативті қонаққа бару, бір нәрсе сатып алу, туған күн кешіне бару деген сияқты,иә, одан басқа...
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Ж: ситуациялық жағдай жасап, Қ: ситуациялық жағдай жасап енді оқиға арқылы кейіпкері арқылы ол балаға көрсету. Енді орта буынға келетін болсақ, енді мектеп жағдайында үйренеді. Ол жастағы балаларға өздігінен үйрену қиын.Бір әдісті алып, ол себебі олар әдіске анализ жасай алмайды. Бірақ оларға жаңағыдай контент керек. Мүмкін комикстар қазақ тілінде жаңа цифрлық контенттер мүмкін. ыыы мобильді ойындар, приложениялар, ойындар. иә, балалар жақсы көреді ғой. Мысалы...
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Ж:Сол қазір сұраныстағы ойындарды қазақ тіліне аудару. Қ:қазақ тіліне аудару. Мысалы, қазақ тіліне ыыы. Мысалы, мен бір-екі рет байқадым. Мысалы, Майнкрафт деген секілді ойындардың қазақша блогерлардың жүргізіп жатқаны оны да қарайды. Егер сұраныс болып тұрса, сол сұранысқа біз не айла жасауымыз керек. Ал енді жоғарғы өзім үйренем деп жүрген адамдарға келетін болсақ, егер олар мұғалім емес, педагог емес, қарапайым адам болатын болса, олар алдымен нені ұнатады? Ол қандай типтегі адам бір адамдар болады сериалдар болды ғой. мысалы, түрік сериалдарын көптеп қарап, түрік тілін үйреніп алғандар,иә? Ж:Иә
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Қ:сол секілді. Егер сен кино көргенді жақсы көрсең, сериалдардың да сол арқылы сол тілде қарау керек және үйрену керек. Немесе сіз кітап оқығанды жақсы көресіз. Сол арқылы немесе сіз болады. Кейбіреулер ән тыңдайды. Иә, сен күн ұзаққа жаңағы құлақ қапты киіп алып ән тыңдайды екенсің онда қазақша әндерді тыңдай бастайды,иә, сөйтіп құлақты үйрету егер педагог емес болатын болса, енді педагог болатын болса, әрине ол баланың деңгейін анықтап, соған сай материал беріп оқыта бастайды. Біз енді қарапайым әр адамның бойындағы, одан кейін ең басты нәрсе шарт ол қорықпау, қорықпау, яғни бір-екі ауыз сөз болса да сөз қолдануға қорықпау, сөйлеу бізде болады өкінішке орай, қоғам дұрыс қате сөйледінін, акцентін дұрыс қоймадынын деп бірден сынай бастайды,иә, бірден сөйлеп тұрған адамды сөйтіп.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Ал мысалы, шетелдік азаматтарды қарап отырсаң, сен қанша қате сөйлеп тұрсаңда ол сені қолдайды. Сенімен бірге қуанады. Құрметпен сені аяғына дейін тыңдайды. Сондықтан бұл жерде біздің қоғамның да қатынасын тіл үйренушіге ол біздің біріншіден, ол азаматтар, біздің азаматтар осы жақта дүниеге келді. Отбасындағы жағдайына, енді қалыптасқан өзінің аумақтағы жағдайына кінәлі емес. Бірақ ол адам тіл үйренем деп қазақ тілінде сөйлеймін деп талпыныс жасап жүрсе, онда біз бәріміз көптеп қолдауымыз керек. Неге? Мысалы, кішкентай бала ең жақсы әдіскерлер бұл ата-аналар. Неге? Себебі кішкентай бала жаңадан сөйлеп, баставатқан кезде оған ешкім күлмейді. Үйде, отбасында күлмейді. Керісінше, бәрі қуанып, бүгін бір сөз айтты, деп бір-бірінен сүйінші сұрап, оны бірнеше рет айтқызады. Иә, бала үйдің жағдайы сондай ғой. Сол секілді үлкен адам да, ол ол да ыыы адам, бала, ол да бала. Сондықтан оған да енді біз сүйінші сұрамағанымызбен, оның қолдауымыз керек.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Ж:Қазіргі таңда қазақ тілінде неологизмдер иә, а кеңінен пайда болып жатыр. Жалпы шала қазақша сөздер де кеңінен тарауда. Сіздің ойыңызша, осы пікірмен келісесіз бе? Қ:ы, меніңше, бұл жерде ы неологизм дегенде нені түсінеміз деп ажыратуымыз керек шығар. Ж:Иә.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Қ: біздер ы көбіне. Мысалы құжат тілдерінде аударма өте көп. Иә, әсіресе техника бағытында, құжат тілдерінде. Сосын мысалы банкинг жасағанда банк ы жұмыстарын. Енді олардың бәрі құжат тілі ғой. Енді аудармасыз аударма тілдер. Біріншіден, құжат алдымен орысша дайындалып алып, енді ол ешкімге не емес, жасырын нәрсе емес,иә, сосын қазақшаға аударылады. Орысша дайындалып, содан кейін оның аударма тілі болғаннан кейін қазақ тілді адамға ол түсініксіз. Көбіне мысалы, кейде мен өзімнің жолдасым кәдімгі қазақ ауылда өскен. Кейде ана құжатты оқиды да сұрайды.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Мен ештеңе түсінген жоқпын мына қазақша құжаттан дейді да, сен осыны маған аударып берші. Кәдімгі біздің өзіміздің тілге түсіндіріп . айтып берші дейді.Сонда ойлаймын, кейде бізді біздің құжат тілдері аударамыз деп кәдімгі күнделікті тілден аса алшақтап кеткен сияқты. Тым көп аудармаларды қолданып, түсініксіз жағдайға жеткізіп алған сияқтымыз,иә, ол бірінші мәселе. Екінші мәселе. бұл тағыда психологиямен байланысты. Мысалы, құрылыс заттарына, базарына барсаң көп құрылыстың атаулары қазақша емес, иә, соны амалсыздан сен оны орысша атауларына айта бастайсың. Яғни, адам өзі не нәрсенің атауын қазақша білмесе, оның басқа баламасын іздей бастайды. Не орыс тілінде, не ағылшын тілінде психологиялық тұрғыдан осы халық қандай сөздер қолданып жүр,сол сөздерді беру сонда ол кісі күлкіге қалмайды. Екіншіден, оның айтатын әңгімесі сол халыққа да түсінікті.
Ақсұлу Құлмағамбетова	▶	–	–	Ж:Сіздің көзіңізше жаңа Қазақстан қандай болуы керек? Қ:Жаңа замандағы Қазақстан ол ұлттық мүддеге қызмет ететін, біздің Еуразиядағы алатын орнымызды шегелеп көрсететін,иә. Мен оған сенемін. Азаматтық қоғам, демократиялық қоғам болу керек деп ойлаймын,әр адамның пікірі есептелген. Білім сапасы өте жоғары деңгейде болу керек деп ойлаймын. Себебі білім сапасы, ол …білімнің сапасы, оның құндылығы мемлекеттің алға қарай дамуына мүмкіндік береді,иә. Бізде көптеген жағдайлар жасалып жатыр:болашақ бағдарламасы болсын ,университеттер, әр түрлі жағдайлар жасалып жатыр. Осы бағытымызды жалғастыра берсек, мүмкін адаспаспыз. Және мемлекеттік мүдде болғаннан кейін қазақ тіліне де кешенді жаңағы көңіл бөлінсе.Біз өкінішке орай асығамыз: бүгін жасасақ, ертеі нәтиже көрсетуге тырысамыз. Мысалы,қазіргі Қытай экономикасының гүлденуі ол олардың 70-80 шы жылдары білім саласына жасаған реформалардың нәтижесі.Яғни олар 30-40 жылда осы нәтижеге келіп отыр. Ж: Ақсұлу ханым, сұхбатыңызға рақмет. Күніңіз сәтті өтсін.
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Жүргізуші: Құрметті көрермен қауым,біз осы әдеби саладағы, әдеби тақырыптағы әңгімені ары қарай жалғастырамыз. Біздің студиямызда ақын, халықаралық «Алаш» сыйлығының иегері, Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, «Құрмет» орденінің иегері- Ақұштап Бақтыгереева. Қош келдіңіз студиямызға! Жүргізуші 2: Қайырлы таң! Қош келдіңіз! Таңғы көңіл күйіңіз қалай? Ақұштап Бақтыгерева: Рақмет/ Таңғы көңіл-күйім жақсы бүгін. Жүргізуші 2: Күні-кеше тамаша кеш өтті, осы кеш жайында айтып берсеңіз,қалай болды?
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Ақұштап Бақтыгерева: Иә, кеште Гумилев атындағы университетте, «Кәусәр» деп ұйымдастырылған әдеби бірлестіктің ұйымдастыруымен // ректордың шақыруымен, Ерлан Сыдықов, сол үлкен ұжымның, үлкен университетіміздің, елордадағы студенттерімен кездестім. Зиялы қауым болды, Алматыдан бұрыннан келе жатқан көзкөргендер, оқымысты ағаларым, Мырзатай Жолдасбеков, Сейіт Қасқабасов сияқты. Университетте сабақ беріп жүрген, дәріс беріп жүрген қатарластарым, мен білетін ұстаздар, інілерім, оқымысты, міне соолардың бәрі жиналып, менің бір ән-жырымды тыңдағылары келген екен, Мені сонау Жайықтан шақырып, арнайы кеш өткізді. Маған, қазір жастар ұнайды, соңғы кезде олардың қалам ұстағандары, өлең жазатындары көбейді.
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Әрине, өздері өлең жазып,өздері ән шығарып, өздері ақын, өздері сазгер болып, эстрададада кішкене қадірін кетіріп бара жатқандар аз емес. Бірақ, жастардың ішінде жырға құштарлық, сұлулыққа құштарлық, міне соған тәрбиелеу мақсатында, тірі қаламгерлермен, тірі ақын жазушылармен кездестіру- бұл үлкен жұмыс, жақсы жұмыс бастаған Евразия, бұл барлық университеттерде де өтуі керек. Өйткені бізді осы халге әкелген, әдебиетті сүюге, ұлтты сүюге, туған жерді жырлауға, соны сүюге әкелген сол қарым-қатынас және өз көзімізбен ұлыларды көру. Біздер Әуезовтың көзін, Сәбит Мұқановтың өзін көрдік ғой. Әл-Фарабиде әдеби бірлемтік болды, сол бірлестіктен бүгінгі Кекілбаевтар, Төлен Әбдіковтар шықты, сол бірлестік әдебиетке тәрбиелеп отырды, икемі барларды. Міне, сол «көп естігеннен, бір көрген жақсы» дейді. Тірі ақынды көру, тірі жазушыны көру, жас ұрпақ үшін, мынау өсіп келе жатқан есінде ұзақ қалатын жағдай.
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Жүргізуші: Жақсы, Ақұштап ханым, өзіңіздей ақындар қарапайым адамдармен салыстырғанда, көрмегенді көреді, білмейтінді біледі, сезбейтінді сезеді ғой. Ақындар енді сондай қауым ғой. Сіз үшін қазіргі таңда қандай тақырыптар өзекті, дәл осы шағыңызда? Ақұштап Бақтыгереева: Негізінде қай кезде де өзекті болған тақырып, ол- жас ұрпақты Отанын жанындай сүюге, туған жерін, туған топырағын сүюге, ата-бабасының салтын сүюге тәрбиелеу. Бұл кәдімгі бірінші ұлттың алдына қоятын мақсаты, идеялогияның да алдына қоятын мақсаты. Себебі Отанын сүймейтін адам- адам ба? Оған қай жерде құрмет бар? Ал, Отан деген ұлы қазақ даласы бабалардан қалған. Міне, соны сүюді үйрететін, ән мен жыр керек бізге, яғни патироттық. Сол сезім сол рух болмаса, жаңағы Еділ мен Жайық екі өзен ел қондырсам деп едім деген Махамбеттердің рухы болмаса, біздің бүгінгі күні егемендікке тәрбиелеп отырған балаларымыз, жаңағы күнделікті күнкөріске, шетелге барып нан табуға, тіл үйреніп бірдеңені жасай қоюға, оның бәрі де керек Қазақстан үшін, бірақ, Қазақ даласын жанымдай сүйем дейтін патриоттық тәрбие мен сезім бірінші тұру керек деп ойлайды мына қаламгерлер, жалғыз мен ғана емес.
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Міне, әсіресе қыздарымызға да елді сүю, Отанын сүю, туған жеріне ана болу, туған ұлтының ертеңгі ұрпағын тәрбиелеймін мен, осы қазақ даласының мен жауапты адамымын, ал, қазақ жігіті: Мен Марқасқа деген қазақтың ұрпағымын, ата-бабалардың ісін жалғаушымын, мен жаңағы әлсізге пана болатын осы елдің қорғанымын, тек ғана әскерге барып айту емес, ол сөзді, кез-келген бала бесікте осылай өссе деген арман біздерде бар.Сонда біздің егемендігіміз мәңгі, сонда біз далаға ие бола аламыз, сонда біздің әрбір ұрпақ жаңағы Бауыржан сияқты. Неге балаларға Бауыржан деп балаларға ат қояды? Сол сияқты елін сүйсін дейді ғой, қорғасын дейді ғой, неге сұлулардың атын қояды қыздарға? Солар сияқты тарихи болсын дейді ғой. Міне, осы біздің қаламгердің арманы. Жүргізуші 2: Ал, қазіргі жас ақындар осы идеяны өздерінің өлеңдері арқылы жүрекке жеткізе алып жүр ме? Өзіңіздің бағаңызды берсеңіз?
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Ақұштап Бақтыгереева: Қазіргі жас ақындар,негізі, ұлы патриоттық тақырыпқа, әрине жас ақын бірден жаза алмайды. Ол туған жерді сүюден басталады, ол анаға деген махаббаттан басталады. Міне, сол кішкентай тақырыпты алып, содан кейін әлемдік әдебиетке еліктеген болып, кейде бір түсініксіз, жұмбақ өлеңдерді жазып, сезімнің өзін не ашық не жабық бере алмай, осындай бір күй кешеді. Өйткені бұзып-жарып жаңағы шығып тұрған ақынымыздың сол аталып, халықтың мойындамай жатқаны сондықтан, бар әрине, жақсы ақындар,енді біреуін атасам,екіншісінің көңіліне тиеді.Жас ақындар көп өсіп келе жатыр, бірақ солар, жаңағы айтқан, ата дәстүрді, Отанды сүю, қазақтың даласын сүю, өзінің ұлтын сүюді жырының бірінші тақырыбы етіп алу керек де, ал, әлгі әсіресе көп қыздар қалам ұстап кетті, журналистикада да, өлеңде де, олар әлгі күйкі махаббат, сен кетіп қалдың, мен жаңағы мұңайып қалдым дегеннен гөрі,ерлікті көбірек жазуы керек.
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Жүргізуші: Енді, Ақұштап ханым, поэзия махаббаттан басталып, парасаттылықпен аяқталады деп жатады ғой. Сондықтан да, қалай болған да да осы ерлік, жердік тақырыбымыздағы жырлар міндетті түрде жас ақындарымызда да көп болады деген сенімдеміз. Ақұштап Бақтыгереева: Әрине! Жүргізуші: Енді, кешегі кешіңізде көрермен қауым сіздің жырларыңыздан сусындады, өкінішке орай оған барлық Қазақстандықтар бара алмайды ғой, ол белгілі жағдай, сондықтан да ұлттық арнаның көрермендеріне жырдан шашу шашсаңыз.
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Ақұштап Бақтыгереева: Студенттер жақсы оқыды өлеңді,өлеңді жақсы оқыды,кеше мен риза болдым. Филология болсын, басқа болсын, сосын тыңдау мәдениеті де өзгеріп келе жатыр, себебі, жасыратыны жоқ үзіліп қалды ғой осы жазушымен кезедесу,ақынмен кездесу, үзіліп қалды бізде, өте сирек,сіздерде де сирек. Мінеки, жаңа ғана Оспанхан ағамызды еске алып отырмыз, олда танитындар, білетіндер, көргендер. Ал Оспанханның сатирасы қазір бізге керек. Енді мен, бүгін қандай өлең,оқысам, көктем келді,көктем келді, мен далаға қараймын. Шіркін тағы да, жылқы жылы Қазақстан үшін жемісті болғай еді. Шөбі шүйгін болып, малы көбейгей еді деп, осы елдің тыныштығы ғой тілейтініміз,ақынның да, ананың да. Сондықтан кейде бірақ, жасыратыны жоқ табиғатымыздың өзгерісі ой салады ақынға. Сонда, соның алғашқы мені тебірететіні, көктемде қарлығаштар келді ме далама? Қыраны кайсы даланың, қайда? Құстары неге азайды деген ой, мені алаңдатады. Сондықтан сол,қарлығаштар деген өлең оқып берейін.
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Жүргізуші: Ал, құлақ түрейік. Ақұштап Бақтыгереева: Даланың қарлығаштары-ай Кеудемді жанап өттіңдер, Жүр едім жырды бастамай, Азайып неге кеттіңдер, Даламның қарлығаштары-ай! Қырларды әнге бөлеген, Сұлуы бейне жаннаттың. Арудың қасын теңеген, Қайдасың қыйғаш қанаттым? Қайдасың бүгін қанаттым, Зияны тимес ешкімге. Ұрпаққа пана болатын, Тыныштау жаққа көштің бе? Ұяңа маза бермеген, Шошындың ба екен жыланнан? Сапардан қайтсам, меңде де Көп емес алдан шығар жан.
Ақұштап Бақтыгереева	▶	–	–	Өзіңдік титтей жүрекпен Қатерді қандай сездіңдер, Көктемде бәрің жыр еткен Даладан неге бездіңдер? Топталып ұшқан үйірің Достардай еді-ау жаны ізгі. Адамнан кеткен мейірім Сендерде қалған тәрізді. Кеудемді жанап өттіңдер Жүр едім жырды бастамай. Азайып неге кеттіңдер, Даламның қарлығаштары-ай?! Рахмет айналайындар.
Алмас Темірбай	▶	↑самалтау →/ қайран ͡ елім → // шалқаргөлүм ↓ /// не ͡ болар / салдат болұп көргөң ͡ гүнүм ↓ /// ↑^йесіме / қайта-қайта түсе бердің → // кір-жуып → // кіндік кескен → / қайран ͡ елім ↓ /// ↑атты ͡ емеспін → // жайаумын ↓ /// ↑жайаудан ͡ да ͡ байаумын ↓ /// ↑^уомбес күндей жүргенде → // ^уомбы ͡жаққа тайаумын ↓ /// ↑жасым ͡ бар қос мүшелдей→ // жылым / сыйыр ↓ /// ↑тағдырдың айдауымең ͡геттім қиыр ↓ /// ↑самалтау → // қайран ͡ елім артта ͡ғалды ↓ /// ↑адасқан ^уөрісінен біз ͡бір ͡үйүр ↓ /// ↑әке-шешем ͡бар ͡ еді ↓ /// ↑жасы жеткен кәрі ͡ еді ↓ /// ↑^уосынау әнге салдырған ↓ /// ↑^уоналтының зар'еді ↓ ///	↑самалтау →/ қайран ͡ елім → // шалқаргөлүм ↓ /// не ͡б̊олар / салдат ͡ полұп көргөң ͡ гүнүм ↓ /// ↑^йесіме →/ қайта-͡ғайта түсө ͡б̊ердің → // кір-жұуұп → // кіндік ͡ кескен →/ қайран ͡ елім ↓ /// ↑атт'емеспін → // жайаумұн ↓ /// ↑жайаудан ͡ да ͡б̊айаумұн ↓ ///^уомбес күндөй жүргөндө → // ^уомбұ жаққа тайаумұн ↓ /// жасым ͡бар ͡ғос мүшөлдөй→ // жылым →/ сыйыр ↓ /// ↑тағдырдың айдауұмөң ͡ геттім ͡ғыйыр ↓ /// ↑самалтау → // қайран ͡ елім артта ͡ ғалды ↓ /// адасқан ^уөрүсүнем біз ͡б̊ір үйүр ↓ /// ↑әке-шешем бар ͡ еді ↓ /// ↑жасы жеткең ͡ гәр'еді ↓ ///^уосұнау әңге салдырған ↓ /// ↑^уон ͡ алтының зар'еді ↓ ///	Самалтау, қайран елім, шалқар көлім, Не болар солдат болып көрген күнім? Есіме қайта-қайта түсе бердің Кір-жуып, кіндік кескен қайран елім. Атты емеспін, жаяумын, Жаяудан да баяумын. Он бес күндей жүргенде Омбы жаққа таяумын. Жасым бар қос мүшелде, жылым – сиыр, Тағдырдың айдауымен кеттім қиыр. Самал тау, қайран елім артта қалды Адасқан өрісінен біз бір үйір. Әке-шешем бар еді, Жасы жеткен кәрі еді. Осынау әнге салдырған Он алтының зары еді.
Алмас Темірбай	▶	↑ійә → / ^уосылай ^уөрілетін → //«самалтау» әнін / қайта жаңғыртқандардың бірі → // қазақ ͡ халқының күмүс көмөй әншісі → // ғажайып дауұс ійесі → // димаш ͡құдайберген ↓ /// ↑^йестіген ͡жұрт → // ^йел ͡ шежіресіндегі / қыйлы ͡ гезеңді сипаттайтын → // туұндұны → / халық ͡ әні ͡ деп қабылдап ͡жүр ↓ /// ↑алайда → / бүгүнде → / нұрсұлтаң ͡ғаласында тұратын → // үміт ͡асайынова → // «самалтаудың» авторы → / атасы → /әнші сұраған ͡екеніне сенімді ↓ /// ↑«димаш ͡құдайбергеннің ^уорұндауұндағы → // зарлы «самалтау» → / қытайдың фучжоу ͡ғаласында → //«жібек жолы» / халықаралық кинофестивалінің жабылу салтанатында шырқалғам ͡болатын ↓ /// ↑кейін американың → / нью-йорк қаласында ͡ да → / дәл ^уосұ ән талай шетелдіктің жүрегін ^йелжіретіп → // көздерін →/ жасқа толтырғаны ͡бар ↓ /// ↑^уолай ^йетпеске ͡де ͡болмас → // ^уөйткені → / туұндұ менің атамның → // және сол қысылтаяң замандағы → // талай қазақ жігітінің → // ауұр тағдырын байан ͡етеді» → // деп ͡ пастады әңгімесін үміт ͡асайынова ↓ ///	↑ійә / ^уосұлай ^уөрүлөтүн самалтау әнін →// қайта жаңғыртқандардың бірі → // қазаққалқының ͡гүмүс көмөй әншісі → // ғажайып ͡тауұс ійесі → // дыймаш құдайб̊ерген ↓/// ↑^йестіген жұрт → // ^йел шежіресіндегі → / қыйлы ͡гезеңді сыйпаттайтын тұуұндұнұ → // халығ ͡әні деп қаб̊ылдаб̊ ͡ жүр ↓ /// ↑алайда →/ бүгүндө →/ нұрсұлтаң ͡ғаласында тұратын → // үмүт асайынова → // самалтаудұң авторұ →/ атасы →/ әнші сұраған ^йекеніне сенімді ↓ /// ↑дыймаш құдайб̊ергеннің орұндауұндағы → // зарлы самалтау →/ қытайдың фұучжоу ͡ғаласында → // жіб̊ег ͡жолұ →/ халықаралық кұйнофестійвалінің жаб̊ылұу салтанатында шырқалғам ͡ болатын ↓ /// ↑кейін амерійканың →/ нійо-йорк қаласында ͡да →/ дәл ^уос'ән талай шетелдіктің жүрөгүн ^йелжіретіп → // көздөрүн жасқа толтұрғаны ͡б̊ар ↓ /// ↑ ^уолай ^йетпеске ͡де ͡б̊олмас → // ^уөйткөнү →/ тұуұндұ менің атамның → // және сол ͡ғысылтайаң замандағы → // талай ͡ғазағ ͡жігітінің → // ауұр тағдырым ͡байан ͡етеді» → // деп ͡пастад'әңгімесін үмүт асайынова ↓ ///	Иә, осылай өрілетін «Самалтау» әнін қайта жаңғыртқандардың бірі - қазақ халқының күміс көмей әншісі, ғажайып дауыс иесі Димаш Құдайберген. Естіген жұрт ел шежіресіндегі қилы кезеңді сипаттайтын туындыны халық әні деп қабылдап жүр. Алайда бүгінде Нұрсұлтан қаласында тұратын Үміт Асайынова «Самалтаудың» авторы атасы, әнші Сұраған екеніне сенімді. «Димаш Құдайбергеннің орындауындағы зарлы «Самалтау» Қытайдың Фучжоу қаласында «Жібек жолы» халықаралық кинофестивалінің жабылу салтанатында шырқалған болатын. Кейін Американың Нью-Йорк қаласында да дәл осы ән талай шетелдіктің жүрегін елжіретіп, көздерін жасқа толтырғаны бар. Олай етпеске де болмас, өйткені туынды менің атамның және сол қысылтаяң замандағы талай қазақ жігітінің ауыр тағдырын баян етеді» деп бастады әңгімесін Үміт Асайынова.
Алмас Темірбай	▶	↑«самалтау» → /халығ ͡әнін sup>уорұндаушылардың → // бірәзының репертуарынан ^уойұп ͡тұрұп ^уорұн ͡алад ↓ /// ↑дегенмен / туұнды / димаштың sup>уорұндауынан ͡соң → // көпшілікке → / кеңінен таныла ͡бастады ↓ /// ↑халық әнінің → / алғашқы шумағындағы → / «самалтау» аталатын мекен → // қәзіргі қазақстан картасында → // көрсетілмеген ↓ /// ↑тұуұндұның шығу тарихын → // зерттеп көрген әнші ^йерлан ͡төлөутай → // әннің авторы ^йеліне ^уоралмаған → // содан шығармағ'арқау болған → // ^йелдімекен ͡де белгісіз қалған ͡деп ^уой ͡түйөд ↓ ///	↑ самалтау →/халығ ͡әнін орұндаушұлардың → // бірәзының ^ірепертүуарынан ^уойұп ͡тұрұб̊ ͡орұн алады ↓ /// ↑дегеммен →/ тұуұндұ →/ дыймаштың ^уорұндауұнан соң → // көп̊шүлүкке → / кеңінен таныла ͡б̊астады ↓ /// ↑ халығ ͡әнінің →/ алғашқ̊ы шұумағындағы →/ самалтау аталатын мекен → // қәзіргі ͡ғазағыстаң ͡ гартасында → // көрсөтүлмеген ↓ /// ↑тұуұндұнұң шығұу тарыйхын → // зерттеп көргөн әнші →/ерлан төлөутай → // әннің авторы ^йеліне ^уоралмаған → // содан шығармағ'арқау болған → // ^йелдімекен ͡де ͡б̊елгісіз ͡ғалған деб̊ ͡ой түйөдү ↓ ///	«Самалтау» халық әні орындаушылардың біразының репертуарынан ойып тұрып орын алады, дегенмен туынды Димаштың орындауынан соң көпшілікке кеңінен таныла бастады. Халық әнінің алғашқы шумағындағы «Самалтау» аталатын мекен қазіргі Қазақстан картасында көрсетілмеген. Туындының шығу тарихын зерттеп көрген әнші Ерлан Төлеутай әннің авторы еліне оралмаған, содан шығармаға арқау болған елдімекен де белгісіз қалған деп ой түйеді.
Алмас Темірбай	▶	↑үмүт ͡апай болса → // самалтау → / ^уөзіміздің ^уөңіріміздегі → // айыртау деген пікірде ↓ /// ↑«атамыз / көзі ͡жұмұлғанша → // айыртау → / айыртау ͡ деп туған ͡ жері → // сырымбетті аңсап ͡өтіпті ↓ /// ↑^уөлеңде → / туған жерінің атын жасырып → // самалтау ͡ деп / ^уөзгөртуүне тура ͡гелген ↓ /// ^уөскен ^уөлкесінің айыртау ^йекенін жарыйа ͡етсе → // ^уонұң ͡гім ^йекенін іздеп жүрген адамдар → // бірдем ͡ біліп қойар ͡ еді ↓ /// ↑жасырынып жүргендіктен → // ^уоны ͡айт'алмады ↓ /// ↑бұл туұнды / атамыздың мың тоғұжжүз ^уоналтыншы жылғы патш̆а жарлығы бойұнша → // уездегі ^уөзге → / бешшігітпен ^уокоп қазуға баражатып → // шығарған әні» деп → // әңгімесін жалғады үмүт ͡сапарғалиқызы ↓ ///	↑үмүт ͡апай болса → // самалтау →/ ^уөзүмүздің ^уөңүрүміздегі → // айыртау дегем ͡бікірде ↓ /// ↑атамыз →/ көзү ͡жұмұлғанша → // айыртау / айыртау деп тұуған жері → // сырымбетт'аңсап ^уөтүптү ↓ /// ↑^уөлөңдө / тұуған жерінің атын жасырып → // самалтау деп →/ ^уөзгөртүуүнө тұура ͡гелген ↓ /// ↑^уөскөн ^уөлкөсүнің айыртау ^йекенін жәрый'етčе → // ^уонұң ͡гім ^йекенін іздеб̊ жүргөн адамдар → // бірдем ͡ біліп қойар ͡ еді ↓ /// ↑жасырыныб̊ жүргөндүктен → // ^уон'айт'алмады ↓ /// бұл тұуұндұ →/ атамыздың мың ͡тоғұжжүз ^уон ͡ алтыншы жылғы патш̆а жарлығы ͡б̊ойұнша → // үуөздөг'өзгө→ / бешшігітпен ^уокоп қазұуға ͡б̊аражатып → // шығарған әні ͡деп → // әңгімесін жалғады → /үмүт ͡сапарғалыйқызы ↓ ///	Үміт апай болса Самалтау өзіміздің өңіріміздегі Айыртау деген пікірде. «Атамыз көзі жұмылғанша Айыртау, Айыртау деп туған жері Сырымбетті аңсап өтіпті. Өлеңде туған жерінің атын жасырып, Самалтау деп өзгертуіне тура келген. Өскен өлкесінің Айыртау екенін жария етсе, оның кім екенін іздеп жүрген адамдар бірден біліп қояр еді. Жасырынып жүргендіктен оны айта алмады. Бұл туынды атамыздың 1916 жылғы патша жарлығы бойынша уездегі өзге бес жігітпен окоп қазуға бара жатып шығарған әні» деп әңгімесін жалғады Үміт Сапарғалиқызы.
Алмас Темірбай	▶	↑^уосындай → / сәйкестіктерді → / тізіп айтып ͡перген үміт ͡асайынова → // ^уотандастарына әннің авторы → / әнші → / сұраған ͡екенін → // дәлелдегісі ͡гелед↓ /// ↑кезінде / атасы ^уонұ / ^уөзү айт'алмай ͡гетті ↓ /// ↑«мың тоғұжжүз ^уотұзұншы жылы → // қазағ ^уөнөрінің жарық жұлдыздарының ͡бірі→ // үкіл'ыбырай /халық жауұ атанып атылып ͡кетті↓ /// ↑сұраған атамыз әнші-сазгердің → //^йең жақын адамы болғандықтан → //ақынның ізінше қамалуы тійіс^йед→ // бірақ →/ қар'ауылдан шыққан ағайындары → // ^уоны жасыруының арқасында ͡ғана → // аман алып ͡қалды ↓ /// ↑ домбырасын ͡да→/^йешкімге көрсетпеген → // балаларына үйрөтпеген → // малы кәмпескеленген ^уол / сібірде бой ͡тасалады → // тіпті біз кішкентай болғанда ͡да → // ^уол жәйлы көп ͡айтыла ͡бермейтін → // үйдөгілер балалықпен бәрін айтып қойа ͡ма ͡деп → // сескенуші ͡ед↓ ///	↑^уосұндай →/ сәйкестіктерді →/ тізіб̊ ͡айтып ͡ перген үмүт ͡асайынова → // ^уотандастарына → / әннің авторұ →/ әнші →/ сұраған ^йекенін → // дәлелдегісі ͡геледі↓ /// ↑ кезінде →/ атас'онұ / өз'айт'алмай ͡гетті ↓ /// ↑«мың тоғұжжүз ͡отұзұншұ жылы → // қазағ ͡өнөрүнің жарығ ͡жұлдұздарының бірі→ // үкүл'ыб̊ырай →/халығ ͡ жау'атанып атылып ͡кетті↓ /// ↑сұраған атамыз әнші-сазгердің → //ең ͡жақын адамы ͡б̊олғандықтан → //ақынның ͡ізінше ͡ғамалұуұ тійіс ͡еді→ // бірақ →/ қар'ауұлдан шыққан ағайындары → // ^уонұ жасырұуұнұң арқасында ͡ғана → // аман ͡алып ͡қалды ↓ /// ↑домбұрасын ͡да→ / ^йешкімге ͡гөрсөтпөген → // балаларына →/ үйрөтпөген → // малы ͡гәмпескелеңген ͡ ол / сіб̊ірде ͡б̊ой тасалады → // тіпті ͡б̊із ͡гішкентай болғанда ͡да → // ^уол жәйлы ͡гөб̊ ͡айтыла ͡б̊ермейтін → // үйдөгүлөр ͡б̊алалықпем ͡бәрін айтып ͡қойа ͡ма ͡деп → // сескенүуш'еді ↓ ///	Осындай сәйкестіктерді тізіп айтып берген Үміт Асайынова отандастарына әннің авторы әнші Сұраған екенін дәлелдегісі келеді. Кезінде атасы оны өзі айта алмай кетті. «1930 жылы қазақ өнерінің жарық жұлдыздарының бірі Үкілі Ыбырай халық жауы атанып атылып кетті. Сұраған атамыз әнші-сазгердің ең жақын адамы болғандықтан ақынның ізінше қамалуы тиіс еді, бірақ қара ауылдан шыққан ағайындары оны жасыруының арқасында ғана аман алып қалды. Домбырасын да ешкімге көрсетпеген, балаларына үйретпеген, малы кәмпескеленген ол Сібірде бой тасалады, тіпті біз кішкентай болғанда да ол жайлы көп айтыла бермейтін, үйдегілер балалықпен бәрін айтып қоя ма деп сескенуші еді.
Алмас Темірбай	▶	↑^уосұлайша →/ кейінг'ұрпағына ұлттұқ аспапты шерттіруге → // үрөйленген сұраған → // әнші ^уөзі шығарған жыр шумақтарын ͡да → // жасырып ͡келген → // тек ^уөзіне аманат^йетіп қалдырғандықтан → // үкүл'ыбырайдың шығармаларын шамасы ͡гелгенше → // жұртш̆ылыққа жеткізіпті ↓ /// ↑қалдырған ^уөлеңінің соңында → // үкүл'ыбырай мен атама қаратып → // ізін жалғауды сұрағанға аманат ͡еткен → // ^уоны дәлелдеген бірнеше адам ͡бар ↓ /// ↑атам →/ көрнекті сазгердің шәкірті әрі жақын жолдасы болғандықтан → // ^уоның талай әнін → // халыққа жеткізген ↓ /// ↑^уөкүнүштісі →/ сұраған атамыздың ^уөзі жәйлы → // бірауұс ͡сөз сақталмапты ↓ /// ↑^уол ͡жәйлы жазылған →/ қандай ͡да бір дерек іздеп → // талай мұрағатқа жүгүндік → // бірақ көкшетау ^уөңірінің архивіндегі → //алғашқы жазбалар небәрі мың тоғұжжүз ^уотұзұншы жылдан басталад ↓ /// ↑^уол ͡гезде →/ атамыз бір жаққа қашып кетсе ͡керек» ͡деп → // шетін тарқатты зейнеткер ↓ ///	↑^уосұлайша →/ кейіңг'ұрпағына →/ ұлттұғ ͡аспапты шерттірүугө → // үрөйлөңген сұраған → // әнш'өзү шығарған жыр шұумақтарын ͡да → // жасырып ͡келген → // тег ͡ өзүн'аманат ^йетіп қалдырғандықтан → // үкүл'ыб̊ырайдың шығармаларын шамасы ͡гелгенше → // жұртш̆ұлұққа жеткізіпті ↓ /// ↑қалдырған ^уйеткен → // ^уонұ дәлелдегем ͡бірнеш'адам ͡бар ↓ /// ↑атам → / көрнөктү сазгердің шәкірті → / әрі жақын жолдасы ͡б̊олғандықтан → // ^уонұң талай әнін → // халыққа жеткізген ↓ /// ↑^уөкүнүштүсү →/ сұраған атамыздың ^уөзү жәйлы → // бір ауұс ͡сөс ͡ сақталмапты ↓ /// ↑^уол жәйлы жазылған →/ қандай ͡да ͡б̊ір дерег ͡іздеп → // талай мұрағатқа жүгүндүк → // бірақ көк̊шөтау ^уөңүрүнің архыйвіндегі → //алғашқ̊ы жазб̊алар неб̊әрі мың тоғұжжүз ͡отұзұншұ жылдам ͡басталады ↓ /// ↑^уол ͡гезде →/ атамыз ͡б̊ір жаққа ͡ғашып кетčе ͡герек деп → // шетін тарқатты зейнеткер ↓ ///	Осылайша кейінгі ұрпағына ұлттық аспапты шерттіруге үрейленген Сұраған әнші өзі шығарған жыр шумақтарын да жасырып келген, тек өзіне аманат етіп қалдырғандықтан Үкілі Ыбырайдың шығармаларын шамасы келгенше жұртшылыққа жеткізіпті. Қалдырған өлеңінің соңында Үкілі Ыбырай мен атама қаратып ізін жалғауды Сұрағанға аманат еткен, оны дәлелдеген бірнеше адам бар. Атам көрнекті сазгердің шәкірті әрі жақын жолдасы болғандықтан, оның талай әнін халыққа жеткізген. Өкініштісі, Сұраған атамыздың өзі жайлы бір ауыз сөз сақталмапты. Ол жайлы жазылған қандай да бір дерек іздеп, талай мұрағатқа жүгіндік, бірақ Көкшетау өңірінің архивіндегі алғашқы жазбалар небәрі 1930-шы жылдан басталады. Ол кезде атамыз бір жаққа қашып кетсе керек» деп шетін тарқатты зейнеткер.
Алмас Темірбай	▶	↑«әкем атамыздан ͡соң → // ^йекі жыл салып → // жол ͡апатынан көжжұмды ↓ /// ↑тірі болса →/ атамыздың атын ͡да → // шығармаларын ͡да / жаңғыртар ͡ма ͡ед ↓ /// ↑бабамыздаң ͡ғалған арапша жазылған біраз құжаттар болды → // ^уоны сандықта сақтап жүретін → // кейін біз көшүп-қонұп жүргенде → // ^уол ͡ғұжаттардан көжжазып ͡қалдық» деп → // ^уөткен күндөрдү ^уөкүнүшпен ^йеск'алды /үмүт ͡апа ↓ /// үмүт ͡асайынова / атасын соңғы ͡ рет → // бешшасында көргөн → // көкшетау ^уөңүрінде / ^уоның ͡ғандай әнші болғанын білетін адамдар бар болуұ мүмкін → // түрлі заманаларда →/ бойұндағы ^уөнері түгүл →/ өзінің аты ͡жөнін → // қазақ руханійатына қосқан үлөсүн жасырған адамдарды → // ^уолардың қыйлы тағдырын жас ұрпақ біліп ^уөсүу ͡герек ↓ ///	↑әкем атамыздан ͡соң → // ^йекі ͡жыл салып → // жол ͡апатынаң ͡гөжжұмдұ ↓ /// ↑тірі ͡б̊олса →/ атамыздың атын ͡да → // шығармаларын ͡да / жаңғыртар м'еді ↓ /// ↑баб̊амыздаң ͡ғалған арабша жазылғам ͡біраз ͡ғұжаттар ͡б̊олдұ → // ^уонұ сандықта сақтаб̊ жүрөтүн → // кейім ͡біз ͡гөшүп-қонұб̊ жүргөндө → // ^уол ͡ғұжаттардаң ͡гөжжазып ͡қалдық деп → // ^уөткөң ͡гүндөрдү ^уөкүнүшпөн ^йеск'алды →/ үмүт ͡апа ↓ /// ↑үмүт ͡асайынова →/ атасын соңғұ ³рет → // бешшасында ͡гөргөн → // көк̊шөтау ^уөңүрүндө →/ ^уонұң ͡ғандай әнші ͡б̊олғаным ͡білетін адамдар ͡б̊ар ͡б̊олұуұ мүмкүн → // түрлү заманаларда →/ бойұндағы ^уөнөрү түгүл →/ ^уөзүнүң аты-жөнүн → // қазақ ^ұрұуханыйатына ͡ғосқан үлөсүн жасырған адамдарды → // ^уолардың ͡ғыйлы тағдырын жас ұрпақ ͡піліб̊ ͡өсүу ͡герек ↓ ///	«Әкем атамыздан соң екі жыл салып жол апатынан көз жұмды, тірі болса атамыздың атын да, шығармаларын да жаңғыртар ма еді. Бабамыздан қалған арабша жазылған біраз құжаттар болды, оны сандықта сақтап жүретін, кейін біз көшіп-қонып жүргенде ол құжаттардан көз жазып қалдық» деп өткен күндерді өкінішпен еске алды Үміт апа. Үміт Асайынова атасын соңғы рет 5 жасында көрген, Көкшетау өңірінде оның қандай әнші болғанын білетін адамдар бар болуы мүмкін, түрлі заманаларда бойындағы өнері түгіл өзінің аты-жөнін, қазақ руханиятына қосқан үлесін жасырған адамдарды, олардың қилы тағдырын жас ұрпақ біліп өсу керек.
Алмас Темірбай	▶	↑^йел ͡арасында →/ сұраған әнші жәйлы → // халығ ͡әніне телініп жүрген самалтау туұндысы → // ^уоның төл шығармасы ^йекенін → // білетіндер кездесіп ͡қалар → // бәлкім ↓ /// ↑құдайға ͡шүкүр → // қәзіргі заманд'өткөн ^ұуақытпен салыстыр'алмаймыз ↓ /// ↑әлдегімдердің көзі ͡мен ͡сөзінен → // жасырынудың қажеті ͡жоқ → // керісінше →/ ұмұт ͡полған дүнүйелерді →/ жаңғыртуұмыз ͡герек ↓ /// ↑үмүт ͡асайынованың ͡да →/ тілегі ^уосыған сайады ↓ /// ↑алмас ͡темірбай ↓ /// ↑оқұған қуат ͡ахметжанов ↓ ///	↑^йел арасында →/ сұраған әнші жәйлы → // халығ ͡әніне телініб̊ жүргөн →/ самалтау тұуұндұсұ → // ^уонұң төл шығармасы ^йекенін → // білетіндер ͡гездесіп ͡қалар → // бәлкім ↓ /// ↑құдайға ͡шүкүр → // қәзіргі заманды ^уөткөн ұуақытпен салыстыр'алмаймыз ↓ /// әлдекімдердің ͡гөзү ͡мен ͡сөзүнөн → // жасырынұудұң ͡ғажеті ͡жоқ → // керісінше →/ ұмұт ͡полған дүнүйөлөрді →/ жаңғыртұуұмұз ͡ герек ↓ /// ↑үмүт ͡асайынованың ͡ да →/ тілегі ^уосұған сайады ↓ /// ↑алмас ͡темірб̊ай ↓ /// ↑ ^уоқұғаң ͡ ғұуат ͡ ахметш̆анов ↓ ///	Ел арасында Сұраған әнші жайлы, халық әніне телініп жүрген «Самалтау» туындысы оның төл шығармасы екенін білетіндер кездесіп қалар, бәлкім. Құдайға шүкір, қазіргі заманды салыстыра алмаймыз, әлдекімдердің көзі мен сөзінен жасырынудың қажеті жоқ, керісінше, ұмыт болған дүниелерді жаңғыртуымыз керек. Үміт Асайынованың да тілегі осыған саяды. Алмас Темірбай, оқыған Қуат Ахметжанов.
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Ассалаумағалейкум, қазақ елі, құрметті әріптестер! Павель Олегович, Ерлан Қайланович, депутат мырзалар, сіздерге рақмет! Неге дейсіз ғой? Өткен жолғыдан кейін офлайн өмірде минимтрді екінші рет көріп тұрмыз. Көре алмаймыз! Тіпті жиналыстарға қатыспайды, иә? Вице-минимтрлермен әлек боламыз. Бірақ ол кісілер ештеңе шеше алмайды. Сонымен барлығы ұзын құймышақ болып қалады. Сонымен, енді мына жерде әріптестер нағыз мамандар айтып жатыр. Оның барлығын мен қайтып қайталамай-ақ қояйын. Мен бүгін президент Тоқаевтың сөзін естіп, содан жігер алып, сол кісі ретінде сұрайын деп тұрмын. Ербол Шақпайұлының жұлдызы, өздеріңіз білесіздер, былтыр Маңғыстауда жұт болғанда айы оңынан, жұлдызы соңынан туды. Неге? Өйткені жем-шөп мәселесі бойынша проблема болды. Алдындағы министрді жіберді. Сізді нақты жем-шөп мәселесін шеше деп, ең бірінші тапсырмасы. Қойды. Не болды? Мына жерде әрбір сөйлеген спикер "жем-шөп", "жем-шөп", "жем-шөп". Мәселе шешілген жоқ. Президенттің бірінші тапсырмасы орындалған жоқ.
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Бүгінгі күнде сол Маңғыстау жемді солтүстіктен тартып, өз әрекеттерін жасап жатқан сол Қызылорда жем-шөп мәселесі шаруаларға үлкен проблема. ОНы мына жерде отырған басқа мал шаруашылығындағы әріптестерім растар. Солай ма?! Келесі президенттің тапсырмасы мына жерде жаңа Қуаныш мырза айтып өтті. Ветенария мәселесі. Президент сізге екінші тапсырманы берді. "Ветеранияны күрделі реформа жаса, Ербол Шырақбайұлы" деді. Бәріміз куәміз. Не жасалды? Ештеме жасалған жоқ. Ветеренарлардың айлығын болар-болмасқа алдамшы бір пайызға өсірді де, бітті. Реформа ол емес! Сізге президент ветеренарлардың айлығын өсір деген ғана тапсырма берген жоқ. Реформа жаса деп берді. Реформа дегеніміз ол - бүкіл бағытты өзгерту. Мемлекеттік ветенариядан мына кәсіби ветенарияға ауысу. Жекеменшік ветенарияны қосу. Жеке меншік лабораторияларды қосу. Міне, реформа деген не? Сіз президенттің екінші тапсырмасын да орындамадыңыз.
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Президенттің үшінші тапсырмасы. Жаңа ғана әріптестерім атап өтті. ЛПХ. Жеке қосалқы шаруашылық. "Жеке қосалқы шаруашылық заңын қабылда, Ербол Шырақбайұлы" деп президент тапсырды. Не болды? Депутат мырзалар, сіздерге рақмет. Алдарыңызға келген шала заңды біз тоқтата алмадық қой. Атамекенге бардық. Барлық жерге тоқтат десек, тоқтата алмайды. Танк. Сіздерге рақмет тоқтаттыңыздар, қайтардыңыздар. Бірақ сол күннен бері әлі бір жиылыс болған жоқ. Жол жекешарушылық заңын қайта қарастырайық деп, депутаттар, сіздерге айтты ма? Айтқан жоқ. Бізге сала мамандарына айтты ма? Айтылған жоқ. Минселхоздың скорее всего ана ескі зданиенің әшәнде шаң-шаң болып қалды. Ол туралы Ербол Шырақбайұлы ұмытып кетті. Сонымен президенттің үшінші тапсырмасы орындалған жоқ.
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Келесі, мынау субсидиялау ережесі. Субсидиялау ережесінде мен енді кейбір әріптестеріммен келісе алмаймын. Жаңағытек қана жаңағы үлкен шаруашылықтарға бейім. Енді ол біздің жиырма жылғы тенденция. Бірден оны Ербол Шырақбайұлы, сізге бұру мүмкін емес шығар. Өйткені мына жерде бізде лапбизм деген нәрсе бар. Ол нормально. Бірақ сіз ауылдың қазағын ұмыттыңыз. Мына сіздің жаңа ережеңізде ауылдағы қарапайым қазаққа қолжетімді, мемлекеттік қолдаулар көрінбейді. Иісі жоқ.
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Келесі, одан кейін мына ережеге келетін болсақ. Ереже бізде былтырғы, осы үстіміздегі жылы мамыр айында қабылдану керек болған. Міне, бізде жыл бітті. Енді міне 15 күннен кейін, 20 күннен кейін бізде жаңа жыл. Ережеміз әлі жоқ. Мына жерде отырған әрбір сала маманы айтады: ол ереже, қазір мына жерде талқылағанымыз келесі жылы майда қабылданады. Ал майға дейін не жасаймыз сонда? Немен күн көреміз? Немен өмір сүреміз? Бітті. Қайтадан ескі ережемен. Онда неменеге әбігерге түсіп жатырмыз, барлығымыз?
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Одан кейінгі келесі мәселе. Президентті сізге берген тапсырмасы. Өзінің жолдауында айтты. Ішкі өңдеуді 25 пайызға өсір, Ербол Шырақбайұлы деді. Иә, нақты жаңағы неде, жолдауда жазылған. Ішкі өңдеуді мен, мына ережеден ешқандай ішкі өңдеуді өсіру, сол президенттің тапсырмасын орындау элементтерін, механизмдерін көріп тұрған жоқпын. Қалай бидайымыз кетіп жатыр, кетіп жатыр. Ірі қара малға біз қырқысып бір-бірімізбен нетіп, мәжбүр болып отырмыз. Бүгін біз сіздерден тіпті ана ірі қара малды саттыра алмай жатырмыз. Өйткені еліміздің ішінде өңдеу жоқ. Баға деген 1600 теңге еттің бағасы. Шаруалар деген кредитін төлеу алмайды, қарыздарынан құтыла алмайды. Ал сіз бізге шекараны ашып беріп жатқан жоқсыз. Шекараға шетелге шығарудың бірінші қарсысы Алмасбек, мен сіздерден бүгін шаруалар үшін, басқа әріптестермен келісіп сұрап жүрмін. Шығарыңыздар, рұқсат беріңіздер. Шаруалар бір нәпақасын тапсын деп. Сіз ертең аласыз да, қаңтарда ашып бересіз. Малды күзде сатады, Ереке?! Жайлаудан түскенде, қазақтың баласысыз ғой. Оны білесіз. Әлі күнге дейін шекара ашылған жоқ. Әлі күнге дейін қазақтың шауасының жағдайы мәз емес. Президенттің бұл тапсырмасын да орындамадыңыз.
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Одан кейін, құрметті депутаттар, естеріңізде болса, сіздердің алдарыңызда мен қырық мың адамның қолын жинар берген болатынмын. Естеріңізде ма? Ербол Шырақбаұлының алдына 40 мың адам петицияға қол қойып, сол жерде жазылған. Мен Қазақстанның азаматы пәленбай түгенбай 40 мың адам шошқа бағытын субсидиялағанға қарсымын деп берді сізге. Ербол Шырақбайұлы, құрметті депутаттар, сіздерді естіді. Не жасағанын айтайын ба? Мына жерде енді орыс тілінде жазыпты. Селекционна гибридный центр по свинавотству, иә, 80 пайзға субсидиялаймын депті. Басқа бізде селекционно гибридный центр ірі қарада, қойда, түйеде, жылқыда қарқ болып едік! Иә, енді осы шошқаның селекционный гибридный центрі, вот не бұл? Мазақ емес па?
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Келесі басқа қой шарушылығы бойынша ферма, ірі қара бойынша, жаңағы бордақылау алаңы барлығын алып тастаған. Бірақ ферма по врашеванию свиней дейді. С мощнестью 1000 маток. Оған субсидиялауға дайын. Сондықтан 40 мың емес, оны бүгін 60 мың адам орындады, сұрап отыр петиция ретінде. Сіз соны құлаққа асып жатқан жоқсыз. Және де мен ойламын мына жерде сізге сол жолы келіскен депутаттардың тілеуін қабыл алмай отырсыз.
Алмасбек Садырбаев	▶	–	–	Сонымен ары қарай жылжиық. Бір минут. Болды. Сонымен тағы бір күрделі мәселе: ол мына ішкі өңдеуді алдыға сүйреу үшін оны біз өзіміздің ішімізде өңдеуіміз керек. Субсидияны мына бидайға салған, арпаға салған, ұнға салған, нанға салған ол қазаққа арзан болсын деген субсидия. Өзбекке, қырғызға емес. Сіз қазір біздің бюджетімізді шәйіп атсыз. Бүкіл субсидияны арзан бидайды, өзбекке, қырғызға, әзірбайжанға, ауғанға жіберіп жатырсыз. Сіз қазақтың минитрісіз. Ауыл шаруашылығы. Сондықтан да нан, жем, қазаққа арзан болуы керек. Қазақ азаматына. Сіз біздің бюджетімізді шәйіп жатырсыз. Содан кейін тағы да мына жиылысты ұйымдастырған аппаратқа рақмет. Сіздерде барлығы біздің мемлекеттік тілде жасалған, бірақ Ербол Шырақбайұлының мынасы тек қана орыс тілінде. Мен сіздердің алдарыңызда шүлдірлеуге мәжбүр болдым. Сондықтан келесі отырыста мынандац олқылықты жібермеңіз. Өзіңіздің, менің мемлекеттік тілді сыйлаңы. Рақмет.
Анар Қойшығұлова	▶	Ассалаумағалейкүм/ қадірлі көрермен/ «Ақтөбе» арнасында/ «Иман нұры»/ бағдарламамыздың бүгінгі тақырыбы «Ислам діні/ және бала тәрбиесі»/ ал тақырыпты тарқатып беретін қонағымыз/ «Бақытжан» мешітінің ұстазы/ Анар Қойшығұлова/ қош келдіңіз. Ақпарат ағыны күшейген қазіргі заманда/ бала тәрбиесі қоғамдағы өзекті мәселеге айналды. Ақылды компьютерден/ тәлімді/ телефоннан алатын бала көп. Қазіргі уақытта ата-аналар бала тәрбиесін, уысынан толықтай шығарып алған жоқ па?	–	Ассалаумағалейкүм, қадірлі көрермен. Бүгін «Шынның жүзінде» ғалым- этнограф, жазушы Ақселеу Сейдімбек. Аға қош келдіңіз. - Салеметсіз бе - Ақселеу аға, біз мынау осы зиялы қауымды көп кіналап жатамыз. Әйтпеді, бүйтпеді, үндемей қалды, айтпай қалды деп, көп кінә артып жатамыз. Жалпы, осы кінә арту неден туындайды? Қаншалықты жөн? Және осылай кінәлаған кезде сіз зиялы қауымды ақтағыңыз кеп тұра ма? Әлде қосылып алып кінәлағыңыз кеп тұра ма?Қандай сезімде боласыз?
Анар Қойшығұлова	▶	- Жақсы/ сұрағыңыз өте орынды// қазақ халқы// қазақ халқы үшін/ қай уақытта да/ қай замандарда да/ бала тәрбиесі бұл өзекті/ маңызды тақырыптардың бірі. Себебі/ қазақ халқы/ адамның бір қызығы бала деген деп/ бала тәрбиесіне біз қай уақытта да бейжай қарамай// үлкен жауапкершілікпен қараған халықпыз. Бүгінгі бала/ ертеңгі еліміздің болашағы/ біздің үкілеп отырған үмітіміз/ артымызда қалатын ізгі/ ұрпағымыз. Ұрпақ тәрбиесі/ қашанда кез келген ата-атаны алаңдататын/ басты мәселелердің бірі. Бүгінгі заман ағымына қарай/ ата-аналар/ жұмыс жасау/ табыс табу/ мынау тіршіліктің көзімен/ бала көп жағдайда/ қалыс қалып жатыр/ баланың тәрбиесі қалыс қалып жатыр. Көбіне бала өз-өзіне берілген/ қолында телефоны бар/ әлеуметтік желілер/ яғни барлық нәрсеге де рұқсат бар. Осы жағдайда// телефонның/ таяқтың екі ұшы секілді/ пайдасы да бар/ әрі зардап/ задабы/ зияны да бар.	–	Зиялы қауымға деген халықтың қыжылы, жалпы мемлекеттік өредегі, саяси-әлеуметтік, рухани істерге жіберіп жатқан кемшіліктерге байланысты. Өйткені, халық зиялы қауымнан көп нәрсе күтеді. Солардың қолында биліктің тізгіні бар сияқты сезінеді. Олардың айтқаны жерге түспей орындалады деп ойлайды. Ал, шын мәнісінде қазақтың зиялы қауымы, ұлттың тарихи тағдырына қатысты, айтпай қалған кезі жоқ, сөз қозғамаған кезі жоқ. Олар қозғамаған тақырып жоқ. Бірақ, оған құлақ асатын, үкімет, оған құлақ асатын билік басындағы деген мәселе ол бөлек. Меніңше, жалпыхалықтық деңгейдегі ұғым түсінікте, осының аражігін ажыратабермеушілік бар ғой деймін.O3
Анар Қойшығұлова	▶	Сол нәрсені біз/ өзіміздің назарымыздан тыс қалдырып жатқан сияқтымыз. Балаға бүгінгі таңда не жетіспейді/ балаға әрине/ ата-ананың махаббаты/ ата-ананың сезімі/ ата-ананың көңіл бөлуі/ сапалы уақыт бөлуі жетіспейді. Көбіне бала барлық қызықты/ барлық ақылды жаңағы өзіңіз айтқандай тәлім-тәрбиенің барлығын да/ телефоннан/ әлеуметтік желіден іздеп жатыр. Енді бұл жерде/ біздер/ баланы уысымыздан шығарып алуымыз да мүмкін/ егер дер кезінде дабыл қақпасақ/ сондықтан да мен/ кез келген бізді көріп отырған/ тыңдап отырған ата-аналарға айтар едім/ балаларға/ лайықты түрде/ көңіл бөлуіміз керек/ сапалы уақыт бөлуіміз керек/ баланың тәрбиесіне/ қарауымыз керек. Себебі/ бала/ бала кезінде жас шыбық секілді/ оны қай жаққа қарай игіміз келсе/ сол жаққа қарай оңай иіледі/ және бұл/ нағыз алтын уақыт/ барлық мынау ұлттық құндылықтарымызды// адамгершілікті/ барлық жақсы/ көркем мінезді/ жақсы тәрбиені/ беріп қалатын уақыт/ осы балалық шақты// құр жібермеуіміз керек екен/ осы алтын уақытты деп.	–	Бәлкім, сол зиялы қауым сол айтудың бір формасын таппай жүрген шығар. Орындатудың жолын таппай жүрген шығар. -Орындатудың жолдары әртүрлі ғой. Әрине, ең соңғы жолы бар. Ол зиялы қауым басын бәйгіге тігіп, бүкіл халықты соңынан ертіп, көшеге шығу. Үлкен қарсылықтарды көрсету. Бірақ, енді ондай дүниеге баратындай, бір шектен шығып бара жатқан тарихи нәрсе. Әзірше, Құдайға шүкір жоқ бізде. Ал, жалпы мен айтар едім, осы біздің Қазақстанда бұл ретте зиялы қауымды тыңдау, олардың айтқан сөзіне құлақ асу, үзілді-кесілді жоқ деп айта алмаймын. Жыл сайын, жылына бірнеше рет қажет болса ақсақалдармен, зиялы қауымдармен, үлкен ғалымдармен, сала саланың жетекші мамандармен, өте салиқалы бас қосулары болып тұрады. Олардың айтқан пікірлері, ұсынған ұсыныстары жерде қала бермейді.Q4
Анар Қойшығұлова	▶	- Иә/ қазіргі таңда// көбіне/ аналар жауапты деген/ жауапты/ бұл сұраққа жиі естиміз/ бірақ асыл дінімізде// тәрбиенің нағыз көркем үлгісін көрсеткен/ бұл пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) және// өзінің хадистерінде де үлкен өсиет қалдырған. Әке/ отбасының бақташысы деп/ әке/ шаңырақтың бақташысы/ және барлық отбасыға жауапты да әке дейді/ ал әйел адам/ ерінің шаңырағы үшін/ дүние-мүлкі үшін/ бала-шағасы үшін жауапты дейді/ және әрқайсың да өздеріңің қарамағыңдағыларыңыз үшін/ жауапқа тартыласыңдар/ сұраласыңдар деп/ сондықтан бұл жерде бөліп-жарып қараудың/ қажеті жоқ деп ойлаймын. Бала/ біздің басты байлығымыз/ анаға да/ әкеге де тәрбие ортақ. Мынау қазақ халқының/ салт-дәстүрімізге қарасақ/ ата-бабаларымыз әдемі бір көрінісін/ әдемі бір үлгісін көрсетіп кеткен. Ер баланың тәрбиесіне/ көбіне әке жауапты/ сондықтан да айтады/ әкеге қарап ұл өсер/ шешеге қарап қыз өсер деп. Қыз// қыз баланың тәрбиесіне көбіне ана жауапты болған.	–	Ал, енді советтік дәуірдің өзінде мысалы, Бауыржан Момышұлы сияқты, бір шенеуніктерде бір қолайсыздау адамдар болды. Ал, бүгінгі заманда ондай адамдардың тумауы не себепті? -Бұл өте жақсы сұрақ. Мынау, 20 ғасырдан бастап деп айтуға болады, адамзаттық деңгейде мемлекет басқарудың үрдісі, саяси ахуал мүлде бөлек сипат алды. Ол бөлек сипаттың ең басты белгісі - идеологиялық өктемдік мемлекет басқаруда. Ал, идеологиялық өктемдік бел алған заманда, қоғамдық ортада, адамдар өзімен-өзі бірыңғайланады. Өйткені, өктем идеология бір ыңғайланбаған адамдардан құтылуға тырысады. Құтылудың жолдарын тарих жақсы біледі. Оның ең жаман жолы – репрессиялық тәсіл. Ал, ең жұмсақ жолы – қызметтен тайдыру, не биік қызметке алмау. Адам өмірге бір ақ рет келеді. Амал жоқ, жаңағы қоғамның осындай үрдіс тәртібіне бейімделеді. Нәтижесінде, қазіргі адамдар өте бір үлгілі, стандартты адамдар деуге болады. Ал, Бауыржандар болса, кешегі Асқар Тоқпановтар, Асқар Сүлейменовтар, Нұрғиса Тілендиевтер болса, ол бұрынғы біздің көшпелі өмір-салттағы мәдениеттің соңғы иінділері. Соңғы сарқыншақтар. Олар шынымен де қоғамды реттеуге, өте ықпал еткен адамдар.
Анар Қойшығұлова	▶	Қазіргі заманда енді ер адамдар түздің/ адамы/ түзде жүруші адам/ нәпақа табушы адам ретінде қарастырса/ бала өзінің уақытының көп бөлігін анасының қасында өткізеді. Сондықтан да/ көбіне қазір енді/ аналардың міндеті ретінде/ қоғам мынау/ көрсетіп отыр/ баланың тәрбиесіне ана көбірек жауапты деп. Десек те/ ер адамның үлесін/ ер адамның міндетін/ ер адамның/ әкенің мектебін жоққа шығаруға болмайды/ әкенің балаға берері көп. Сондықтан да ата-ана/ бірдей балаға өздерінің тәрбиесін беруі қажет/ әсіресе бұл жердегі тиімді тәсіл/ өзіміздің үлгімізбен көрсете білуіміз керек. Әке де ер балаға лайықты үлгісін көрсету керек/ мәселен қазір көпшілік жағдайда/ ата-анадан мынандай шағымдар естиміз/ балаларымыз жаман/ балағат сөздерге үйір/ немесе балаларымыз өте ашушаң деп жатамыз/ сабырсыз деп жатамыз/ бұл жағдайда ата-ана алдымен кемшілікті өзінен іздеу керек/ яғни біз өзіміздің үлгімізбен/ балаға үлгі бола білуіміз керек. Қалай дегенде де/ бала өзінің ата-анасына/ еліктеп өседі/ ата-анасының сөзінен/ ісінен үлгі алып өседі/ сондықтан да әке де/ ана да бірдей жауапкершілікпен қарап/ жақсы тәлім-тәрбие беруі қажет деп ойлаймын.	–	Енді ол адамдар бірнеше ғасыр өтіп кеткен жоқ қой, олардың дүниеден өткеніне, кеше ғана дүниеден өткен адамдар. Енді олардың да жалғасы болса керек еді қой. -Жалғасы, енді, мүлде кілт сарқылып қалды деп айта алмаймыз. Ондай адамдар әлі де арада бар. Бірақ мен дарыны ерекше, жұрттың көзінің алдында жүрген тұлғаларды санамалап айтып отырмын. Ал, дарыны сол адамдардан кем емес, стандартты қалыпқа түскен интеллигенция қазір бұрынғыға қарағанда өте көп. Бұрынғы, басқа елді алмай-ақ қояйық, өзіміздің көшпелі өмір салтымызда, қоғамдағы адамдардың әлеуметтік типтері өте әртүрлі. Сал серілер, бақсылар, билер, әншілер, үйшілер, шебершілер деген сияқты.
Анар Қойшығұлова	▶	-Түсінікті/ бала болған соң тентектікке барады/ бірдеңені бүлдіреді/ мұндай кезде/ кейбір/ ата-аналар келесіде қайталамасы үшін жақсы деп баласын ұрып жатады/ кейбіреулер баланы мүлде ұруға болмайды/ ол баланың ой-санасын бұзады деп жатады. Баланы ұруға бола ма деген сауалдың/ ислам діні тұрғысынан/ нақты жауабы қандай?- Ислам діні/ кәміл дін/ ислам дінінде қарастырылмаған нәрсе жоқ. Адамдардың басындағы қандай болмасын/ мәселелері// көкейлеріндегі қандай болмасын сауалдарының жауаптары/ ислам дінінде табылады. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) өзінің хадисінде айтқан екен/ балаларыңызға/ намазды жеті жасынан бастап/ үйретіңдер/ олардың жеті жастан бастап/ ұл-қыздың арасын ажыратыңдар және он жасқа келгенде/ ұрыңдар деп жатады. Осы хадиске сүйене отыра/ кейбіреулер хадисті дұрыс түсінбейді/ яғни дұрыс түсінік қалыптаспайды/ адамның бойында. Ұру да болады/ ұруды да/ тәрбиенің бір құралы ретінде көретін ата-аналар бар/ бірақ/ бұл жерде// ұру деген бір ең соңғы/ жаңағы/ кезең болу керек. Оның алдында/ пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) хадистерінің көпшілік бөлігі/ көп бөлігі мейірім туралы/ балаларға жұмсақтық таныту туралы/ балаларға махаббатты көрсету/	–	Ал, қазіргі адамдардың моральдік этикалық нормасында, бірыңғайластылық бел алған. Бұл қоғамның, заманының идеологиялық тәртіп талғамының нәтижесі. Оны бұзып жарып шыққан адамдар, сөз жоқ өзімен өзі сол қоғамға, кішкене артықтау адам боп көрінеді. Мысалы, мүйізі қарағайдай Нұрғисаларды өзіміз құлағымызбен естіп, көзімізбен көрдік. Асқар Тоқпановтар «ой, сол жындылар қойшы» деп көзі тірісінде көрдік. Бірақ, солардың қазір мысалыға үшін Нұрғисаның бір дың еткізген дыбысына зармыз. Бір дың еткізген музыкасының шеті естілгенде, қандай ұлы адаммен замандас болғанымызға қайран қаламыз.
Анар Қойшығұлова	▶	балаларды еркелету/ балаларды көбірек сүю туралы/ ал ұру туралы хадистер/ ол саусақпен санарлық/ өте аз. Және бұл жерде ұру дегенде не/ қазіргі қоғамда біз/ әлеуметтік желілерде көп көріп жатырмыз/ хабарларда көп көріп жатырмыз/ тіпті есі кірмеген/ ақылы толыспаған/ тілі шықпаған баланың өзін/ аяусыз ұрып жатқандар бар// яғни ұру дегенде не/ пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан жай ғана бір жұмсақ жерінен тартып қою/ оның алдын/ тілмен/ сөзбен/ жұмсақ түсіндіру/ айту/ үлгімен көрсету/ тағы түсінбей жатса/ қатаң ескерту дауысты көтеріп/ кейін барып қана/ басқа амалы құрығанда дейді ғой/ жұмсақ жерінен ғана/ жай ғана түртіп қою. Бұл жерде де/ ғұлама ғалымдарымыз айтқан екен/ ұру/ бұл жаңағы/ жазалау болмасын/ бұл бір/ тәрбиенің құралы болсын/ яғни жазалау ретінде/ аяусыз/ жаңағы/ қаталдықпен ұру емес/ жай ғана тәрбиелеу мақсатында/ ескерту мақсатында болсын деген.	–	Сол этностың тереңін, оның құндылықтарын зерттеп-зерделеп жүрген адамбыз өмір бақи. Енді сіз өз басыңызда, жеке, қандай мінездерден айырылдым деп күйзелесіз? - Айырылғанымыз көп қой. -Өзіңіз көзіңіз көрген ақсақалдар бар мысалыға -Мысал үшін, мен бірнәрсеге пұшайман боламын.
Анар Қойшығұлова	▶	- Яғни/ он жасқа дейін/ нені сындырса да/ нені бүлдірсе де ұрмай/ тек ескертумен шектелу керек/ дұрыс па?- Енді қараңыз/ бұл жаңағы жеті жасында намаз үйретіңіз деген сөз/ біздің қазақ халқында да бар ғой/ баланы жеті жасқа дейін хандай тәрбиеле дейді/ жеті жастан кейін жаңағы/ құлша жұмса/ он бес жасынан кейін/ досыңдай сырлас дейді. Бұл мақал-мәтелдерден біз не аламыз/ жеті жасқа дейін/ баланың әлі ақыл-есі толыспайды/ яғни олар өздерінің жасап жатқан іс-әрекетіне/ бір жауапкершілікпен қарай алмайды/ яғни саналы түрде жасамайды. Сондықтан да ол кішкентай балаларды ұрудың/ ұрудың да ешқандай бір маңызы жоқ/ яғни ол нәрсе бізге/ ешқандай пайда бермейді. Бала/ әлі ақыл-есі/ толыспағандықтан да/ өзінің ісіне/ жаңағы/ жауап бере алмайды иә. Сондықтан да бұл жерде/ бір жұмсақтықпен үйрету/ бала деген енді бір/ қорадағы/ жануарымыз емес қой/ ұрып таяқпен/ жаңағы/ түзу жолға салатын/ жұмсақтықпен тәрбиелеу керек. Тілмен/ мейіріммен тәрбиелеу керек/ ал ең жақсы нәрсе/ жаңағы өзіміздің/ үлгімізбен көрсету.	–	Біз уәдеге берік халық едік, уәдеден тайдық. Менің ішімнен шыққан балам, өзіне қатысты іс болмаса, уәдесінде тұрмайды. Ал, ол балам басқаға не істейді? Және де бұл жалғыз жарым мінез емес екенін де жақсы білем. Демек, біздің халықтың бұл ең бір ұлы құндылықтарының бірі еді. Әрбірден соң, Құранды өзінің моральдық этика нормасына бұрып алған мынандай мәтел бар: «Құдайдың 1000 аты бар, бір аты уәде».
Анар Қойшығұлова	▶	- Түсінікті/ сіз жұмыс істейтін «Бақытжан» мешітінде балалар уақыты деген бар екен/ бұл уақытта балаларға не үйретесіздер/ жалпы келетіндер көп па?- Бізді көріп отырған көреремендерге айтқым келеді/ әрбір мешітте/ оның ішінде/ әрине/ «Бақытжан» мешіті бар/ әйел адамдарға/ ер адамдарға арналып сабақтар үздіксіз/ тұрақты жүргізіліп отырады. Соның ішінде/ біз мынау енді/ балалардың ең басты міндеті қазіргі уақытта/ білім алу/ мектепке бару болғандықтан/ біз демалыс күні жексенбі күндеріне/ арнайы балалар уақыты деп/ дәрістер қойғанбыз. Бұл жердегі дәрістердің мақсаты/ балаларға кішкентай жасынан/ бала жасынан рухани тәрбиені сіңіру/ ұлттық құндылықтарымызды сіңіру. Бұл жердегі сабақтар бізде/ ойын түрінде өтеді/ ересектерден айырмашылығы ойын түрінде/ балаларға бір қызықты тапсырмалар беру/ суреттер салу арқылы әдептілікті жастайынан қалыптастыру. Әдеп сабақтары өтеді/ қалай ата-ананы құрметтеу/ достықты қадірлеу/ деген секілді/ жаңағы әдептілік/ әдепті бала/ арлы бала деп жатамыз ғой/ осы кішкентайынан балаларымыздың бойында жақсы тәрбиені қалыптастыру мақсатында/ осындай сабақтарды қызықты/ ойын түрінде/ балалардың жасына сәйкес/ қызығушылықтарына сәйкес осындай сабақтар қойғанымыз рас.	–	Қазақ даласына келген 19ыншы ғасырға дейінгі, 20 ғасырға дейінгі сыртқы этнографтар бір-ақ нәрсеге таңқалған. Өте ірі тағдырлы істер тек уәдемен шешіле береді бұл далада. Ал, қазір уәде беріп тұрып, көзіңді бақырайтып тұрып, ол аздай-ақ саған қолхат жазып беріп тұрып, сені қақпанға түсіріп кетеді ғой. Осындай-осындай құндылықтарды санап тауыса алмайсың, жоғалтқан. Өте көп. Әсіресе, біздер, мынау менің қатарларым, қоскүндік ұрпақ, біз жанағы қаймағы бұзылмаған ауылдың, көшпелі өмір салттың соңғы түтінін иіскеген, ошағына жылынған ұрпақпыз. Одан кейін, мынау жаңа қоғам, жаңа жүйемен беттестік. Біз салғастыру арқылы ненің жоғалғанын, нені жоғалтып отырғанымызды қатты сезінетін ұрпақпыз. Бұл ретте біз өзіміздің, халықтың тамаша, аяулы, асыл қасиеттерін көмескілеп бара жатырмыз.
Анар Қойшығұлова	▶	- Түсінікті/ жеті жастан бастап балаға намаз оқуды үйретеді деп айттыңыз. Қыз балалардың тәрбиесі жайлы айтыңызшы/ ересек кезінде/ есейген шағында ер балалармен қалжыңдасып/ көп бірге жүре бермеуін/ ескертіп жатады. Дегенмен/ бала кезінде/ бүлдіршін кезінде қыз бала өзге ұл балалармен бірге ойнай берсе бола ма/ әлде қыз баланы бала кезінен-ақ оқшаулау керек пе?- Жақсы/ енді қазақ халқы/ мана баста да айтып өттік/ ұрпақтың тәрбиесіне өте жіті қарағанбыз. Аса сондай бір маңызды/ жауапкершілікпен/ қарап/ бейжайлық/ бейқамдық танытпағанбыз/ немқұрайлы қарамағанбыз/ бірақ/ кез келген қазақтың салт-дәстүрін алсақ/ өзінің бастауын/ түп-төркінін/ асыл дініміз исламнан алады. Енді/ қазақ халқы/ қыз баласына кішкентайынан біз ибалықты үйретеміз/ ұяттылықты үйретеміз/ ер адамды құрметтеу/ ер адамды сыйлауды үйретеміз/ осы// осы бір ұлттық тәрбиеміздің/ ең ұтымды тұсы да осы/ кішкентай кезінен.	–	Тағы да қайталап айтам, үлкен мемлекеттің деңгейде тамаша шаралар жасалып жатыр ел болу үшін ,мемлекет болу үшін, ұлт болу үшін. Бірақ осы салада мән беріліп жатқан қимылды мен сезбеймін. Мен ЖОО-да сабақ беремін қазір. Біздің білім мазмұнында жоқ. -Қалай? -Мына, кез-келген білімнің білім мазмұны болады. Бірінші курстың, екінші курстың, үшінші курстың я болмаса бірінші сыныптың, екінші сыныптың өзінің білім мазмұндары, білім деңгейлері болады. Білім мазмұндарының ішінде, біздің ұлттық дінімізді, менталитетімізді сақтауға, ұштауға, жетілдіруге бағытталған білім жоқ, мазмұн жоқ.
Анар Қойшығұлова	▶	Әрине/ балиғат жасына толғанша/ қыз баланың ер баламен бірге ойнағаны/ әсіресе олар бауыр/ туыстық қатынаста/ бір үйдің балалары болса/ ешқандай бір әбестігі жоқ. Бұл жерде бастысы/ қыз балалардың ер балалармен оңаша қалмауында/ әсіресе мынау балиғатқа толған/ бір жеті жастан бастап он жас/ он бес жастың аралығында. Себебі біз қазір қоғамымызда// көріп отырмыз/ белең алған нәрселер/ мынау/ түрлі қылмыстарға бару/ немесе қыз балалардың ерте ана атануы/ ерте жүктіліктің болуы деген секілді нәрселер/ бұның барлығы да/ сол бір/ жұқа шекараны сақтай білмеуімізде. Әрине қыз балалардың қыз баламен ойнағаны/ ұл баланың ұлмен ойнағаны/ ұл балалармен ойнағаны/ ұлың өссе/ ұлы жақсымен ауылдас бол дейді/ қызың өссе/ қызы жақсымен ауылдас бол дейді/ сондықтан да енді/ бөлек/ ойнағандары/ бөлек жүргендері// әрине абзал. Осындай бір қоғамымызда жаңағы/ қателіктердің/ өкінішке апаратын келеңсіздіктердің/ алдын алу мақсатында.	–	Керісінше, басқа құндылықтар бел алып жатыр онда. Біздің төл-табиғатымызға жат құндылықтар бел алып жатыр. Демек, бұл өте терең сезіну арқылы тегеурінді қимыл жасайтын өрістеріміздің бірін сөз етіп отырсың. -Ал, мұның бәрі Советтік дәуірде, әбден жолға қойылып, әлі соның инерциясымен келе жатқанының белгісі ме? Әлде Советтік дәуір кезінде, дегенмен бір қарсы күрестер болып, кейіннен барып осыдан тантырап айырылып қалды ма?
Анар Қойшығұлова	▶	- Бала үнемі ата-ананың қадағалауында болғаны абзал/ жүріп-тұрғаны/ қандай іс жасап жатқаны/ бәрі ата-ананың назарында болу керек. Бірақ/ үнемі ата-ананың қатаң қадағалауында болған балалар/ өзі шешім қабылдайтын шақта/ таңдау жасай алмай жатқанын/ көріп жатамыз. Ол әсіресе мектеп бітіріп/ мамандық таңдайтын/ оқу орнын таңдайтын шақта/ анық көрініп жатады. Сұрағымыз/ егер ата-ана үнемі баланы қадағалап отырса/ ол үшін шешім қабылдап отырса/ баланы өзі шешім қабылдауға қалай үйретеміз?- Иә/ негізі// ата-ана бала тәрбиесіне тікелей жауапты адам ретінде/ әрине баланы еркіне жіберуге болмайды/ бірақ бұл жерде де орта жолды ұстаныңдар деген нәрсені ұстану керек иә/ ұстанымды. Себебі/ бала ол робот емес/ бала біздің жаңағы/ меншікті/ меншігіміздегі бір/ дүние/ нәрсе емес/ ол да бір жеке тұлға/ өзінің қалаулары бар/ өзінің қызығушылықтары бар/	–	Бұл жаңағы алғашқы айтылған, уәжіңнің жөн-жобасы. Совет заманында не керек еді? Елдің басшыларының қоғамның қандай болу тетіктерін білетін басшының керегі жоқ еді. Тек шаруашылық басшы керек еді. Біздің Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, осы үрдіс осы бір жаман әдет, әлі жалғасып келе жатыр. Біздің мемлекетіміздің басында отырған басшыларымыз, біздің министрлер әсіресе, сала-сала тетіктерге тізгінінен ие болып отырған. Олар өзінің саласының шаруашылығын қала жүріп жатқанын өте жақсы біледі. Ал, бірақ мемлекеттік құрылыста жетілдірудің, мемлекеттік құрылыстың аясындағы ұлттың төл-тумалығын сақтап қалудың, мына жаһанданудың ұлы нөпіріндегі ұлтқа араша түсудің мүлде тетігін білмейді. Былайша айтқанда, мемлекеттік тұлғалар емес, шаруашылықтың ғана тұлғалары. Совет заманындағы негізгі ұстаным болған, осы әдет, әлі күнге дейін сүйретіліп қалмай келе жатыр. Біз әлі күнге дейін министрлерді өзінің саласын жақсы білген үшін, экономиканы дөңгелеткен үшін, ақшаны жақсы есептей алған үшін ғана қоямыз. Бірінші басымдық қасиетті соған береміз. Олай емес, бірінші басымдық қасиет-ұлт болмысын қалай біледі. Мемлекеттің мемлекет болып және ұлттық мемлекет болып сақталып қалу үшін қай тетікті басуды біле ме? Осындай критерийлер жетіспейді. Біздің министрлердің 90 процент, Елім ай әнін білмейді. Бұл өте символды мысалы. Елім ай әнін білмеу-ол ұлтты білмеу. Өкінішке орай, бізде осы бір талғамсыз дәстүр, Ел тағдырын тапсыратын азаматтарға қатысты ескерілмей келе жатыр.
Анар Қойшығұлова	▶	өзінің көзқарастары бар/ өзінің жеке пікірі/ ойы бар. Сондықтан да/ пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) өзі/ адамдарға/ өсіп келе жатқан жас ұрпаққа/ мамандық таңдау деп айтып жатырмыз ғой қазір/ өзінің кәсібін таңдауда/ сондай бір бағыт/ бағдарлар беріп отырған екен. Сондықтан да/ ең абзал үлгі бізге пайғабарымыз/ пайғамбарымыздың үлгісімен де/ біз ата-ана тек бағыт-бағдар беруші/ жақсы дос/ сырлас/ кеңесші ретінде ғана болуымыз қажет екен. Себебі// көп жағдайда/ қазір қоғамымызда да бар/ ата-анасының нұсқаулығымен/ ата-анасының қатаң ескертуімен/ бағыттауымен/ бір оқу орнын аяқтап алады да/ бірақ басқа қызметте жүреді/ немесе өмірде өзінің орнын таппай жүрген адамдар да бар/ жастарымыз. Сондықтан да балаға/ өзіне таңдау беру қажет/ бірақ біз/ жаңағы дұрысты дұрыс деп/ бұрысты бұрыс деп/ әдемі/ жұмсақ түрде/ көркем түрде бағыттап/ бағдарлап отыруымыз қажет// деп ойлаймын.	–	Ұлттық мінез неден шығады аға. Мынау, көрші мемлекеттерде тыныш емес болып тұр. Ал, біздің елімізде Құдайға мың тәубе тыныштық, ауызбіршілік бар, кім не десе о десін . Бірақ осы ауызбіршілік мінез, әртүрлі себептерден, әркім әрқалай айтады. Біреулер айтады, бұл таза биліктің, президенттік саясаттың сондай көреген жүргізілмегеннің арқасында дейді. Енді бір қарсы пікірдегі адамдар, жоқ бұл саясаттың арқасында емес, осы ұлттың ұлттық бір төзімінің арқасында деп айтады. Сіз осы пікірге, қалай қарайсыз осы екі пікірге?Бұның екеуіне де қосылам. Бірақ, үшінші пікір қосқым келеді. Біздегі тұрақтылық, сөз жоқ біздің президентіміз бастаған, мемлекет қайраткерлеріміздің белгілі дәрежеде іскерлігі мен маңдай терлерінің арқасы. Екінші біздің халқымыздың көнтөрлігінің арқасы.
Анар Қойшығұлова	▶	- Түсінікті/ ата-ана баласының тәрбиесіне тікелей жауапты деп айттыңыз сөз басында/ дегенмен қазақ тұңғыш ата әжесінікі деп/ тұңғыш баласын ата-әжесіне жіберіп жатады/ көбіне ауылға апарып жатады. Осылайша талай қазақтың баласы ата-анасынан жырақта/ ауылда/ ата-әжесінің қолында өсіп/ ауылдағы мектепте оқып жатыр. Ислам діні бұған қалай қарайды/ бала міндетті түрде/ ата-анасының қасында болуы керек па/ әлде ата-әжесіне беріп қойғанның айыбы жоқ па?- Ислам дінінде/ мынау ата-ананың да/ баланың да бір-бірінің алдында өзінің ақылары/ белгілі бір міндеттері бар. Ата-ананың баласының алдындағы міндеттері де бар/ сол секілді баланың ата-анасының алдындағы міндеттер де бар. Бұл алтын көпірді жақсы/ жаңағы сақтау үшін/ ата-ана мен бала/ әр уақытта бірге болу қажет/ бірақ біз/ сонау ықылым заманнан бері/ өзіміздің салт-дәстүрімізде/ өзіміздің ата-бабамыздың/ бізге қалдырып кеткен өнегесінен де көріп отырмыз/ ата-ананың да/ ата-әженің де/ өзінің бір/ тәрбиеге қосатын үлесі/ жақсы жақтары өте көп.	–	Үшінші, біздің халқымыздың мінез болмысына соңғы екі жарым, үш ғасырда сіңірілген езіп тастаушылықтың нәтижесі. Қазақша айтқанда, көт құрса көндім, басқұрса өлдім деген мақал бар қазақта. Біздің халықты соңғы екі-үш ғасырда отаршылдық осындай күйге түсірді. Бас көтерсең басыңды қырқады, томпылдап жүгіре берсең иығыңа міне береді. Осы отаршылдық қалдырған зардапта, біздің езілген еңсеміздің әлі көтерілуіне мұрша бермей келе жатыр. Бұл ретте тағы да қайталап айтамын, біз тәуелсіздік алғанда көп нәрселер жасадық, табыстарымыз да көп. Бірақ, біз бір нәрсені мемлекеттік деңгейде қолға алмай отырмыз. Ол отаршылдықтың болғаны рас, оның зардабы рас, енді ұлттың санасымен өмірін отарсыздандыру жоспары болуы керек қой. Бұл жоқ, мемлекеттік ойлау қабілеті ол инженерлік емес, ол тек қана экономистік емес, ол өте бір кешенді білім, ол тұтас ғылым жатқан. Білдіңізба? -Сіз сонда қай ұрпақтан үміт күтесіз? - Бұл ретте маған Индияның тарихындағы бір қызық мысалы еске түседі.
Анар Қойшығұлова	▶	Бір шаңырақтың ішінде болса/ ата-анасы да/ ата-әжесі де бірге/ өмір сүрген кезде/ ата-әжеге/ баланың ата-әжеге жақын болғанында тұрған ешқандай қателік жоқ деп ойлаймын. Тарихымыздан қарасақ/ Абай атамызды тәрбиелеген де әжесі еді иә/ Шоқанның Шоқан болып қалыптасуында да әжесінің рөлі өте көп. Сондықтан да/ қарты бар елдің қазынасы бар дейтін қазақпыз ғой/ ата-әженің ертегілерімен/ әлдиімен өскенбіз/ баталарымен өсіп/ жаңағы/ баталарын естіп/ баталарын алып/ көгеріп/ көктеген халықпыз/ ата-әженің тәрбиедегі үлкен рөлін де жоққа шығармау керек. Енді ислам діні де/ ата-әженің ешқандай тыйым салмайды// бірақ/ жаңағы ата-ана балаға жауапты/ бала/ ата-анаға/ Алла Тағаланың тарапынан берілген аманат/ ал аманат үшін міндетті түрде сұраламыз/ міндетті түрде жауап береміз. Енді қоғамда қазір көбіне жас келіндер/ ата-әжеден барынша баланы/ аулақ/ жаңағы/ бөлек/ алшақ ұстағысы келеді/ бала өзімдікі/ не істесем де/ қалай тәрбиелесем де ол менің жеке/ жаңағы/ өзімнің құқым деп жатады/ немесе/ кейбір ата-әжелер бар/ әсіресе баланың тұңғышын/ өздерінің бауырына басып/ ата-анасына қарсы айдап салатын/ немесе ата-анасымен арасындағы алтын көпірді үзіп жатқан да ата-әжелер бар. Сондықтан да мен ойлаймын/ бұл/ үлкендердің жауапкершілігіндегі іс/ егер әркім өзінің/ міндетін/ өзінің орнын/ бала тәрбиесіндегі өзінің жаңағы/ маңызын біліп жатса/ әрқайсысының да/ берері көп/ ата-әженің де/ әке-шешенің да берері көп.	–	Ағылшындар Индияны тастап кеткеннен кейін, бір-екі ұрпақ алмасқанға дейін, жаңағылар ұлттың төл тума қасиеті мен мәдениетін ұштауға қатысты дәрменсіз күй кешкен ғой. Мәселе қойылады дейді, проблема қойылады, бірақ бұл отырады да «- е, бұл заңға келмейді ғой» деп айтады- дейді. «Бұған заң рұқсаты, Конституциямызда бұл жоқ деп айтады»- дейді». Сонда екінші-үшінші ұрпақ келгенде айтқан ғой, «- а, ол заңды кім жазды? Құдай емес қой жазған, өзіміз сияқты адамдар ғой, оны неге өзгертпейміз»- дейтін ұрпақ туған, былайша айтқанда мүлдем басқаша ойлайтын ұрпақ туған. Жаңағындай көмпіс, орындаушы ұрпақ емес, ойлайтын, сараптамалық зердесі ұшталған, ұлтшыл ұрпақ пайда болады. Менімше біз тәуелсіздік алғалы бір ұрпақ алмасып үлгерді. Өте жаңаша ойлайтын, жаңа жігері бар, жаңа түйсігі бар ұрпақтардың төбесі көрініп қалды. - Ал сіз өзіңізде ұстаз адамсыз? -Иә. - Сол ұстазы ретінде, сондай төбесі көрініп қалған ұрпаққа еңбек сіңіріп жатырмын деп ойлайсызба? Сіздің буын сондай ұрпақ қалыптастыруға мүдделі ме?
Анар Қойшығұлова	▶	- Түсінікті/ ислам дініндегі бала тәрбиесінің/ маңызы/ рөлі жайлы біраз мағлұмат білдік деп ойлаймын/ уақыт бөліп/ арнамызға сұқбат бергеніңізге көптен көп рахмет. Студиямызда қонақ болған «Бақытжан» мешітінің ұстазы/ Анар Қойшығұлова. Қадірлі көрермен/ «Иман нұрының» бүгінгі шығарылымы/ осымен тәмам/ дініміз берік/ иманымыз кәміл болсын	–	Сөз жоқ, бізде өте зерделі, ұстаздар көп, академиктер көп. Әсіресе қоғамдық ғылым саласы, мынау жалпы мемлекет басқару дегеннің өзі, бұл қоғамдық ғылым саласының міндеті. Бұл күріш егушінің міндеті емес, мақта өсірушінің міндеті емес, қой жаюшының міндеті емес. Мемлекет басқару, ұлт тағдырымен айналысу, қоғамдық ғылымның еншісіндегі міндет. Осы салада бізде өте зерделі ғалымдар бар, олардың мектебі, шәкірттері бар. Олар қазір отаршылдық кезінде есеміз кеткен идея мен идеологияны өздерінің шәкірттерінің бойына қал-қадірінше сіңіріп жатыр деп ойлаймын. Ол ешуақытта нәтижесіз болмауға тиіс. -Сіз жастарға сенесіз? -Мен жастарға сенемін. -Ал, Ақа мынау сізді, мына бүгінгі заманның мына аласапыран бір, саяси тартыстардың бір кезеңінде тұрмыз ғой қазір. -Сөз жоқ. -Осындай бір саясатқа, саяси науқандарға тартатын жағдайлар бола ма сізде? -Тартатындар болады. Партиясына шақыратындар болады. Үйіп-төгіп уәде беретіндер болады. -Қандай уәде? -Уәде, адам болған соң, іші қуыс пенде ғой.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Бала-шағасы бар, үй-күй керек, жағдай керек, ең болмаса қызметке қызығатындар бар, осындай уәде беретіндер бар. Сөйтіп, өзінің, жаңағы ұстанған бағытына қолшоқпар еткісі келетіндер бар. Енді, Құдайға шүкір ондайға елігіп кететін жастан өттік. Енді мен коммунистик партияның заманында мүшесі болдық. Құдайдан бір-ақ нәрсе тілеймін, енді қалған өмірімде мені ара-дара бір партияға мүше ғып, сол ала көңіл етпей-ақ қойса екен деп. Мен өз жүрегімде өзім партиямын, мен өз жүрегімде тұтас бір партиялық программалар бар. Бұл енді бір мақтан сөз емес. Қал-қадіріміз келгенше, сол жүрегіміздің сөзін айтып, тыңдайтын құлақ болса, дұрыс өткенге не жетсін.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Партияларға белсене ат салысып жүрген әріптестеріңізге қандай пікірдесіз? -Мен енді Қазақстанда, ұлт пен мемлекеттің мүддесін, шыншылдық пен шын жүрегімен және де, үлкен терең ғылыми сараптамалық деңгейде бастаған партияны әлі көргем жоқ. Бәрінде бір бақа есеп, бәрінде, бәрінде бір шын жүрегіміздегі қалау жетпей жатады. Тіпті, мынаған мысалды ғана ойлашы, осы жала жабу емес, біздегі таза ұлттық мүдде, ұлттың тағдыры, ұлттың тарихы кеткен есесі деп айқайлап шыққан бір партияны көрдіңізба? -Бір кезде болды, Алаш партиясы совет қазағы Атай құрған. - Алаш партиясы, алғашқы бастау лебі жақсы еді. Бірақ сонда, біріншіден үлкен ауызбірлік болмады, екіншіден үлкен сенім, үлкен орысша айтқанда трезвый, саналы бағдарлама болмады оларда.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Мен жақсы білемін, совет қазым менің өте жақын досым. Сол ара-дара күйге түсті, солай болуына біздегі билік мүдделі де болды. Өйткені, қоғамды революциялау жолмен емес, эволюциялау жолмен дамуды таңдады біздің басшыларымыз сол кезде, әлі де сол жолды басымырақ басшылыққа алып келе жатыр. Ал біздің Алаш, Азат партияларында бірден қолға алу, бірден тарихқа кеткен есені қалпына келтіру, бірден кемшілікті жойсам дейтін, нәрестедей пәк ұмтылыстар болды. - Бұл заңдылық қой, барлық жаңағы отарлықтан босаған елдердің барлығында сондай партиялар бар, болған, болыпта келе жатыр. - Бұл заңдылық. - Ал бізде қазір жоқ. Неге жоқ? - Бізде, біздің қоғам соны қажетсінбей отыр, менің пайымыдауымда. - Қоғам қажетсінбей отыр? - Қоғам қажетсінбей отыр.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Біздің саяси билігіміз, ондай революциялық тосын шешімді жақтырмай отыр. Бұның ақиқат-шындығы осы. Бұл ретте енді тағы да, кесіп айту субъективтілік болады. Біздің республикамыздың тықыры бөлек, басқа республикаларға қарағанда. Біздің республикамыздың тықыры Ресейден де бөлек, ұсақ-түйек Қырғызстан, Грузия, Өзбекстан деген, Түрікменстан дегенді былай қойғанда. Біздің республикамыздың болмысы, бітімі әлемдік мүддемен кіндіктес. Әлемдік саяси-экономикалық мүдделермен кіндіктес. Бұл бір қисыны, екінші қисыны біздің республикамыздың этникалық құрамы мейлінше ала шабыр, мейлінше ала шабыр. Өте әр текті ұлт өкілдері әлі де басым. Олардың идеалдары әр текті. Оның үстіне отаршылдық кезіндегі зардап, қазақтың өзін екі жікке бөліп ассимилияцияға түскен топ, ассимилияцияға түспеген дәстүрлі топ деген екі топқа жіктеп тастады. Ақиқаты да сол, олардың да қоғамдық, тарихи, саяси мүдделері бөлек-бөлек. Ал осындай жағдайда қолға бишікті алып, ұлтым деп айғайлап шыға келші, не боларын бір Құдай біледі. Сондықтан көп нәрсеге байыппен қарап кіналаудың алдында, кішкене жай-жапсарды саралап алып отырған артық болмайды деп ойлаймын.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Ақселеу аға сіз өз басыңыз, былай принципке берік адаммын деп есептей аласызба өзіңізді? - Ол қиын сұрақ енді. Кім өзін жаманмын дейді. Адам өзінің кемшілігін өте терең, саналы түрде білсе соны жібермес еді ғой. Кемшіліксізбін деп айта алмаймын. -Ал, Ақа, мынау сіздің көптеген, замандастарыңыздың балалары, әкелерінің шығармаларын өз тілінде оқи алмай тұғын, ана тілінде оқи алмай тұғын бір пұшайман жағдайы бар. Сіздің басыңызда осындай бір проблема барма? -Менің Мұхтар Шаханов дейтін құрдасым бар. Бірге оқып, бірге өсіп келе жатырмыз. Қой десем қоймайды. Ол қазақ тілін білмейтін, қазақтарды кінәлайды, оларды космополит дейді. Тұтас оны бір терминологияға орнықтырды.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Әке-шешесінің шығармасын, түп нұсқасында оқи алмайтын жазушыларды кінәлайды балаларын, балалары оқи алмаса. Бұл себеппен емес, салдармен күресу. Мен ол жазушыларды кінәламас едім, қазақ тілін білмейтін ұрпақты да кінәламаймын.Ол Құдайдан тілеп алған жоқ қой, қай дені дұрыс адам өз тілін білмеуді Құдайдан тілейді. Мұның барлығы кешегі отаршылдықдың, сол отаршылдық езгіде әбден сөнген сананың, соның екпінінің зардабы ғой. Ал ол зардаппен күресу мемлекеттік іс. -Енді отбасындағы жағдай, ол отбасындағы әкенің ісі емес пе? - Жо,жоқ. -Әбіш Кекілбаевтың айтқаны есіңіздеме? Балаларыңыз қазақша біле ме дегенде, балаларым қазақша сөйлейді, әттең үйде итім болған жоқ, қалада тұрдым,итім болса итімді де қазақша сөйлетер едім дейді. -Дұрыс қой, Әбекеңнің онысы дұрыс.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Демек, мемлекеттік деңгейде қазақ тілі, қазақ болмысы қазақ тағыдырына қатысты, қайта- қайта айтуға сен мәжбүр етіп отырсың, қанағаттанарлық деңгейде шара жасалынып отырған жоқ. Жоспары да жоқ, оны көріпте отырғаным жоқ. Біз осыны ашық айтуымыз керек, осыны талап етуіміз керек үкіметімізден. Міне, қазақ зиялыларының ашық мәселе қоятын тақырыбы осы деп білемін. -Ақа, мынау сіз әр саланы зерттедіңіз, музыка, этнография, әдебиет жазушылықпен де айналыстыңыз. Жалпы жас күніңізде осылардың біреуін ғана таңдап, біреуінің ғана ізіне түссем деген ой болған шығар, иә? -Мен оны жас кезімде, орысша айтқанда осознанно, бәлен болсам деп армандағаным жоқ. Мен, 10-шы класс бітіргенде, 10-шы сынып бітіргенде ВУЗдарда қандай факультет болатынында білгенім жоқ.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Мен бетпақтың шөлінде өстім, мен орысты алтыншы класста көрдім, машина,трактор дегенді бесінші класста көрдім. Аттың жалы атамның қолында өстім. Бірақ мен кейін, білім алып, оң солымды танып адам болмысының, адам ретінде өзімнің болмысымның қандай екенін сезінген кезде, іштей өзім бірақ нәрсеге өкінем, менен өте жақсы музыкант шығатын еді. Менің бойымда музыкалық қабілет, басқа қабілетімнен әлдеқайда басым екенін сезем. Өкінішке орай, музыкалық, мен оқыған орта мектепте музыка пәні жүрген жоқ. Музыкалық білім алмақ түгілі. Бірақ мен өскен орта, ол Тәттімбеттің ауылы, Дайрабайдың ауылы, Ықыластың ауылы, Тоқаның ауылы, Күләштің ауылы, Манарбектің ауылы, Әбікен Қасеновтың ауылы, біздің ауылдың ең нашар күйшісі Мағауия хан әзим болатын. Осы бала домбыраны мандалин ғып жіберді деп шалдарымыз менсінбей отыратын. Былайша айтқанда музыка және де қазақтың дәстүрлі музыкасы менің жөргектен құлағыма сіңіп өсті. Оған филологиялық тарихи зерде қосылғанда, мен шын мәнісінде өкіндім шіркін. Мен музыкант болғанда халқыма көбірек пайда келтіретін едім деген бір қиялдар бар. Бірақ пойыз өтіп кетті. Өкінгенмен ештеңе өнбейді.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Сіз және өзі коллекция жинайсыз, этнографиялық бұйымдарды. Содан кейін өзіңізде бір қолөнершілік шеберліктеріңіз бар, жасаған бұйымдарыңыз бар. Сыртқы өміріңізде де бір әдемі заттар тұтынып,әдемі сөйлеп,әдемі киініп жүргенді ұнатасыз. Бұл неден, осы заманның сал серісі болғыңыз келеді ме? -Жо,жоқ.Бұл заманда сал-сері болам дегенмен, ешкім бола алмайды.Сал сері ол қоғамдық әлеуметтік тип, оның заманы өтіп еткен. Енді сал сері болсаң, тек масқара боласың. Оның жайын жақсы түсінем, жақсы білем. Және де сал сері болам деп ұмтылмаймын да. Ал менің қолымнан бірдеңе жасау келсе, қамшы өру келсе, шақша жасау, сақина жасау келсе, білезік жасау келсе, ол мен өскен ортаның қажеттілігі еді. Менің ауылыма совет өкіметінен жылына екі бөшке корисін мен алты қап тұз ғана келетін. Басқасының бәрін ауыл өзі жасайтын. Менің шешем қыс бойы тана моншақтың көзінен өткізіп, әкеме костюм шалбар тігіп берген адам. Мануфактура жасайтын, қамшы өретін, шақша жасап алатын, киіздік соғып алатын, содан қалған жұқана ғой, әйтпесе менің...
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Жоқ осы күнге дейін дамытып алып келуді айтам? -А,ол бір қызық нәрсе бар адам психологиясында, ол өткен өмірге деген іңкәрлік, өткен өмірге деген аңсау. Мен өскен ортамды сол бір мұңсыз қамсыз балалық шақты, еске түсіргенде, әсіресе өмірімнің он жылдай уақыты тілші болып өтті, уақытым мол болды. Сол кезде аздап қол өнермен айналысқан кезім болды. А қазір оған мұрша жоқ, және де мен қолөнермен жасаған заттарым әжептеуір болды. Мен жасаған домбыра, қазір Нұрғиса Тілендиевтің үйінде, пионинасының үстінде тұр. Мен әжептәуір әдімі дүниелер жасай алушы едім. Ал қазір уақытта жоқ, жаста келді, мүмкіндік те жоқ. -Ал бұл бір ерекшеленудің, басқаға ұқсамаудың тәсілі емес пе? -Жоқ, Құдай сақтасын, енді солай ойлайтындар бар шығар, ерекшеленгісі келеді дейтін. Жоқ, ол өзімнің өскен ортамнан жұғысты болған бір қасиеттер шығар, дей ойлаймын енді. -Сіз мысалы ана жылы бір «Былапыт сөздер» деген кітап шығарып, соны жарнамалап, көпшілікке ұсынған жағдай болды. Ал бұл мақсат неден туындады, бұлда бір ерекшелену емес пе? -Мен фольклорша ретінде, ылғи өліп бара жатқан нәрселерге жанына жармасам. Менің кандидаттығым қара өлеңмен.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Қара өлең мен бастағаннан кейін том том болып жиналды, ол қазақ поэзиясының шедеврі еді. Менің докторлығым, қазақтың күйі аңыздары, мен үш мың күй аңыздарын жинаған адаммын. Ал қазақтың бейпіл сөздерін, Халел Досмұхамбеттен бастап Бейсенбай Кенжебаевка дейін, қазақтың ең асыл сөзі осында кетіп бара жатыр деп құлағымызға құйған. Халел Досмұхамбетов оны боқ ауыз сөздер деген, Бейсекең боқ ауыз сөз дегенді қолданбады ,ол кісі ұстазымыз болды ғой, бейпіл сөздер дейтін. Бейсекең оны екі дәптер қылып жинап жүретін, өкінішке орай менің қолыма түспеді. Ал мен бейпіл сөзді қолданатын қазақтың, оны білетін қазақтың соңғы тұяғы екенімді сезіндім. Мен таза фольклорлық ұлттың игілігі ретінде жинадым, оның ішінде менің бір ауыз сөзім жоқ.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Ал оны көпшілікке ұсынудағы мақсат не? -Ол академиялық деңгейде ұсынылды, Мұхтар Ауезов атындағы... -Жас алаштан жарнамаланып тұрып сатылғанын білеміз ғой, кітап дүкендерінің бәрінде тұрды. -Жоқ, оны шығарған адам жарнамалаған шығар, біз академиялық деңгейде Сейіт Қасқабасов оның жауапты редакторы болды. Академик Сейт Қасқабасов, біздің академияның институтында талқыланды. Сосын дүниежүзінде бар нәрсе. Мүйізі қарағайдай Фрейд отыз жыл эротикалық журналдың рекколлегия мүшесі болды, мүйізі қарағайдай Дальдың соңында төрт том эротикалық фольклор қалды. Мүйізі қарағайдай орыс фольклоршысы Афанасивтың он екі том эротикалық фольклоры бар. Біз мынандай ұлттың жадынан өшіп бара жатқан дүниені архивтен жинап алып шығардық. -Ал сіз өзіңіз боқтап сөйлейсіз бе, сөйтіп? -Жоқ, мен бейпіл сөз айтпаймын, бейпіл сөз айтпаймын. Айтшы деп құрдастарым жалынғанда, мен жанағының бәрінен таң қалатындарын білемін,соны күлдіру үшін айтып беруім мүмкін. -Ақселеу аға, сіз мына өмірде қандай адамсыз? Ашушаңсыз ба? Жалпы адамдармен ілісінісіп қалатын, кикілжіңге келетін кездеріңіз көп пе? -Болады. Мен өзім қызу қандылау шығармын тәріз, одан кейін мен әділетсіздікке төзбеймін. Әділетсіз жасалған қиянаттарға төзбеймін. Сол кезде мінез көрсетіп, тікелей бетке айтып, қарсы шығуым мүмкін. Мүмкін емес, жиі болады.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Ал, кешірімшілдік деген ше? -Енді, осы жас келген сайын кешірімді болып бара жатқан сияқтымын. Жастау кезімде әділетсіздікті іздеп жүріп, айқасушы едім, әсіресі ұлттың есесі кетіп жатқан нәрсеге, түнімен оытра қалып, мақала жазып, таңертең газеттерге ұсынушы едім. Қазір кішкене көмпістік, ақырын күтушілік, кешіре салушылық бел алып бара жатқан сияқты. Бұл енді, адамның жасына байланысты қалыптасатын зат, мінез болу керек. -Ал сіздің мысалы көңіліңізді тоғайтатын бір көрген оқиғаңызды айтасыз ба? -Ай көңіл тоғайтатын, қуантатын нәрселер көп ей. Ол бір ұлттың, мемлекеттің тағдырында үлкен рөл атқармауы да мүмкін. Бірақ біздің жастарымыздың өнер саласындағы, поэзияда, прозада, ғылым саласында шыншылдық пен жүрегіндегі қабілет-қарымының идеологиялық құрсаусыз көрініс тауып жатқандарына қуанам. Осындай мысалдар көп бізде, қазір. Сон соң осы тәуелсіздік деген құдірет екен ғой, мысалы үшін достарымның жаңадан алған пәтеріне келгенде шексіз қуанам. Өйткені, қазіргідей пәтер салу совет заманында, облыс басшыларында да болмайтын, олар ондай үйге кіруден қорқатын. Ондай үйге кіру месжандықты көксеушілік деген айыппен, партиядан шығарылып, қызметінен алынып, жазаға тартылатын. Ал тәуелсіздіктің бізге беріп жатқан мың миллион мысалдарына қуанам.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Кең сарайдай дейсіз ғой? -Кең сарайдай, бала-шағаң көп болса, мүмкіндігің болса ала бер. - Қазаққа арналған... -Және де үйдің салыну сұрқы бөлек болып кетті ғой. Ал сен ,қазіргі Хрущев марқұм салған, үйлерді көр. Қайран қаласын, Алла ау адам баласын осындай күйге келтіруге болады екен-ау деп, төбе шашың тік тұрады. Ал біз соған көндік, сондай үй алғанға қуандық қой. Ал бұл сұмдық... -Құрқылтайдың ұясындай дейсіз ғой? - Құрқылтайдың ұясынан да жаман, және көк ала цемент қой, денсаулыққа зиян ғой. -Өзіңіз сән салтанатты ұнатасызба? - Салтанатты сәттер орнымен жасалып жатса, лайықты жасалып жатса өте ұнатам. -Жоқ, былай өмір сүру ортаңызда, үйіңізде сән салтанатқа малынып отырғанды ұнатасыз ба? - Мен оған көп мән бермеймін. Мен өз қатарларымның ішінде менен көп кітап жинаған адам жоқ.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Қадыр Мырзалиев? -Жоқ, Қадырдың кітабы менің кітабымның ұшқыны ғана, Әубәкір Нілбаевтың кітабы менің кітабымның ұшқыны ғана. Оған бірақ мысал айтайын, достарым куә, менің жалғыз ұлым үйленгенде тойын жасауға ақшам болмай, мен кітабымның бір бөлігін ғана миллион теңгеге саттым. Бір бөлігін ғана... Көркем шығармаларды ғана. Ол миллион теңгеның ішінде ұлттың игілігі болатын екі-үш кітап кетті. -Антиквар кітаптар ғой? - Антиквар кітаптар, ол Абай астын сызып оқыған кітап еді, «История умственно развития Европы» Джон Дреппердің екі томдық кітабы еді. Ол кітап Мұхтар Әуезовтың қолында болады екен, Мұхтар Әуезов операцияға кеткенде Сіләм Жарылқапқа берген, сосын өліп қалған соң сонда қалған. Сіләм Жарылқаптан оқуға мен алғанда, ол кісі өліп қалды. Оның бетінде Әуезовтың қолтаңбалары болды. Сондай- сондай кітаптар болды. - Олардың бәрін қалай жинадыңыз? - Оның бәрін букенде өтеді өміріміз, базарда өтеді. -Сіз ақшалы адам болдыңызба? - Жоқ, ақшам аз болды.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Бірақ кітапқа көп қаржым кетті. Кітап менің сиқырлы таяғым. Мені Ақселеу қып тұрған менің кітапханам. Ол жоқ болса жынын алдырған бақсы ұқсап, мен түкке жарамай қалам. Менің архивтік материалдарым өте мол. Менде дүниежүзінде ең көп шежірелік материал менде ғана, ол ғылым академиясында жоқ, ол Москвада, Уфада, , Қазанда, Ленинградта, Орынборда да жоқ. Мен төрт шежіре деген мынандай плакат шығарған адаммын.
Анар Қойшығұлова	▶	–	–	Кейбіреулерден көресің осыны, бәйтерек сияқты тұр соның авторы менмін, соның астына адресімді бергенмін, содан кейін маған мыңға тарта шежіре түсті, мыңға тарта Қазақстанның түкпір-түкпірінен, оның ішінде қазақтың тарихына қатысты өте құнды мұралар бар. Қазіргі жазып жатқан менің еңбегім «Қазақ тарихына қатысты шежірелік деректер» деп аталады. Өте қызық, өте сүйікті кітаптарымның бірі болар деп үміттенемін, амандық болса. -Рақмет аға, кітабыңызға табыс тілейміз. -Жақсы. -Бүгінгі осы студиямызға келіп, ашылып әңгіме айтқаныңызға көптен- көп рақмет. -Жақсы, рақмет саған да. -Қадірлі көрермен, сіздер бүгін «Шынның жүзінде» ғалым, этнограф, жазушы Ақселеу Сейдімбекпен болған сұхбатымызды тыңдадыңыздар, бұл сұхбатымыздың жазбаша нұсқасын «Айқын» газетінің алдағы сандарынан оқи аласыздар. Келесі кездескенше.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Қазақ тілі - халықаралық тіл болуға әлеуеті әбден жететін тіл. Адамзат баласы ол тілде сөйлеп, өзінің ойын да емін-еркін жеткізе алады, дітін де орындата алады. Бұны бос қиял деп ойламаңыздар. Бұл менің зерттеуші, тілтанушы ретіндегі ойым. Бұны сіздерге бүгінгі «Келбет» бағдарламасында түсіндіріп беруге тырысамын. Назарларыңыз бізде болсын!
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Иә, былай сырт қарағанда, бір әпендінің сөзі сияқты көрініп тұр, шынымен де, солай көрінеді көп адамға. Негізгі мамандығымыз – зерттеушіміз. Біздің негізгі ісіміз, осы, бізге бөлінетін жұмыс уақыты 8 сағат десек, сол 8 сағатты басынан аяғына дейін тек осы тілде болып жатқан үдерістерді зерттеу, қарау, жинау, жүйелеу, сараптау, норма болып келе жатқан үрдістерді анықтап, қазақ тілінің нормативтік сөздіктерін, тағы басқа құралдарын әзірлеу, біздің негізгі мақсатымыз сол, ғылыми ізденістер жүргізу. Сонда, енді, қарап отырсам, қазақ тілінің қазіргі ішкі әлеуеті өте мықты.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Тоқсан алтыншы жылы әлем бойынша, 6000-нан астам тілдің сөйлермендері көп алғашқы топ жүздігі жарияланғанда, қазақ тілі сол жүздіктің ішінде тұрды. Ол жүздіктің ішінде 93-ші орында болды, қателеспесем. Енді жиырма бірінші жылы қазір қазақ тілі сол жүздіктің ішінде және алдыға жылжыған, ол 89-шы орында тұр. Сөйлермендердің саны артқан. Ал, енді бұл қысқа мерзімді құбылыс емес, бұл ұзақ мерзімді тенденция. Ұзақ мерзімді тенденциялар, ол тоқтамайды деген сөз. Бүгін, ертең, бүрсігүні немесе бірнеше жылдан кейін ол тоқтамайды, ол алдыға қарай өсуге бет алған тіл.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Қазақ тілінің сөйлермен саны артса, бұл, метафизиканың өзінің заңдылығы. Сан бар жерде сапа болады. Иә, сөйлермендеріміздің сапасы әлі де ауыз толтырып айтатындай емес қой, енді. Ал, бірақ тілдің өзін алып қарайық, әлемдегі сол қанша тіл бар дедік, иә, сол тілдердің ішінде тек 250-ден астамы ғана мемлекеттік тіл мәртебесін иеленген тілдер.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Қазақ тілі сол тілдердің ішіне кіреді. Әлемдегі мен айтқан тілдердің 70%-дан астамы сырқат тілдерге жатады. Сырқат тілдер деген қандай тілдер? Сырқат тілдер деген – сыртқы әсерді игеріп алудың механизмдерін жойып алған тілдер. Мысалы, Ямайка аралының тілі пиджин болып табылады. Өйткені, оның түрлері сол жердегі байырғы тайпаның тілінің сөздері болады да, ал, оған жалғанған жалғаулар, жұрнақтар, әртүрлі грамматикалық формалардың барлығы ағылшын тілінен алынады. Бұлешқандай да таза тіл емес, бұл нағыз сырқат тілі. Осындай сырқат тілдер жыл санап көбейіп келе жатыр. Бірақ қазақ тілі ол қатарда жоқ, қазақ тілі саламатты тіл. Қазақ тілі орыс тілінен сөзді өзгертпей алу үрдісі 70 жылдай дәурен құрды, тырнақшаның ішінде алғанда. Бірақ, бұл 70 жыл қазақ тілінің жалпы тарихымен қарағанда, бұл өте қысқа мерзім.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Қазақ тілі тамыры терең тіл, өте терең тіл. Қазақтың лексикалық қорында, оның өзінің түпкі төркінін сақтаған түркілік сөздік қор ең үлкен пайызды құрайды. Ал сонымен бірге, қазақ тілінің лексикалық қорында өте көне элементтер жеткілікті және олардың көнелігі адамды тіпті таңқалдырады. Мысалы, үнді-еуропа тілдері кезінде бір ата тілде сөйлеген, бір ата тілде сөйлеген. Үнді-Еуропа тілдері дегенді түсініп отыр сол, бүкіл Еуропа Роман-Герман тілдері, Славян ұлттарының тілдері, Үндістандағы тайпалардың руларының тілдері, сосын, мына Тұрандағы, иә, сонда, солардың барлығы кезінде бір тілден тараған. Сол бір тілде сөйлеген қауымдастықтың тілінің грамматикасын ғалымдар тауып алған. Оны «санскрит» дейді. Сол санскриттен де қазақ тілінде сөздер бар. Бұл деген сөз, қазақ тілінің тарихы XV ғасырда қазақ хандығы құрылған кезеңнен ғана басталмайды дейді. Ол өте тамыры терең тіл екенін көрсетеді.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Енді, бір қызығын қараңыз, қырық бірінші жылы мықты ориенталист ғалым, орыстың ғалымы Маловтың мақаласы шығады. Ол мақаласында қазақ тілі монолитті тіл дейді. Монолитті тіл дегеніміз – оңтүстігі мен солтүстігі, батысы мен шығысы бірін бірі еркін түсінетін, әдеби нормасы жалпы халықтық тіл негізінде дамыған, біртұтас тіл. Бұл да бір ерекше құбылыс және ол кісі айтады, қазақ тілі жас тіл дейді. Өйткені қазақ тілінде қазір жүріп жатқан жас процестер өте көп дейді. Енді, мен мында мынандай параллель жүргізгім келеді, мысалы, жер сілкінісі көп болатын аймақтар, ол, жаңағы, геологиялық тұрғыдан жас аймақтар ғой. Енді қалыптасып келе жатқан таулар, ол жерде жер сілкінісі көп. Сол сияқты қазақ тілінде де жас, жаңадан қалыптасып келе жатқан үрдістер өте көп.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Филологиялық білім беруге реформа жасау керек. Қазақстандағы филологиялық білім беру Кеңес үкіметі кезіндегі классикалық филологиялық ұстаным бойынша қалып қойған. Ал Ресейдің өзі әлдеқашан ол ұстанымнан кетіп, филологиялық білім беруге жақсы реформа жасады. Мысалы, Ломоносов атындағы университетте филология факультетінің 42 тар бейінді мамандығы бар. Ал бізде санасаңыз 5-6-дан аспайды. Оның ішінде негізгісі: тіл бойынша пәннен сабақ беру, одан кейін аударма жасау, одан қала берді ғылыми зерттеулермен айналысу. Бұдан асып ешқайда шықпайды. Ал бір филологияның өзінде, мысалы, Ломонов университетінде, қараңыз, филолог экономист, филолог юрист, филолог немесе лингвист коперайтер, лингвист спичрайтер деген тар бейінді 42 мамандық бар.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Ал, осы мәселенің айтып жүргеніме 10 жылдың жүзі болып қалды, бірақ бұған назар аудармай жатыр. Біздің қоғам тілді тек қана күнделікті тұрмыстағы, қала берді, тек қана қазақ тілді ортадағы кәсіби қатынастағы, ары кетсе, қазақ тілді ортадағы кәсіби қатынас, содан күнделікті тұрмыстағы коммуникацияның құралы деп түсінеді. Ал дамыған елдер ешқашан тілге бұлай қарамаған. Сондай қатарға қосыламыз десек, біз тілге өте ыждағатпен қарауымыз керек, өте мұқият қарауымыз керек. Мысалы, саясаткер мен оның электорат арасында, дәрігер мен оның пациенттері арасында, иә, мұғалім мен оның оқушылары арасында т.б. толып жатқан әртүрлі әлеуметтік орталарда коммуникация мықты жүруі керек. Ал коммуникация мықты жүру үшін, тіл, ол тек қана қарым-қатынастың құралы емес, ол сенің кәсіби біліктілігіңнің ажырамас бөлігі екенін түсінетін уақыт жетті.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Мысалы, заңгерлерді дайындайтын болсақ, заңгердің лингвистикалық құзіреттіліктерін, оның кәсіби құзіреттілігінің ажырамас бөлігі ретінде дайындап шығуымыз керек. Қазір балабақшаларда тілі дұрыс шықпай жатқан балаларды логопедке апарсақ, барлық логопедтердің білімі орыс тілі негізінде екен, қазақ тілді логопед таппаймыз дейді. Міне, проблема деген көп. Бұл тек қана, сонда қарап отырсаңыз, тіл тек қана ол қарым-қатынастың ғана құралы емес, ол мемлекет құрудың құралы, мемлекетті күшейтудің құралы, қоғамды бір мемлекеттік бірегейлік төңірегінде ұйыстырудың құралы. Ол стратегиялық мәселе. Осыны түсінген басқа Еуропа елдерінің тәжірибесін мен көп қарадым, мысалы, Германияда осындай үдерістер мықты болған, өзіңіз айтқан, жаңағы, Францияда ағылшын тілінің күшеюі де осы себепті. Себебі, олар тілдік құзіреттіліктерді кәсіби құзіреттіліктің ажырамас компоненті ретінде қарайды.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	«Дүниенің тілдік бейнесі» деген болады. Адамның миында дүние туралы дүниенің бейнесі болады. Содан кейін сол дүниенің бейнесін тіл арқылы сипаттаған кездегі сыртқа шығатын нәрсені «дүниенің тілдік бейнесі» дейді. Мен сізге қазір қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман болыпты деп айта салдым, иә? Сіз бірден ол заманның қандай болғанын түсіндіңіз. Ал, енді басқа адамға, басқа ұлттың өкіліне мен «қой» деген сөзді аударып, «баран» деп иә, «бозторғай» деген сөзді аударып, «жаворонок» деп, иә, мысалы, орыс тіліне аударып: «были времена когда жаворонок вил гнездо на спине барана» десем, сен маған не айтып тұрсың дейді ғой, не айтып тұрсың сен маған, при чем тут изобилие дейді ғой, иә? Бұл - дүниенің тілдік бейнесі. Біздің санамыз, қазақ деген ұлттың санасында, дүниенің тілдік бейнесінің бояулары, нақыштары, образдары, символдары, эталондары, стереотиптері өзінше. Ал, орыстарда өзінше, мүлдем біздікіне ұқсамайды орыстардікі.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Мысалы, орыс тілділер бір-біріне тілек айтқанда: «Оставайтесь такой красивой как вы сейчас» деп айтады, иә? Ал, енді, осыны қазақи ортада, дәстүрді білетін, дәстүрлі ортада өскен қазаққа барып: «Осындай бетіңнен таймай, осы жас күніңде қал» десе, ол сені, саған рахмет айтпайды: «Не мен саған шайтанмын ба немесе қазір өліп қал деп тұрсың ба маған?!» дейді, иә? Біз оған не деп айтамыз? Біз оған былай айтамыз: «Ақ басты ақсақал, сары тісті кемпір бол» дейміз. Енді, мен осыны орысқа айтайыншы: «Будь желто зубой бабушкой» дейінші, оған ол ұнайды ма? Ұнамайды. Өйткені, олардың дүние туралы тілдік бейнесі басқа, біздікі басқа.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Институтымызда қазір профессор Құралай Күдеринова «қазақы сөзсаптам» деген тақырыпта ұлттық сөзсаптамды зерттеп, соның негіздерін көрсетіп беретін гранттық жоба ұтып алды. Біз сол жоба бойынша, Құралайдың ұйымдастыруымен біздің мамандар Қазақстанның батысындағы, солтүстік өңіріндегі, осы Алматы төңірегіндегі қаймағы бұзылмаған қазақи ортадағы қариялардың сөздерін диктофонға жазып алдық. Енді, қызығын қараңыз, әлгі сөзді тыңдап отырсаңыз сіз, жаңағы сіз айтқан аудармадағы шұбалаңқылық, сөйлемдердің ұзақтығы, бір ғана ойды бірнеше сөздің тіркесімен беру деген атымен жоқ. Ол кісілердің сөзсаптамы ұлттық сөзсаптам. Ал ұлттық сөзсаптамның бір ерекшелігі, қысқа әрі нұсқа, мағынаға дөп келетін, жұп-жұмыр, құлаққа жеп-жеңіл, түсінуге оп-оңай.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Мен сөздерді аудармауым керек, мен түсініктерді аударуым керек, ұғымдарды аударуым керек. Жалпы, мен өзім бір нәрсені түсіндім, мына кино өнерінде жүргендерге арнайы лингвистикалық білім жетілдіру курсы қажет. Театрда жүргендерге, әртістерімізге, театрға барып біраз күн әртістеріміздің, жаңағы, театр өнерпаздарының қойылымдарын жазып отырдым. Сонда, кәдімгі отбасындағы диалогтарын мекеменің басшысы мен қызметкерінің сөзі сияқты қылдырып сөз саптайды, жаңағы. Ал күнделікті тіршілікте ол сөйлеу стильінде, ауызекі тілде жүзеге асатын қолданыстар болу керек қой, ондайды көрмейсің. Демек, оларға да сценаристер, жаңағы, сценарий жазатындарға жақсылап тұрып лингвистикалық білім беру керек.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Қазір түрлі телесериалдар шығып жатыр, кәдімгі қазақтың тұрмыстық қарым-қатынасына қатысты бір оқиғаларды суреттейді, сипаттайды. Бірақ ол жерде ойнап жүрген актерлар барлығы бір кеңсенің қызметкерлері сияқты сөйлеседі бір-бірімен. Үйдегі анасы мен ұлы кеңседе жүргендей сөйлеседі. Ал, міне, осындайда ойлайсың, шіркін-ай, осыларға тіл туралы, жаңағы, бір не, аудармашыларымыз өз алдына, жарнамашыларымыз өз алдына, заңгерлерімізге өз алдына, барлығының лингвистикалық құзіреттіліктерін көтеру керек екен. Дәрігерлер ол өз алдына әңгіме. Мысалы, қанша, бізде мысалы институтта институционалды коммуникация жөнінен дессертация қорғалды. Сонда сол дессертант, мына, пациент пен дәрігердің сөзін жазды. Сонда неше түрлі күлкілі оқиғаларға кезіккенін айтты.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Мысалы, пациент келеді, дәрігер оған таза ғылыми медициналық тілде оның қай жері ауыратынын түсіндіреді. Анау ауылдан келген ақсақал кәдімгі. Ол ақсақал оны түкте де түсінбейді. Ол ақсақал одан бір нәрсені кәдімгі тұрмыстық деңгейде сұраса, ол оған қайтадан сондай тілде. Сонда, міне, көрдіңіз бе, бұл коммуникация жүзеге аспайды. Коммуникация жүзеге аспағаннан кейін, сен қанша жерден мықты, білімді дәрігер болсаң да, сенің пациентің емделіп шығуы екі талай.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Латын әліпбиіне көшу мәселесі қоғамда 30 жылдай талқыланды. Егер, латын әліпбиіне көшетін болсақ, біз жаһанданудың да, ұлттанудың да талаптарына жауап беретін тілтанымдық реформаны жүзеге асырамыз. Осы латын негізді әліпбиге көшуді неге тек қана сонымен арнайы айналысқан сала мамандарына бере қойып, шеше салмайды екен? Бір, оп-оңай ғой, неге бұл жалпыхалықтық талқылауға шықты деп ойлайтынмын. Сөйтсем, мен өте тар ойлаған екенмін. Менің қателігім болды. Шын мәнінде, бұл халықтың талқысынан өту керек. Бұл әрбір Қазақстандық азаматтың өзінің ерікті шешімі болу керек екен, ал, ол сол бойынша ерікті түрде өзі шешім шығару үшін, ол тақырып, былай, күнде айтылу керек оған, ол оны өзінің ойының елегінен, көңілінен, зердесінен өткізу керек екен. Сондықтан осы күнге дейін Латынгүл болып жүргеніме ешқандай да өкініп отырған жоқпын. Себебі, біз ұлт болып, тәуелсіз Қазақстан азаматы, тәуелсіз Қазақстан қоғамы болып қалыптасып жатқанда, біз ұлтымыздың тағдырына қатысты мәселелерге бүкіл қоғам болып араласуымыз керек. Сонда ғана біз піседі екенбіз.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Негізі, 2025 жылға дейін латын әліпбиіне көшірудің бірінші кезеңі аяқталады деген, о бастан солай айтылған болатұғын. Енді, жоспар бойынша 2021 жылы, ең алғашқы жоспар бойынша 2021 жылы, яғни, биылғы жылдан бастап бірінші сыныпқа барған бүлдіршіндер әліппені латын әліпбиінде қолына алады деген. Бірақ өздеріңіз білесіздер, 2019 жылы мына бекітілген акут әліпбиге байланысты сын-ескертпелер, қоғам тарапынан наразылық көп болғанын ескеріп, Президентіміз тапсырма берді ғой, мына әліпбиді де жетілдірейік деп. Енді, оған байланысты да жұмыстар атқарылды. Әлі күнге дейін соның бір, соған байланысты шаралар жүріп жатыр. Бірақ енді, жетілдірілген әліпбиді біз ұсындық, ол, біз деп отырғаным - ҚР үкіметі жанынан құрылған ұлттық коммисияның 4 жұмыс тобы бар, соның ішіндегі орфографиялық жұмыс тобы, әсіресе, белсенді қатысып және қалған 3 жұмыс тобының мамандарымен бірлесе отырып, Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты ғалымдарының мақұлдауынан өтіп, ұсынылған, жетілдірілген әліпбидің жобасы бар.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Шетелдерге барған іссапарым болды. Мына Түркияға барғанда, әсіресе, Әзірбайжанға барғанда, сол жердің ғалымдарымен кездескенде, мынандай нәрсені түсініп, таңқалдым. Түркия ғалымдары айтты: «Біз Латын әліпбиіне көшкенде біздің Түркия Осман империясының мұрагері ретінде құлдыраған империяның қалдықтарын ғана иеленген ел болып еді. Біздің әйел затымыздың білім деңгейі сол кезде нашар болған, жаппай сауатсыздық болған. Ал, енді, сол әліпбиге көшкен кезде, біз сол әліпбиді ұлтымыздың жаңғыруының, ұлттық жаңарудың символы ретінде қарадық»,- деді. Мен соған таңқалдым. Сосын, Стамбул мәдениет университетінде, культур университеті дейді, профессор Эртем Рейки мырза бар, үлкен ғалым.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Сол кісінің зерттеулерін бұрыннан білетінбіз, сол кісімен кездесуге барғанда, ол кісі бізге әбден сарғайып кеткен жиырма сегізінші жылы Стамбул мешіттерінің мұнарасына жабыстырған үндеу хаттарды көрсетті. Сонда мешіттің, жаңағы, қызметкерлері бүгінгі жұма намазының уағызы жаңа әліпби туралы болады деп жазылған. Ислам канондарына арқа сүйеді ғой, сонда бұл мешіттерінің қызметкерлері, имамдары, керісінше, латынға түбегейлі қарсы болуы керек еді ғой, бірақ, олар кәдімгідей осы реформаға ат салысып, үгіт-насихат жұмыстарын жүргізген екен. Сонда барып мен әліпби деген – бұл, тек қана біз ойлағандай, тіл танушылар өзі ойлағандай тілдің ғана ішкі бір мәселесі емес, бұл - жалпы халықтың санасын өзгертетін, бұл - жалпы мемлекеттің бағдарын өзгертетін, бұл, керек десеңіз, өркениеттің бағытын өзгертетін мықты құрал екенін түсіндім. Сондықтан барып, біз қоғамның қандай өкілі болмасын бізге ұсыныс айтып келсе, біз оған үлкен құрметпен қараймыз.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Латын әліпбиіне өтпесек, күнделікті тіршілігімізде, дәл қазір, дәл бүгін, ертең, бүрсігүні ұтылатын ештеңе жоқ. Бірақ, болашақта жақсылап тұрып ұтыламыз! Өйткені, кирил әліпбиі біздің тілімізге енгізілгенде, ол біздің тіліміздің ұлттық қасиетін сақтайтындай болып енген жоқ. Кирил әліпбиі бізге енгізілгенде 42 әріппен келіп бекіді. Бұл 42 әріптің 28-і біздің өзіміздің төл, қазақ дыбыстарына арналған таңбалар. Ал, қалған 14-і орыс тілінен енген сөздерді ешқандай өзгертпей, жазып-сызуға арналған таңбалар. Орыс тілінде қазақ тіліндегі «қазы» деген сөзде, орыс тілінде жоқ «қ» дыбысы айтылады. Сондықтан біз әліпбиге осы дыбысқа арналған таңба енгізейік деген ой да жоқ, түсінік те жоқ, ағылшын тілінде де солай. Ал бізде, бізде орыс тіліндегі әріп, дыбыстарды таңбалайтын әріптерді әліпбиге енгізіп қойғанбыз. Мысалы, «ц», мысалы, «щ» құйрықты, экономика дегендегі «э», жіңішкелік белгісі, жуандық белгісі, ешбір өзін сыйлайтын ұлтта мұндай үрдіс жоқ. Мұндай үрдіс тек отар болған, колония болған тілдерде бар.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Зерттеуші болуыма отбасым әсер етті. Әкем - Фазылжанов Мұрат Ақсу ауданының білім саласын ұйымдастырушысы, тарих пәнінің мұғалімі. Анам – математика пәнінің мұғалімі, өмір бойы мектепте сабақ берді. Сөйтіп, әкемнің қалауымен тіл және тарих мамандығына оқуға түстім. Жаңағы мамандық өзі екі мамандық, тілді де, тарихты да үйретеді. Бес жыл оқыдық біз, ал, басқа мамандық иелері төрт жыл оқыды. Содан бітіргеннен кейін: «Жақсы оқыдың, қызым, енді сен бұны жалғастыруың керек, мектепте мұғалім болуды, енді, сен сияқты дипломы барлардың бәрінің қолынан келеді» деп әкем, «аспирантураға түскенің дұрыс болар» деді. Содан, аспирантураға осы Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтына түсуді маған бұйырды.
Анар Фазылжанова	▶	–	–	Сол кезде сол институттың директоры, профессор Көбей Шахметұлы Хұсайын мені жылы қабылдады. Емтиханды тапсырдым, оқуға түстім. Содан бері, мен 96-шы жылдан бері, өзімнің туған институтымнан табан аудармай қызмет етіп келе жатырмын. Өзімнің ойға алған дітім бар, ол дітім жеке басыма қатысты емес. Өзімнің осы атқарып жатқан ісіме байланысты. Мен өз ісімді қатты жақсы көремін. Әрине, бірінші, мені жаратқан Алланы жақсы көремін, содан кейін, әке-шешем, сосын бір балаларым, сосын бір ісім бар өзім ойлаған, істерім, жоспарым бар. Білмеймін, енді мен оны айталмаймын. Бір іште, іште сол нәрсе менің осы жер бетінде атқарып кететін миссиям сияқты көрінеді. Соны дұрыс және дұрыс орындай алмай қалудан немесе мүлдем орындай алмай жер бетінен кетіп қалудан қорқамын. Кәсібім – ана тілін зерттеу. Егер, ұлы Отанымыздың әрбір азаматы мемлекеттік тілдің құдіретін түсінсе, сезінсе, білсе, бұл менің кәсіби арманымның орындалғаны. Менің келбетім осы.
Арман Дүйсенов	▶	–	–	Анамнан сұраймын ғой / сол анамның ғибраты // сол кезде айта салған жауабы/ маған // менің қалыптасуыма үлкен себеп болған сияқты бір сөзі бар есімде / жадымда .Ол қандай сөз дейсіздер ғой? //
Арман Дүйсенов	▶	–	–	Біздер «енді жұрттың баласын қарашы / әне /анау қандай 5-ке оқиды екен / сен болсаң әлі жүрсің / бір этот // жаңағы пәніңнен емтихан дұрыс тапсыра алмай» деген сияқты салыстырулармен баланың кейде мысын басып отырамыз ғой.// Ал / менің анам //керсінше былай дейді жаңағы /// «Ана // мен молда болсам / қандай болда боламын?» // деп сұрадым анамнан / «жаным / сен молда болсаң / анау орысты басқа халықтардың барлығын сен мұсылман қылып жіберетін молда болар едің»дейді. //
Арман Дүйсенов	▶	–	–	«Мен дәрігер болсам ше? –Онда / емханадағы / жаңағы // науқастардың барлығы тек сенің есігіңнің алдына жиылып/ үйіліп тұратын дәрігер болатын едің///. –Демек// сонда мен/ кез-келген мамандықты таңдасам алып кете аламын ба? – Сен жан-жақты дарынды баласың // саған / сен қандай жолды таңдамасаңда / сен биік асқақ шыңына жететініңе мен кәміл сенемін // себебі сенен асқан дарынды жоқ» деп маған айтты.///
Арман Дүйсенов	▶	–	–	Ол енді қазір анау айтқандай қатты бір амбицияға айналған жоқ / «мен сондаймын» деген. Бірақ күнінде// тайынбай /тайсалмай / қорқпай / батыл шешім қабылдап / көптеген // істерге бел бууыма ұйытқы болған /// тәрбиелік мәні зор / жауап болды сол анамның айтқаны///
Асанәлі Әшімов	▶	↑кино – / →^йең бірінші ^уөнөр↓/// ↑сол кино ^уөнөрін →// алға дамытуда↑ / үлкөн үлес қосқан →// азаматтар бар↓/// ↑баршылық↓/// ↑соған қуанам↓/// ↑бұрын / аз болатын↓// ↑бірақ мәз болатын↓ // қазақ̊ша айтқанда↓/// ↑шәкең бастаған →/ ұлы топ // біраз дүние жасады↓/// ↑солардың бәрін →/ алға ͡ ғарай / апарушы →// қазіргі жастар↓/// ↑соларға сенем↓/// ↑сұлтанмахмұт торайғыров айтпақ̊шы →// мен жастарға сенем↓/// ↑талай фестивальға ғатысқан →// фестивальдардан жүлде алған //→ шығармалары бар↓////	↑кійно – /→^йең бірінші ^уөнөр↓/// ↑сол / кійн'өнөрүн →// алға дамытұуда↑ / үлкөн ͡ үлөс ͡ қосқан→// азаматтар ͡ б̊ар↓ /// ↑баршылық↓ ↑соғаң ͡ ғұуанамын↓/// ↑бұрұн / аз͡ б̊олатын→бірақ / мәз ͡ б̊олатын↓ қазақ̊ш'айтқанда ↓/// ↑шәкең бастаған →/ ұлұ ͡ топ // →біраз дүн^үйө ͡ жасады↓/// ↑солардың бәрін→ / алға ͡ ғарай апарұушұ – // қәзіргі жастар↓/// ↑соларға сенемін↓ /// /// ↑cұлтанмахмұт торайғыров айтпақ̊шы →// мен ͡ жастарға ͡ сенемін↓/// ↑талай фестійвәлға͡ ғатысқан →фестійвәлдардан жүлд'алған // →шығармалары ͡ б̊ар↓///	Кино – ең бірінші өнер. Сол кино өнерін дамытуда үлкен үлес қосқан азаматтар бар. Баршылық. Соған қуанам. Бұрын аз болатын, бірақ мәз болатын, қазақша айтқанда. Шәкең бастаған ұлы топ біраз дүние жасады. Солардың бәрін алға қарай апарушы – әзіргі жастар. Соларға сенем. Cұлтанмахмұт Торайғыров айтпақшы, «мен жастарға сенемін». Талай фестивальға қатысқан, фестивальдарда жүлде алған талай шығармалары бар.
Асанәлі Әшімов	▶	қазір / мінеки бүгінгі таңда →// ^йевразиійа фестивалі жүріватр↓/// ↑соған келген фильмдерді ͡ гөріп // салыстырып / тіпті кейде / сондай нашар фильмдерден // үйренуге болат↓/// ↑былай түсіруге / →болмайды ͡ екең ͡ ғой // →былай ^йекең ͡ ғой деп↓/// ↑со сійақты / біздерде ͡ де // жаңағы / жақ̊сы фильмдер ͡ де бар //^уортасы ͡ да бар // ^уортадан төмені ͡ де бар↓/// ↑^йенді / ^уонсыз болмайд↓/// ↑барлығы бірдей / шедевр туу / →^уөте қиын↓/// ↑сондықтан / →сол ^уон шақты фильмнің ішінен →// ^йекі жақ̊сы фильм шық̊са ↑ // ^уол / үлкөн жетістік↓//	↑қәзір / мінекей бүгүңгү ͡ таңда→// ^йевразійа ͡ фестійвәлі / жүрүб̊ ͡ жатыр↓ /// ↑соғаң ͡ гелген ͡ фійлімдерді / көрүп →// салыстырып / тіпті͡ гейде / сондай / нашар фійлімдерден // үйрөнүугө͡ б̊олады↓ /// ↑былай түсүрүугө ͡ б̊олмайды ͡ екең ͡ ғой // →былай ͡ екең ͡ ғой деп↓/// ↑сол сыйақты /біздерде ͡ де // жаңағы / жақ̊сы фійлімдер ͡ де ͡ б̊ар // ^уортасы ͡ да͡ б̊ар // ^уортадан төмөнү ͡ де ͡ б̊ар↓/// ↑^йенді / ^уонсұз ͡ б̊олмайды↓/// ↑барлығы͡ б̊ірдей / шедевыр ͡ тұуұуұ / ^уөтө ͡ ғыйын↓/// ↑сондұқтан /→сол / ^уоншақты фійлімнің ішінен →// ^йекі жақ̊сы фійлім ͡ шық̊са ↑// ^уол – үлкөн жетістік↓///	Қазір, мінеки бүгінгі таңда Евразия фестивалі жүріп жатыр. Соған келген фильмдерді көріп, салыстырып, тіпті сондай нашар фильмдерден үйренуге болады. Былай түсіруге болмайды екен ғой, былай екен ғой деп. Со сияқты біздерде де жаңағы жақсы фильмдер де бар, ортасы да бар, ортадан төмені де бар. Енді онсыз болмайды. Барлығы бірдей шедевр тууы өте қиын. Сондықтан сол оншақты фильмнің ішінен екі жақсы фильм шықса, ол – үлкен жетістік.
Асанәлі Әшімов	▶	↑рүстем әбдірашев сійақты ↓// ақан сійақты →/ ^йермек тұрсынов сійақты //→жақ̊сы фил'мдер түсүрген / азаматтар бар → // қайраткерлер↓/// ↑соның ішінде →/ маған ^уөзіме ұнайтындары бар ↓ // ^уоның толық фил'м болмағанмен ↑// фил'мнің ішіндегі / эпизодтарын айт↓/// → «келін» деген фил'м / көп адамға↑ / қазақтарға ұнамайт ↓// маған ұнайд↓/// ^уөнөр/ ^уөнөр жасаған↓/// жан-жақты→/// со сійақты →/ «шал»/ тұрсыновтың↑// ^уосы фил'мдер / маған ұнайд↓///	↑^үрүстөм әб̊дірашев сыйақты ↓ // ақан сыйақты /→^йермек тұрсұнов сыйақты →/жақ̊сы фійлімдер түсүргөн / азаматтар͡ б̊ар →// қайраткерлер↓/// ↑сонұң ішінде→/ маған ^уөзүм'ұнайтындары ͡ б̊ар ↓ // ^уонұң толұқ фійлім болмағаммен ↑ // фійлімнің ішіндегі / ^йепійзодтарын айт↓/// → «келін» деген фійлім / көб̊ ͡ адамға↑ қазақтарғ'ұнамайды ↓// маған ұнайды↓/// ^уөнөр /^уөнөр жасаған↓/// жан-жақты→ ///сол сыйақты → «шал» / тұрсұновтұң↑/// ↑уосұ фійлімдер / маған ұнайды↓///	Рүстем Әбдірашев сияқты, Ақан сияқты, Ермек Тұрсынов сияқты жақсы фильмдер түсірген азаматтар бар, қайраткерлер. Соның ішінде маған өзіме ұнайтындары бар, толық фильм болмағанмен, ішіндегі эпизодтарын айт. «Келін» деген фильм көп адамға, қазақтарға ұнамайды, маған ұнайды. Өнер. Өнер жасаған. Жан-жақты. Сол сияқты, «Шал». Тұрсыновтың. Осы фильмдер ұнайды.
Асанәлі Әшімов	▶	^уоған қазір / ^йелу жыл болд↓/// ^уолгезде мен //→ ^уотыздың ішінде ^йедім↓/// жас / бірақ сол театрдан →// ^уопера театрынан // құрекеңдерді ↑жандарбеков↓// ↑соларды – бекежанды көріп ↑//^уөстік қой ^йенді↓// ↑ұнаушы ^йед/ →құрекеңнің↓/// ↑бірақ ^уойлаушем →// неге ^уол жағымсыз кейіпкер↓/// ↑қызды сүйдү ͡ ғой // →жүрөгі бар↓/// ^йелді қорғады ғой → // білегі бар↓/// ^уол неге↑ / жағымсыз кейіпкер↓/// (Фил'мнен үзінді)///	↑^уоғаң ͡ ғәзір ↑/ ^йелүу жыл болдұ↓/// ↑^уолгезде мен //→^уотұздұң ішінде ^йедім↓ /// ↑жас / бірақ̊ сол тійатырдан → ^уопера ͡ тійатырынан // құрекеңдерді/ ↑жандарб̊еков↓/// ↑соларды – бекежанды ͡ гөрүб ͡ ^уөстүк қой ^йенді↓/// ↑ұнаушұ ^йеді↓ құрекеңнің↓/// ↑бірақ ^уойлаушұ ^йедім ↓//неге ^уол жағымсыз ͡ гейіпкер↓/// ↑қызды сүйдү ғой →жүрөгү ͡ б̊ар↓/// ^йелді ͡ ғорғады ͡ ғой → // білегі ͡ б̊ар↓/// ^уол неге↑ / жағымсыз ͡ гейіпкер↓/// (фійлімнен үзүндү)	Оған қазір елу жыл болды. Ол кезде мен отыздың ішінде едім. Жас, бірақ сол театрдан, опера театрынан Құрекеңдерді, Жандарбеков. Соларды – Бекежанды көріп өстік қой енді. Ұнаушы еді. Құрекеңнің. Бірақ ойлаушы едім, неге ол жаңымсыз кейіпкер. Қызды сүйді ғой, жүрегі бар. Елді қорғады ғой, білегі бар. Ол неге жағымсыз кейіпкер. (Фильмнен үзінді).
Асанәлі Әшімов	▶	↑сұлтан қожыков / →режиссермен келісіп ↑// мен айттым ↓// ^уосы жігітті мен / жағымды кейіпкер шығарғым келед ^уосыдан↓/// ↑жағымды жағын / көбірек →/ көрсеткім келеді деп↑/// ↑соған келістік↓/// ↑солай болды ͡ да↓/// ↑сондықтан / халықтың бекежан жағына шығатын себебі // сол↓/// ал ^йенді / ^уоның ^йеткен ^йеңбегі // төлөгенге қарағанда ↑ / халыққа ^йеткен / сіңірген ^йеңбегі молдау↓/// ↑сырлыбайдың ауылын қорғап ↑ // сырт жаудан қорғап жүрген адам↓/// ↑сырлыбайдың сөзү бар →// үуәдесі бар / → «қызымды берем» деген↓/// ↑қалай ^йенді ^уол / →көлденең көк аттыға // →ұстатып жібере салатын↓/// ↑намыс деген бар↓/// ↑бола ͡ ма →/ болмай ͡ ма ↑/// ↑сондықтан мен – / бекежанның адвокатымын↓///	↑ сұлтаң ғожұқов / →^ірежійсөрмөң ͡ гелісіп // мен айттым / ^уосұ жігітті мен // жағымды͡ гейіпкер / шығарғым͡ геледі↓ ///↑жағымды жағын / көб̊үрөк →/ көрсөткүм ͡ геледі деп↓ // ↑соғаң ͡ гелістік↓/// ↑солай ͡ б̊олдұ ͡ да↓/// ↑сондұқтан / халықтың бекежан жағына шығатын себ̊еб̊і // сол↓/// ал ^йенді /→ ^уонұң ^йеткен ^йеңбегі / →төлөгөңге ͡ ғарағанда ↑// халыққа ^йеткен / сіңірген ^йеңбегі молдау↓/// сырлыб̊айдың ауұлұң͡ ғорғап ↑ // сыртшаудаң ͡ ғорғаб̊ ͡ жүргөн адам↓/// ↑сырлыб̊айдың сөзү ͡ б̊ар →// ^үуәдесі ͡ б̊ар → «қызымды ͡ б̊еремін» деген↓/// ↑қалай ^йенді ^уол /→ көлдөнөң͡ гөгаттыға / →ұстатыб̊ ͡ жіб̊ере салатын↓/// ↑намыстегем ͡ бар↓/// ↑бола ͡ ма →/ болмай ͡ ма ↑ /// ↑сондұқтам ͡ мен – /бекежанның адвокатымын↓ ///	Сұлтан Қожықов режиссермен келісіп, мен айттым осы жігітті мен жағымды кейіпкер шығарғым келеді. Жағымды жағын көбірек көрсеткім келеді деп. Соған келістік. Солай болды да. Сондықтан халықтың Бекежан жағына шығатын себебі сол. Ал енді оның еткен еңбегі Төлегенге қарағанда, халыққа еткен, сіңірген еңбегі молдау. Сырлыбайдың ауылын қорғап, сырт жаудан қорғап жүрген адам. Сырлыбайдың сөзі бар, уәдесі бар «қызымды беремін» деген. Қалай енді ол көлденең көк аттыға ұстатып жібере салатын. Намыс деген бар. Бола ма, болмай ма? Сондықтан мен – Бекежанның адвокатымын.
Асанәлі Әшімов	▶	→менде / ^йекі балам болды→ //согезде↓/// ↑сол ^йекеуін де / жақ̊сы ͡ гөрем↓/// ↑кино ͡ да / сол театр ͡ да↓/// сол ^йекеуі – ^йекі балам ͡ ғой↓/// ↑^йекеуін ͡ де / жақ̊сы көрем ͡ ғой↓/// ↑бірін-бірі толықтырад↓ // толықтырып тұратын дүние ͡ ғой↓/// ↑мысалы театр ^йенді / →күндөлікті тренаж/ лабораторийа дейм ↓// ал кино – соның қорытындысы↓///	→менде / ^йекі ͡ б̊алам ͡ болдұ →// солгезде↓/// ↑сол ^йекеуүн ͡ де / жақ̊сы ͡ гөрөм↓ ↑кійно ͡ да сол / театр ͡ да↓ /// сол ^йекеуү – ^йекі ͡ б̊аламғой↓/// ↑^йекеуүн ͡ де / жақ̊сы ͡ гөрөмғой↓ /// ↑бірім ͡ бірі толұқтұрады↓ // толұқтұрұп тұратын дүнүйөғой↓/// ↑мысалы / театр /→күндөлүктү тренаж / ^ылаб̊ораторійа деймін ↓// ал/ кійнө – ^уонұң ͡ ғорұтұндұсұ↓	Менде екі балам болды сол кезде. Сол екеуін де жақсы көрем. Кино да, сол театр да. Сол екеуі – екі балам ғой. Екеуін де жақсы көрем ғой. Бірін-бірі толықтырады, толықтырып тұратын дүние ғой. Мысалы, театр күнделікті тренаж, лаборатория дейм, ал кино – соның қорытындысы.
Асанәлі Әшімов	▶	↑кино↓/// ↑^йенді / барлық ^ұуақытта // →адамның бір кезеңі болад↓/// ↑киноның жаңағы / →бірінен кейін //→ бірі кетед↓/// ↑содан кейін жаңағы / тоқтап тұратын→ //кезең болад↓/// ↑сосын / қартайған кездегі/ →кезең болад↓/// бірақ / дегенмен анда-санда→ // қазір бір фил'м шықты → «аруақ» деген↓/// ↑халық көретін / →болу ͡ герек↑/// ↑көрсін↓/// ↑^йенді ^уоны бір басқаша/→ көзбен қарайтын // →кино деп ^йесептейм↓/// ішінде философийасы бар // адамның тағдыры бар↓/// ↑^уоны / солай ғарау герек↓/// ↑қазіргі түсіріліп жүрген → / сериалдарға ұқ̊самайды ^уол↓/// ↑басқа / бұрыңғы сериалдарға ұқ̊сайд↓/// ↑сол стил'ге келед↓/// ↑бұрын ^уөзүмізді тәрбиеледі / ^йенді біз тәрбиелейміз жастарды/// ↑заман солай↓///	кійнө↓ /// ↑^йенді / барлығ͡ ^ұуақытта // адамның бір ͡ гезеңі ͡ б̊олады↓ /// ↑кійнө ^уонұң жаңағы /→бірінеңгейін //→ бірі͡ гетеді↓/// ↑содаңгейін жаңағы / тоқтап тұратын→ // кезең болады↓/// ↑сосұн / қартайғаң ͡ гездегі /→ кезең болады↓/// ↑бірақ / дегеммен анда-санда→ // қәзір͡ б̊ір фійлім шықты→ «арұуақ» деген↓/// ↑халық көрөтүн / →болұу ͡ герек↓ /// ↑көрсүн↓/// ↑^йенді ^уонұ ͡ б̊ір / →басқаша ͡ гөзб̊өң ͡ ғарайтын // →кійнө ͡ деп ͡ ^йесептеймін↓ ішінде фійлософійасы͡ б̊ар// адамның тағдыры͡ б̊ар↓/// ↑^уонұ / солай͡ ғарау ͡ герек↓/// ↑қәзіргі түсүрүлүб̊ ͡ жүргөн→ // серійалдарға / ұқ̊самайды ^уол↓ /// ↑басқа / бұрұңғұ серійалдарға ͡ ұқ̊сайды↓/// ↑сол ^істійлге͡ геледі↓ /// ↑бұрұн ^уөзүмүздү тәрб̊ійеледі // →^йенді ͡ б̊із тәрб̊ійелейміз / жастарды↓/// ↑заман солай↓///	Кино. Енді барлық уақытта адамның бір кезеңі болады. Киноның бірінен кейін бірі кетеді. Содан кейін тоқтап тұратын кезең болады. Сосын қартайған кездегі кезең болады. Бірақ дегенмен анда-санда қазір бір фильм шықты «Аруақ» деген. Халық көретін болу керек. Көрсін. Енді оны бір басқаша көзбен қарайтын кино деп есептеймін. Ішінде философиясы бар, адамның тағдыры бар. Оны солай қарау керек. Қазіргі түсіріліп жүрген сериалдарға ұқсамайды ол. Басқа, бұрынғы сериалдарға ұқсайды. Сол стильге келеді. Бұрын өзімізді тәрбиеледі, енді біз тәрбиелейміз жастарды. Заман солай.
Асанәлі Әшімов	▶	↑^йенді ^уол / бала ғой әлі↓/// ↑дегенмен / ^уөнөрді жақ̊сы көред↓/// ↑бір жағынан /^уонша қаламаймын → /// ↑үйткені бұл / ^уөмір бақи /→ ^йеңбекті қалайды ғой↓/// ↑^уөмір бақи/ мемлекеттік экзамен тап̊сырасың →// халықтың алдында→// ^уөл'өлгенше↓/// ↑сондықтан сол қиналмаса дейм ғой →/ баламның↓/// ↑қиналып / көп жұмыс жасамаса // жатпай-тұрмай / ^йештеме шықпайт↓/// ↑болғаннан кейін →/ бірінші болу ͡ герек↓/// ↑ал ^йенді /→ көптің бірі болып жүрсе ↑/ ыңғайсыз↓///	↑^йенді /^уол / балағой әлі↓/// ↑дегеммен ^уөнөрдү / →жақ̊сы ͡ гөрөдү↓/// ↑біржағынан / ^уонша ͡ ғаламаймын→ /// ↑өткөнү ͡ б̊ұл ^уөмүрб̊ақый / →^йеңбекті ͡ ғалайдығой↓/// ↑^уөмүрб̊ақый / мем^ілекеттік ͡ экзамен тап̊сырасың →// халықтың алдында→ ^уөл'өлгөншө↓/// ↑сондұқтан сол͡ ғыйналмаса дейміңғой →// баламның↓/// ↑қыйналып ↑ / көб̊жұмұш͡ шасамаса ↑// жатпай-тұрмай → / ^йештеме шықпайды↓/// ↑болғаннаңгейін →/ бірінші ͡ б̊олұугөрек↓/// ↑ал ^йенді / →көптүң бірі ͡ б̊олұб̊ ͡ жүрсө↑ // ыңғайсыз↓///	Енді ол бала ғой әлі. Дегенмен өнерді жақсы көреді. Бір жағынан онша қаламаймын, өйткені ол өмір бақи еңбекті қалайды ғой. Өмір бақи мемлекеттік экзамен тапсырасың халықтың алдында. Өле-өлгенше. Сондықтан сол қиналмаса деймін ғой, баламның. Қиналып, көп жұмыс жасамаса, жатпай-тұрмай, ештеме шықпайды. Одан кейін ол бірінші болу керек. Ал енді көптің бірі болып жүрсе, ыңғайсыз.
Асанәлі Әшімов	▶	↑жастарға әруақытта / тілейтінім жақ̊сылық қой →// әрине↓/// ↑халқымызды жан-жақты ^уөсіру →// халқымызға жақ̊сылық әкелу –// әр адамның міндеті↓/// ↑^йешқандай халықтан қалмауымыз ͡ герек↓/// ↑жан-жақты↓/// ↑^уол ^уөнөр болсын→ // әдебиет мәдениет/ экономика / сайасат / қай саладан болмасын →// барлығы сай болу ͡ герек// біріне-бірі↓/// ↑біреуі ^уозұп кетіп↑ // біреуі қалып кетуі болмайд↓/// ↑бәрі / ^уосы / халықтың қамы үшін →// ^йел болу ͡ герек→ // мәңгілік ^йел болу ͡ герек↓/// ↑соған жұмыс істеу ͡ герек / жастар↓// кейінгі жастар↓/// ↑намыс деген болу ͡ герек↓/// ↑^йең бастысы – / намыс↓/// ↑намыс / тире талант↓/// ↑талантты адам – / намысты↓/// ↑намысты адам – / талантты↓/// ↑сондықтан / намыс болу ͡ герек↓/// ↑ұлттық намыс болу ͡ герек↓ // тілдік намыс болу ͡ герек↓/// ↑^уөзіңнің тіліңді / ұлтыңды / әдебиет-мәдениетіңді / жақ̊сы ͡ гөру ͡ герек↓/// ↑сен бәрібір / француз болалмайсың↓/// ↑қазақ ^йекенің белгілі↓/// ↑сондықтан қазақтың ^уөнерін / қазақтың дәстүрін / жақ̊сы сақтап↑ // сондай бір тәрбиелі / жастарды жақ̊сы ͡ гөрем↓/// ↑сондай жастар ^уөссе деймін↓/// ↑сондықтан / ^йел / қазақ қалқы – / ұлы халық↓/// ↑сол халқыңа қызмет ^йет / балам↓///	↑жастарға тілейтінім // әр^ұуақытта жақ̊сылыққой // әрійне↓/// ↑халқымызды жан-жақты ^уөсүрүу // халқымызға жақ̊сылығ͡ әкелүу –/ әр адамның міндеті↓/// ↑^йешқ̊андай ͡ ғалықтан / қалмауұмұз ͡ герек↓/// ↑жан-жақты ↓/// ↑уол ^уөнөр ͡ б̊олсұн→ // әдеб̊ійет / мәденійет / ^йекономійка / сайасат // қай саладам͡ болмасын→ // барлығы сай ͡ б̊олұу ͡ герек↓/ біріне-͡ б̊ірі ↓/// ↑біреуү ^уозұп кетіп↑ // біреуү қалып ͡ кетүуү ͡ б̊олмайды↓/// ↑бәрі ^уосұ ͡ ғалықтың ͡ ғам'үшүн → // ^йел болұу ͡ герек →// мәңгілік ^йел болұу ͡ герек↓/// ↑соған жұмұс істеу ͡ герек / жастар↓/// ↑кейіңгі жастар↓/// ↑намыстегем болұу͡ герек↓/// ↑^йең бастысы – намыс↓/// ↑ намыс /тійре талант↓/// ↑талантт'адам – намысты↓/// ↑намыст'адам –/ талантты↓/// ↑сондұқтан / намыс͡ полұу͡ герек↓/// ↑ұлттұқ намыс ͡ полұу ͡ герек // тілдік намыс͡ полұу ͡ герек↓/// ↑^уөзүңнүң тіліңді / ұлтұңдұ // әдеб̊ійет- мәденійетіңді жақ̊сы͡ гөрүу ͡ герек↓/// ↑сем͡ бәріб̊ір /ф^ырансұз ͡ б̊ол'алмайсың ↓/// ↑ қазақ ^йекенің белгілі↓/// ↑сондұқтаң ͡ ғазақтың ^уөнөрүн // қазақтың дәстүрүн / жақ̊сы сақтап // сондай ͡ б̊ір тәрб̊ійелі ͡ жастарды / жақ̊сы ͡ гөрөмүн↓/// ↑сондай жастар ^уөссө деймін↓/// ↑сондұқтан /^йел /қазаққалқы – /ұлұ ͡ ғалық↓/// сол ͡ ғалқыңа͡ ғызмет ^йет // балам↓///	Жастарға тілейтінім әруақытта жақсылық қой, әрине. Халқымызды жан-жақты өсіру, халқымызға жақсылық әкелу – әр адамның міндеті. Ешқандай халықтан қалмауымыз керек. Жан-жақты. Ол өнер болсын, әдебиет, мәдениет, экономика, саясат, қай саладан болмасын, барлығы сай болу керек. Біріне-бірі. Біреуі озып кетіп, біреуі қалып кетуі болмайды. Бәрі осы халықтың қамы үшін, ел болу керек, мәңгілік ел болу керек. Соған жұмыс істеу керек жастар. Кейінгі жастар. Намыс деген болу керек. Ең бастысы – намыс. Намыс тире талант. Талантты адам – намысты. Намысты адам – талантты. Сондықтан намыс болу керек. Ұлттық намыс болу керек, тілдік намыс болу керек. Өзіңнің тіліңді, ұлтыңды, әдебиет-мәдениетіңді жақсы көру керек. Сен бәрібір онсыз бола алмайсың. Қалай екені белгілі. Сондықтан қазақтың өнерін, қазақтың дәстүрін жақсы сақтап, сондай бір тәрбиелі жастарды жақсы көремін. Сондай жастар өссе деймін. Сондықтан ел, қазақ халқы – ұлы халық. Сол халқыңа қызмет ет, балам!
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Кеш жарық, құрметті достар! Жібек жолы арнасында Түңгі студия бағдарламасы өз жұмысын бастайды. Кеш жарық, қалайсыздар? Тамаша! Рақмет сіздерге! Не істейміз? Не істейміз шоуымызды? Бастаймыз ба? Кеттік! 3 Ж: Бастаймыз! Ж: Түңгі студия бағдарламасының көрермендері-ең күшті көрермендер. Рақмет сіздерге! Иә, уақыттарыңызды бөліп келгендеріңізге рақмет! Бастайық, ал енді. Қалайсыздар?
Аян Өтепберген	▶	–	–	3 Ж: Сағындық сізді, сізді де, сіздерді де. Ж: Иә. Өткен мереке құтты болсын! Қалай қарсы алдыңыз? 3 Ж: Рақмет көп-көп. Күшті қарсы алдық. Ж: Қай қалада? 3 Ж: Нұр-сұлтан қаласы, ааа жоқ Астана қаласы. Ж: Астана қаласы? 3 Ж: Иә, кешірім өтінемін. Ж: Қазір енді бәріміз қателесіп жатырмыз. 3 Ж: Иә. Енді жалпы бұл өмірде…
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Енді сондай кез ғой қазір. 3 Ж: Қателесіп тұруға болады екен. Ж: Жаңа Қазақстан. 3 Ж: Иә. Ж: Өзгерістер көп. Түсінбей жатырмыз да не болып жатқанын. 3 Ж: Нұрлан мырза. Ж: Ау? 3 Ж: Instagram-да отырасыз ғой? Ж: Иә. 3 Ж: Сенде отырасың иә Дәулет? 2 Ж: Кейде отырамын, кейде жатамын.
Аян Өтепберген	▶	–	–	3 Ж: Осы Instagram желісінде жаңағындай сұрақ-жауап деген рубрикам бар да. Сол жерде халықпен депутаттар құсап тілдесемін. Сұрақтарына жауап беремін. Сол кезде халықтан келген бір сұрақ болды. Осы «актёр болған қиын ба?» деген сұрақ келді. Ж: Біз қояйық. «Актёр болған қиын ба?». 3 Ж: Иә сіздер актёр, сіздер ғой енді. Ж: Енді біз, енді…
Аян Өтепберген	▶	–	–	3 Ж: Мен былай жауап бердім ол кісілерге, халыққа «актёр болған қиын. Себебі, сіздер өмірде мысалы Мадина болсын, Айдана болсын өздеріңіз бір… сол қыздық рөлімен өмір сүресіздер ғой. Ал, актёрлер неше түрлі адамдардың образына кіреді. Бір күні полиция болады. Бір күні батырдың рөлін сомдайды. Бір күні соқырдың рөлін сомдайды. Бір күні байдың рөлін сомдайды.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Заманауи кино, тарихи кино… 3 Ж: Иә, иә, иә. Ж: Барлық жерде образға кіру керек. 3 Ж: Барлық жерде сол персонаждардың образына кіру керек. Ж: Әрине, оңай емес. 3 Ж: Сондықтан ол қиын деп есептеймін. Ж: Иә, сондықтан да олар актёрлар ғой, кәсіби, иә. 3 Ж: Иә, иә.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Мысалға, маған қатты қиын емес. Өйткені, мен жеті кинода бір образды ойнай беремін ғой. 2 Ж: Жоқ енді, мен ойлаймын. Әр адам, менің ойымша, әр адам өмірде бір актёр. Өйткені, ананың алдында, әке-шешеңнің, отбасыңда кішкене «хахаха» деп жүрмейсің ғой. Деп, кәдімгідей. Ж: Жинақы, жақсы бала болып жүресің. 2 Ж: Жинақы, ой-пікіріңді салмақты жеткізіп…
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Университетте, группада басқаша жүресің. 2 Ж: Группада енді, достарың ғой енді. Сосын достарыңның арасында бөлек деген сияқты. Енді ауысып отырады кішкене, темп дейтін. Ж: Бірақ оны ешкім түсірмейді. 2 Ж: Оны түсіріп жүретін оператор болмайды және режиссер болмайды. Сондықтан…
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Бірақ қазір осы интернеттің арқсында, телефонның арқасында барлығы қазір блогер болып кеткен ғой енді. Блогер болмасақ та stories-ке видео саласыздар ғой иә? Сол видеоны салған кезде, бір видеоны түсіріп бірден салып жіберетін адам бар ма? 3 Ж: Бір-екі адам бар екен. Үш-төрт қыз бар екен.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Мен мысалға видеоны саламын ғой бір нәрсе қылып. «Достар, бүгін Түңгі студияны бастаймыз» соны жеті рет жазамын ғой. Жеті рет, сегіз рет. Шашың дұрыс емес, артыңда біреу қарап тұрады дегее сияқты. Ыдыс-аяқтарды жуып қоясың деген сияқты. 2 Ж: Қыздар видеоны ғана емес, суретті ой жақсылап тұрып ремонттайтын сияқты. Бір бөлмелі пәтердің ремонтынан көп уақыт кететін сияқты.
Аян Өтепберген	▶	–	–	3 Ж: Шынымен ғой. 2 Ж: Жағын кіргізеді,шығарады, алады, не қылады. 3 Ж: Текстін… Ж: Осы заманның пайдасы шығар. Өйткені, барлық адам кішігірім хобби, жұмысы. 2 Ж: Иә. Ж: Жаңағы stories түсіру. 3 Ж: Өз-өзіне сырттан қарау ғой. Өзінің өміріне. Камераны шетке қойып қояды да, жаңағыдай түсіреді ғой видео. Сонымен өзі көзімен байқамай жатқан нәрселерді, камера арқылы байқайды.
Аян Өтепберген	▶	–	–	2 Ж: Сырттан қарау деген сөз жаны бар. Мен кейде өзімнің Instagram-дағы өміріме қызығамын. Ж: Күшті ма өмірің? 2 Ж: Осылай өмір сүрсем ғой деймін ше кейде. Өзімнің Instagram-ыма да біреудің емес. Сөйтіп сол Instagram-дағы өміріме қарап, әйелім маған тұрмысқа шығып, кейінен «а қойшы» деді ғой. Қалжыңдаймын, қалжыдаймын. Шүкір, бәрі жақсы.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Қазір жалпы көрермендерге сұрақ. Жалпы қазір қандай әлеуметтік желіде барсыздар? Instagram, TikTok… Бірінші орында TikTok шығып кетті иә? 2 Ж: Рек. Ж: Facebook? Қой Facebook. Қайда курста? А? Журналисттер Facebook-та өз білімін көрсету керек. Былай… 2 Ж: Иә, журналисттер Facebook-та. Мына қоғамның былай деген видеоларын. Ж: Facebook-қа кірсең шаршап кетесің. 3 Ж: Біз енді қазір, бізді күтіп тұрған қонағымыздан сұрайық. Қандай әлеуметтік желілерде көп отыратынын.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Ал бізде қонақ болады ғой иә? 3 Ж: Әрине. 2 Ж: Иә өте белсенді. Өте белсенді қонақ. Бүкіл… қандай желі бар соның бәрінде бар. Ж: Достар! Түңгі студия бағдарламысының қонағы-Аян Өтепберген! Қошеметтеріңіз! Тамаша! Рақмет! Рақмет құрметті Түңгі студия бағдарламасының көрермендері! Аян қалай? Кеш жарық! Көңіл-күй қалай? Қ: Кеш жарық! Ж: Күшті киініп алыпсың ғой.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Қ: Иә, как всегда ғой солай. 2 Ж: Сексенінші жылдарда не жаңалық болып жатыр? Қ: Сексенінші жылдарда енді біз Элвис бәріміз осы гастрольге келгенбіз. Случайно келіп қалдық Алматыға. Ж: Элвистің жақында киносы шықты. Көрдіңіз ба? Көрдің ба? Ұнады ма? Қ: Бұл кстати, жақында, өткенде Оскар болды ғой иә. Бір апта бұрын болды иә?
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Бір апта бұрын өтті. Көрдің ба? Қ: Әлі көрген жоқпын енді. Мен ол кезде бір шаруалармен болып қалдым. Бірақ дегенменде кім алды? Кім не істеді? Ж: Хабардарсың. Қ: Иә, хабардармын. 3 Ж: Кім алды? Қ: Қайсысын? 3 Ж: Кім алды? Ж: Мен, мен көргенше…
Аян Өтепберген	▶	–	–	Қ: Оскарды ма? Ж: Ең үздік… 3 Ж: Ең үздік кино қайсы болды? Қ: Ең үздік кино, енді мен шынымды айтайын, негізі Элвисті қатты жақсы көргендіктен соған жанкүйер болғанмын. Бірақ «все везде и сразу» деген кино алып кетті. Ж: Ол жапондықтар или кореянікі ма? Қ: Кореянікі иә. Ж: Кореянікі иә? Кореялықтар жыл сайын алып жатыр ма не?
Аян Өтепберген	▶	–	–	Қ: Қазір трендте болып тұрмыз. Ж: Тамаша! Қ: Болып тұрмыз. Ж: Жәнеде үздік әйел актёр рөлін сомдаған… 3 Ж: Иә, дәл сол… Ж: Ана есімде жоқ. 3 Ж: Сол фильмнен болды. Қ: Иә. Ж: Сол фильмнен иә. 3 Ж: Иә актриса. Қ: Ол жерде эпизод…
Аян Өтепберген	▶	–	–	3 Ж: Үздік сценарий. Қ: Екінші… второстепенный рөл бүкіл сол в общем. Ж: Тамаша, тамаша! Өзіңнен не жаңалық? Қош келдің Түңгі студияға! Қ: Рақмет! Қош көрдік! Біраз болды көрмегелі. Ж: Иә. Сен біз… сені біз күтіп қалдық. Қайда жүрсің? Не болып қалды? Кептеліс? Қ: Кептеліс… кептеліс иә.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Жоқ, жұмыс па? Қ: Жоқ, жұмыс… жұмыс бар енді. Он бес-ақ минутқа кешіктім ғой. Ж: Ойбай бір әңгіме болсын деп жатырмыз өзі. Қазір бағдарламамыз үш минут болса да айтамыз кешігіп қалыпсыз деп. Қ: А все, все, все, все. Кептеліс қой онда. Алматыда болған. Ж: Жалпы жұмыс… Қ: Жұмыс, жұмыс.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Қай жерде? Қ: Қазір… Ж: Театрда? Қ: Театр… театрда емеспін. Театр Астанада негізі. Театрда істеймін, бірақ қазір кішкене түрлі-түрлі жан-жақты көріп жатқаннан кейін режиссура бар, әншілік өнер бар, сосын радиода істеймін деген сияқты ғой. Ж: Тамаша! Онда біз бағдарламамызды бастайық. Блиц вопростан бастаймыз ба?
Аян Өтепберген	▶	–	–	3 Ж: Біздің жаңа рубрикамыз бойынша саған құлаққап кигіземіз, тағамыз. Ж: Саған он сұрақ қоямыз. 3 Ж: Иә. Ж: Соған иә-жоқ… 3 Ж: Музыканы қатты қоямыз да. Саған Нұрекең он сұрақ қояды. Сен иә-жоқ, иә-жоқ, иә-жоқ деп жауап бересің. Қ: Хорошо.
Аян Өтепберген	▶	–	–	3 Ж: Немесе иә, иә, иә, иә, иә. Ж: Ал, кеттік. Тексерейік. Музыканы сен қоясың ғой да? 3 Ж: Мен қояйын иә. Ж: Бір онша емес… Қ: Мен естімеймін да сонда? Ж: Иә. 3 Ж: Менің сүйікті тобымдікін қояйын. Ж: Blackpink? 3 Ж: Иә.
Аян Өтепберген	▶	–	–	2 Ж: Сонда менде қосыламын. Ж: Ал, Дженниді тыңдайық. 3 Ж: Шығып тұр ма? Қ: Қазір, бір секунд. 3 Ж: Естілеміз ба біз? Қ: Сұрақ кетті ма? 3 Ж: А жоқ, жоқ. Ана жаққа. Ж: Иә-жоқ дейсің. Қ: Естіп жатқан жоқпын.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Жауап иә-жоқ болу керек. Қ: Иә-жоқ, хорошо. Ж: Кеттік, ал. Кетті ма? 3 Ж: Иә кетті. Қ: Сөйлеп жатқан жоқсың ғой негізі. Ж: Тамаша! Жақын арада үйленетін ой бар ма? Қ: Иә. Дұрыс па? Ж: Үйленсең тойға шақырасың ба бізді? Қ: Жоқ. 2 Ж: Қайттық онда. 3 Ж: Сіз қатты… қатты қоймаңызшы даусыңызды, ақырын.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Ж: Көрермендерді шақырасың ба тойға? Қ: Ау? Ж: Ау дейді. Қ: Иә. Ж: Көрермендерді шақырады екен. Тамаша! Дәулетті шақырасың ба? Қ: Иә. Ж: Тамаша! 2 Ж: Өйткені, мен жүргіземін ғой. Ж: Дәулетпен бірге бір шығасың ба дейді. Сонда сұрақ бар.
Аян Өтепберген	▶	–	–	2 Ж: Тойдан кейін. Қ: Иә. Ж: Тамаша! Қазақша бизнес киносына тегін түсесің ба? Қ: Жоқ. Ж: Болашақта Оскар номинациясын аласың ба? Қ: Иә шығар. Ж: Иә шығар дейді ал. 3 Ж: Сен естіп отырсың ба бізді? 2 Ж: Жо-жоқ.
Аян Өтепберген	▶	–	–	Қ: Ау? 3 Ж: Естіп отырсың ба бізді? Ж: Жоқ, естіп отырған жоқ. 3 Ж: Жоқ деп қояды. Ж: Дәулеттің әзілдері ұнайды ма? Қ: Иә. Ж: Тамаша! 3 Ж: Естіп отыр. Ж: Салтанаттың сұрақтары ұнайды ма? Қ: Жоқ.
Аян Өтепберген	▶	–	–	3 Ж: Қазір көрсетемін саған деп па. Ж: Сосын… осымен сұрақтарды тоқтатайын ба? Қ: Иә. Ж: Түңгі студияға екінші мәрте қонаққа �