Ауызша корпус

Сұхбат беруші	Сөйлеуші орфоэпиясы	Сөздің орфоэпиялық нормасы	Сөздің орфографиясы
Абзал Құспан	↑ ардақты 'ағайын → // құрметті көрөрмендер ↑ /// ↑ ^уосы мүмкүндүкті пайдалана ^уотырып → // мен бүгүн ^йел алдында ы-ы : → // қоғам алдында / белгілі қоғам қайраткері арман шораев ағамыздан кешірім сұрағым келеді ↓ /// ↑ ы-ы : ^й /егер ^йестеріңізде болса → ^йекі мың ^уон тоғыз жылдың қазан айында мен белгілі журналист → // қоғам белсендісі ^уосы сәуле әбділдақанқызына ы-ы : / интервью беру барысында ^уөзүмнің қорғауымдағы // серік түкеев пен // ислам әбішовке қатысты // қылмыстық іс бойынша // тапсырушылардың қатарында ^уос' арман шораев та бар // деген / сипатта мәлімет таратқан болатұнмын ↓ ///	↑ ардақт'ағайын → // құрметті ͡гөрөрмөндер↑^уосұ мүмкүндүкті пайдалана ^уотұрұп → // мем бүгүн ^йел алдында → қоғам алдында ͡б̊елгілі ͡ғоғам қайраткер'арман шораев ағамыздаң гешірім сұрағым ͡геледі ↓ /// ↑ ^йегер ^йестеріңізде ͡б̊олса → // ^йекі мың он тоғұж жылдың ͡ғазан айында мем белгілі жұурналыйст → // қоғам белсендіс'осұ сәул'әб̊ділдақаңқызына ійнтервійүу ͡б̊ерүу ͡б̊арысында ^уөзүмнүң қорғауұмдағы серік түкөөв пен ыйслам әб̊ішовке қатысты қылмыстығ іс ͡пойұнша тап̊сырұушұлардың ͡ғатарында ^уосұ арман шораев та ͡б̊ар деген сыйпатта мәлімет таратқам болатыммын ↓ ///	Ардақты ағайын, құрметті көрермендер! Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, мен бүгін ел алдында, қоғам алдында ы-ы белгілі қоғам қайраткері Арман Шораев ағамыздан кешірім сұрағым келеді. Ы-ы егер естеріңізде болса, 2019 жылдың қазан айында мен белгілі журналист, қоғам белсендісі, осы Сәуле Әбділдақанқызына ы-ы интервью беру барысында, өзімнің қорғауымдағы Серік Түкеев пен Ислам Әбішовке қатысты қылмыстық іс бойынша тапсырушылардың қатарында осы Арман Шораев та бар деген ы-ы сипатта мәлімет таратқан болатынмын.
Абзал Құспан	↑ ^уосыған байланысты // маған қатысты талап-арыз беріліп → // азаматтық іс ^уөндүрісі басталған болатын алматы қалалық алмалы ' аудандық сотында ↓ /// ↑ сол сот процесі күні бүгүнге дейін жалғасып келе жатыр → // ↑^уосы айтқан сөздерім үшін → // арман шораевтан кешірім сұрауыма бір ^йемес → // бірнеше жағдай қатарынан себеп болып ^уотыр ↓ /// ↑ біріншіден ^уосы жерде → мән-жағдайларды түсіндіре кетейін ↓ /// ↑ ^уосы сәул' әбділдақанқызына интервью беру барысында → // мен арман шораевты тапсырысшы деп атауыма→^уөзүмнің қорғауымдағы сотталушы азаматтардың // айтқан сөзі себеп болған болатын ↓ /// ↑ ^уол туралы сол интервьюда → // солай ашық айтылды⁀да ↓ ///	↑ ^уосұғам байланысты мағаң ғатысты талаб̊-͡арыз ͡б̊еріліп → // азаматтығ іс өндүрүсі ͡б̊асталғам болатын алматы қалалығ алмалы 'аудандық сотұнда ↓ /// ↑ сол сот процесі ͡гүнү ͡б̊үгүңгө дейін жалғасып келе жатыр → // ↑ ^уос'айтқан сөздөрүм үшүн → // арман шораевтаң гешірім сұрауұма ͡б̊ір емес → // бірнеше жағдай ғатарынан себ̊еп полұб̊ ͡отұр ↓ /// ↑ біріншіден ^уосұ жерде // → мән-жағдайларды түсүндүре ͡гетейін ↓ /// ↑ ^уосұ сәуле 'әб̊ділдақаңқызына ійнтервійүу ͡б̊ерүу ͡б̊арысында → // мен арман шораевты тап̊сырышшы деб̊ ͡атауұма → // ^уөзүмнүң ͡ғорғауұмдағы сотталұуш'азаматтардың айтқан сөзү себ̊еп полғам болатын ↓ /// ↑ ^уол тұуралы сол ійнтервійүуда → // солай ашығ айтылды⁀да ↓ ///	Осыған байланысты ы-ы-ы, маған қатысты талап-арыз беріліп, азаматтық іс өндірісі басталған болатын, Алматы қалалық Алмалы аудандық сотында. Сол сот процесі күні бүгінге дейін жалғасып келе жатыр. Осы айтқан сөздерім үшін Арман Шораевтан кешірім сұрауыма бір емес, бірнеше жағдай қатарынан себеп болып отыр. Біріншіден, осы жерде мән-жағдайларды түсіндіре кетейін. Осы Сәуле Әбділдаханқызына интервью беру барысында, мен, Арман Шораевты тапсырысшы деп атауыма - өзімнің қорғауымдағы сотталушы азаматтардың айтқан сөзі себеп болған болатын. Ол туралы сол интервьюда солай ашық айтылды да.
Абзал Құспан	↑ алайд'арман шораев // бір тапсырысшы болатындай біздің қолымызда → // соның ішінде менің қолымда // бір материалдық сипаттағы → // құжат түріндегі → // қандай да бір болмасын дәлелдер жоқ болатын ал және ^уол кезде⁀де болған жоқ ↓ /// ↑ мен және ^уондай материалдық құжаттар бар деп → // дәлелдемелер бар деп мәлімет айтқан жоқ болатынмын → біріншіден ↓/// ↑ ^йекіншіден ^уосы ^йекі мың ^уон тоғыз жылдың желтоқсан айында мен → // алматы қаласының /^уонкалогиясында → // сол кезд' ауырып жатқан досым бейсен құрамбек бауырымыздың қал-жағдайын біліп барған болатынмын ↓ /// ↑ мен жалғыз барған жоқпын → ^уол кезде қасымызда сәул' әбділдақанқызы болды → ^уортақ достарымыз ғабит абдулазизұлы ^уөзүнің келіншегі ғазизамен бірге болды ↓ /// ↑ барған гезімізде ^уосы палатада бейсекеңнің жан-жары гүлмира⁀да болған болатын ↓ ///	↑ алайд'арман шораев бір тап̊сырышшы ͡б̊олатындай біздің ͡ғолұмұзда → // сонұң ішінде менің ͡ғолұмда ͡б̊ір матерійалдық̊ сыйпаттағы → // құжат түрүндөгі → // қандай да ͡б̊ір ͡б̊олмасын дәлелдер жоқ ͡полатын ал және ^уол кезде⁀де ͡б̊олған жоқ ↓ /// ↑ мен және ^уондай матерійалдық құжаттар ͡б̊ар деп → дәлелдемелер ͡б̊ар деп мәлімет айтқан жоқ ͡полатыммын → // біріншіден ↓ /// ↑ ^йекіншіден ^уос'екі мың ^уон тоғұж жылдың желтоқ̊сан айында мен → // алматы қаласының ^уоңкалогыйасында → // сол гезд'ауұрұп жатқан досұм – бейсең⁀ғұрамбек бауұрұмұздың ͡ғал-жағдайым біліп парғам болатыммын ↓ /// ↑ мен жалғыз ͡б̊арған жоқпұн → // ^уол⁀гезде қасымызда сәул'әб̊ділдақаңқызы болдұ → // ^уортағ ͡достарымыз ғаб̊ыйт аб̊дұулазыйзұлы ^уөзүнүң келіншегі ғазыйзамем бірге ͡б̊олдұ ↓ /// ↑ барғаң гезімізде 'осұ палатада ͡б̊ейсекеңнің жан-жары гүлмүйра⁀да ͡б̊олғам болатын ↓ ///	Алайда Арман Шораев бір тапсырысшы болатындай біздің қолымызда, соның ішінде менің қолымда бір материалдық сипаттағы, құжат түріндегі, қандай да бір болмасын дәлелдер жоқ болатын ал және ол кезде де болған жоқ. Мен және ондай материалдық құжаттар бар деп, дәлелдемелер бар деп мәлімет айтқан жоқ болатынмын, біріншіден. Екіншіден, осы 2019 жылдың желтоқсан айында мен Алматы қаласының ы-ы онкологиясында сол кезде ауырып жатқан досым – Бейсен Құранбек бауырымыздың қал-жағдайын біліп барған болатынмын. Мен жалғыз барған жоқпын, ол кезде қасымызда Сәуле Әбділдаханқызы болды, ортақ достарымыз Ғабит Абдулазизұлы өзінің келіншегі Ғазизамен бірге болды. Барған кезімізде, осы палатада Бейсекеңнің жан-жары Гүлмира да болған болатын.
Абзал Құспан	↑ осылардың көзүнше → // сол кезде бейсекең⁀де бұл жайға ^уөзінің алаңдаушылығын білдіріп → ай ↑ // абзал → // сендер⁀де ^йелдің азаматтарысыңдар ↓ /// ↑ бірің' айтсам → // ^йекіншісін' айтпай қалсам → // ыңғайсыз болар ↓ /// ↑ бірақ сен келіп ^уотыр ^уекенсің → // саған айтайын → // ^уосы істі сен тоқтатсайшы ↓ /// ↑ азаматсыңдар → // ы-ы : бір-бірлеріңіздің әкелеріңізді sup>уөлтірген ^йештеңелеріңіз жоқ → // алып бара жатқан → деп → осы істі тоқтатуға бір себепкер болсайшы → деп ^уөзүнің ^уөтінішін айтқан болатын ↓ /// ↑ артынан бірақ айтқан болатын → ↑ мен ^йенді ос' айағымнан тұрайын → жазылайын → сосын ^йекеуіңді ^уөзім тоқтатам → әйтпесе қазір саған айтып → ы-ы-ы: арманғ'айт'лмай қалсам ы-ы-ы : → ^уонда дұрыс болмайды → ^йекеуіңе бірдей ^уекі жақтан айтып → мен ^усы істі тоқтатам → деген бағытт' айтқан болатын ↓ ///	↑ ^уосұлардың ͡гөзүншө → сол⁀ гезде ͡б̊ейсекең де ͡б̊ұл жайға ^уөзүнүң алаңдаушұлұғұм білдіріп → ай → аб̊зал → сендер⁀де ^йелдің азаматтарысыңдар ↓ /// ↑ бірің'айтčам → // ^йекіншісін' айтпай қалсам → // ыңғайсыз ͡б̊олар ↓ /// ↑ бірақ̊ сең ͡геліб̊ ^у͡отұр ^йекенсің → // саған айтайын → // ^уосы істі сен тоқтатčайшы ↓ /// ↑ азаматčыңдар → // ы-ы : бір-͡б̊ірлеріңіздің әкелеріңіздің ^уөлтүргөн ^йештеңелеріңіж жоқ → // алып⁀пара жатқан → // деп → // ^уос' істі тоқтатұуға ͡б̊ір себ̊епкер ͡б̊олсайшы → // деб̊ ͡өзүнүң ^уөтүнүшін айтқам болатын ↓ /// ↑ артынам бірағ айтқам болатын → // ↑ мен ^йенді ^уосұ айағымнан тұрайын → // жазылайын → // сосұн ^уекеуүңде ^уөзүм тоқтатам → әйтпесе қазір саған айтып ы-ы-ы : → // армаңғ'айт'алмай⁀ғалсам ы-ы-ы : → // ^уонда дұрұс ͡полмайды → // ^йекеуүңө ͡б̊ірдей ^йекі жақтан айтып → мен ^уос'істі тоқтатам → дегем бағытт'айтқан болатын ↓ ///	Осылардың көзінше, сол кезде Бейсекең де бұл жайға өзінің алаңдаушылығын білдіріп: «- Ай, Абзал, сендер де елдің азаматтарысыңдар. Біріңе айтсам, екіншісіне айтпай қалсам, ыңғайсыз болар. Бірақ сен келіп отыр екенсің, саған айтайын: осы істі сен тоқтатсайшы. Азаматсыңдар, ы-ы бір-бірлеріңіздің әкелеріңізді өлтірген ештеңелеріңіз жоқ, алып бара жатқан», - деп, - «Осы істі тоқтатуға бір себепкер болсайшы», - деп өзінің өтінішін айтқан болатын. Артынан бірақ айтқан болатын: «- Мен, енді, осы аяғымнан тұрайын, жазылайын, сосын екеуіңді өзім тоқтатам, әйтпесе қазір саған айтып, ы-ы-ы Арманға айта алмай қалсам, ы-ы-ы онда дұрыс болмайды, екеуіңе бірдей екі жақтан айтып, мен осы істі тоқтатам», - деген бағытта айтқан болатын.
Аден Марғұлан	↑тұуыстар қалайсыңда:р ↑ /// ↑ кележатқан жаңа жылдарыңме: н ↑ /// ↑ мына біздің марго → // жыл соңұна ͡ дейін → // келін ͡ ап келем деб ͡ ед ↓ /// ↑ сопыйып әлі жүр → // джыл бітті → // келін ͡ де ͡ жоқ → // түк ͡ те ͡ жоқ ↓ /// ↑ мынау / немене джіберілмей ͡ ғалды ↓ /// ↑ марго ↑ / кел ↓ /// ↑ мен сені / грұуппаға салыб жіберійін → // сүуретке түс^іріп ↓ /// ↑ кән / көрійнш ↑ /// ↑ ^уой / мам / неге менің ^уосы ^уоншаме:с фотомды → // грұуппаға жібересіз ↑ /// ↑ кеше анау сүмірейіп → // көзім жанып тұрған фотомды → // статұусқа сапсапсыз ↓ /// ↑ ^уөй ^йенді / телефоннан шығар ↑ ///	↑тұуұстар ͡ ғалайсыңдар ↑ /// ↑ кележатқан жаңа ͡ жылдарыңмен ↑/// ↑ мына б̊іздің марго → // жыл соңұна дейін → // келін алып ͡ гелем деп ^йеді ↓ /// ↑ сопұйұб̊ ͡ әлі жүр → // жыл бітті → // келін͡ де жоқ → // түк͡ те жоқ ↓ /// ↑ мынау / немене жіб̊ерілмей͡ ғалды ↓ /// ↑ марго ↑ / кел↓ /// ↑ мен сені / грұуппаға салыб͡ ̊ жіб̊ерейін → // сүурөткө түсүрүп ↓ /// ↑ кәне / көрөйүншү ↑ /// ↑ ^уой мам / неге менің ^уос'онша sup>йемес фотомдұ → // грұуппаға жіб̊ересіз ↓ /// ↑ кеш'анау сүмүрөйүп → // көзүм жанып тұрған фотомдұ → // статұусқа салып тастап̊сыз ↓ /// ↑ ^уөй ^йенді / телефоннан шығар ↓ ///	- Туыстар қалайсыңдааар? Келе жатқан жаңа жылдарыңмен! Мына біздің Марго жыл соңына дейін келін алып келем деп ед. Сопиып әлі жүр, жыл бітті, келін де жоқ, түк те жоқ. Мынау немене жіберілмей қалды. Марго, кел. Мен сені салып жіберейін суретке түсіріп. - Кән көринш. Ой мам, неге осы менің оншамееес фотомды группаға жібересіз? Кеше анау сүмірейіп, көзім жанып тұрған фотомды статусқа саптастапсыз. - Өй, енді, телефоннан шығар.
Аден Марғұлан	↑вот соны ^уойлап мам → // мен сізге жаңа жылға ↑ /// ↑ ^уотырыңыз каз → // ^уотырыңыз / ^уотырыңыз ↓ /// ↑ айфон ^уон үш сыйлайм ↓ /// ↑ бұл телефонның бір плйұусы → // кійноэффект режимі бар ↓ /// ↑ ^йенді анау ұуатсаптағы → // жаңағы / статұус бар ^йемес ͡ па ↑ // соны кійноэффект режіймімен → // түс^іретін боласыз ↓ /// ↑ ал ^йенді мен → // війдеоға түсіріп жіберейін ↓ /// ↑ тұуыстар / жаңажыл мейрамы → // құтты болсын ↑ /// ↑ ^уойбой / мынаның камерасы → // шынымен күшті ^йекең ͡ ғой / иә ↓ /// ↑ жаңа ^уоскыр дедің ͡ ба ↑ // не ͡ дедің ↑ // соныңа / қалай үміткер болам мен ↑ ///	↑ вот čон'ойлап мам → // мен сізге жаңажылға ↑ /// ↑ ^уотұрұңұз͡ ғәзір → // ^уотұрұңұз / ^уотұрұңұз ↓ /// ↑ айфон ^уонүш сыйлаймын ↓ /// ↑ бұл телефоннұң бір плійұусұ → // кійноэфект ^ірежіймі͡ б̊ар ↓ /// ↑ ^йенд'анау ұуатčаптағы → // жаңағы / статұус ͡ пар ^йемес͡ па ↑ // сонұ͡ гійноэфект ^ірежіймімен → // түсүрөтүм ͡ боласыз ↓ /// ↑ ал ^йенді мен → // війдеоға түсүрүб̊͡ жіб̊ерейін ↓ /// ↑ тұуұстар / жаңажыл мейрамы → / құттұ ͡ б̊олсұн ↑ /// ↑ ^уойб̊ой / мынаның ͡ гамерасы шынымен → // күшт'^йекең ͡ ғой / ійә ↓ /// ↑ жаңа / оскар дедің ͡ ба ↑ // не ͡ дедің ↑ // соғаң͡ ғалай / үмүткөр ͡ б̊олам ͡ мен ↑ ///	- Вот соны ойлап мам, мен сізге жаңа жылға. Отырыңыз каз, отырыңыз, отырыңыз. Айфон 13 сыйлайм. Бұл телефонның бір плюсы киноэффект режимі бар. Енді анау WhatsApp-тағы жаңағы статус бар емес па, соны киноэффект режимімен түсіретін боласыз. - Ал, енді мен видеоға түсіріп жіберейін. - Туыстар, жаңа жыл мейрамы құтты болсын! - Ой, мынаның камерасы шынымен күшті екен ғой, иә. Жаңа оскар дедің ба, не дедің, соныңа қалай үміткер болам мен?
Айдар Асқарбек	↑кинодан үзінді / сакура: дұухын ^уорнында ͡ ма ↑ /// ↑ қорқпай-ақ қой бауырым ↓ /// ↑ қалай ↑ /// ↑ - ↑ маңқа: бірде-бір сенімнен шыққан ^йемес ↓ /// ↑ сізге айттымғо ↓ /// - ↑ сакұура: жәрайд / әзірше сенің қасында жүре тұрсын ↓ /// ↑ көреміз аржағын ↓ /// ↑ - ↑ маңқа: болды братан / көріскенше ^уонда ↓ ///	↑кинодан үзүндү /сакұура: дұухұн ^уорнұнда ͡ ма ↑ /// ↑ қорқпайақ ͡ қой бауұрұм ↓ /// ↑ қалай ↑ /// ↑ -↑маңқа: бірде ͡ б̊ір сенімнен шыққан ^йемес ↓ /// ↑ сізг'айттым ͡ ғой ↑ /// -↑сакура: жарайды →// әзірше сенің ͡ғасында жүрө ͡ тұрсұн ↓ /// ↑ көрөмүз аржағын ↓ /// ↑ -↑маңқа: болдұ братан →// көрүскөнше ^уонда ↓ ///	Кинодан үзінді: «- Сакура: Духың орнында ма? Қорықпай-ақ қой бауырым. Қалай? - Маңқа: Бірде бір сенімнен шыққан емес. Сізге айттым ғой. - Сакура: Жарайд, әзірше сенің қасыңда жүре тұрсын. Көреміз ар жағын. - Маңқа: Болды братан, көріскенше онда».
Айдар Асқарбек	↑әрійне / кастингтен ^уөттім ↓ /// ↑ ы: сол шақтар мен // мвд жұмыснан кеткен болатынмын ↓ /// ↑ солкезде қонаққа балым мақсатывнанын үйіне // қонаққа шәйға келдім ↓ /// ↑ сол сәттерде ы: / меруерт дүйсеновна деген →// кастинг директоры келді ↓ /// ↑ сонда / әңгімелесіп ^уотырып →// сен не жұмыстан кетіп қалдың ͡ ба ↓ /// ↑ сен актерствада көргің келмей ͡ ма ^уөзіңді →// дегенде ійә →// дедім ↓ /// ↑ сөңгійн жарайд / бір кейіпкер бар →// біз соған көрейік деп ^йедік сені →// деп ұсынды ↓///	↑әрійне / кастійңгтен ^уөттүм ↓ /// ↑ ы: сол шақтар мен →// мвд жұмұсұнаң ͡ геткем ͡ болатынмын ↓ /// ↑ солгезде қонаққа ͡ б̊алым мақ̊сатовнаның үйүнө / қонаққа шәйға ͡ гелдім ↓ /// ↑ сол сәттерде / ы: мерүуерт дүйсөновна дегем ͡ біздің ͡ гастійңг дійректорұ ͡гелді ↓ /// ↑ сонда / әңгімелесіп ^уотұрұп / сен не жұмұстаң ͡ гетіп қалдың ͡ ба ↑ /// ↑ сен актерствада / көргүң ͡ гелмей ͡ ма ^уөзүңдү ↑ / дегенде / ійә дедім ↓ /// ↑ сонаң ͡ гейін жарайды →// бір ͡ гейіпкер ͡б̊ар →// біс ͡ соғаң ͡ гөрөйүк деп ^йедік ͡ сені → // деб̊ ͡ұсұндұ ↓ ///	Әрине, кастингтен өттім. Ыы.. сол шақтар мен МВД жұмысынан кеткен болатынмын. Сол кезде қонаққа, Балым Мақсатовнаның үйіне қонаққа шәйға келдім. Сол сәттерде ыы.. Меруерт Дүйсеновна, біздің кастинг директоры келді. Сонда әңгімелесіп отырып: «Сен не жұмыстан кетіп қалдың ба? Сен актерствада көргің келмей ма өзіңді?» -дегенде, «Иә!» -дедім. Сөңгин: - «Жарайд, бір кейіпкер бар, біз соған көрейік деп едік сені» -деп ұсынды.
Айдар Асқарбек	↑ ^уолкезде кейіпкер кеша болатын↓/// ↑мені қарағанда ↓/// ↑ сонда / дәл сол сәтте →// байан мақсатовна кріп келд қонаққа →// балым мақсатовнаға↓/// ↑меруерт дүйсеновна айтқанда →// ^уосы айдарды көрейін деп ^уотырм →// кешаға дегенде →// маған біраз қарап тұрт ͡ та →// бір / ^йекі / бес мійнұуттай / біраз ^уойланып қарап тұрт ͡ та →// жоқ / сакұура қылып көрейк деді ↓ /// ↑ мен ^уолкезде білмейм →// сценарій ^йештеңені ↓ /// ↑сакұура деген кім десем ↑ // сөнен кейін ақырындап түсіндіре бастады ↓/// ↑сүйтіп / бірталай видеопробаларды көрдік ↓/// ↑басқа актерлармен камерада қалай жұмыс істейтінімізді →// біраз жұмыстар болды ↓/// ↑сүйтіп ресмій кастингтен ^уөттік ↓ ///	↑^уолгезде ͡гейіпкер ͡геша ͡б̊олатын ↓ /// мені ͡ғарағанда ↓ /// ↑ сонда / дәл сол сәтте ͡ б̊айан мақ̊сатовна ͡ гіріп келді / қонаққа ͡ б̊алым мақ̊сатовнаға↓/// ↑мерүуөрт дүйсөновн'айтқанда: ^уос'айдарды көрөйүн деп ^уотұрм ͡гешаға дегенде →// мағам ͡ біраз ͡ ғарап тұртды ͡ да →// бір-^йекі / бес мійнұуттай / біраз ^уойланып қарап тұрды ͡ да →// жоқ / сакұура ͡ғылып көрөйүк деді ↓ /// ↑ мен ^уолгезде ͡б̊ілмеймін →// сценарий ^йештеңені ↓ /// ↑ сакұура дегең ͡ гім десем ↑// содаң ͡ гейін ақырындап түсүндүре ͡б̊астады ↓ /// ↑ сөйтүп ͡ пірталай війдеопроб̊аларды ͡гөрдүк ↓/// ↑басқ'актерлармен камерада ͡ғалай жұмұс істейтінімізді →// біраж ͡ жұмұстар ͡ б̊олдұ ↓ /// ↑ сөйтүп ^іресмій / кастійңгтен ^уөттүк ↓ ///	Ол кезде кейіпкер Кеша болатын. Мені қарағанда. Сонда, дәл сол сәтте Баян Мақсатовна кіріп келді, қонаққа Балым Мақсатовнаға. Меруерт Дүйсеновна айтқанда: - Осы Айдарды көрейін деп отырмын Кешаға, - дегенде, маған біраз қарап тұрды да, 1-2 ми.. 5 минуттай, біраз ойланып қарап тұрды да: «жоқ, Сакура қылып көрейік», - деді. Мен ол кезде білмейм сценарий ештеңені. - Сакура деген кім? - десем, содан кейін ғана барып түсіндіре бастады. Сөйтіп бірталай видеопробаларды көрдік. Басқа актерлармен камерада қалай жұмыс істейтінімізді, біраз жұмыстар болды. Сөйтіп ресми кастингтен өттік.
Айдар Асқарбек	↑кійнодан үзінді ↓ /// алмат / ал құрметті әріптестер ↑ // мен сендерд шақырған себебім →// келес'аптаның басынан бастап →// жаңа бағдарламамен гастрөлдік сапарға шығамыз → // мысалы алмат сағатов ағамызбен қарағанда / ы: →/ ^йенді ^уөмірде абыройлы кісі →// үлкен кісі →// байағыдан бері танитын ↓ /// ↑ сомен / кішкене мен қысылдым →// үйткені / сценарій бойынша / ^уонымен қарым қатынасым →// кішкене ^уоған сыйластық жоқ ^йетін ↓/// ↑ы: →/ сол маған кішкене қыйынға соқты ↓/// ↑ солкезде мерүуерт дүйсеновнаның талабы болғаны →// жоще с ним разгаваривай →// деп айтты ↓ /// ↑ дәл → // сол сөзін айтып ^уотырм ↓ /// ↑ сол кішкене қыйынға соқты →// буд' жоще дегені ↓ /// ↑ ійә / бұл менің алғашқы жобам →// бірінші маусым →// менің алғашқы жобам ↓ /// ↑ ^уөзімді сынап көрдім →// ұнады ^уөзіме →// ы: іштегі / бір ынтам бар ^йекенін сезіндім ↓/// ↑ сол дәл жұмыстеп →// ^уотырмыз сол ^йенді ↓///	↑кинодан үзінді / алмат: ал ͡ ғұрмөтт'әріптестер ↑ // мен сендерді шақырған себ̊еб̊ім →// келесі / аптаның басынам ͡ бастап → // жаңа ͡б̊ағдарламамен гастрөлдүк сапарға шығамыз → // мысалы / алмат ͡ čағатов ағамызб̊ең ͡ ғарағанда / ы: →/ ^йенді ^уөмүрд'аб̊ыройлұ ͡ гісі →// үлкөң ͡ гісі / байағыдам ͡ бері таныйтын ↓ /// ↑ сомең ͡ гішкене мең ͡ ғысылдым →// ^уөйткөнү / сценарій ͡ бойұнша ^уонұмең ͡ ғарым қатынасым ͡ гішкене ^уоған сыйластығ ͡ жоқ ^йеді ↓ /// ↑ ы: сол мағаң ͡ гішкене қыйыңға соқтұ ↓ /// ↑солгезде мерүуөрт дүйсөновнаның талаб̊ы ͡б̊олғаны →// жоще с ним разговаривай / деб̊ ͡ айтты ↓ /// ↑ дәл сол сөзүн айтып ^уотұрмұн ↓/// ↑ сол ͡ гішкене қыйыңға соқтұ →// буд' жоще дегені ↓ /// ↑ ійә / бұл менің алғашқ̊ы жоб̊ам →// бірінші маусұм / менің алғашқ̊ы жоб̊ам ↓ /// ↑ ^уөзүмдү сынап көрдүм / ұнады ^уөзүмө →// ы: іштегі ͡ б̊ір ынтам ͡ бар ^йекенін сезіндім ↓/// ↑сол дәл жұмұс істеп ^уотұрмыз / сол ^йенді ↓ ///	Кинодан үзінді. «- Алмат: Ал құрметті әріптестер мен сендерді шақырған себебім, келесі аптаның басынан бастап, жаңа бағдарламамен гәстрөлдік сапарға шығамыз!» Мысалы, Алмат Сағатов ағамызбен қарағанда, ыы.. енді өмірде абыройлы кісі, үлкен кісі, баяғыдан бері танитын. Сомен кішкене мен қысылдым, өйткені, сценарий бойынша онымен қарым қатынасым кішкене оған сыйластық жоқ етін. Ыы.. сол маған кішкене қиынға соқты. Сол кезде Меруерт Дүйсеновнаның талабы болғаны, «Жоще с ним разговаривай»- деп айтты. Дәл сол сөзін айтып отырмын. Сол кішкене қиынға соқты:- «Будь жоще», - дегені. Иа, бұл менің алғашқы жобам бірінші маусым, менің алғашқы жобам. Өзімді сынап көрдім, ұнады өзіме, ыы.. іштегі бір ынтам бар екенін сезіндім. Сол дәл жұмыс істеп отырмыз сол енді..
Айдар Асқарбек	кинодан үзінді / сакұура: жоха маған айтты →// сенің нестегеніңді ↓ /// ↑ сен не ^уолармен жалғыз →// төбелесіп жүрсің ͡ ба ↑ /// кеша: ↑ ійә ↑ /// сакура: ↑ хә: ↓ /// ↑ базар жоқ ↑ /// ↑ бірақ / бұның ақымақтық болдығо ↑/// кеша: ↑ ^йенді ^уол жерден бізге ↑ ақша түсіп тұратын болад ↓/// сакура: ↑ сендердің ^уосы ақшадан басқа ^уойлайтын заттарың бар ͡ ма ↑ /// ↑ не ͡ гөрінді сонша ↑ ///	кинодан үзінді / сакұура: жоха маған айтты →// сенің не'стегеніңді ↓ /// ↑ сен не ^уолармен жалғыз төб̊өлөсіб̊ ͡ жүрсүң ͡ ба ↑ /// кеша: ↑ ійә ↓ /// сакура: ↑ хә ↑ /// ↑ базар жоқ ↑ /// ↑ бірақ / бұнұң ақымақтық ͡ полдұ ͡ ғо ↑ /// ↑ кеша: ↑ ^йенді ^уол жердем ͡ бізге / ақ̊ша түсүп тұратым ͡ болады ↓ /// сакура: ↑ сендердін ^уосұ / ақ̊шадан басқа ^уойлайтын заттарың бар ͡ ма ↑ /// ↑не ͡ гөрүндү сонша ↑ ///	Киондан үзінді: « - Сакура: Жоха маған айтты сенің не істегеніңді. Сен не олармен жалғыз төбелесіп жүрсің ба? - Кеша: Иә! - Сакура: Хә.. (күлкі) Базар жоқ! Бірақ, бұның ақымақтық болды ғой! - Кеша: Енді ол жерден бізге ақша түсіп тұратын болады. - Сакура: Сендердің осы ақшадан басқа ойлайтын заттарың бар ма? Не көрінді сонша?»
Айдар Асқарбек	↑бала ͡ гезден / деп айтсам ^уөтірік болар →/ бірақ / стүуденттік кезде пайда болд ↓/// ↑ стүуденттік кезде / ы: бір ұсыныс түсті ↓/// ↑ менің ^йесімде жоқ қалай болғаны / бірақ →// mg продакшнның →// обратная сторона / деген полуметр киносы бар →// соған мені көрген →// басты рөлге ↓ /// ↑ ^уо жерде ͡ де →/ біраз пробалар болып →// кастингтен біраз ^уөтіп →// ы: →/ главный рөлге ^уөттім ↓ /// ↑ бірақ / ^уолкезде / басты ^ірөлге қарындасым →// аша матайды көрді →// ^йенді продійұусердің ^уөзінің көрүуі бойынша →// ^йенді қарындас пен аға бірге ^уойнай алмадығой →// солкезде маған → // кешір біз ашаны таңдадық →// ^уөйткені ^уолкезде қазақыстанға әйгілі болды →// бізге ͡ де сол керек деген сыйақты ↓ ///	↑бала ͡ гезден деб̊ ͡айтčам →// ^уөтүрүк болар →// бірақ / стүудөнттүк ͡ кезде пайда ͡ б̊олдұ ↓/// ↑ стүудөнттүк кезде / ы: бір ұсұнұс түстү ↓ /// ↑ менің ^уесімде жоғ ͡ ғалай болғаны ͡ б̊ірақ →// мg продак̊шнның ^уоб̊ратная сторона →// деген полұуметір ͡ гұйносұ ͡ б̊ар →// соған мені ͡гөргөн →// басты ^үрөлгө↓ /// ↑^уо жерде ͡ де ͡б̊іраз проб̊алар ͡б̊олұп →// кастійңгтем ͡ біраз ^уөтүп / ы: главный ^үрөлгө ^уөттүм ↓ /// ↑бірақ / ^уол ͡ гезде ͡б̊асты ^үрөлгө қарындасым аша матайды ͡гөрдү →// ^йенді продійұуссөрдүң ^уөзүнүң ͡ гөрүуү ͡б̊ойұнша →// ^йенді ͡ ғарындаспен аға ͡ б̊ірге ^уойнай алмадығой →// солгезде маған →// кешір ͡б̊із ашаны таңдадық →// ^уөйткөнү ^уолгезде қазағыстаңға / әйгілі болдұ →// бізге ͡ де сол ͡ герек деген сыйақты ↓ ///	Бала кезден деп айтсам өтірік болар, бірақ, студенттік кезде пайда болды. Студенттік кезде бір ұсыныс түсті. Менің есімде жоқ қалай болғаны бірақ, МG продакшнның «Обратная сторона» деген полуметр киносы бар, соған мені көрген, басты рөлге. Ол жерде де біраз пробалар болып кастингтен біраз өтіп, главный рөлге өттім. Бірақ, ол кезде басты рөлге қарындасым Аша Матайды көрді, енді продюссердің өзінің көруі бойынша қарындас пен аға бірге ойнай алмайды ғой, сол кезде маған: "Кешір біз Ашаны таңдадық», өйткені ол кезде Қазақстанға әйгілі болды, бізге де сол керек, - деген сияқты..
Айдар Асқарбек	кинодан үзінді/ абзал: ↑ давай ха: ↑/// - ↑жарайсың / братан ↑/// - сакура: еркекше ͡ ма ↑ /// ↑ мұухаға айтып барыңдар →// щеноктарын ^уөзінде ұстасын → // ійе болсын ↑ /// ↑ ұнады →//кейіпкердің ^уөзі →// образы ↓ /// ↑ ы: →/ басында кішкене →// ы: →// сценарій бойынша ^уөзгешелеу ^йеді →// ы: ішкі дүнійесі / әңгімесі кішкене көптеу болатын ↓ /// ↑ сосын режійссер / самал ханыммен кішкене ақылдасып →// бір түйінге келдік ↓ /// ↑ сакұура ^йенді / үлкен бір еркектер қауымының →// көшбашшысы десед ↓ /// ↑ сондықтан ^уоның →// көп сөзі болмауы керек ↓ /// ↑ менің ^уойымша / менің тәжерійбемде →// ^уондай адамдар көргем →// жұмыс барысымен →// білем таныйм ↓ /// ↑ сондықтан / ^уолар көпсөзді болмау керек →// нахты қысқа ͡ да / нұсқа сойлеу керек ↓ /// ↑ сондайғана ^уөзгерістер →// жасадым кішкене →// самал ханыммен ақылдасып ↓ ///	↑кинодан үзінді / абзал: давай ха: - ↑жарайсың / братан ↑/// - сакура: ^йеркек̊ше ͡ ма ↑ /// ↑ мұухаға / айтып ͡ парыңдар →// щеноктарын ^уөзүнд'ұстасын →// ійе ͡б̊олсұн ↑/// ↑ ұнады / кейіпкердің ^уөзү / ^уоб̊разы ↓ /// ↑ ы: басында ͡гішкене / ы: сценарій ͡б̊ойұнша ^уөзгөшөлеу ^йетін →// ы: ішкі дүн^үйөсү / әңгімесі ͡ гішкене ͡ гөптөу ͡б̊олатын ↓ /// ↑ сосұн ^ірежійссер самал ханыммең ͡ гішкен'ақылдасып →// бір түйүңгө ͡ гелдік ↓ /// ↑ сакұура ^йенді / үлкөм ͡ бір ^уеркектер ͡ ғауұмұнұң ͡гөш ͡ пашшысы деседі ↓ /// ↑сондұқтан / ^уонұң ͡гөп сөзү ͡б̊олмауұ ͡герек↓/// ↑менің ^уойұмша / менің тәжерійб̊емде ^уондай адамдар ͡гөргөм →// жұмұс ͡парысымен →// білем таныймын ↓ /// ↑ сондұқтан ^уолар ͡ гөп ͡ сөздү ͡б̊олмау ͡герек →// нақты қысқа ͡ да нұсқа сөйлөу ͡герек ↓ /// ↑ сондай ͡ ғана ^уөзгөрүстер жасадым →// кішкене самал ханыммен ақылдасып ↓ ///	Кинодан үзінді: «- Абзал: Давай хахаа (күлкі) - Жарайсың, братан! - Сакура: Еркекше ма? Мухаға айтып барыңдар Щеноктарын өзінде ұстасын, ие болсын!" Ұнады, кейіпкердің өзі, образы. Ыы.. басында кішкене сценарий бойынша өзгешелеу еді, ішкі дүниесі әңгімесі кішкене көптеу болатын. Сосын режиссер Самал ханыммен кішкене ақылдасып, бір түйінге келдік. Сакура енді, үлкен бір еркектер қауымының көшбасшысы деседі. Сондықтан оның көп сөзі болмауы керек. Менің ойымша, менің тәжерибемде ондай адамдар көргем, жұмыс барысымен, білем таним. Сондықтан олар көп сөзді болмауы керек, нақты қысқа да нұсқа сөйлеуі керек. Сондай ғана өзгерістер жасадым кішкене Самал ханыммен ақылдасып.
Айдар Асқарбек	↑сонанкейн ^йенді ^уөзімнің көзқарасыммен →// былай характерімді шығардым ↓/// ↑ ы: ұнады ↓ /// ↑ несімен ұнады → // әділеттілігімен / әрійне ↓ /// ↑ ^йең бастысы →// сол әділеттілік шығар →// маған ұнағаны ↓ /// ↑ әрійне ^йенді / ^уөз ^уөзіңе деген →// ы: ^уөзімді қатты сынайм →// ^уөз ^уөзіме қатты критикпін ͡ деп айтсам болад ↓ /// ↑ сондықтан / бірінші жоба болғаннан ͡ кейн →// ^йенді шығаралмадым деп ^уойлайм →// біржүз пайызға ↓ /// ↑ бірінші маусымда ↓ /// ↑ ы: ^йенді / толықтай шығаралмадым ͡ деп айтсам ↓ ///	↑сөнаңгейін ^йенді ^уөзүмнүң ͡ гөзғарасыммен → // былай характерімді шығардым ↓/// ↑ ы: ұнады ↓ /// ↑ несімен ұнады ↑ // әділеттілігімен / әрійне↓ /// ↑^йең бастысы → // сол әділеттілік ͡ шығар → // маған ұнағаны ↓ /// ↑ әрійне ^йенді / ^уөз ^уөзүңө деген → // ы: ^уөзүмдү ͡ ғатты сынаймын → // ^уөз ^уөзүмө / қатты ͡грійтійкпін деб̊ ͡айтčам ͡ болады ↓ /// ↑ сондұқтам ͡ бірінші жоб̊а ͡б̊олғаннаң ͡ гейн → // ^йенді шығар'алмадым деп ^уойлаймын → // бір жүз пайызға ↓ /// ↑ бірінші маусұмда ↓ /// ↑ ы: ^йенді/ толұқтай шығар'алмадым деб̊ ͡айтčам ↑ ///	Сонан кейін енді өзімнің көзқарасыммен былай характерімді шығардым. Ыы.. ұнады. Несімен ұнады? Әділеттегімен, әрине. Ең бастысы сол әділеттілік шығар, маған ұнағаны. Әрине, енді өз-өзіңе деген.. өзімді қатты сынайм, өз-өзіме қатты критикпін деп айтсам болады. Сондықтан бірінші жоба болғаннан кейін енді шығара алмадым деп ойлаймын бір 100 пайызға. Бірінші маусымда. Толықтай шығара алмадым деп айтсам..
Айдар Асқарбек	кинодан үзінді / сакура: ↑ брат / аш көзіңді ↑ /// ↑ брат ↑ /// ↑ аш ↑ /// ↑аш көзіңді →// аш ↑ /// ↑ брат ↓ /// ↑ жоқ ↑/// ы: қыйындықтар жаңағы →// түсірілім барысында ͡ да жаңағы →// алмат аға / алмат ағамен кішкене қыйындықтар болды ↓ /// ↑ ұялғанымнан / кішкене қысылғанымнан →// ^уонан ͡ кейін ^уол кісінің мысы күшті болад →// негізі ^уойнағанда ↓ /// ↑ жақсы актерскій бергенімен →// актерлерде сондай бар ↓ /// ↑ партнер қалай беред →// сен солай ^уойнайсың деген сыйақты ↓ /// ↑ ^уөте / актерскій беру →// ^уөте мықты ^уол кісінің / бірақ / екінші жағы мысымен басып тұрад →// ^уол ͡ кісі ↓ ///	↑кинодан үзүндү / сакура: ↑ брат / аш көзүңдү ↑ /// ↑ брат ↑ /// ↑ аш ↑ /// ↑ аш көзүңдү / аш ↑ /// ↑брат ↑/// ↑ жоқ↑ /// ↑ қыйындықтар жанағы / түсүрүлім барысында ͡ да жанағы / алмат аға ↓/// ↑ алмат ағамең ͡ гішкене қыйындықтар ͡ б̊олдұ ↓ /// ↑ ұйалғанымнан / кішкене ͡ ғысылғанымнан → // ^уодаң ͡ гейін ^уол͡ гісінің мысы ͡гүштү ͡ б̊олады → // негізі ^уойнағанда ↓ /// ↑ жақ̊с'актерскій ͡ б̊ергенімен → // актерлерде сондай ͡ б̊ар ↓ /// ↑ партнер ͡ ғалай береді → // сен солай ^уойнайсың деген сыйақты ↓ /// ↑ ^уөт'актерскій ͡ б̊ерүу ^уөтө ͡ мықты ^уол ͡ гісінің → // бірақ / ^йекінші ͡ жағы мысымем ͡ басып тұрады ^уол ͡ гісі ↓ ///	Кинодан үзінді: «- Сакура: - Брат, аш көзіңді! Брат! Аш! Аш көзіңді, аш! Брат! Жоқ! (жылап..)» Қиындықтар жаңағы түсірілім барысында да жаңағы Алмат аға.. Алмат ағамен кішкене қиындықтар болды. Ұялғанымнан, кішкене қысылғанымнан, одан кейін ол кісінің мысы күшті болады, негізі ойнағанда. Жақсы актерский бергенімен актерлерде сондай бар. Партнер қалай береді, сен солай ойнайсың деген сияқты. Өте, актерский беруі өте мықты ол кісінің, бірақ, екінші жағы мысымен басып тұрады ол кісі.
Айдар Асқарбек	↑үлкен кісі тәжерійбесі мол бұл салада →// сондықтан / сондай қыйыншылықтар болды кішкене →// сол кісімен ^уойнағанда →// текстын ұмытып деген сыйақты ↓/// ↑ бірақ / ^уонан ͡ кейн ^уөз-^уөзімді жыйнап →// ^уол кісімен ͡ де сөйлесп келсіп →// бәрін жасадық ↓ /// ↑ сол сахна / ^уодан кейін досымды ^уөлтіретін сахна →// кішкене қыйынға соқты →// ^уөйткені / ^уөте драматійкалық қыйындау сахна →// жаңағы эмоцыйаны шығарұу керек →// бір дүубл'ден болмады бірден ↓ /// ↑ бірақ менде ^уөз ^уөмірімде →// құдай сақтасын сондай болмаса ͡ да →// соған ұқсас сійтұуацыйа болды →// соны кішкене ^йесіме түсіріп →// сонда шығардым кішкене →// десем болад ↓ ///	↑үлкөң ͡ гісі тәжірійб̊есі мол / бұл салада →// сондұқтан / сондай ͡ ғыйыншылықтар ͡б̊олдұ ͡гішкене →// сол ͡ гісімен ^уойнағанда →// тек̊стін ұмұтұп деген сыйақты↓/// ↑бірақ/ ^уонаң ͡ гейн ^уөз ^уөзүмдү жыйнап →// ^уол ͡ гісімен ͡ де сөйлөсүп / келісіп →// бәрін жасадық ↓ /// ↑ сол сахна / ^уодаң ͡ гейін досұмдұ ^уөлтүрөтін сахна →// кішкене ͡ ғыйыңға соқтұ →// ^уөйткөнү / ^уөтө драматыйкалық қыйындау сахна →// жаңағы / эмоцыйаны шығарұу ͡герек →// бір дүубл'дем ͡ болмады ͡б̊ірден ↓/// ↑ бірақ / менде ^уөз ^уөмүрүмде →// құдай сақтасын сондай болмаса ͡ да →// соған ұқ̊сас сійтұуацыйа ͡б̊олдұ →// сонұ ͡гішкене ^йесіме түсүрүп →// сонда шығардым ͡гішкене →// десем ͡ болады↓///	Үлкен кісі тәжірибесі мол бұл салада, сондықтан, сондай қиыншылықтар болды кішкене сол кісімен ойанағанда текстын ұмытып деген сияқты. Бірақ, одан икейін өз өзімді жинап, ол кісімен де сөйлесіп келісіп, бәрін жасадық. Сол сахна, одан кейін досымды өлтіретін сахна, кішкене қиынға соқты, өйткені, өте драматикалық қиындау сахна, жаңағы эмоцияны шығару керек, бір дубльден болмады бірден. Бірақ менде өз өмірімде, құдай сақтасын сондай болмаса да, соған ұқсас ситуация болды, соны кішкене есіме түсіріп сонда шығардым кішкене, десем болады.
Айдар Асқарбек	↑ кинодан үзінді / сакұура: ↑ джоха ↑ // джоха↑ // ↑ брат ↑ /// ↑ көзінді жұмба ↑ /// ↑ браат ↓ /// ↑ аш көзінді ↑ /// ↑ аш ↑ /// ↑ брат джоха ↑ /// ^уой / ^уол дайындық ^уөте мыхты болды ↓ /// ↑ ^йекі айдай мен ольга александровна ^ыландыйна деген → // кісі бар → // ^уөте мықты тәжерійбесі → // мол мастерым менің ↓ /// ↑ ^уөте қатты сыйлайм ↓ /// ↑ сол кісі мені → // әбден барлық қыр сырына үйретті → // әкелді ↓ /// ↑ сол кісмен дайындалдық ↓ /// ↑ дәл ^уосы образға дайындалдық ↓ /// ↑ кәдімгідей текстпен / жұмыс істеп / ^уол кісі ↓ /// ↑ ^уол кіснің ^уөзінің бір ^йерекшелігі сабаққа → // как сабақ ретінде ^йемес → // бір психалагическій жұмыс деп жұмыс істейд ↓ ///	↑кинодан үзінді / сакура: ↑ джоха ↑//↑ джоха ↑ /// ↑брат ↑ /// ↑ көзүндү жұмба ↑ /// ↑ бра:т ↑ /// ↑аш көзүндү↑ /// ↑ аш ↑ /// ↑ брат ↑ /// ↑ джоха /// ↑ ^уой / ^уол дайындық ^уөтө мықты ͡б̊олдұ ↓ /// ↑ мен ^йек'айдай ^уол'га / алек̊сандровна ^ыландыйна дегең ͡ гісі ͡б̊ар/ ^уөтө мықты →// тәжірійб̊есі мол мастерым менің ↓/// ↑^уөтө ͡ ғатты сыйлаймын ↓/// ↑сол ͡ гісі мен'әб̊ден барлық қыр сырын'үйрөттү / әкелді↓/// ↑сол ͡ гісмен дайындалдық↓/// ↑дәл ^уосұ ^уоб̊разға дайындалдық↓/// ↑кәдімгідей тек̊стпен жұмұс істеп →// ^уол ͡ гісі ↓ /// ↑ ^уол ͡ гіснің ^уөзүнүң бір ^йерек̊шелігі →// саб̊аққа / как / саб̊ақ ^уретінде ^уемес →// бір псійхологійческій жұмұс ͡ теб / жұмұс ͡ істейді ↓ ///	Кинодан үзінді: «- Сакура: Джоха! Джоха! Брат! Көзіңді жұмба! Браат! Аш көзіңді! Аш! Брат! Джоха!». Ой, ол дайындық өте мықты болды. Мен 2 айдай Ольга Александровна Ландина деген кісі бар, өте мықты тәжерибесі мол, мастерім менің. Өте қатты сыйлаймын. Сол кісі мені әбден барлық қыр-сырына үйретті, әкелді. Сол кісімен дайындалдық. Дәл осы образға дайындалдық. Кәдімгідей текстпен жұмыс істеп, ол кісі.. ол кісінің өзінің бір ерекшелігі сабаққа как сабақ ретінде емес бір психологический жұмыс деп жұмыс істейді.
Айдар Асқарбек	↑сен / ^уөз ^уөміріңе мысалы → // бір сахна болса → // со жерде бірден сұрах қояд → // неге ^уос жерде ослай істеды ↑ /// ↑ сокезде сен → // ^уөзің ^уойланып → // ^уөзіне ^уөмірдегі бір сійтұуацыйалард шығарып → // психалогійалық келуің керек ↓ /// ↑ сонда сенің эмоцыйаң шығад деген → // бір ^уөзінің жұмысы бар → // сондай үлкен мол ↓ /// ↑ сол кісмен біраз жұмыстедік → // ^уол кісіге үлкен рахмет → // әбден мен'үйретті → // қыр сырына → // бірақ әлгүнге дейін мен ^уол кісімен араласып → // әлгүнге дейін сабақ алып жүрм ↓ /// кинодан үзінді / тергеуші: ↓ кешаға халықаралық деңгейде іздеу жарыйаладық ↓ /// ↑ ^йерте ͡ ме / кеш ͡ пе ұсталад ↓ /// ↑ сакұура / ыстаған кезде менімен кездестір ↓ ///	↑сен / ^уөз ^уөмүрүңе мысалы / бір сахна ͡б̊олса ↑ // сол жерде ͡б̊ірден сұрақ қойады ↓/// ↑ неге ^уол ^уосұ жерде ^уосұлай істеді ↑ /// ↑ солгезде сен ^уөзүң ^уойланып →// ^уөзүнө ^уөмүрдөгі ͡б̊ір сійтұуацыйаларды шығарып →// псійхологійалық келүуүң ͡герек ↓/// ↑ сонда сенің эмоцыйаң шығады деген →// бір ^уөзүнүң жұмұсұ ͡б̊ар / сондай / үлкөн мол ↓ /// ↑сол ͡ гісімем ͡ біраж ͡ жұмұс ітедік →// ^уол ͡ гісіге / үлкөн ^ырахмет →// әб̊ден мені / үйрөттү ͡ ғыр-сырына ͡б̊ірақ / әлігүңгө ͡ дейін мен ^уол ͡ гісімен араласып →// әлігүңгө дейін саб̊ағ ͡ алып жүрмүн ↓ /// ↑ кійнодан үзүндү / тергеушү / кешаға халықаралығ ͡деңгейде / іздеу жарыйаладық ↓ /// ↑ ^йерте ͡ ме / кеш ͡ пе / ұсталады ↓/// ↑сакұура / ұстағаң ͡ гезде менімең ͡ гездестір↓///	Сен, өз өміріңе мысалы, бір сахна болса, сол жерде бірден сұрақ қояды. Неге ол осы жерде солай істеді? Сол кезде сен өзің ойланып, өзіне өмірдегі бір ситуацияларды шығарып, психологиялық келуің керек. Сонда сенің эмоцияң шығады деген бір өзінің жұмысы бар сондай үлкен, мол. Сол кісімен біраз жұмыс істедік, ол кісіге үлкен рақмет.. әбден мені үйретті қыр-сырына бірақ, әлі күнге дейін мен ол кісімен араласып, әлі күнге дейін сабақ алып жүрм. Кинодан үзінді: « - Тергеуші: Кешаға халықаралық деңгейде іздеу жарияладық. Ерте ме кеш пе ұсталады. - Сакура: ұстаған кезде менімен кездестір.»
Айдар Асқарбек	↑енді әркімнің ^уөз / мысалы / басқа актер болғанда → // мүмкін / сакұураның мінезі басқалай болатынба ͡ еді ↓ /// ↑ әр актердың ^уөзінің → // бір көзғарасы бар деген сыйақты ↓/// ↑ әрійне / мен бұ жерде →// көп сахналарда ^уөзімді қалай көрем → // солай шығардым → // десем болад ↓ /// ↑сол / мысалы / үндемеушілік ↓ /// ↑ ^уол мен шығарған бір ^уойым → // самал ханыммен келісіп ↓ /// ↑ ^уол негізі / бір жағынан ^уөзімнің ͡ де → // характерыма сай затта → // көп сөйлеп сөйлемеу ↓ /// ↑ соны кейбір адамдар ^йенді → // сен образдан шығалмай қалдың → // деген сыйақты күлед / әрійне → // бірақ / ^уол ^уолай ^йемес ↓ /// ↑ мен ^уөзімді қалай көрем → // ^уөмірлік ұстанымым қандай → // соны берүуге тырыстым камерамен ↓ /// ↑ мүмкін бір ^уөзімде → // тұла бойымда жатқан → // бір тұнып жатқан → // бір сезімдерді мен алдыға шығардым → // сакұурамен ↓ /// ↑ әлеуметтік желіде көбнесе → // жетпіс сексен пайыз → // жақсы қабылдады қалық → // бірақ әрійне / крійтійкасыз ͡ да болмайд → // крійтійка ͡ да болды → // ^уойнай алмайсың → // шығармадың деген сыйақты ↓ ///	↑^йенд'әргімнің ^уөз / мысалы / басқ'актер болғанда → // мүмкүн / сакұураның мінезі ͡б̊асқалай болатым ͡ ба ^йеді ↑ /// ↑ әр актердың ^уөзүнүң бір ͡гөзғарасы ͡б̊ар деген сыйақты ↓ /// ↑ әрійне / мем ͡ бұл ͡ жерде → // көп ͡ сахналарда ^уөзүм қалай ͡ гөрөм → // солай шығардым / десем ͡ болады ↓ /// ↑ сол / мысалы / үндөмөушүлүк ↓ /// ↑ ^уол мен шығарғам ͡ бір ^уойұм → // самал ханыммең ͡ гелісіп ↓ /// ↑ ^уол негізі / бір жағынан ^уөзүмнүң ͡ де ͡ характерыма сай затта → // көп ͡ сөйлөп / сөйлөмөу ↓ /// ↑ сонұ ͡гейб̊ір адамдар / ^уенді сен ^уоб̊раздан шығалмай ͡ ғалдың → // деген сыйақты ͡ гүлөдү → // әрійне / бірақ ^уол ^уолай ^уемес ↓ /// ↑ мен ^уөзүмдү ͡ ғалай ͡ гөрөм → // ^уөмүрлүг ͡ ұстанымым ͡ ғандай ↑ // сонұ ͡б̊ерүугө тырыстым ͡гамерамен ↓ /// ↑ мүмкүм ͡ бір ^уөзүмдө → // тұла ͡б̊ойұмда жатқан / бір тұнұб̊ жатқан → // бір сезімдерді мен алдыға шығардым сакұурамен ↓ /// ↑ әлеумөттүг желіде ͡гөбүнөсе жетпіссексен пайыз жақ̊сы қаб̊ылдады ͡ ғалық → // бірағ ͡ әрійне / крійтійкасыз ͡ да ͡б̊олмайды → // крійтійка ͡ да ͡б̊олдұ → // ^уойнай алмайсың / шығармадың / деген сыйақты↓///	Енді әркімнің өз.. мысалы, басқа актер болғанда, мүмкін, сакураның мінезі басқалай болатын ба еді. Әр актердың өзінің бір көзқарасы бар деген сияқты. Әрине, мен бұ жерде.. коп сахналарда өзімді қалай көрем, солай шығардым, десем болады. Сол мысалы, үндемеушілік. Ол мен шығарған бір ойым Самал ханыммен келісіп.. Ол негізі, бір жағынан өзімнің де характерыма сай зат та, көп сөйлеп сөйлемеу. Соны кейбір адамдар енді «сен образдан шыға алмай қалдың», деген сияқты күледі, әрине, бірақ ол олай емес. Мен өзімді қалай көрем өмірлік ұстанымым қандай соны беруге тырыстым камерамен. Мүмкін бір өзімде тұла бойымда жатқан, тұнып жатқан бір сезімдерді мен алдыға шығардым Сакурамен. Әлеуметтік желіде көбінесе 70-80 пайыз жақсы қабылдады халық, бірақ әрине, критикасыз да болмайды, критика да болды «Ойнай алмайсың, шығармадың» деген сияқты..
Айдар Асқарбек	↑ ^йенді мен ^уоған дайын болдым → // әрійне / ^уөз / ^уөзімнің минустарымд білем → // расыменде кейбір каментарыйлар → // ы: шындыққа сай → // ^уоны мен ^уөзім қабылдайм ↓ /// ↑ крійтійканы негізі мен → // ^уөзім жақсы қабылдайм ↓ /// ↑ кинодан үзінді / сакура: ↑ сен мұнда не'степ жүрсің ↑ /// - рауза: ↑ бір сағат бұрын келдім ↓/// ↑ сен не мені көргеніңе / құуанышты ^йемессің ͡ бе ↑ /// - сакура / құуаныштымын ↓/// ↑ бірақ неге айтқанды / тыңдамайсың сен ↓ /// ↑ мен саған айттымғой → // қауіпті деп ↓ /// ↑ - рауза / қауіпті ^йекенін блем → // саған қастандық жасағанын → // не'шін айтпадың ↑ /// ↑ ^йекінші маусым болад деген → // шын айтсам → // үміт ͡ те болған жоқ → // басында / ^уол ^уойламаған жерден → // деген сияқты ↓ ///	↑^йенді мен ^уоған дайым ͡ болдұм / әрійне / ^уөз-^уөзүмнүң мійнұустарымды білем →// ^ырасымен ͡ де ͡гейб̊ір ͡гомментарійлар → // ы: шындыққа сай / ^уонұ мен ^уөзүм ͡ ғаб̊ылдаймын ↓ /// ↑крійтійканы негізі мен ^уөзүм жақ̊сы ͡ ғаб̊ылдаймын ↓/// ↑ кійнодан үзүндү / ↑ сакұура / сен мұнда не'істеп жүрсүң ↑/// ↑ ^ырауза / бірсағат ͡ пұрұн ұшұп ͡ келдім ↓/// ↑сен ͡ не мені ͡ гөргөнүңе ͡ ғұуанышты ^уемессің ͡ бе ↑ /// сакұура / құуаныштымын ↓/// ↑ бірақ неге / айтқанды тыңдамайсың ͡ сен ↑ /// ↑ мен саған айттым ͡ ғой →//қауүптү деп ↓ /// ↑^ырауза / қауүптү ^йекенім ͡ білем → // сағаң ͡ ғастандығ ͡ жасағанын →// н'үшүн айтпадың ↑ /// ^йекінші маусұм ͡ болады деген →// шын айтčам / үмүт ͡ тө ͡б̊олған ͡ жоқ ↓ /// ↑ басында / ^уол ^уойламаған жерден → // деген сыйақты ↓ ///	Енді мен оған дайын болдым, әрине, өз-өзімнің минустарымды білем, расымен де кейбір комментарийлар шындыққа сай, оны мен өзім қабылдаймын. Критиканы негізі мен өзім жақсы қабылдаймын. Кинодан үзінді: «- Сакура: Сен мұнда не істеп жүрсің? - Рауза: Бір сағат бұрын келдім. Сен не мені көргеніңе қуанышты емессің бе? - Сакура: Қуаныштымын! Бірақ неге айтқанды тыңдамайсың сен? Мен саған айттымғой, қауіпті деп. - Рауза: Қауіпті екенін білем, саған қастандық жасағанын не үшін айтпадың?» Екінші маусым болад деген, шын айтсам, үміт те болған жоқ басында, ол ойламаған жерден, деген сияқты.
Айдар Асқарбек	↑быйыл байан мақсатовна келіп айқанда → // ^йекінші маусым болад дегенде → // құуандым әрійне ↓/// ↑ бірақ ^уондай жоспарда болмағаннан кейін → // ^уөзім ͡ де күткен жоқпын ^уоны ↓ /// ↑ бірінші маусымда → // ^йенді әрійне / ^ырауза ^йең басты кейіпкер болғандықтан → // әрійне / акцент сол кісіге болды ↓ /// ↑ сакұураны мен ^уөзім шығарып алдым → // үндемей / көп сөйлемейтін кішкене → // ым: ↓ /// ↑ былай айтсақ → // серый кардійнал дейдіғой → // үндемейтін ійнстійнг деген сияқты ↓ ///	↑быйыл / байан мақ̊сатовна ͡геліб̊ ͡ айқанда → // ^йекінші маусым болады дегенде → // құуандым / әрійне↓/// ↑ бірақ ^уондай / жоспарда ͡ б̊олмағаннаң ͡ гейін → // ^уөзүмдө ͡ гүткөн жоқпұн ^уонұ ↓ /// ↑ бірінші маусұмда / ^йенд'әрійне / ^ырауза ^уең басты ͡гейіпкер ͡б̊олғандықтан → // әрійне / акцент ͡ сол ͡ гісіге ͡ б̊олдұ ↓ /// ↑ сакұураны мен ^уөзүм шығарыб̊ ͡ алдым → // үндөмөй / көп̊ сөйлөмөйтің ͡ гішкене / ым: ↓ /// ↑ былай айтčақ / серый кордійнал дейді ͡ ғой → // үндөмөйтін ійнстійңг деген сыйақты ↓ ///	Биыл Баян Мақсатовна келіп айқанда, «екінші маусым болады» дегенде, қуандым әрине..Бірақ ондай жоспарда болмағаннан кейін, өзім де күткен жоқпын оны. Бірінші маусымда, енді әрине, Рауза ең басты кейіпкер болғандықтан, әрине, акцент сол кісіге болды. Сакураны мен өзім шығарып алдым, үндемей, көп сөйлемейтін кішкене, ымм.. Былай айтсақ "серый кординал" дейді ғой инстинг деген сияқты.
Айдар Асқарбек	↑көлеңкеден бәрін қарап / аңдып ^уотыратын → // сондықтан көп эмоцыйасы жоқ → // бірінші маусымда → // ы: бір лійнійамен → // бір характермен жүретін адам деп → // қойдым ^уөзімд ↓ /// ↑ бірақ ^уосы ^йекінші маусымда → // акцент осы сакұураға болғандықтан → // мен әртүрлі қыр сырларын көрсетүуге тырыстым → // андай эмоцыйамен → // ^уосындай эмоцыйамен ↓ /// ↑ жақсы көрүу сезімі → // ызаланұу сезімі → // әртүрлі эмоцыйалармен көресіз деп → // үміттенем ^йенді ↓/// кинодан үзінді / сакұураның анасы: ↑алағо ↓ /// әкесі: ↑ ^йерте келдіңғо → // бүгін не'стедің ↑ /// сакура: ↑ ^йештеңе / қыдырдым ↓ /// әкесі: ↑ ^йемтиханға дайындалұуың керек ↓/// ↑милициа болұу ^уоңай ^йемес ↓/// сакура: ↑ дайындалып жатырм ↓ /// әкесі: көріп жүрм дайындығыңды ↓ ///	↑көлөңкөдем ͡ бәрің ͡ ғараб̊ ͡ аңдып ^уотұратын →// сондұқтаң ͡ гөб̊ ͡эмоцыйасы жоқ →// бірінші маусымда →// ы: бір ^ілійнійамен →// бір характермен жүрөтүн адам деп →// қойдұм ^уөзүм ↓/// ↑ бірақ ^уосұ ^уекінші маусұмда →// акцент ^уосұ сакұураға ͡ б̊олғандықтан →// мен әртүрлү / қыр-сырларың ͡ гөрсөтүугө тырыстым ↓/// ↑ андай эмоцыйамен →// ^уосұндай эмоцыйамен ↓ /// ↑ жақ̊сы ͡гөрүу сезімі →// ызаланұу сезімі →// әртүрлү эмоцыйамен көрөсүз деб̊ ͡ үмүттөнем ^йенді ↓ /// кинодан үзінді / сакураның анасы: ↑ ала ͡ ғой ↓ /// әкесі: ↑ ^йерте ͡гелдің ͡ ғой →// бүгүн не'стедің ↑/// сакұура: ↑ ^йештеңе / қыдырдым ↓/// әкесі: ^уемтійхаңға дайындалұуұң ͡герек ↓ /// ↑ мійлійційа ͡б̊олұу ^уоңай ^йемес↓/// сакура: ↑ дайындалыб̊ ͡ жатырмын ↓/// әкесі: көрүб̊ ͡ жүрмүн дайындығыңды ↓ ///	Көлеңкеден бәрін қарап аңдып отыратын, сондықтан көп эмоциясы жоқ, бірінші маусымда.. бір линиямен, бір характермен жүретін адам деп қойдым өзімді. Бірақ осы екінші маусымда акцент осы Сакураға болғандықтан, мен әртүрлі қыр-сырларын көрсетуге тырыстым. Андай эмоциямен, осындай эмоциямен. Жақсы көру сезімі, ызалану сезімі, әр түрлі эмоциямен көресіз деп үміттенем енді. Кинодан үзінді: «Сакураның анасы: - Ала ғой. Әкесі: - Ерте келдің ғой.. бүгін не істедің? Сакура: Ештеңе, қыдырдым. Әкесі: - Емтиханға дайындалуың керек. Милиция болу оңай емес. Сакура: - Дайындалып жатырмын. Әкесі: - Көріп жүрмін дайындығыңды.
Айдар Асқарбек	↑ ^йекінші маусым → // түсірілім барысы қыйындау болды → // расыменде ↓/// ↑ ^уөйткені → // басты кейіпкер болғандықтан → // таңертеңнен түнге дейін түсіретінбіз ↓/// ↑ дубл' / дубл' / дубл'→/ сахна / сахна ↓/// ↑тек / киім ауыстыруға ғана үлгердік ↓/// ↑ сосын →/ сол актерлық құрам десек қателесеміз↓/// ↑ бұл ^йекінші маусымда / ^уөте лійнійалар / көп актерлар / көп кейіпкерлер көп ↓/// ↑ негізі мүлдем басқа форматта болғаннан кейін →// кішкене ^уөзінің қыйыншылықтары болды →// әрійне↓/// ↑жаңа актерлық құрам деген сыйахты →// жаңа тәжрійбе ↓ /// ↑ кішкене бірден айтсам қателеспейм →// көрермендерге бұл ^ырауза →// бірінші маусымынан кішкене ^уөзгешелеу формат↓///	↑^йекінші маусым →// түсүрүлім ͡ барысы ͡ ғыйындау ͡б̊олдұ →// ^ырасымен ͡ де ↓ /// ↑ ^уөйткөнү ͡б̊асты ͡гейіпкер ͡ б̊олғандықтан →// таңертеңнен түңгө ͡ дейін түсүрөтімбіз ↓ /// ↑ дұубл' /дұубл' / дұубл' ↓ /// ↑ сахна / сахна ↓ /// ↑ тек / кійім ауұстұруға ͡ ғана / үлгөрдүк ↓/// ↑сосұн / сол актерлық құрам десек →// қателесеміз ↓/// ↑ бұл ^йекінші маусымда / ^уөтө ^ілійнійалар ͡гөп / актерлар ͡гөп / кейіпкерлер ͡гөп ↓/// ↑ негізі мүлдөм ͡ басқа форматта ͡б̊олғаннаң ͡ гейін →// кішкене ^уөзүнүң ͡ғыйыншылықтары ͡б̊олдұ / әрійне ↓/// ↑жаңа / актерлық құрам деген сыйақты→// жаңа тәжрійб̊е ↓/// ↑ кішене ͡б̊ірден айтčам / қателеспеймің ͡ гөрөрмөндерге →// бұл ^ырауза ͡ б̊ірінші маусұмұнаң ͡ гішкене ^уөзгөшөлеу формат ↓ ///	Екінші маусым түсірілім барысы қиындау болды, расымен де. Өйткені басты кейіпкер болғандықтан, таңертеңнен түнге дейін түсіретінбіз. Дубль, дубль, дубль.. сахна, сахна. Тек киім ауыстыруға ғана үлгердік. Сосын, сол актерлық құрам десек қателесеміз. Бұл екінші маусымда, өте линиялар көп, актерлар көп, кейіпкерлер көп. Негізі мүлдем басқа форматта болғаннан кейін, кішкене өзінің қиыншықтары болды, әрине. Жаңа актерлық құрам деген сияқты, жаңа тәжірибе. Кішкене бірден айтсам қателеспейм көрермендерге, бұл Рауза бірінші маусымынан кішкене өзгешелеу формат.
Айдар Асқарбек	↑маған негізі / ^уөте қызық бұл жоба →// несімен ↓/// ↑себебі мен жаңа айтып ^уотырмынғой →// ольга александровнамен жұмыс істегенде →// ^уол кісі / сен ^уөз бұрынғы ^уөміріңді →// сакураның ^уөмірін →// ^уөзің құрастырып →// шығарывал деп айтқан болатын ↓/// ↑ неге ^уол осыған әкеліп соғылды →// ^уосындай ^уөмір неге болды →// ^уосындай сахна неге болватр →// деген сыйақты↓/// ↑ со кезде мен / бүкіл сакұураның ^уөмірін →// ^уөз-^уөзіме қалыптастырывалдым↓/// ↑неге ^уол жас кезде ^уослай↓/// ↑неге ^уол әкеліп соқты →// ^уосындай сійтуацыйаларға →// деген сыйақты ↓/// ↑ ^йең қызығы →// мөлшері мен →// жастық шақ фешбек ↓ ///	↑маған негізі / ^уөтө ͡ ғызық ͡ пұл жоб̊а →// несімен / себ̊еб̊і мен жаң'айтып ^уотұрмұң ͡ ғой → // ол'га александровнамен жұмұс істегенде ^уол ͡ гісі / сен ^уөз ͡б̊ұрұңғұ ^уөмүрүңді →// сакұураның ^уөмүрүн / ^уөзүң ͡ғұрастырып шығарып ͡ ал →// деб̊ ͡айтқам ͡ болатын ↓ /// ↑ неге / ^уол ^уосұған әкеліп соғұлдұ →// ^уосұндай ^уөмүр неге ͡б̊олдұ ↑ // ^уосұндай сахна неге ͡ б̊олұп жатыр деген сыйақты ↓ /// ↑ солгезде мен / бүкүл сакұураның ^уөмүрүн ^уөз-^уөзүмө ͡ ғалыптастырып алдым ↓/// ↑ неге / ^уол жас кезде / ^уосұлай ↓ /// ↑ неге ^уол / әкеліп соқтұ ^уосұндай сійтуацыйаларға / деген сыйақты ↓/// ↑ ^йең ͡ ғызығы / мөлшөрү мен / жастық̊шақ фешбек ↓ ///	Маған негізі өте қызық бұл жоба, несімен. Себебі, мен жана айтып отырмын ғой Ольга Александровнамен жұмыс істегенде ол кісі: - Сен өз бұрыңғы өміріңді, Сакураның өмірін өзің құрастырып шығарып ал, - деп айтқан болатын. Неге ол осыған әкеліп соғылды, осындай өмір неге болды, осындай сахна неге болыпватр деген сияқты. Сол кезде мен бүкіл Сакураның өмірін өз-өзіме қалыптастырып алдым. «Неге ол жас кезде осындай? Неге ол әкеліп соқты осындай ситуацияларға?» деген сияқты. Ең қызығы мөлшері мен жастық шақ фешбек.
Айдар Асқарбек	↑мөлшерімен сол кеп тұр ↓/// ↑сценарійст ^йекеуміздін ^уойымыз →// шақ кеп тұр ͡ да →// неге ^уослай болды ↑ // қалай болды ↑ // сондықтан маған / сол жастық шақты →// ^уөз-^уөзіме қызық болды ^уойнау ↓/// ↑ мен ^уоны ^уөзім ^уойлап шығарып алдымғой →// деген сыйақты ↓/// ↑құдай солай бұйырды ͡ ма →// білмейм ↓/// ↑тағдыр солай болып тұр ^йенді ↓/// ↑мен ^уойлагандағыдай / жаңағы сенарійст ͡ те жазып тұр ͡ да →// мөлшерімен↓/// ↑әрійне/ бір ^йерекшеліктермен↓/// ↑ бірақ / көп сійтұуацыйалар / менің ^уөміріме / ^уөзіме құсайт жастық шақ↓/// ↑мысалы / әкемен деген бір қарым-қатынас →// ^уодан кейн анаммен деген қарым қатынас↓///	↑мөлшөрүмен сол ͡ геп ͡ тұр ↓ /// ↑ сценарійст ^йекеуміздің ^уойұмұз / шақ кеп тұр ͡ да → // неге / ^уосұлай ͡ б̊олдұ / қалай ͡ б̊олдұ ↑ // сонұқтан маған сол жастық̊шақты → // ^уөз-^уөзүммөң ͡ ғызық ͡полдұ ^уойлау ↓ /// ↑ мен ^уонұ ^уөзүм ^уойлап → // шығарыб̊ ͡ алдымғой деген сыйақты ↓ /// ↑ құдай солай бұйұрдұ ͡ ма ͡б̊ілмеймін ↓ /// ↑ тағдыр солай ͡ б̊олұп тұр ^йенді ↓ /// ↑ мен ^уойлағандағыдай жаңағы сценарійст ͡ те жазып тұр ͡ да мөлшөрүмен ↓ /// ↑ әрійне / бір ^йерек̊шеліктермен ↓/// ↑ бірақ / көп / сійтұуацыйалар / менің ^уөмүрүме ^уөзүмө ұқсайды / жастық̊шақ ↓ /// ↑ мысалы / әкеммен дегем ͡ бір ͡ ғарым-ғат^ынас →// ^уодаң ͡ гейн анаммен дегем ͡ ғарым-ғат^ынас↓///	Мөлшерімен сол келіп тұр. Сценарист екеуміздің ойымыз шақ кеп тұр да, неге осылай болды, қалай болды.. сондықтан маған сол жастық шақты өз-өзіме қызық болды ойнау. Мен оны өзім ойлап шығарып алдым ғой деген сияқты. Құдай солай бұйырды ма білмейм. Тағдыр солай болып тұр енді. Мен ойлағандағыдай жаңағы сценарист те жазып тұр да мөлшерімен. Әрине, бір ерекшеліктермен. Бірақ, көп ситуация бар, менің өміріме өзіме ұқсайды жастық шақ. Мысалы әкеммен деген бір қарым-қатынас, одан кейін анаммен деген қарым-қатынас.
Айдар Асқарбек	↑мектепте спорт кезінде →// ^уосындай / ^уосындай мәселелер болды↓/// ↑ ^уөзіме ͡ де ұқсас моменттер ^уөте көп↓/// ↑ ^уөмірдегі ұстанымдарым құсайт→// ійә↓/// ↑ ^уөзімде соны шығарұуға тырыстым→// неге ^уослай / неге ^уослай ↑ /// ↑ ^уөйткені ^уөз ^уойымда →// соған сәйкес келед →// ы: көп жағдайларда / бірақ толықтай ^йемес ^йенді →// әрійне ↓/// ↑сондықтан / ал ^йенді қазіргі ^ұуақытты келсек →// ^уол қыйынға соққан жоқ →// үйткені / ы: бірінші маусым жалғасы →// мен уже характерімді блем →// қалай нестійт сакұураның →// қалай/ ^уосындай сійтұуацыйаларда не істеу керек ^йекенін →// мен блем уже↓/// ↑тәжрійбе бар деген сыйақты ↓/// ↑түсірілім деген алдын ала / жоспар бойынша жүреді↓/// ↑ ^уосындай күні / ^уосындай сахналар түсірілед →// үйткені ^уосындай / ^уосындай лакацыйа болу керек↓///	↑мектепте спорт кезінде ^уосұндай / ^уосұндай мәселелер ͡б̊олдұ ↓/// ↑ ^уөзүмө̊ ͡ дө / ұқ̊сас моменттер ^уөтө̊ ͡ гөп ↓ /// ↑ ^уөмүрдөгү / ұстанымдарым ұқсайды / ійә ↓ /// ↑^уөзүмдө сонұ шығарұуға тырыстым →// неге / ^уосұлай / неге ^уосұлай ↑ /// ↑^уөйткөнү ^уөз ^уойұмда соған сәйкес келеді →// ы: көб̊ ͡ жағдайларда / бірақ толұқтай ^йемес ^йенді / әрійне ↓ /// ↑сондұқтан / ал ^йенді ͡ ғазіргі ^ұуақытты ͡гелсек / ^уол ͡ ғыйыңға соққан жоқ →// ^уөйткөнү / ы: бірінші маусым жалғасы →// мен уже характерім ͡ білем →// қалай не'стейді ↑ // сакұураның ͡ ғалай ↑ // ^уосұндай сійтұуацыйаларда не'стеу ͡ герек ^йекенін мем ͡ білем уже ↓ /// ↑ тәж^ірійб̊е ͡б̊ар деген сыйақты ↓/// ↑ түсүрүлім деген алдын ͡ ала жоспар ͡б̊ойұнша жүрөдү ↓/// ↑ ^уосұндай ͡ гүнү / ^уосұндай сахналар түсүрүледі →// ^уөйткөнү ^уосұндай /^уосұндай ^ылакацыйа ͡б̊олұу ͡герек ↓ ///	Мектепте спорт кезінде осындай-осындай мәселелер болды.. өзіме де ұқсас моменттер өте көп. Өмірдегі ұстанымдарым ұқсайды, иә. Өзім де соны шығаруға тырыстым, неге осылай, неге осылай. Өйткені өз ойым да соған сәйкес келеді көп жағдайларда, бірақ толықтай емес енді, әрине. Сондықтан, ал енді қазіргі уақытты келсек, ол қиынға соққан жоқ, өйткені бірінші маусымның жалғасы, мен уже характерімді білем, қалай не істит, Сакураның қалай осындай ситуацияларда не істеу керек екенін мен білемін уже. Тәжерибе бар деген сияқты. Түсірілім деген алдын ала жоспар бойынша жүреді. Осындай күні осындай сахналар түсіріледі, өйткені осындай-осындай лакация болы керек..
Айдар Асқарбек	↑ ^йең қызық болғаны →// мен үшін / және түсрілім грұуппасы үшін →// ы: сакұураның тұуған күні сахнасын →// менін ^уөз ^уөмірдегі тұуған күніме →// сәйкес келт ͡ та / расменде сол сакұуранын тұуған күні →// менің тұуған күнімде тойладық ↓/// ↑ сол сахналард түсірдік ↓/// ↑сол ^йенді / ^уөмірегідей шықты ͡ да →// расыменде / органично / үйткені ^уөзімнің тұуған күнім болватыр →// құуантай тост айтып атыр →// деген сыйақты расыменде →// тост айтып ^уотыр ͡ да ↓ /// ↑ шынайы болды ↓ /// ↑ сондай бір қызық ^уоқыйға болатын ↓ /// режиссердың ^уөзі таңғалды ↓ /// ↑ таңертең тортпен кеп тұрсам →// не'шін әкеп тұрсың ↓/// ↑бүгін туған күнім →// е: бүгін сахнаны түсіремізғо →// тұуған күн деп ^уөздері таңғалды↓/// ↑сондай бір қызықты сәттер болды↓///	↑^йең ͡ ғызық ͡полғаны мен үшүн →// және түсүрүлім грұуппас'үшүн сакұураның тұуғаң ͡ гүнү сахнасын →// менің ^уөз ^уөмүрдөгі тұуғаң ͡ гүнүмө сәйкес келді ͡ да →// ^ырасымен ͡ де / сол сакұуранын тұуғаң ͡ гүнүн / менің тұуғаң ͡ гүнүмдө тойладық ↓ /// ↑ сол сахналарды түсүрдүк ↓/// ↑ сол ^йенді / ^уөмүрдөгідей шықты ͡ да → // ^ырасымен ͡ де →// органично / ^уөйткөнү ^уөзүмнүң тұуғаң ͡ гүнүм болұп жатыр → // құуантай тост айтып ͡ отұр деген сыйақты →// ^ырасымен ͡ де тост айтып ͡ отыр ͡ да ↑ /// ↑ шынайы ͡б̊олдұ ↓ /// ↑сондай бір ͡ ғызық ^уоқұйға ͡б̊олатын ↓/// ↑^ірежійссердың ^уөзү таңғалды ↓/// ↑ таңертең тортпең ͡ геп тұрсам ↑не'шүн әкеп тұрсұң ↓ /// ↑ бүгүн тұуғаң ͡ гүнүм десем →// ^йе: бүгүн сахнаны түсүрөміз ͡ ғой / тұуғаң ͡ гүн ↑ // деп ^уөздөрү таңғалды ↓/// ↑ сондай ͡ б̊ір ͡ ғызықты сәттер ͡ б̊олдұ ↓ ///	Ең қызық болғаны мен үшін және түсірілім группасы үшін Сакураның туған күні сахнасын, менің өз өмірдегі туған күніме сәйкес келді да, расымен де сол Сакураның туған күнін менің туған күнімде тойладық. Сол сахналарды түсірдік. Сол енді өмірдегідей шықты да, расымен да органично, өйткені өзімнің туған күнім болып ватыр, Қуантай тост айтып атыр деген сияқты, расымен де тост айтып отыр да. Шынайы болды. Сондай бір қызық оқиға болатын. Режиссердың өзі таң қалды. Таңертең тортпен кеп тұрсам: - «не үшін әкеп тұрсың?», - дейді. Бүгін туған күнім десем: - «Ее бүгін сахнаны түсіреміз ғой туған күн», - деп өздері таң қалды. Сондай бір қызықты сәттер болды
Айдар Асқарбек	↑мен айтқандағдай ^ырауза →// мүмкін басқа актриса болғанда →// басқа ^ырауза шығатынбеді ↓ /// ↑жарқынай ͡ да ^уөзін →// табыйғатына байланысты ^ыраузаны шығарды↓/// ↑көрерменге ұнағандағыдай↓/// ↑сондықтан/ көп характердегі →// тұла бойындағы / табиғатындағы бар заттар ^ыраузаға сәйкес келед→// әрійне / жүс пайыз ^йемес →// әрійне/ бірақ келед →// көп заттар↓/// ↑ ^уөмірдегі бір мен айтқандағыдай →// ^уо кісініңде ^уөмірде бір сәйкес →// сійтұуацыйалары болды →// ^ыраузаға құсас↓/// ↑сондықтан / ұқсайд деп айталам↓///	↑мен айтқандағыдай / ^ырауза мүмкүм ͡ басқ'актрыйса ͡ б̊олғанда →// басқа ^ырауза шығатым ͡ бе'ді ↑ /// ↑ жарқынай ͡ да ^йөзүн таб̊ыйғатына ͡б̊айланысты ^ыраузаны шығарды ↓ /// ↑ көрөрмөңге / ұнағандағыдай ↓/// ↑сондұқтан / көп характердегі →// тұла ͡б̊ойұндағы →// таб̊ыйғатындағы ͡б̊ар заттар ^ыраузаға сәйкес келеді → // әрійне / жүс ͡ пайыз ^йемес әрійне → // бірақ келеді / көб̊ ͡ заттар ↓ /// ↑ ^уөмүрдөгі ͡б̊ір мен айтқандағыдай / ^уол ͡ гісінің ͡ де ^уөмүрдө ͡б̊ір сәйкес сійтұуацыйалары ͡б̊олдұ ^ыраузағ'ұқсас ↓ /// ↑ сондұқтан / ұқ̊сайды деб̊ ͡айт'алам ↓///	Мен айтқандағыдай Рауза мүмкін басқа актриса болғанда, басқа Рауза шығатын ба еді... Жарқынай да өзінің табиғатына байланысты Раузаны шығарды. Көрерменге ұнағандағыдай. Сондықтан, көп характердегі, тұла бойындағы, табиғатындағы бар заттар Раузаға сәйкес келеді, әрине 100 пайыз емес әрине, бірақ келеді көп заттар. Өмірдегі бір мен айтқандағыдай ол кісінің де өмірде бір сәйкес ситуациялары болды Раузаға ұқсас. Сондықтан, ұқсайды деп айта аламын.
Айдар Асқарбек	↑ ^уөзінің ^йерекшеліктері бар →// бөлек формат →// көрерменге айтарым →// дәл бірінші маусым жалғасын күтпесін →// кішкене ^йерекшелеу ↓/// ↑ бұл деген / басқа фарматта →// басқа характермен →// көп басқа лійнійалармен / актерлік ↓ /// ↑ бірінші маусым бізде →// меладрама / драма болды десек→// бұл маусым бізде баевик ↓/// ↑көбінесе / ійә / ійә / сондай жаңағы тоқсаныншы жылдарға сәйкес →// көп сійтұуацыйалар жаңағы / көбнесе ^йеркектер қауымы жайында →// деген сыйахты↓/// ↑әрійне / махаббатта бар →// лійрійка ͡ да бар→// барлығы бар↓///	↑^уөзүнүң ^йерек̊шеліктері ͡ б̊ар бөлөк формат → // көрөрмөңг'айтарым → // дәл ͡ б̊ірінші маусымның жалғасың ͡ гүтпөсүн → // кішкене ^йерек̊шелеу ↓ /// ↑ бұл деген / басқа форматта / басқа характермен / көп ͡ пасқа ^ілійнійалармен / актерлік ↓ /// ↑ бірінші маусым бізде → // мелодрама / драма ͡б̊олдұ десек → // бұл маусым бізде ͡б̊оевійк ↓ /// ↑ көб̊үнөсе / ійә / ійә / сондай / жаңағы тоқ̊саныншы жылдарға сәйкес көп̊ ͡ сійтұуацыйалар жаңағы / көбүнөсе ^йеркектер ͡ ғауұмұ жәйында деген сыйақты ↓ /// ↑ әрійне / махаббат ͡ та ͡б̊ар → // ^ылійрійка ͡ да ͡б̊ар → // барлығы ͡б̊ар ↓ ///	Өзінің ерекшеліктері бар бөлек формат, көрерменге айтарым, дәл бірінші маусымның жалғасын күтпесін, кішкене ерекшелеу. Бұл деген, басқа форматта, басқа характермен, көп басқа линиялармен, актерлік... Бірінші маусым бізде мелодрама, драма болды десек, бұл маусым бізде боевик. Көбінесе, иә, иә, сондай, жаңағы 90-жылдарға сәйкес көп ситуациялар жаңағы, көбінесе еркектер қауымы жайында деген сияқты. Әрине, махаббатта бар, лирика да бар, барлығы бар.
Айдар Асқарбек	↑шақыртұулар түсіп жатыр →// ійә / құдайға шүкр →// кәзір талқыланып жатырмз →// келісүу барысында↓/// ↑әртүрлі кейіптер бар→// мысал кәзір үш ұсыныс бар→// соны кәзір келісім сөз жүргізіп жатырмз →// дійректрмен ↓ /// ↑ халық / бір қатып қалған бір кейіпте көргенде→// дұрыс ^йемес болар→// актерлік тұрғыда жүргеннен кейін→// әртүрлі кейіпте көрінүуге тырысұу керек ↓ /// ↑ халық көретіндей↓/// ↑ ^йенді / бір образда қатып қалғанда →// дұрыс ^йемес негізі↓/// ↑мысалы/ кәзір мен бандитты ^уойнасам→// болашақта / керісінше ^уорганда істеп жатқан адамды →// ^уойнауға тырысам↓/// ↑ ^уонан кейн / ы: тарыйхый киноларда түскім келіп жүр↓/// ↑кейіпкерлерді/ батыр болсын→// бій болсын жанағы→// хандар болсын→// сондай бір кейіптерді ^уойнағым кеп жүр→// ^уөзім↓ /// ↑басқа қырлардан көрсетуге↓///	↑шақыртұулар түсүб̊ ͡ жатыр →// ійә / құдайға шүкүр →// қәзір талқыланыб̊ ͡ жатырмыз → // келісүу ͡б̊арысында ↓ /// ↑ әртүрлү ͡ гейіптер ͡ б̊ар / мысал ͡ гәзір үш ұсұнұс ͡ пар →// сонұ ͡ гәзір ͡гелісім сөж ͡ жүргүзүб̊ ͡ жатырмыз дійректормен ↓ /// ↑ халық / бір ͡ ғатып қалғам ͡ бір ͡гейіпте ͡гөргөн ͡ дө → // дұрұс ^йемес ͡полар → // актерлік тұрғұда жүргөннөң ͡ гейін → // әртүрлү ͡ гейіпте ͡гөрүнүугө тырысұу ͡герек ↓ /// ↑халық көрөтүндей ↓ /// ↑ ^йенді / бір ^уоб̊разда ͡ғатып қалғанда дұрұс ^йемес негізі ↓ /// ↑ мысалы / қәзір мем ͡ бандійтты ^уойнасам → // болашақта ͡герісінше ^уорганд'істеп жатқан адамды^уойнауға тырысам ↓ /// ↑ ^уонаң ͡ гейн тарійхій ͡ гійноларда түскүм ͡геліб̊ ͡ жүр ↓ /// ↑ кейіпкерлерді / батыр ͡б̊олсұн → // бій болсұн → // жаңағы / хандар ͡б̊олсұн → // сондай бір ͡гейіптерді ^уойнағым ͡ геліп ͡ жүр ^уөзүм ↓/// ↑ басқа ͡ғырлардаң ͡ гөрсөтүугө ↓ ///	Шақыртулар түсіп жатыр, иә, құдайға шүкір, кәзір талқыланып жатырмыз, келісу барысында. Әртүрлі кейіптер бар, мысал кәзір 3 ұсыныс бар, соны кәзір келісім сөз жүргізіп жатырмыз директормен. Халық бір қатып қалған бір кейіпте көрген де дұрыс емес болар, актерлік тұрғыда жүргеннен кейін, әр түрлі кейіпте көрінуге тырысу керек. Халық көретіндей. Енді, бір образда қатып қалған да дұрыс емес негізі. Мысалы, кәзір мен бандитты ойнасам, болашақта керісінше органда істеп жатқан адамды ойнауға тырысам. Онан кейін тарихи киноларда түскім келіп жүр. Кейіпкерлерді, батыр болсын, би болсын, жаңағы хандар болсын, сондай бір кейіптерді ойнағым келіп жүр өзім. Басқа қырлардан көрсетуге.
Айдар Асқарбек	↑ ^йенді/ менің директырым айтып жатыр →// мүмкін сол тұрғыдада көресін→// ^уөз ^уөзіңді сынап көрерсің деп→// бірақ ^йенді ^уөзімнің вакалдық данныйларым мықты болмағаннан кейн→// ^уөзімді қатты бір көріп тұрған жоқпын→// ^уөзімді↓/// ↑ ^йенд ^уөз әйеліммен ұсынғаннан кейін →// айтайық деп / ^уосындай әдемі ән бар дегеннен кейн→// әйелімнің көңіліне қарап айттық бірге →// ^уенді ↓/// ↑бірақ / ^уо жерде ұялатындай →// бір ^уөзімнің сезімдерім бар↓///	↑^йенді / менің дійректорым айтыб̊ ͡ жатыр →// мүмкүн сол тұрғұда ͡ да ͡ гөрөсүң →// ^уөз - ^уөзүңдү сынап көрерсүң деп →//бірақ ^йенді ^уөзүмнүң вокалдығ ͡ данныйларым мықты ͡ б̊олмағаннаң ͡ гейін →// ^уөзүмдү ͡ ғатты ͡б̊ір ͡гөрүп тұрған жоқпұн →//^уөзүмдү ↓ /// ↑ ^йенді ^уөз әйеліммен ұсұңғаннаң ͡ гейін айтайығ ͡ деп →// ^уосұндай әдем'әм ͡ бар дегеннең ͡ гейн →// әйелімнің ͡гөңүлүне қараб̊ ͡айттық ͡пірге ^йенді ↓ /// ↑ бірақ / ^уол жерд'ұйалатындай бір ^уөзүмнүң сезімдерім ͡ бар↓///	Енді, менің директорым айтып жатыр, мүмкін сол тұрғыда да көрерсің, өз-өзіңді сынап көрерсің деп, бірақ енді өзімнің вокалдық данныйларым мықты болмағаннан кейін, өзімді қатты бір көріп тұрған жоқпын, өзімді. Енді өз әйеліммен ұсынғаннан кейін айтайық деп, осындай әдемі ән бар дегеннен кейін әйелімнің көңіліне қарап айттық бірге енді. Бірақ, ол жерде ұялатындай бір өзімнің сезімдерім бар.
Айдар Асқарбек	↑сіздерге/ көрерменге ұнайд →// деген үміттеміз тек ↓ /// ↑барынша тырыстық→// актерлар болсын→// сійомочнайа грұуппа болсын→// режиссер / прадюссер барынша жақсы жасауға тырыстық↓/// ↑ал ^йенді / көрермен / ы: ^уөз бағасын айтар↓/// ↑бұйырса күтеміз →// жақсы жаңалықтарды→// жақсы эмоцыйаларды / көрерменнен жақсы бағаларды↓///	↑сіздерге / көрөрмөңг'ұнайды деген үмүттөміз тек ↓ /// ↑ барынша тырыстық →// актерлар ͡б̊олсұн →// сьемочная грұуппа ͡б̊олсұн →// ^ірежійссер / продйұуссер ͡ да ͡ б̊арынша жақ̊сы жасауға тырыстық ↓ /// ↑ ал ^йенді / көрөрмөн ^уөз ͡ б̊ағасын айтар ↓ /// ↑ бұйұрса / күтөмүж ͡ жақ̊сы жаңалықтарды →// жақ̊сы эмоцыйаларды ͡ гөрөрмөннен →//жақ̊сы ͡ б̊ағаларды ↓ ///	Сіздерге, көрерменге ұнайды деген үміттеміз тек. Барынша тырыстық, актерлар болсын, сьемочная группа болсын, режиссер, продюссер да барынша жақсы жасауға тырыстық. Ал енді, көрермен өз бағасын айтар. Бұйырса күтеміз жақсы жаңалықтарды, жақсы эмоцияларды көрерменнен, жақсы бағаларды.
Айдос Сарым	↑ассалаумағалейкүум/ құрметті көрермен/ ардақт'ағайын ↓/// ↑нартай аралб̊айұлы каналында сұқбат↓/// ↑бүгін біз ы ы қазақ̊станның ^уөзге ^йелдермен сыртқы сайасаты тұурал'айтамыз // және соңғ'апталарда ^йелімізге ͡б̊ілесіздер// бірқатар мемлекеттің басшылары келді// әлемдік алпауыт мемлекеттердің басшылары келді↓/// ↑^уолардың ^уойлап келген ^уой жоспары// хәм мүдделері ^іресмій бақт'айтылғандай ма// жоқ па деген көптеген сауал бар↓/// ↑^йелдің арасында және тарап жатқан д'алұуан түрл'ақпарат бар↓/// ↑солардың анық қанығын айтайық деп ^уотырмыз↓/// ↑^йелг'анық ақпаратты жеткізейін деп ^уотырмыз↓/// ↑бүгін бейсенбінің кеші ы ы↓/// ↑бүгін біздің спійкеріміз// стұудійамызд'айдос сарым мырза/ қош келдіңіз↓/// ↑армысыз↓/// ↑жағдайыңыз қалай↓/// ↑құдай деп↓/// ↑^йенді сіздер сыртқы сайасатты ͡б̊ілесіз↓/// ↑бұрыннан бері/ ^йенді сұқбаттасып жүрміз↓/// ↑жалпы қарапайым ^йелдің қазір көкейіндегі/ ^уойындағы сауалдан бастайық↓///	↑ассалаумағалейкүум/ құрметті ͡гөрөрмөн/ ардақт'ағайын ↓/// ↑нартай аралб̊айұлұ ͡ганалында сұқбат↓/// ↑бүгүм біз ы ы қазақ̊станның ^уөзгө ^йелдермен сыртқы сайасаты тұурал'айтамыз // және соңғ'апталарда ^йелімізге ͡б̊ілесіздер// бірқатар мемлекеттің башшылары ͡гелді// әлемдіг алпауұт мемлекеттердің башшылары ͡гелді↓/// ↑^уолардың ^уойлап келген ^уой жоспары// хәм мүддөлөрі ^іресмій бақт'айтылғандай ма// жоқ па дегең ͡ гөптөгөн сауал бар↓/// ↑^йелдің арасында және тараб̊ жатқан д'алұуан түрл'ақпарат бар↓/// ↑солардың анық қанығын айтайығ ͡деп ^уотұрмұз↓/// ↑^йелг'анық ақпаратты жеткізейін деп ^уотұрмұз↓/// ↑бүгүм бейсембінің ͡геші ы ы↓/// ↑бүгүм біздің спійкеріміз// стұудыйамызд'айдос сарым мырза/ қош келдіңіз↓/// ↑армысыз↓/// ↑жағдайыңыз ͡ғалай↓/// ↑құдай деп↓/// ↑^йенді сіздер сыртқы сайасатты ͡б̊ілесіз↓/// ↑бұрұннам бері/ ^йенді сұқбаттасыб̊ жүрмүз↓/// ↑жалпы қарапайым ^йелдің ͡ғазір ͡гөкөйүндегі/ ^уойұндағы сауалдам бастайық↓///	- Ассалаумағалейкум, құрметті көрермен, ардақты ағайын! Нартай Аралбайұлы каналында сұқбат. Бүгін біз ы-ы Қазақстанның өзге елдермен сыртқы саясаты туралы айтамыз және соңғы апталарда елімізге, білесіздер, бірқатар мемлекеттің басшылары келді, әлемдік алпауыт мемлекеттердің басшылары келді. Олардың ойлап келген ой-жоспары һәм мүдделері ресми БАҚ-та айтылғандай ма, жоқ па деген көптеген сауал бар. Елдің арасында және тарап жатқан да алуан түрлі ақпарат бар. Солардың анық-қанығын айтайық деп отырмыз. Елге анық ақпаратты жеткізейін деп отырмыз. Бүгін бейсенбінің кеші ы-ы. Бүгін біздің спикеріміз - студиямызда Айдос Сарым мырза, қош келдіңіз! - Армысыз! - Жағдайыңыз қалай, - Құдай деп. - Енді сіздер сыртқы саясатты білесіз. Бұрыннан бері, енді, сұқбаттасып жүрміз. Жалпы қарапайым елдің қазір көкейіндегі, ойындағы сауалдан бастайық.
Айдос Сарым	↑нег'әлемдік державалардың ^уөкілдері/ басшылары/ презійденттері/ басқа да мемлекеттің басшылары қазақ̊станға келгіштеп кетті↓/// ↑соңғы кезд'әлемде болып жатқан текетірес// әс^іресе мынау қытай мен батыстың арасындағы// ^іресей мем батыстың арасындағы текетірес// ^іресейдің айналасындағы мемлекеттердің/ ^уоның ішінде қазб̊а ͡б̊айлығы көп// әс^іресе ͡б̊із сыйақты ^уөте сійрек кездесетін металдары ͡б̊ар↓/// ↑лійтій деген сыйақты// басқа деген сыйақты// қазіргі мына чійп дейміз ғой// ұйалы телефонға/ көлікке/ басқасына қажетті чійптердің ішінде ^уөте сійрек кездесетін металдардың қосындысы ͡б̊ар↓/// ↑сол сондай жаңағы шійкізаты ͡б̊ар ^йелдердің қадір қасійетін ^йеселеп арттырып жіб̊ерд// және ^уоның ^йешбір ^йелге жеке дара тәуелді ͡б̊олмау'үшін күрес басталып кетті↓/// ↑негізгі себ̊еб̊і ^уосы↓/// ↑^йенді шындап келетін болса/ шамамен ^уосындай↓///	↑нег'әлемдік державалардың ^уөкүлдөрі/ башшылары/ презійденттері/ басқа да мемлекеттің башшылары қазақ̊стаңға ͡гелгіштеп кетті↓/// ↑соңғұ ͡гезд'әлемде болұб̊ жатқан текетірес// әс^іресе мынау ͡ғытай мем батыстың арасындағы// ^іресей мем батыстың арасындағы текетірес// ^іресейдің айналасындағы мемлекеттердің/ ^уонұң ішінде қазб̊а ͡б̊айлығы ͡гөп// әс^іресе ͡б̊іс сыйақты ^уөтө сійрек кездесетін металдары ͡б̊ар↓/// ↑лійтій деген сыйақты// басқа деген сыйақты// қазіргі мына чійп дейміз ғой// ұйалы телефоңға/ көлүккө/ басқасына ͡ғажетті чійптердің ішінде ^уөтө сійрек кездесетін металдардың ͡ғосұндұсы ͡б̊ар↓/// ↑сол сондай жаңағы шійкізаты ͡б̊ар ^йелдердің ͡ғадір ͡ ғасыйетін ^йеселеб̊ ͡арттырыб̊ жіб̊ерд// және ^уонұң ^йешбір ^йелге жеке дара тәуөлдү ͡б̊олмау'үшүн күрөс ͡пасталып кетті↓/// ↑негізгі себ̊еб̊і ^уосұ↓/// ↑^йенді шындап келетім болса/ шамамен ^уосұндай↓///	- Неге әлемдік державалардың өкілдері, басшылары, президенттері, басқа да мемлекеттің басшылары Қазақстанға келгіштеп кетті? - Соңғы кезде әлемде болып жатқан текетірес, әсіресе, мынау Қытай мен батыстың арасындағы, Ресей мен батыстың арасындағы текетірес Ресейдің айналасындағы мемлекеттердің, оның ішінде қазба байлығы көп, әсіресе, біз сияқты, өте сирек кездесетін металдары бар. Литий деген сияқты, басқа деген сияқты, қазіргі мына чип дейміз ғой, ұялы телефонға, көлікке, басқасына қажетті чиптердің ішінде өте сирек кездесетін металдардың қосындысы бар. Сол сондай, жаңағы шикізаты бар елдердің қадір-қасиетін еселеп арттырып жіберд және оның ешбір елге жеке-дара тәуелді болмауы үшін күрес басталып кетті. - Негізгі себебі - осы. - Енді шындап келетін болса, шамамен осындай.
Айдос Сарым	↑қараңызшы ^йенді франсійа презійденті келіп кеткенде де// кеше мына түрік мемлекеттер ұйымының ^уөкілдер'айтылғанда да// бүгін мінекей ^іресей федерасійасы презійденті владіймійр пұутійн келгенде де жасалған келісімдерді қарасақ// барлығ'эканомійкалық сыйпатқ'ійе / ійә↓/// ↑^ұуағдаластық жаңағы/ біздің ^йелге салған ійнвестійсійа// біздің салған қаражатымыз// тауар айналымы ^уөсіп жатқаны ^уөзге де ^уөзге↓/// ↑бірақ тек эканомійкалық астармен ^уөлшенбейді ғой↓/// ↑сондықтан әр жаңағы/ сапарын жеке жеке талдасақ деген менд'ұс^ұныс бар↓/// ↑бірінш'іі біз ͡б̊үгін ақорданың телеграм каналынан көрген// ақорданың ^іресмій сайтынан көрген ақпараттардан бөлек// әс^ірес'эканомійкалық бастамалардан бөлек// пұутійн қазақ̊стаңға н'үшін келді↓/// ↑ пұутійн қазақ̊станға і і аймақаралық форұумды ^уөткүзүу үшін келді↓/// ↑жоқ/ бұл ^йенді ^іресмій жағы↓/// ↑жоқ/ ^йенді↓/// ↑ бейресмій↓/// ↑^йенді ͡б̊ілесіз ғой/ франсійа презійденті ͡б̊асқалары келіп кетті кешегіде↓///	↑қараңышшы ^йенді франсыйа презійденті ͡геліп кеткенде де// кеше мына түрүг мемлекеттер ұйұмұның ^уөкүлдөр'айтылғанда да// бүгүн мінекей ^іресей федерасыйасы презійденті владыймыйр пұутійң ͡ гелгенде де жасалғаң ͡ гелісімдерді ͡ғарасақ// барлығ'эканомұйкалық сыйпатқ'ійе / ійә↓/// ↑^ұуағдаластығ жаңағы/ біздің ^йелге салған ійнвестійсійә// біздің салғаң ͡ ғаражатымыз// тауар айналымы ^уөсүб̊ жатқаны ^уөзгө де ^уөзгө↓/// ↑бірақ тег эканомұйкалығ астармен ^уөлшөмбөйді ғой↓/// ↑сондұқтан әр жаңағы/ сапарын жеке жеке талдасағ ͡деген менд'ұс^ұнұс бар↓/// ↑бірінш'іі біз ͡б̊үгүн ақорданың телеграмм ͡ ганалынаң ͡ гөргөн// ақорданың ^іресмій сайтынаң ͡ гөргөн ақпараттардам бөлөк// әс^ірес'эканомұйкалық бастамалардам бөлөк// пұутійң ͡ ғазақ̊стаңға н'үшүн келді↓/// ↑пұутійң ͡ ғазақ̊стаңға і і аймақаралық форұумдұ ^уөткүзүу үшүн келді↓/// ↑жоқ/ бұл ^йенді ^іресмій жағы↓/// ↑жоқ/ ^йенді↓/// ↑бейресмій↓/// ↑^йенді ͡б̊ілесіз ғой/ франсыйа презійденті ͡б̊асқалары ͡геліп кетті ͡гешегіде↓///	- Қараңызшы, енді Франция президенті келіп кеткенде де, кеше мына Түрік мемлекеттер ұйымының өкілдері айтылғанда да, бүгін мінекей, Ресей Федерациясы президенті Владимир Путин келгенде де жасалған келісімдерді қарасақ, барлығы экономикалық сипатқа иә, иә. Уағдаластық, жаңағы, біздің елге салған инвестиция, біздің салған қаражатымыз, тауар айналымы өсіп жатқаны өзге де өзге. Бірақ тек экономикалық астармен өлшенбейді ғой. Сондықтан әр жаңағы, сапарын жеке-жеке талдасақ деген менде ұсыныс бар. Бірінші, і-і біз бүгін Ақорданың телеграмм каналынан көрген, Ақорданың ресми сайтынан көрген ақпараттардан бөлек, әсіресе, экономикалық бастамалардан бөлек, Путин Қазақстанға не үшін келді? - Путин Қазақстанға і-і аймақаралық форумды өткізу үшін келді. - Жоқ, бұл енді ресми жағы. - Жоқ, енді... - Бейресми. Енді білесіз ғой, Франция президенті, басқалары келіп кетті кешегіде.
Айдос Сарым	↑жоқ ^йенді/ біріншідем пұутійн ^уосұ жылдың ішінде тоқаевпен аз гездескен жоқ↓/// ↑ мәселе кездескен кездеспегенде ^йемес↓/// ↑мәселе шынымен де/ бұл сапардың біріншіден/ ұзақ мерзім бойы жоспарлаңған'анық // ұзақ мерзім бойы дайындалған'анық ↓/// ↑^уол жаңағыдай/ ^уой кеше пұутійн/ а а макрон келіпті ғой↓/// ↑мен де ^йертең артынан барып// бара салайыншы↓/// ↑^ұуысымнан шығып кетпесін деген майда шүйд'әңгіме ^йемес↓/// ↑бұл жерде тағы да қайталап айтамын// бұл кем дегенде төрт ай дайындалған шара↓/// ↑ал ^йегер ^уоның ішінд'айтатын болсақ// ^уоның жылдың бас^ынан бері мемлекет басшысы мем пұутійн і і үш ^ірет пе/ төрт ^ірет әртүрлі форұумдарда/ басқаларда кезікті↓/// ↑жетінші қазанда кездесті// мінекей ^уон үшінші қазанда кездескен↓///	↑жоқ ^йенді/ біріншідем пұутійн ^уосұ жылдың ішінде тоқаевпен аз ͡гездескен жоқ↓/// ↑ мәселе ͡гездескең ͡ гездеспегенде ^йемес↓/// ↑мәселе шынымен де/ бұл сапардың біріншіден/ ұзағ мерзім бойұ жоспарлаңған'анық // ұзағ мерзім бойұ дайындалған'анық ↓/// ↑^уол жаңағыдай/ ^уой ͡геше пұутійн/ а а макроң ͡ геліпті ғой↓/// ↑мен де ^йертең артынам барып// бара салайыншы↓/// ↑^ұуұсұмнан шығып кетпесін деген майда шүйд'әңгіме ^йемес↓/// ↑бұл жерде тағы да ͡ғайталаб̊ ͡айтамын// бұл ͡гем дегенде төрт ай дайындалған шара↓/// ↑ал ^йегер ^уонұң ішінд'айтатын болсақ// ^уонұң жылдың бас^ынам бері мемлекет ͡пашшысы мем пұутійн і і үш ^ірет пе/ төрт ^ірет әртүрлү форұумдарда/ басқаларда ͡гезікті↓/// ↑ жетінші ͡ғазанда ͡гездесті// мінекей ^уон үшүншү қазанда ͡гездескен↓///	- Жоқ, енді, біріншіден, Путин осы жылдың ішінде Тоқаевпен аз кездескен жоқ. Мәселе кездескен-кездеспегенде емес. Мәселе, шынымен де, бұл сапардың, біріншіден, ұзақ мерзім бойы жоспарланғаны анық, ұзақ мерзім бойы дайындалғаны анық. Ол, жаңағыдай, «ой, кеше Путин... а-а Макрон келіпті ғой. Мен де ертең артынан барып, бара салайыншы. Уысымнан шығып кетпесін» деген майда-шүйде әңгіме емес. Бұл жерде, тағы да қайталап айтамын, бұл кем дегенде, төрт ай дайындалған шара. Ал егер оның ішінде айтатын болсақ, оның жылдың басынан бері мемлекет басшысы мен Путин і-і 3 рет пе, 4 рет әртүрлі форумдарда, басқаларда кезікті. - 7 қазанда кездесті, мінекей, 13 қазанда кездескен.
Айдос Сарым	↑жоқ/ әртүрл'үлкен форұумдар ͡б̊олды ғой↓/// ↑қытайда форұум болды// ^уөзб̊ек̊станда форұум болды// басқасы ͡б̊олдұы дегендей↓/// ↑йағній мәселе кездесүулердің санында ^йемес// мәселе сапасында↓/// ↑^йегер ͡б̊ұрынғы/ алдындағы сапарлармен салыстыратын болсақ// бүгінгінің жөні б̊өлек↓/// ↑бүгінгінің тікелей біздің қазақ̊станның эканомійкасына// әрб̊ір қазақ азаматының қалтасына қатысты мүддесіб̊ар↓/// ↑сайасый тұрғыда ше↓/// ↑сайасый тұрғыда мен бұдан бір қауіп қатер көріп жатқан жоқпын↓/// ↑а а ^йендеше ͡б̊ылай неге ͡б̊іздің аудійторійа// қазақ̊стандық аудійторійа пүутійннің сапарын/ жалпы ^іресей бійлік ^уөкілдерінің сапарын// неге ͡б̊ылай айтұуға ^йенді ^іреті келе ме// жоқ па дей тұрғанмен жанымызға жақын қаб̊ылдаймыз↓/// ↑^йенді ͡б̊іріншіден ы ы ұукраинадағы соғыс↓/// ↑қандай да ͡б̊ір үреймен және↓/// ↑үрей бар↓/// ↑ ійә/ үрей жоқ ^йемес// ^уол байағыдан бар↓///	↑жоқ/ әртүрл'үлкөн форұумдар ͡б̊олдұ ғой↓/// ↑қытайда форұум болдұ// ^уөзб̊өк̊станда форұум болдұ// басқасы ͡б̊олдұ дегендей↓/// ↑йағный мәселе ͡гездесүулөрдүң санында ^йемес// мәселе сапасында↓/// ↑^йегер ͡б̊ұрұңғұ/ алдындағы сапарлармен салыстыратым болсақ// бүгүңгүнің жөнү ͡б̊өлөк↓/// ↑бүгүңгүнің тікелей біздің ͡ғазақ̊станның эканомұйкасына// әрб̊ір ͡ғазағ азаматының ͡ғалтасына ͡ғатысты мүддөсү ͡б̊ар↓/// ↑сайасый тұрғұда ше↓/// ↑сайасый тұрғұда мем бұдам бір ͡ғауүп қатер ͡гөрүб̊ жатқан жоқпұн↓/// ↑а а ^йендеше ͡б̊ылай неге ͡б̊іздің аудыйторұйа// қазақ̊стандығ аудыйторұйа пүутійннің сапарын/ жалпы ^іресей бійлік ^уөкүлдөрінің сапарын// неге ͡б̊ылай айтұуға ^йенді ^іреті ͡геле ме// жоқ па дей тұрғаммен жанымызға жақың ͡ ғаб̊ылдаймыз↓/// ↑^йенді ͡б̊іріншіден ы ы ұукраинадағы соғұс↓/// ↑қандай да ͡б̊ір үрөймөн және↓/// ↑үрөй бар↓/// ↑ ійә/ үрөй жоқ ^йемес// ^уол байағыдам бар↓///	- Жоқ, әртүрлі үлкен форумдар болды ғой. Қытайда форум болды, Өзбекстанда форум болды, басқасы болды дегендей. Яғни мәселе кездесулердің санында емес, мәселе сапасында. Егер бұрынғы, алдындағы сапарлармен салыстыратын болсақ, бүгінгінің жөні бөлек. Бүгінгінің тікелей, біздің Қазақстанның экономикасына, әрбір қазақ азаматының қалтасына қатысты мүддесі бар. - Саяси тұрғыда ше? - Саяси тұрғыда мен бұдан бір қауіп-қатер көріп жатқан жоқпын. - А-а ендеше, былай, неге біздің аудитория, қазақстандық аудитория Путиннің сапарын, жалпы Ресей билік өкілдерінің сапарын, неге былай айтуға енді реті келе ме, жоқ па, дей тұрғанмен жанымызға жақын қабылдаймыз? - Енді, біріншіден, ы-ы Украинадағы соғыс. - Қандай да бір үреймен және. -Үрей бар. Иә, үрей жоқ емес, ол баяғыдан бар.
Айдос Сарым	↑^йекі қазақтың бір^інің айтатын мақалы ͡б̊ар// ^уорыспенен дос болсаң// қасың'алып жататын құрал сайман бар дегендей↓/// ↑^уоның барлығы ͡б̊ар↓/// ↑ұукраійнадағы жағдай/ басқа жағдай бізге тійіп кетпей ме деген үрей бар↓/// ↑^уоны жоққа шығар'алмаймыз // ^уол бар↓/// ↑бірақ мен тағы да қайталап айтар ^йедім// бізд'ійнтернетте тек ^уөз^үнің ған'аудійторійасымен // ійнфармасійонный пұузырь дейді ғой// тек ^уөзін ғана қолдайтын/ ^уөз^үне ған'ақпарат алмасатын аудійторійамен араласатын адамдардың саны көп↓/// ↑^уолар ͡б̊асқ'ақпаратты / басқа дүнійені/ басқ'әлемді байқап жатқан жоқ↓/// ↑^уолардың түс^үнігінде қазір үлкен бір ұукраійна ͡б̊ар// ^уоны қорғап жатқан батыс бар↓/// ↑қалғанының бәрі ͡б̊ір зұлымдық күштері деп ^йесептейді де↓/// ↑бұл қателік// біздің тұрғымыздан келетім болсақ↓/// ↑^уон'эмосійоналды түрд'әртүрлі де ͡б̊ағалауға ͡б̊олады↓///	↑^йекі ͡ғазақтың бір^інің айтатын мақалы ͡б̊ар// ^уорұспенен дос ͡полсаң// қасың'алып жататың ͡ ғұрал саймам бар дегендей↓/// ↑^уонұң барлығы ͡б̊ар↓/// ↑ұукраійнадағы жағдай/ басқа жағдай бізге тійіп кетпей ме деген үрөй бар↓/// ↑^уонұ жоққа шығар'алмаймыз // ^уол бар↓/// ↑бірағ мен тағы да ͡ғайталаб̊ ͡айтар ^йедім// бізд'ійнтернетте тек ^уөз^үнүң ған'аудыйторұйасымен // ійнформасыйоннұй пұузұрь дейді ғой// тек ^уөзүн ғана ͡ғолдайтын/ ^уөз^үнө ған'ақпарат алмасатын аудыйторұйамен араласатын адамдардың саны ͡гөп↓/// ↑^уолар ͡б̊асқ'ақпаратты / басқа дүнүйөнү/ басқ'әлемді байқаб̊ жатқан жоқ↓/// ↑^уолардың түс^үнүгінде қазір үлкөм бір ұукраина ͡б̊ар// ^уонұ қорғаб̊ жатқам батыс ͡пар↓/// ↑қалғанының бәрі ͡б̊ір зұлұмдұқ күштөрү деп ^йесептейді де↓/// ↑бұл ͡ғателік// біздің тұрғұмұздаң ͡ гелетім болсақ↓/// ↑^уон'эмосұйоналды түрд'әртүрлү де ͡б̊ағалауға ͡б̊олады↓///	- Екі қазақтың бірінің айтатын мақалы бар: «Орыспенен дос болсаң, қасыңа алып жататын құрал-сайман бар» дегендей. Оның барлығы бар. Украинадағы жағдай, басқа жағдай бізге тиіп кетпей ме деген үрей бар. Оны жоққа шығара алмаймыз, ол бар. Бірақ мен тағы да қайталап айтар едім, бізде интернетте тек өзінің ғана аудиториясымен, информационный пузырь дейді ғой, тек өзін ғана қолдайтын, өзіне ғана ақпарат алмасатын аудиториямен араласатын адамдардың саны көп. Олар басқа ақпаратты, басқа дүниені, басқа әлемді байқап жатқан жоқ. Олардың түсінігінде қазір үлкен бір Украина бар, оны қорғап жатқан батыс бар. Қалғанының бәрі бір зұлымдық күштері деп есептейді де. Бұл – қателік, біздің тұрғымыздан келетін болсақ. Оны эмоционалды түрде әртүрлі де бағалауға болады.
Айдос Сарым	↑менің д'адам ^іретіндег'эмосыйам бар↓/// ↑ мен мысал үшін/ дәл қазір алдыңызға келіп// жанымдағы жүрегімдег'әңгімені бұрынғыдай ашып айтып// ақтара сал'алмайм ↓/// ↑себ̊еб̊і мен белгілі ͡б̊ір мемлекеттік міндеттерд'атқарып жатырмын↓/// ↑менің алып жатқан ақпараттарым бар↓/// ↑менің қолға ͡б̊еріп// мын'ақпаратты айтұуға ͡б̊олмайд деген ақпараттарым бар↓/// ↑^уос^ұның бәрін ^йескеретін болсақ// мен айтар ^йедім// басқаша ͡б̊ылай деп айтар ^йедім// біз ͡б̊үгін қалай десек те// біреуг'ұнасын ұнамасын// sup>йең алдымем бүкіл әңгімені географійадан бастауымыз керек̊ сыйақты↓/// ↑бір/ ^йекінші мәсел'ақпараттан бастауымыз керек↓/// ↑^йекінші географійадан бастауымыз керек дегеніміз// ы ы анда санд'адамдар айнаға көб̊^үрек қарайтын сыйақты да// айнаға ^уөз^үнің телекамерасына// ^уөз^үнің ұйалы телефонына көб̊^үрек қарайд та// басқа дүнійенің бар ^йекенін ұмытып кететін сыйақты↓///	↑менің д'адам ^іретіндег'эмосұйам бар↓/// ↑мен мысал үшүн/ дәл ͡ғазір алдыңызға ͡геліп// жанымдағы жүрөгүмдег'әңгімені бұрұңғұдай ашыб̊ ͡айтып// ақтара сал'алмайм↓/// ↑себ̊еб̊і мем белгілі ͡б̊ір мемлекеттіг міндеттерд'атқарып жатырмын↓/// ↑менің алыб̊ жатқан ақпараттарым бар↓/// ↑менің ͡ғолға ͡б̊еріп// мын'ақпаратты айтұуға ͡б̊олмайд деген ақпараттарым бар↓/// ↑^уос^ұнұң бәрін ^йескеретім болсақ// мен айтар ^йедім// басқаша ͡б̊ылай деб̊ ͡айтар ^йедім// біз ͡б̊үгүң ͡ ғалай десек те// біреуг'ұнасын ұнамасын// ^йең алдымем бүкүл әңгімені географыйадам бастауұмұз ͡герек̊ сыйақты↓/// ↑бір/ ^йекінші мәсел'ақпараттан бастауұмұз ͡герек↓/// ↑^йекінші географыйадам бастауұмұз ͡герек дегеніміз// ы ы анда санд'адамдар айнаға ͡гөб̊^үрөк қарайтын сыйақты да// айнаға ^уөз^үнүң телекамерасына// ^уөз^үнүң ұйалы телефонұна ͡гөб̊^үрөк қарайд та// басқа дүнүйөнүң бар ^йекенін ұмұтұп кететін сыфйақты↓///	- Менің де адам ретіндегі эмоциям бар. Мен, мысал үшін, дәл қазір алдыңызға келіп, жанымдағы, жүрегімдегі әңгімені бұрынғыдай ашып айтып, ақтара сала алмайм. Себебі мен белгілі бір мемлекеттік міндеттерді атқарып жатырмын. Менің алып жатқан ақпараттарым бар. Менің қолға беріп, «мына ақпаратты айтуға болмайд» деген ақпараттарым бар. Осының бәрін ескеретін болсақ, мен айтар едім, басқаша былай деп айтар едім, біз бүгін қалай десек те, біреуге ұнасын-ұнамасын, ең алдымен, бүкіл әңгімені географиядан бастауымыз керек сияқты. Бір, екінші мәселе ақпараттан бастауымыз керек. Екінші, географиядан бастауымыз керек дегеніміз – ы-ы анда-санда адамдар айнаға көбірек қарайтын сияқты да, айнаға, өзінің телекамерасына, өзінің ұялы телефонына көбірек қарайд да, басқа дүниенің бар екенін ұмытып кететін сияқты.
Айдос Сарым	↑шындап келетін болсақ// үлкен глоб̊ұусқа/ йа картаға қарайтын болсақ// біздің үстімізд'алпауыт ^іресей бар// шығысымызд'алпауыт қытай бар// ^уоңтүстігімізде ^уөсіп келе жатқан// амбійсійас'артып келе жатқан ійслам әлемі ͡б̊ар↓/// ↑^уос'үш күштің бар ^йекенін ^йешқ̊ашан ^йестен шығарұуға ͡б̊олмайд↓/// ↑және жеріңді көтеріп кет'алмайсың ^йешқ̊айда↓/// ↑^уөк^үнішке ^уорай ма/ бақытымызға ^уорай ма/ әлемдегі тоғызыншы терійторійа қолғ'алып жүретін шаб̊адан ^йемес↓/// ↑апарып ^йеуроодақтың ^уортасына қойа салатын// ^уөздерін'ұнайтын немесе жаңағы гавай аралдарының// жаңағы клійматы жұмсақ/ жаңағы қасында жайлы жер// жылы теңізі ͡б̊ар ^йелдің арасын'апарып // бара салатын// ^уол ^уондай шаб̊адан ^йемес↓/// ↑біз ^уөзімізге құдай берген кеңістікті дұрыс ійгерүуіміз керек// және сол кеңістіктің айналасындағы ^йелдермен дұрыс қарым қатынас жасауымыз керек↓///	↑шындап келетім болсақ// үлкөн глоб̊ұусқа/ йа картаға ͡ғарайтым болсақ// біздің үстүмүзд'алпауұт ^іресей бар// шығысымызд'алпауұт қытай бар// ^уоңтүстүгүмізде ^уөсүп келе жатқан// амбыйсыйас'артып келе жатқан ыйслам әлемі ͡б̊ар↓/// ↑^уос'үш күштүң бар ^йекенін ^йешқ̊ашан ^йестен шығарұуға ͡б̊олмайд↓/// ↑және жеріңді ͡гөтөрүп кет'алмайсың ^йешқ̊айда↓/// ↑^уөк^үнүшке ^уорай ма/ бақытымызға ^уорай ма/ әлемдегі тоғұзұншы терійторұйа ͡ғолғ'алып жүрөтүн шаб̊адан ^йемес↓/// ↑апарып ^йеуроодақтың ^уортасына ͡ғойа салатын// ^уөздөрүн'ұнайтын немесе жаңағы гавай аралдарының// жаңағы ͡глыйматы жұмсақ/ жаңағы қасында жайлы жер// жылы теңізі ͡б̊ар ^йелдің арасын'апарып // бара салатын// ^уол ^уондай шаб̊адан ^йемес↓/// ↑біз ^уөзүмүзге құдай бергең ͡ геңістікті дұрұс ійгерүуүмүз ͡герек// және сол ͡геңістіктің айналасындағы ^йелдермен дұрұс қарымқатынаш ͡ шасауұмұз ͡герек↓///	- Шындап келетін болсақ, үлкен глобусқа, я картаға қарайтын болсақ, біздің үстімізде алпауыт Ресей бар, шығысымызда алпауыт Қытай бар, оңтүстігімізде өсіп келе жатқан, амбициясы артып келе жатқан ислам әлемі бар. Осы үш күштің бар екенін ешқашан естен шығаруға болмайд. - Және жеріңді көтеріп кете алмайсың ешқайда? - Өкінішке орай ма, бақытымызға орай ма, әлемдегі тоғызыншы территория қолға алып жүретін шабадан емес. Апарып Еуроодақтың ортасына қоя салатын, өздеріне ұнайтын немесе жаңағы, Гавай аралдарының, жаңағы, климаты жұмсақ, жаңағы, қасында жайлы жер, жылы теңізі бар елдің арасына апарып, бара салатын, ол ондай шабадан емес. Біз өзімізге құдай берген кеңістікті дұрыс игеруіміз керек және сол кеңістіктің айналасындағы елдермен дұрыс қарым-қатынас жасауымыз керек.
Айдос Сарым	↑мен сізге шынымд'айтайын // ^йешбір ͡б̊ізге келген мемлекет макрон болсын// шарль мійшел болсын// ұурсұула фон дер ^ілйайен болсын// тіпті зеленскійдің ^уөзі қазақ̊станға келіп// бізг'әңгіме айт'алмайд ↓/// ↑қазақтар сіздердікі дұрыс ^йемес↓/// ↑сіздер мынау ^уорысты тастап// бізге қашық болыңдар// біздің айтқанымызб̊ен жүріңіздер деп// ақ̊ш та/ басқа да/ ^йешкім де ^йешқ̊ашан әңгім'айтып көрген ^йемес↓/// ↑айтпайды да/ себ̊еб̊і ^уолар шын сайасатпен айналысад// шын тарыйхты ͡б̊ілед// және шын географійамен жұмыс істейд/ жағрафійамен↓/// ↑^уолар түс^үніп ^уотыр қазақ̊станның жағдайын↓/// ↑бізге келген ^йенді ^уөзім қатысқан талай көптеген келіссөздер ͡б̊олд↓/// ↑соның барлығында ͡б̊іздің әс^іресе/ батыстық әріптестеріміз айтад// қазақтар ͡б̊із сіздерді түс^үнеміз// жағдайларың ^йенді ^уоңай ^йемес↓/// ↑мынандай ^йекі көрішінің арасында ^уотырұу↓/// ↑біздер сіздерге ͡б̊ір ғана ^уөт^үніш айтамыз дейд↓///	↑мен сізге шынымд'айтайын // ^йешбір ͡б̊ізге ͡гелген мемлекет макром болсұн// шарль мійшель болсұн// ұурсұула фон дер ^ілйәйем болсұн// тіпті зеленскійдің ^уөзү қазақ̊стаңға ͡геліп// бізг'әңгіме айт'алмайд ↓/// ↑қазақтар сіздердікі дұрұс ^йемес↓/// ↑сіздер мынау ^уорұстұ тастап// бізге ғашық ͡полұңдар// біздің айтқанымызб̊ен жүрүңүздер деп// ақ̊ш та/ басқа да/ ^йешкім де ^йешқ̊ашан әңгім'айтып көргөн ^йемес↓/// ↑айтпайды да/ себ̊еб̊і ^уолар шын сайасатпен айналысад// шын тарыйхты ͡б̊ілед// және шын географыйамен жұмұс істейд/ жағрафыйамен↓/// ↑^уолар түс^үнүп ^уотұр ͡ғазақ̊станның жағдайын↓/// ↑бізге ͡гелген ^йенді ^уөзүм қатысқан талай ͡гөптөгөң геліссөздөр ͡б̊олд↓/// ↑сонұң барлығында ͡б̊іздің әс^іресе/ батыстығ әріптестеріміз айтад// қазақтар ͡б̊іс сіздерді түс^үнөміз// жағдайларың ^йенді ^уоңай ^йемес↓/// ↑мынандай ^йекі ͡гөрүшүнің арасында ^уотұрұу↓/// ↑біздер сіздерге ͡б̊ір ғана ^уөт^үнүш айтамыз дейд↓///	- Мен сізге шынымды айтайын, ешбір бізге келген мемлекет, Макрон болсын, Шарль Мишель болсын, Урсула фон дер Ляйен болсын, тіпті Зеленскийдің өзі Қазақстанға келіп, бізге әңгіме айта алмайд. «Қазақтар сіздердікі дұрыс емес. Сіздер мынау орысты тастап, бізге ғашық болыңдар, біздің айтқанымызбен жүріңіздер» деп, Ақш та, басқа да, ешкім де ешқашан әңгіме айтып көрген емес. Айтпайды да. Себебі олар шын саясатпен айналысад, шын тарихты білед және шын географиямен жұмыс істейд, жағрафиямен. Олар түсініп отыр Қазақстанның жағдайын. Бізге келген, енді өзім қатысқан талай көптеген келіссөздер болд. Соның барлығында біздің, әсіресе, батыстық әріптестеріміз айтад: «Қазақтар, біз сіздерді түсінеміз, жағдайларың, енді, оңай емес. Мынандай екі көрішінің арасында отыру. Біздер сіздерге бір ғана өтініш айтамыз» дейд.
Айдос Сарым	↑сіздер мынау ^іресейдің қарұу жарағын қамтамасыз ^йететін дүнійелерді сатпасаңыздар// соларды транзійт жасамасаңыздар ͡б̊олды деген әңгімеден басқа ^йештеңе деген жоқ↓/// ↑қалғанын ^уөздеріңіз ͡б̊ілесіздер↓/// ↑қалай қорғанасыздар↓/// ↑қалай жүресіздер↓/// ↑пүутійнмен ай^ына ^йекі ^ірет кездесесіз ͡б̊е↓/// ↑үш айда ͡б̊ір ^ірет кездесесіз ͡б̊е↓/// ↑бұл сіздің шарұуаларыңыз дейд↓/// ↑біз қазір сол ^ірежіймді қамтамасыз ^йетіп ^уотырмыз↓/// ↑^іресеймен сауда саттығымыз ^уөсіп келе жатыр↓/// ↑^уол тікелей біздің бйүуджетк'әсер ^йетіп жатыр// эканомійкалық ^уөсімг'әсер ^йетіп жатыр↓/// ↑пүутійммен/ йағній ^іресеймен сауда ^уол біздің саудамыздың төрттен бірі↓/// ↑^іресей үшінші ме/ төртінші халықаралық ійнвестор// біреуг'ұнасын / ұнамасын↓/// ↑^йегер ͡б̊іреу қазақ̊стандағы сыншы// мен мійлійондаған халықты ^уөзім ас^ырайм// бүгінгі тауып жатқан нәпақасын тауып берем↓///	↑сіздер мынау ^іресейдің ͡ғарұу жарағың ͡ ғамтамасыз ^йететін дүнүйөлөрді сатпасаңыздар// соларды транзыйт ͡шасамасаңыздар ͡б̊олдұ деген әңгімедем басқа ^йештеңе деген жоқ↓/// ↑қалғанын ^уөздөрүңіз ͡б̊ілесіздер↓/// ↑қалай ғорғанасыздар↓/// ↑қалай жүрөсүздер↓/// ↑пүутійммен ай^ына ^йекі ^ірет кездесесіз ͡б̊е↓/// ↑үш айда ͡б̊ір ^ірет кездесесіз ͡б̊е↓/// ↑бұл сіздің шарұуаларыңыз дейд↓/// ↑біз ͡ғазір сол ^ірежіймді ͡ғамтамасыз ^йетіп ^уотұрмұз↓/// ↑^іресеймен сауда саттығымыз ^уөсүп келе жатыр↓/// ↑^уол тікелей біздің бйүуджөтк'әсер ^йетіб̊ жатыр// эканомұйкалық ^уөсүмг'әсер ^йетіб̊ жатыр↓/// ↑пүутійммен/ йағный ^іресеймен сауда ^уол біздің саудамыздың төрттөм бірі↓/// ↑^іресей үшүншү ме/ төртүншү халықаралығ ійнвестор// біреуг'ұнасын / ұнамасын↓/// ↑^йегер ͡б̊іреу ͡ғазақ̊стандағы сыншы// мен мійлұіондаған халықты ^уөзүм ас^ырайм// бүгүңгү тауұб̊ жатқан нәпақасын тауұп ͡перем↓///	- «Сіздер мынау Ресейдің қару-жарағын қамтамасыз ететін дүниелерді сатпасаңыздар, соларды транзит жасамасаңыздар болды» деген әңгімеден басқа ештеңе деген жоқ. «Қалғанын өздеріңіз білесіздер. Қалай қорғанасыздар? Қалай жүресіздер? Путинмен айына екі рет кездесесіз бе? Үш айда бір рет кездесесіз бе? Бұл сіздің шаруаларыңыз» дейд. Біз қазір сол режимді қамтамасыз етіп отырмыз. Ресеймен сауда-саттығымыз өсіп келе жатыр. Ол тікелей біздің бюджетке әсер етіп жатыр, экономикалық өсімге әсер етіп жатыр. Путинмен, яғни Ресеймен сауда - ол біздің саудамыздың төрттен бірі. Ресей 3-ші ме, 4-ші халықаралық инвестор, біреуге ұнасын, ұнамасын. Егер біреу, Қазақстандағы сыншы: “Мен миллиондаған халықты өзім асырайм, бүгінгі тауып жатқан нәпақасын тауып берем.
Айдос Сарым	↑жолды ^уөзім салам// пенсійасын ^уөзім төлейм// жалақысын ^уөзім төлейм↓/// ↑кем дегенде бйүуджеттің төртөн бірін деп айтčыншы// ^уонда ^іресеймен шекараны жауып тастайық↓/// ↑ал ^йегер ^уосы топтың ішінде тоқтамыс атамыз сыйақты// үш айдың ішінде ͡б̊арып// мәскеуді шауып/ ^уөртеп кетем дейтін адам болса// ^уонда залұужныйға ^уорынбасар ͡б̊олып барсын// зеленскійдің ^уорынбасары ͡б̊олып барсын// війсе презійденті ͡б̊олып↓/// ↑жақ̊сы/ түс^үнікті↓/// ↑^йекінші жағы ͡б̊ар// ақпарат деген әңгіме ͡б̊ар↓/// ↑бізде жаңағы↓/// ↑бірінші жағын ы ы түйіндеп кетейік↓/// ↑демек/ қазақ̊стандықтарға қазір пүутійннің бұл сапарынан үрейленетін ^йешқ̊андай негіз жоқ↓/// ↑^йенді франсұуз келді// франсұуз ͡б̊олып кеткен жоқпыз// қытай келді// қытай болып кеткен жоқпыз// ^уорыс келді// ^уорыс болып кетпейміз↓/// ↑бұл бірінш'әңгіме ↓///	↑жолдұ ^уөзүм салам// пенсійәсын ^уөзүм төлөйм// жалақысын ^уөзүм төлөйм↓/// ↑кем дегенде бйүуджөттүң төртөм бірін деб̊ ͡айтčыншы// ^уонда ^іресеймен шекараны жауұп тастайық↓/// ↑ал ^йегер ^уосұ топтұң ішінде тоқтамыс атамыс сыйақты// үш айдың ішінде ͡б̊арып// мәскеудү шауұп/ ^уөртөп кетем дейтін адам болса// ^уонда залұужнұйға ^уорұмбасар ͡б̊олұп ͡парсын// зеленскійдің ^уорұмбасары ͡б̊олұп ͡парсын// війсе презійденті ͡б̊олұп↓/// ↑жақ̊сы/ түс^үнүкті↓/// ↑^йекінші жағы ͡б̊ар// ақпарат деген әңгіме ͡б̊ар↓/// ↑бізде жаңағы↓/// ↑бірінші жағын ы ы түйүндөп кетейік↓/// ↑демек/ қазақ̊стандықтарға ͡ғазір пүутійннің бұл сапарынан үрөйлөнетін ^йешқ̊андай негіж жоқ↓/// ↑^йенді франсұуз ͡гелді// франсұуз ͡б̊олұп кеткен жоқпұз// қытай ͡гелді// қытай болұп кеткен жоқпұз// ^уорұс келді// ^уорұс ͡полұп кетпейміз↓/// ↑бұл бірінш'әңгіме ↓///	- Жолды өзім салам, пенсиясын өзім төлейм, жалақысын өзім төлейм. Кем дегенде бюджеттің төртен бірін» деп айтсыншы, онда Ресеймен шекараны жауып тастайық. Ал егер осы топтың ішінде Тоқтамыс атамыз сияқты “үш айдың ішінде барып, Мәскеуді шауып, өртеп кетем” дейтін адам болса, онда Залужныйға орынбасар болып барсын, Зеленскийдің орынбасары болып барсын, вице-президенті болып. - Жақсы, түсінікті. - Екінші жағы бар, ақпарат деген әңгіме бар. Бізде, жаңағы... - Бірінші жағын, ы-ы түйіндеп кетейік. Демек, қазақстандықтарға қазір Путиннің бұл сапарынан үрейленетін ешқандай негіз жоқ. - Енді француз келді, француз болып кеткен жоқпыз, қытай келді, қытай болып кеткен жоқпыз, орыс келді, орыс болып кетпейміз. Бұл - бірінші әңгіме.
Айдос Сарым	↑^йекіншіден жаңағы/ жағ^ырапыйа деген әңгімен'айақтайық ↓/// ↑біздер айналамыздағы ͡б̊ар ^йелмен дұрыс қарым қат^ынас ^уорнатұуға міндеттіміз↓/// ↑тіпті кешегі/ әлі күнге дейін әлем терарійстік ұйым деп танып жүрген талійб̊анмен д'ым^ыраға келіп жатырмыз/ керек десе↓/// ↑^уөйткен'ауғанстан біздің неміс сатып алады↓/// ↑бійдайымызд'алады ↓/// ↑бійдайымыз ͡б̊ен ұнымызд'алады // және ^уоның талыйб̊анмен біздің қазіргі қарым қат^ынастарымыз эканомійкалық// кейб̊ір венгрійа сыйақты ^йелдермем пара пар↓/// ↑кеше келіп/ ^уорден алып кетті↓/// ↑йағній ͡б̊іздің басты жұмыс// қалай болғанда да қазақтың мүддесін іск'асырұу // сон'алдыға / ^уөрге домалатұу// қалай болғанда д'әр тығ^ырықты мәселеден қыйсынды қыйыннан қыйыстырып// жол тауып ^уөтүу↓/// ↑ бұл географійаға ͡б̊айланысты↓///	↑^йекіншіден жаңағы/ жағ^ырапыйа деген әңгімен'айақтайық ↓/// ↑біздер айналамыздағы ͡б̊ар ^йелмен дұрұс қарым қат^ынас ^уорнатұуға міндеттіміз↓/// ↑тіпті ͡гешегі/ әлі ͡гүңгө дейін әлем терорұйстіг ұйұм деп таныб̊ жүргөн талыйб̊аммен д'ым^ыраға келіб̊ жатырмыз/ керек десе↓/// ↑^уөйткөн'ауғанстан біздің неміс сатыб̊ ͡алады↓/// ↑быйдайымызд'алады ↓/// ↑быйдайымыз ͡б̊ен ұнұмұзд'алады // және ^уонұң талыйб̊аммем біздің ͡ғазіргі ͡ғарым қат^ынастарымыз эканомұйкалық// кейб̊ір веңгрійә сыйақты ^йелдермем пара пар↓/// ↑кеше ͡геліп/ ^уорден алып кетті↓/// ↑йағный ͡б̊іздің басты жұмұс// қалай болғанда да ͡ғазақтың мүддөсүн іск'асырұу // сон'алдыға / ^уөргө домалатұу// қалай болғанда д'әр тығ^ырықты мәселедең ͡ ғыйсынды қыйыннаң ͡ ғыйыстырып// жол тауұп ^уөтүу↓/// ↑ бұл географыйаға ͡б̊айланысты↓///	- Екіншіден, жаңағы, жағырапия деген әңгімені аяқтайық. Біздер айналамыздағы бар елмен дұрыс қарым-қатынас орнатуға міндеттіміз. Тіпті, кешегі, әлі күнге дейін әлем террористік ұйым деп танып жүрген талибанмен де ымыраға келіп жатырмыз, керек десе. Өйткені Ауғанстан біздің неміз сатып алады? - Бидайымызды алады. - Бидайымыз бен ұнымызды алады және оның талибанмен біздің қазіргі қарым-қатынастарымыз - экономикалық, кейбір Венгрия сияқты елдермен пара-пар. Кеше келіп, орден алып кетті. Яғни біздің басты жұмыс - қалай болғанда да қазақтың мүддесін іске асыру, соны алдыға, өрге домалату, қалай болғанда да әр тығырықты мәселеден қисынды қиыннан қиыстырып, жол тауып өту. Бұл географияға байланысты.
Айдос Сарым	↑мінекей қараңыз// ^уосы кезге дейін бізге сын айтылды// мінекей/ неге ^уосы жолдардың бәрі ^іресей арқылы ^уөтті// басқа деп↓/// ↑бұл мәселе қазаққа немесе ͡б̊ійлікке қойатын тақ^ырып ^йемес↓/// ↑бұл бійзнеске қойатын тақ^ырып↓/// ↑^уөйткені ^уосы кезге дейін// жыйырма төртінш'ақпанға дейін// дәл^ірек айтčақ/ тауардың мінекей/ біз жейтін банан/ і і ^ылатын амерійкасынан келетін немесе ͡б̊із жейтін мандарійн афрійкадан келетін// соның жетпіс пайызы петерб̊үург арқылы келетін↓/// ↑^уөйткені ^уол ыңғайлы ͡б̊олатын↓/// ↑бір ғана шекарадан ^уөтесің// бір ғана жерге пара ͡б̊ересің// ы ы деген сыйақты↓/// ↑пара ͡б̊ересің↓/// ↑ жоқ/ ^йенді ^іресей арқылы ^уөтčең де// басқ'арқылы ^уөтčең де пара ͡б̊еретінің анық қой↓/// ↑дальноб̊ойшшійктерден сұрап көріңіз// айтып беред// қанша ^ірет пара ͡б̊еретінін↓///	↑мінекей ғараңыз// ^уосұ ͡гезге дейім бізге сын айтылды// мінекей/ неге ^уосұ жолдардың бәрі ^іресей арқылы ^уөттү// басқа деп↓/// ↑бұл мәселе қазаққа немесе ͡б̊ійлікке қойатын тақ^ырып ^йемес↓/// ↑бұл бійзнеске қойатын тақ^ырып↓/// ↑^уөйткөнү ^уосұ ͡гезге дейін// жыйырма төртүнш'ақпаңға дейін// дәл^ірег айтčақ/ тауардың мінекей/ біж жейтім банан/ і і ^ылатын амерійкасынаң ͡ гелетін немесе ͡б̊іж жейтін мандарыйн афрыйкадаң ͡ гелетін// сонұң жетпіс пайызы петерб̊үург арқылы ͡гелетін↓/// ↑^уөйткөнү ^уол ыңғайлы ͡б̊олатын↓/// ↑бір ғана шекарадан ^уөтөсүң// бір ғана жерге пара ͡б̊ересің// ы ы деген сыйақты↓/// ↑пара ͡б̊ересің↓/// ↑ жоқ/ ^йенді ^іресей арқылы ^уөтčөң де// басқ'арқылы ^уөтčөң де пара ͡б̊еретінің анық қой↓/// ↑дальноб̊ойшшұйктерден сұрап көрүңүз// айтып ͡перед// қанша ^ірет пара ͡б̊еретінін↓///	- Мінекей қараңыз, осы кезге дейін бізге сын айтылды: «Мінекей, неге осы жолдардың бәрі Ресей арқылы өтті, басқа?» деп. Бұл мәселе қазаққа немесе билікке қоятын тақырып емес. Бұл - бизнеске қоятын тақырып. Өйткені осы кезге дейін, 24 ақпанға дейін, дәлірек айтсақ, тауардың, мінекей, біз жейтін банан, і-і Латын Америкасынан келетін немесе біз жейтін мандарин Африкадан келетін, соның 70% Петербург арқылы келетін. Өйткені ол ыңғайлы болатын. Бір ғана шекарадан өтесің, бір ғана жерге пара бересің, ы-ы деген сияқты. - Пара бересің? - Жоқ, енді Ресей арқылы өтсең де, басқа арқылы өтсең де пара беретінің анық қой. Дальнобойщиктерден сұрап көріңіз, айтып беред, қанша рет пара беретінін.
Айдос Сарым	↑бір шекарадан ^уөткен тійімді ме↓/// ↑төрт ш̆екарадан ^уөткен тійімді ме↓/// ↑соған қарамастан/ біздер қазір соның бәрін ^уорнына келтіріп жатырмыз// және келтірдік деп айтұуға ͡б̊олад↓/// ↑қазір ^йенді каспій кайрағын/ каспійдің үстінен ^уөтетін маршрұуттарды// басқан'іске асырұу деген бар↓/// ↑йағній ͡б̊із жаңағыдай/ дұрыс сайасаттың/ дұрыс дійпломатійаның арқасында// ^уоның ішінде ^іресеймен дұрыс қарым қат^ынас ^уорнатұудың арқасында// ^йешбір қазақты ͡б̊анансыз қалдырған жоқпыз// ^йешбір қазақты сүтčіз қалдырған жоқпыз// шетелден келетін тауарсыз қалдырған жоқпыз↓/// ↑^уөндірісіміз келетін шійкізат келіп жатыр↓/// ↑кейб̊ірі қымбаттады// кейб̊ірі ͡б̊асқа ͡б̊олды↓/// ↑^ырас/ бұл соғыс біздег'ійнфлйасійаға тікелей әсер ^йетті↓/// ↑біздің теңгенің құлдырауы ͡б̊олды// ^уөскені ͡б̊олд// басқалары ͡б̊олд↓/// ↑^уоның бәр'әсер ^йететін'анық ↓///	↑бір шекарадан ^уөткөн тійімді ме↓/// ↑төрт ш̆екарадан ^уөткөн тійімді ме↓/// ↑соғаң ͡ ғарамастан/ біздер ͡ғазір сонұң бәрін ^уорнұна ͡гелтіріб̊ жатырмыз// және ͡гелтірдік деб̊ ͡айтұуға ͡б̊олад↓/// ↑қазір ^йенді ͡гаспый ͡ғайрағын/ каспыйдің үстүнөн ^уөтөтүн маршрұуттарды// басқан'іске асырұу дегем бар↓/// ↑йағный ͡б̊іж жаңағыдай/ дұрұс сайасаттың/ дұрұс дыйпломатыйаның арқасында// ^уонұң ішінде ^іресеймен дұрұс қарым қат^ынас ^уорнатұудұң арқасында// ^йешбір ͡ғазақты ͡б̊анансыз ͡ғалдырған жоқпұз// ^йешбір ͡ғазақты сүтčүз ͡ғалдырған жоқпұз// шетелдең ͡ гелетін тауарсыз ͡ғалдырған жоқпұз↓/// ↑^уөндүрүсімізге ͡гелетін шійкізат келіб̊ жатыр↓/// ↑кейб̊ірі ͡ғымбаттады// кейб̊ірі ͡б̊асқа ͡б̊олдұ↓/// ↑^ырас/ бұл соғұс ͡піздег'ыйнфлйасыйаға тікелей әсер ^йетті↓/// ↑біздің теңгенің ͡ғұлдұрауұ ͡б̊олдұ// ^уөскөнү ͡б̊олд// басқалары ͡б̊олд↓/// ↑^уонұң бәр'әсер ^йететін'анық ↓///	- Бір шекарадан өткен тиімді ме? Төрт шекарадан өткен тиімді ме? Соған қарамастан, біздер қазір соның бәрін орнына келтіріп жатырмыз және келтірдік деп айтуға болад. Қазір енді Каспий қайрағын, Каспийдің үстінен өтетін маршруттарды, басқаны іске асыру деген бар. Яғни біз, жаңағыдай, дұрыс саясаттың, дұрыс дипломатияның арқасында, оның ішінде Ресеймен дұрыс қарым-қатынас орнатудың арқасында ешбір қазақты банансыз қалдырған жоқпыз, ешбір қазақты сүтсіз қалдырған жоқпыз, шетелден келетін тауарсыз қалдырған жоқпыз. Өндірісімізге келетін шикізат келіп жатыр. Кейбірі қымбаттады, кейбірі басқа болды. Рас, бұл соғыс біздегі инфляцияға тікелей әсер етті. Біздің теңгенің құлдырауы болды, өскені болд, басқалары болд. Оның бәрі әсер ететіні анық.
Айдос Сарым	↑бірақ ^іресеймен қарым қат^ынаст'үзүу арқылы// біздер ійнфлйасійаны төмендет'алмаймыз ↓/// ↑біз ^уон'ұушықтырып аламыз↓/// ↑біз мійлійондаған халықты ^уөзіміздің бійлікке// ^уөзіміздің қазаққа қарсы қойып аламыз↓/// ↑^уоның ішінде ^уорыс та ͡б̊ар// қазағы да ͡б̊ар↓/// ↑^уонда і і ^йеуразыйалық эканомійкалық ^уодақтан шығұу керек// ^іресеймен арада ͡б̊айланысты тоқтатұу керек деген әлеуметтік желідегі жазб̊алар неге көп ^ылайкк'ійе болад↓/// ↑^уол былшыл↓/// ↑ көп ^ірепостқ'ійе болад↓/// ↑бұл сайасый былшыл деп айтұуға ͡б̊олад// сайасый былапыт әңгіме↓/// ↑і і қазір қасым жомарт тоқаевтың ^уорнында төле ͡б̊ій ^уотырсын// әлійхан бөкейханов ^уотырсын// ахмет байтұрсынов ^уотырсын↓/// ↑тағы кімді құрметтейсіз↓/// ↑кенесары қасымов ^уотырсын// басқа ^уотырсын// бізді ^йеуразыйалық ^уодақтың мүшесі ͡б̊олып ^уот^ұратын ^йедік↓/// ↑бұл бір↓///	↑бірақ ^іресеймең ͡ ғарым қат^ынаст'үзүу арқылы// біздер ыйнфлйасыййаны төмөндөт'алмаймыз ↓/// ↑біз ^уон'ұушұқтұрұп аламыз↓/// ↑біз мыйлыйондаған халықты ^уөзүмүздің бійлікке// ^уөзүмүздің ͡ғазаққа ͡ғарсы қойұб̊ ͡аламыз↓/// ↑^уонұң ішінде ^уорұс та ͡б̊ар// қазағы да ͡б̊ар↓/// ↑^уонда і і ^йеуразыйалығ эканомұйкалық ^уодақтан шығұу ͡герек// ^іресеймен арада ͡б̊айланысты тоқтатұу ͡герек деген әлеумөттүг желідегі жазб̊алар неге ͡гөп ^ылайкк'ійе болад↓/// ↑^уол былшыл↓/// ↑көп ^ірепостқ'ійе болад↓/// ↑бұл сайасый былшыл деб̊ ͡айтұуға ͡б̊олад// сайасый былапыт әңгіме↓/// ↑і і қазір ͡ғасым жомарт тоқаевтың ^уорнұнда төлө ͡б̊ій ^уотұрсұн// әлійхам бөкөйханов ^уотұрсұн// ахмет ͡пайтұрсұнов ^уотұрсұн↓/// ↑тағы ͡гімді ͡ғұрметтейсіз↓/// ↑кенесары қасымов ^уотұрсұн// басқа ^уотұрсұн// бізді ^йеуразыйалық ^уодақтың мүшөсү ͡б̊олұп ^уот^ұратын ^йедік↓/// ↑бұл бір↓///	- Бірақ Ресеймен қарым-қатынасты үзу арқылы біздер инфляцияны төмендете алмаймыз. Біз оны ушықтырып аламыз. Біз миллиондаған халықты өзіміздің билікке, өзіміздің қазаққа қарсы қойып аламыз. Оның ішінде орыс та бар, қазағы да бар. - Онда і-і Еуразиялық экономикалық одақтан шығу керек, Ресеймен арада байланысты тоқтату керек деген әлеуметтік желідегі жазбалар неге көп лайкке ие болад? - Ол былшыл. - Көп репостқа ие болад? - Бұл саяси былшыл деп айтуға болад, саяси былапыт әңгіме. І-і қазір Қасым-Жомарт Тоқаевтың орнында Төле би отырсын, Әлихан Бөкейханов отырсын, Ахмет Байтұрсынов отырсын... Тағы кімді құрметтейсіз? Кенесары Қасымов отырсын, басқа отырсын, бізді Еуразиялық одақтың мүшесі болып отыратын едік. Бұл - бір.
Айдос Сарым	↑^йекіншіден/ біздің ^уодақтас болұуымыз// ^уол тек қана жаңағы/ бодандық/ басқа деген әңгіме ^йемес// ^уоның тійімді де тұстары ͡б̊ар↓/// ↑мінекей/ бүгін шекаралық аймақтардың форұумы ͡б̊олд↓/// ↑біздің жет'аймағымыз ^іресеймен↓/// ↑ жеті ме/ алты ма↓/// ↑жет'аймағымыз ^іресеймен/ ^іресейдің ^йесінде ͡б̊олса// жыйырма шақт'аймағымен көрші↓/// ↑бұл тоғыз мійлійард доллар// біздің ішкі ^уөнімге келіп ^уотырған ақ̊ша деп ^йесептейік// біздің эканомійкаға салық ^іретінде/ басқа ^іретінде↓/// ↑йағній ͡б̊іздің қазақ̊станда қырық ^йекі/ қырық үш мыңдай біріккен кәсіпорын бар↓/// ↑^уолардың ^уон тоғыз мыңы қазақ/^іресей кәсіпорындары// ^уоның ішінде жартысы қазақтікі↓/// ↑және де мен сізге тағы ͡б̊асқасын айтайын↓/// ↑бұдан тыс басқа да контраб̊анда ͡б̊ар↓/// ↑күнде машыйнасына мініп// павышенной бензоб̊ак қойып// ^іресейге ^йекі ^ірет барып̊ шауып// бензійн тасып жүрген қазақтар ͡б̊ар↓///	↑^йекіншіден/ біздің ^уодақтас ͡полұуұмұз// ^уол тек ғана жаңағы/ бодандық/ басқа деген әңгіме ^йемес// ^уонұң тійімді де тұстары ͡б̊ар↓/// ↑мінекей/ бүгүн шекаралығ аймақтардың форұумұ ͡б̊олд↓/// ↑біздің жет'аймағымыз ^іресеймен↓/// ↑жеті ме/ алты ма↓/// ↑жет'аймағымыз ^іресеймен/ ^іресейдің ^йесінде ͡б̊олса// жыйырма шақт'аймағымен көршү↓/// ↑бұл тоғұз мыйлыйард доллар// біздің ішкі ^уөнүмгө келіп ^уотұрған ақ̊ша деп ^йесептейік// біздің эканомұйкаға салық ^іретінде/ басқа ^іретінде↓/// ↑йағный ͡б̊іздің ͡ғазақ̊станда ͡ғырық ^йекі/ қырығ үш мыңдай біріккең ͡ гәсіпорұм бар↓/// ↑^уолардың ^уон тоғұз мыңы қазақ/^іресей ͡гәсіпорұндары// ^уонұң ішінде жартысы қазақтікі↓/// ↑және де мен сізге тағы ͡б̊асқасын айтайын↓/// ↑бұдан тыс ͡пасқа да ͡гонтраб̊анда ͡б̊ар↓/// ↑ күндө машыйнасына мініп// павышенной бензоб̊ак қойұп// ^іресейге ^йекі ^ірет ͡парып̊ шауұп// бензійн тасыб̊ жүргөң ͡ ғазақтар ͡б̊ар↓///	- Екіншіден, біздің одақтас болуымыз, ол тек ғана, жаңағы, бодандық, басқа деген әңгіме емес, оның тиімді де тұстары бар. Мінекей, бүгін шекаралық аймақтардың форумы болд. Біздің 7 аймағымыз Ресеймен... 7 ме, 6 ма? 7 аймағымыз Ресеймен, Ресейдің есінде болса, 20 шақты аймағымен көрші. Бұл 9 миллиард доллар - біздің ішкі өнімге келіп отырған ақша деп есептейік, біздің экономикаға салық ретінде, басқа ретінде. Яғни, біздің Қазақстанда 42-43 мыңдай біріккен кәсіпорын бар. Олардың 19 мыңы қазақ-ресей кәсіпорындары, оның ішінде жартысы қазақтікі. Және де мен сізге тағы басқасын айтайын. Бұдан тыс басқа да контрабанда бар. Күнде машинасына мініп, повышенной бензобак қойып, Ресейге екі рет барып шауып, бензин тасып жүрген қазақтар бар.
Айдос Сарым	↑соның кейб̊іреуі ͡б̊әлкім/ ійнтернетте ^уот^ұрып// ^іресеймен ^уосы жақындасып кеткен жоқ па деп̊ шұулап жатқандар ͡б̊ар шығар↓/// ↑^уол да мүмкін↓/// ↑бірақ̊ шынын айтұу керек// мына ^іресеймен қарым қат^ынас// қазақ̊станның кем дегенде жартысының тікелей мүддесі// қарнының әңгімесі// құлқының әңгімесі↓/// ↑^йегер соның бәрін басқа ͡б̊іреу ас^ыраймын // ^уос^ұның барлығына ͡б̊ұрынғыдай/ ^йенді ^йең болмағанда ͡б̊үгінгідей тамағын тауып берем// ас^ыраймын деп қазақты шын мүсіркейтін// жан'ашыйтын адам болса// шық̊сыншы көрейік↓/// ↑түр^үне қарайық// пошымына қарайық// тендер ^уөткізейік↓/// ↑ы ы дейтұрғанмен/ дәл ^уосы тақ^ырыпты сайасый талқылаудың алаңын'айналдырұу кімге керек ^уонда↓/// ↑жоқ/ ^йенді қараңыз↓/// ↑^уөйткені сайасый мінберден дәмесі ͡б̊ар азаматтар көб̊^үне ͡б̊астайды ғой ^уос^ұны/ ійә↓///	↑сонұң ͡ гейб̊іреуү ͡б̊әлкім/ ійнтернетте ^уот^ұрұп// ^іресеймен ^уосұ жақындасып кеткен жоқ па деп̊ шұулаб̊ жатқандар ͡б̊ар шығар↓/// ↑^уол да мүмкүн↓/// ↑бірақ̊ шынын айтұу ͡герек// мына ^іресеймең ͡ ғарым қат^ынас// қазақ̊станның ͡гем дегенде жартысының тікелей мүддөсү// қарнының әңгімесі// құлқұнұң әңгімесі↓/// ↑^йегер сонұң бәрім басқа ͡б̊іреу ас^ыраймын // ^уос^ұнұң барлығына ͡б̊ұрұңғұдай/ ^йенді ^йең болмағанда ͡б̊үгүңгүдей тамағын тауұп ͡перем// ас^ыраймын деп қазақты шын мүсүркөйтін// жан'ашыйтын адам болса// шық̊сыншы ͡гөрөйүк↓/// ↑түр^үнө қарайық// пошұмұна ͡ғарайық// тендер ^уөткүзөйік↓/// ↑ы ы дейтұрғаммен/ дәл ^уосұ тақ^ырыпты сайасый талқылаудұң алаңын'айналдырұу кімге ͡герек ^уонда↓/// ↑жоқ/ ^йенді ͡ғараңыз↓/// ↑^уөйткөнү сайасый мімберден дәмесі ͡б̊ар азаматтар ͡гөб̊^үнө ͡б̊астайды ғой ^уос^ұнұ/ ійә↓///	- Соның кейбіреуі бәлкім, интернетте отырып, “Ресеймен осы жақындасып кеткен жоқ па?” деп шулап жатқандар бар шығар. Ол да мүмкін. Бірақ шынын айту керек, мына Ресеймен қарым-қатынас - Қазақстанның кем дегенде жартысының тікелей мүддесі, қарнының әңгімесі, құлқының әңгімесі. Егер соның бәрін басқа біреу асыраймын, осының барлығына бұрынғыдай, енді ең болмағанда бүгінгідей тамағын тауып берем, асыраймын деп қазақты шын мүсіркейтін, жаны ашитын адам болса, шықсыншы көрейік. Түріне қарайық, пошымына қарайық, тендер өткізейік. - Ы-ы дейтұрғанмен, дәл осы тақырыпты саяси талқылаудың алаңына айналдыру кімге керек онда? - Жоқ, енді қараңыз. - Өйткені саяси мінберден дәмесі бар азаматтар көбіне бастайды ғой, осыны, иә.
Айдос Сарым	↑жоқ/ ^йенді ͡б̊із ^уөк^үнішке ^уорай// әлеуметтік жел^ілер ͡б̊іздің халықты ы ы ыд^ыратып жүреді// бүлдіріп жүреді// бөліп жүреді↓/// ↑жаңағ'ақпараттық / ійнформасійонній пұузыр деген әңгіме ͡б̊ар/ ійә↓/// ↑әлеуметтік жел^інің вообшш'ішкі алгорійтмі// ^уол мысал үшін/ ^йегер ^йекеуіміз ͡б̊ір ͡б̊ірімізді сыйласақ араласамыз↓/// ↑сыйласпасақ/ мені сіз йұутұубтан таб̊'алмайсыз // арнайылап іздемесеңіз↓/// ↑ійә/ сіз қандай тақ^ырыпты көресіз// сон'әкеле беред саған алгорійтм↓/// ↑сон'әкеле береді// ^уол алгарійтм↓/// ↑сол сыйақты ͡б̊елгілі ͡б̊ір адамдар ^уөзі/ тек қана менікі ғана дұрыс// менен басқ'адам жоқ// менен басқ'адамның пік^ірі дұрыс ^йемес деген сыйақты көзқарасқ'әб̊ден сеніп алған↓/// ↑^уол бір топ дейік̊ші↓/// ↑ал қазақ̊станда қанш'әлемнің / ^йел^інің мүддесі ͡б̊ар↓/// ↑^іресейдікі ͡б̊ар ма↓/// ↑бар↓///	↑жоқ/ ^йенді ͡б̊із ^уөк^үнүшке ^уорай// әлеумөттүг жел^ілер ͡б̊іздің халықты ы ы ыд^ыратыб̊ жүрөдү// бүлдүрүб̊ жүрөдү// бөлүб̊ жүрөдү↓/// ↑жаңағ'ақпараттық / ыйнформасыйоннұй пұузұр деген әңгіме ͡б̊ар/ ійә↓/// ↑әлеумөттүг жел^інің вообшш'ішкі алгарұйтмі// ^уол мысал үшүн/ ^йегер ^йекеуүмүз ͡б̊ір ͡б̊ірімізді сыйласағ араласамыз↓/// ↑сыйласпасақ/ мені сіз йұутұубтан таб̊'алмайсыз // арнайылаб̊ ͡іздемесеңіз↓/// ↑ійә/ сіз ͡ғандай тақ^ырыпты ͡гөрөсүз// сон'әкеле беред саған алгорұйтм↓/// ↑сон'әкеле береді// ^уол алгорұйтм↓/// ↑сол сыйақты ͡б̊елгілі ͡б̊ір адамдар ^уөзү/ тек қана менікі ғана дұрұс// менем басқ'адам жоқ// менем басқ'адамның пік^ірі дұрұс ^йемес ͡теген сыйақты ͡гөзқарасқ'әб̊ден сеніб̊ ͡алған↓/// ↑^уол бір топ дейік̊ші↓/// ↑ал ͡ғазақ̊станда ͡ғанш'әлемнің / ^йел^інің мүддөсү ͡б̊ар↓/// ↑ ^іресейдікі ͡б̊ар ма↓/// ↑бар↓///	- Жоқ, енді біз, өкінішке орай, әлеуметтік желілер біздің халықты ы-ы ыдыратып жүреді, бүлдіріп жүреді, бөліп жүреді. Жаңағы, ақпараттық, информационный пузырь деген әңгіме бар, иә. Әлеуметтік желінің вообще ішкі алгоритмі – ол, мысал үшін, егер екеуіміз бір-бірімізді сыйласақ, араласамыз. Сыйласпасақ, мені сіз ютубтан таба алмайсыз, арнайылап іздемесеңіз. - Иә, сіз қандай тақырыпты көресіз, соны әкеле беред саған алгоритм. - Соны әкеле береді, ол - алгоритм. Сол сияқты, белгілі бір адамдар өзі, тек қана менікі ғана дұрыс, менен басқа адам жоқ, менен басқа адамның пікірі дұрыс емес деген сияқты көзқарасқа әбден сеніп алған. Ол бір топ дейікші. Ал Қазақстанда қанша әлемнің, елінің мүддесі бар? Ресейдікі бар ма? - Бар.
Айдос Сарым	↑бар↓/// ↑амерійканыкі ͡б̊ар ма↓/// ↑ бар↓/// ↑^йеуроодақтікі ͡б̊ар ма↓/// ↑бар↓/// ↑қытайдікі ͡б̊ар ма↓/// ↑бар↓/// ↑^уосыдан бір ^уон/ ^уон бес жыл бұрын ме құуанатынмын// қазақты шетелдік ықпалдан құтқаратын қазақ тіл деп// қазір ^уонымыз да ^уөт^үрікк'айналды ↓/// ↑қазақ тілді қазақтар көптеген ^йелдің гранттарын алып жатыр// көптеген ^йелдердің мүддесін соғып жүр↓/// ↑^йертең бәрі шығад↓/// ↑бұл қарап қалмайд// ^йенді ͡б̊іздің де құр^ұлымдар қарап қалмас// ^уолардың д'адамдары үндемей қалмас↓/// ↑дер кезінде ͡б̊ұл ақпараттар шығып жатад↓/// ↑ сол кезде талай адамға/ біреуіне күлеміз// біреуіне түң^үлеміз↓/// ↑^йе мынау ^уөмір ͡б̊ақый ^іресейдің ақ̊шасын алып жүріпті ғой// мынау ^уөмір ͡б̊ақый ағылшынның ақ̊шасын алып жүріпті ғой// мынау тікелей қытайдың тыңшысы ^йекен ғой деп↓/// ↑жағдайлар ͡б̊олады/ әлі↓///	↑бар↓/// ↑амерійканыкі ͡б̊ар ма↓/// ↑ бар↓/// ↑^йеуроодақтікі ͡б̊ар ма↓/// ↑бар↓/// ↑қытайдікі ͡б̊ар ма↓/// ↑бар↓/// ↑^уосұдам бір ^уон/ ^уом беш ͡ шыл бұрұн мең ͡ ғұуанатыммын// қазақты шетелдіг ықпалдаң ͡ ғұтқаратың ͡ ғазақ тіл деп// қазір ^уонұмұз да ^уөт^үрүкк'айналды ↓/// ↑қазақ тілді ͡ғазақтар ͡гөптөгөн ^йелдің гранттарын алыб̊ жатыр// көптөгөн ^йелдердің мүддөсүн соғұб̊ жүр↓/// ↑^йертең бәрі шығад↓/// ↑бұл ͡ғарап қалмайд// ^йенді ͡б̊іздің де құр^ұлұмдар ͡ғарап қалмас// ^уолардың д'адамдары үндөмөй ͡ғалмас↓/// ↑дер ͡гезінде ͡б̊ұл ақпараттар шығыб̊ жатад↓/// ↑ сол ͡гезде талай адамға/ біреуүнө күлөмүз// біреуүнө түң^үлөміз↓/// ↑^йе мынау ^уөмүр ͡б̊ақый ^іресейдің ақ̊шасын алыб̊ жүрүптү ғой// мынау ^уөмүр ͡б̊ақый ағылшынның ақ̊шасын алыб̊ жүрүптү ғой// мынау тікелей ͡ғытайдың тыңшысы ^йекен ғой деп↓/// ↑жағдайлар ͡б̊олады/ әлі↓///	- Бар. Американыкі бар ма? Бар. Еуроодақтікі бар ма? Бар. Қытайдікі бар ма? Бар. Осыдан бір 10-15 жыл бұрын мен қуанатынмын, “қазақты шетелдік ықпалдан құтқаратын - қазақ тіл” деп, қазір онымыз да өтірікке айналды. Қазақ тілді қазақтар көптеген елдің гранттарын алып жатыр, көптеген елдердің мүддесін соғып жүр. Ертең бәрі шығад. Бұл қарап қалмайд, енді біздің де құрылымдар қарап қалмас, олардың да адамдары үндемей қалмас. Дер кезінде бұл ақпараттар шығып жатад. Сол кезде талай адамға, біреуіне күлеміз, біреуіне түңілеміз. “Е, мынау өмір бақи Ресейдің ақшасын алып жүріпті ғой, мынау өмір бақи ағылшынның ақшасын алып жүріпті ғой, мынау тікелей Қытайдың тыңшысы екен ғой” деп. Жағдайлар болады, әлі.
Айдос Сарым	↑сондықтан бұған таңданұудың қажеті жоқ↓/// ↑біз әлемдік ^йелдердің/ әс^ірес'алпауыт ^йелдердің мүдделерінің тоғысқан/ кескілесіп̊ соғысқан// әзірге құдайға шүкүр/ бейб̊іт кескілескен// бейб̊іт čоғысқан аймағының дәл ^уортасында/ дәл нысанасы ͡б̊олып тұрмыз↓/// ↑әлемдег'алпауыт мемлекеттердің// жаңағы ^йенді қалай айтčақ болад↓/// ↑мүдделері тоғысқан жері дедік қой↓/// ↑әлемдік алпауыттардың мүдделерінің сенің мемлекетіңде тоғысұуы// сенің көнүуге мәжб̊үр ^йекеніңді// және сенің әлемдік алпауыт ^йемес ^йекеніңнің айғағы ма↓/// ↑алпауыттарда да көптеген мемлекеттің мүддесі түйседі ме↓/// ↑жоқ/ ^йенд'алпауыттардың бізден ^йерек̊шелігі// байағыда стэнлій кұуб̊рійк деген жыйырмасыншы ғасырдың ұлы ^ірежійсйоры ͡б̊ар// соның ^йенді қазаққ'ұнамауы мүмкін// бірақ̊ шын сөзі мынадай ^йекен// ^уөк^үнішке ^уорай/ әлемдік тәртіб̊ жоқ↓/// ↑біріккен ұлттар ұйымы деген бос сөз↓///	↑сондұқтам бұған таңданұудұң ͡ғажеті жоқ↓/// ↑біз әлемдік ^йелдердің/ әс^ірес'алпауұт ^йелдердің мүддөлөрінің тоғұсқан/ кескілесіп̊ соғұсқан// әзірге құдайға шүкүр/ бейб̊іт кескілескен// бейб̊іт čоғұсқан аймағының дәл ^уортасында/ дәл нысанасы ͡б̊олұп тұрмұз↓/// ↑әлемдег'алпауұт мемлекеттердің// жаңағы ^йенді ͡ғалай айтčақ ͡полад↓/// ↑мүддөлөрі тоғұсқан жері дедік қой↓/// ↑әлемдіг алпауұттардың мүддөлөрінің сенің мемлекетіңде тоғұсұуұ// сенің ͡гөнүугө мәжб̊үр ^йекеніңді// және сенің әлемдіг алпауұт ^йемес ^йекеніңнің айғағы ма↓/// ↑алпауұттарда да ͡гөптөгөн мемлекеттің мүддөсү түйсөдү ме↓/// ↑жоқ/ ^йенд'алпауұттардың бізден ^йерек̊шелігі// байағыда стэнлій кұуб̊рійк деген жыйырмасыншы ғасырдың ұлұ ^ірежійсйоры ͡б̊ар// сонұң ^йенді ͡ғазаққ'ұнамауұ мүмкүн// бірақ̊ шын сөзү мынадай ^йекен// ^уөк^үнүшке ^уорай/ әлемдік тәртіб̊ жоқ↓/// ↑біріккен ұлттар ұйұмұ дегем бос сөз↓///	- Сондықтан бұған таңданудың қажеті жоқ. Біз әлемдік елдердің, әсіресе, алпауыт елдердің мүдделерінің тоғысқан, кескілесіп соғысқан, әзірге құдайға шүкір, бейбіт кескілескен, бейбіт соғысқан аймағының дәл ортасында, дәл нысанасы болып тұрмыз. - Әлемдегі алпауыт мемлекеттердің, жаңағы, енді қалай айтсақ болад? Мүдделері тоғысқан жері дедік қой. Әлемдік алпауыттардың мүдделерінің сенің мемлекетіңде тоғысуы - сенің көнуге мәжбүр екеніңді және сенің әлемдік алпауыт емес екеніңнің айғағы ма? Алпауыттарда да көптеген мемлекеттің мүддесі түйседі ме? - Жоқ, енді алпауыттардың бізден ерекшелігі - баяғыда Стэнли Кубрик деген ХХ ғасырдың ұлы режиссері бар, соның енді қазаққа ұнамауы мүмкін, бірақ шын сөзі мынадай екен: “Өкінішке орай, әлемдік тәртіп жоқ. Біріккен Ұлттар Ұйымы деген бос сөз.
Айдос Сарым	↑үлкен державалар ^уөзім бандійт ^іретінде жүргізед// кішкентай державалар ^уөзін салдақы ^іретінде жүргізед деген сыйақты жаман сөзі ͡б̊ар↓/// ↑^уөк^үнішке ^уорай/ бұл ^йенд'ашшы шындық↓/// ↑біз ^йенді і і бәлкім↓/// ↑біз ^йекіншісі ͡б̊олғымыз келмейді және ^уол↓/// ↑^йекіншісі ͡б̊олғымыз келмейді// бірақ алпауыт ^йел бол'алмайтынымыз д'анық ↓/// ↑йағній әлем ^йелдері ͡б̊ізге назар аудармаған кезде// әлемді ͡б̊асқарып қаламыз деген сыйақты// бұрынғыдай әлемнің қақ ^уортасымыз// әлемг'ықпалымызды ^уөткізіп жатырмыз деген сөздер ͡б̊ос сөз↓/// ↑біз әлі күнге дейім бензоколонкамыз// біз әлі күнгі дейін шійкізаттың ійесіміз// бірақ біздің салмағымыз ^уөсіп келед↓/// ↑қарапайым деректер ͡б̊ар// мысал'үшін әлеуметтік желідегі қазақ̊стан/ ^уорт'азыйа деген сыйақты жазб̊алардың сан'артып келе жатыр↓///	↑үлкөн державалар ^уөзүм бандыйт ^іретінде жүргүзөд// кішкентай державалар ^уөзүн салдақы ^іретінде жүргүзөд деген сыйақты жаман сөзү ͡б̊ар↓/// ↑^уөк^үнүшке ^уорай/ бұл ^йенд'ашшы шындық↓/// ↑біз ^йенді і і бәлкім↓/// ↑біз ^йекіншісі ͡б̊олғұмұз ͡гелмейді және ^уол↓/// ↑^йекіншісі ͡б̊олғұмұз ͡гелмейді// бірағ алпауұт ^йел бол'алмайтынымыз д'анық ↓/// ↑йағный әлем ^йелдері ͡б̊ізге назар аудармағаң ͡ гезде// әлемді ͡б̊асқарып қаламыз деген сыйақты// бұрұңғұдай әлемнің ͡ғақ ^уортасымыз// әлемг'ықпалымызды ^уөткүзүб̊ жатырмыз деген сөздөр ͡б̊ос сөз↓/// ↑біз әлі ͡гүңгө дейім бензоколоңкамыз// біз әлі ͡гүңгө дейін шійкізаттың ійесіміз// бірақ ͡піздің салмағымыз ^уөсүп келед↓/// ↑қарапайым деректер ͡б̊ар// мысал'үшүн әлеумөттүг желідегі ͡ғазақ̊стан/ ^уорт'азыйа деген сыййақты жазб̊алардың сан'артып келе жатыр↓///	- Үлкен державалар өзін бандит ретінде жүргізед, кішкентай державалар өзін салдақы ретінде жүргізед” деген сияқты жаман сөзі бар. Өкінішке орай, бұл енді - ащы шындық. Біз енді, і-і бәлкім... - Біз екіншісі болғымыз келмейді және ол... - Екіншісі болғымыз келмейді, бірақ алпауыт ел бола алмайтынымыз да анық. Яғни “әлем елдері бізге назар аудармаған кезде әлемді басқарып қаламыз” деген сияқты, бұрынғыдай “әлемнің қақ ортасымыз, әлемге ықпалымызды өткізіп жатырмыз” деген сөздер - бос сөз. Біз әлі күнге дейін бензоколонкамыз, біз әлі күнге дейін шикізаттың иесіміз, бірақ біздің салмағымыз өсіп келед. Қарапайым деректер бар, мысалы үшін, әлеуметтік желідегі Қазақстан, Орта Азия деген сияқты жазбалардың саны артып келе жатыр.
Айдос Сарым	↑әлемдік ^йең ^йенді жұрт ^уоқыйтын// әлем жұрты ^уоқыйтын баспасөз ͡б̊ен телеарналарда// ^уорт'азыйаға деген қызығұушылық артып келе жатыр↓/// ↑бұл да ͡б̊әлкім/ бүгінгі ^уоның ішінде тоқаевтың жүргізіп жатқан сайасатының арқасы↓/// ↑қазір мынандай/ ^уорт'азыйа мемлекеттері плйүус деген формат пайда ͡б̊олд↓/// ↑с плйүус бес деген// с бес плйүус бір↓/// ↑мысал'үшін / қазір әлемнің презійденттері ͡б̊ес ^йелдің презійдентімен қатар кездескісі келед↓/// ↑әлемнің парламенттері ͡б̊ес ^йелдің басшыларымен/ спійкерлермен кездескісі келед↓/// ↑бұл нені көрсетед↓/// ↑әлем қанша дегенмен/ ^уосы кезге дейін ^уорыс тілді ͡б̊іраз азаматтар күлетін// ^уорт'азыйаның бірігүуі мүмкін ^йемес// түркі мемлекеттерінің бірігүуі мүмкін ^йемес↓/// ↑бұл қыйал/ ұутопійа деген сыйақт'әңгімені айтатын↓/// ↑біз ^уон'іске ас^ырып жатырмыз ͡б̊үгін↓///	↑әлемдік ^йең ^йенді жұрт ^уоқұйтұн// әлем жұртұ ^уоқұйтұм баспасөз ͡б̊ен телеарналарда// ^уорт'азыйаға дегең ͡ ғызығұушұлұғ артып келе жатыр↓/// ↑бұл да ͡б̊әлкім/ бүгүңгү ^уонұң ішінде тоқаевтың жүргүзүб̊ жатқан сайасатының арқасы↓/// ↑қазір мынандай/ ^уорт'азыйа мемлекеттері пйүус ͡теген формат пайда ͡б̊олд↓/// ↑с плйүус ͡пес ͡теген// с бес плйүус ͡пір↓/// ↑мысал'үшүн / қазір әлемнің презійденттері ͡б̊ес ^йелдің презійдентімең ͡ ғатар ͡гездескісі ͡гелед↓/// ↑әлемнің парламенттері ͡б̊ес ^йелдің башшыларымен/ спійкерлермең ͡ гездескісі ͡гелед↓/// ↑бұл нені ͡гөрсөтөд↓/// ↑әлем қанша дегеммен/ ^уосұ ͡гезге дейін ^уорұс тілді ͡б̊іраз азаматтар ͡гүлөтүн// ^уорт'азыйаның бірігүуү мүмкүн ^йемес// түркү мемлекеттерінің бірігүуү мүмкүн ^йемес↓/// ↑бұл ͡ғыйал/ ұутопұйа деген сыййқт'әңгімені айтатын↓/// ↑біз ^уон'іске ас^ырыб̊ жатырмыз ͡б̊үгүн↓///	- Әлемдік ең, енді жұрт оқитын, әлем жұрты оқитын баспасөз бен телеарналарда Орта Азияға деген қызығушылық артып келе жатыр. Бұл да бәлкім, бүгінгі, оның ішінде Тоқаевтың жүргізіп жатқан саясатының арқасы. Қазір, мынандай, “Орта Азия мемлекеттері плюс” деген формат пайда болд. “С плюс бес” деген... “С бес плюс бір”. Мысалы үшін, қазір әлемнің президенттері бес елдің президентімен қатар кездескісі келед. Әлемнің парламенттері бес елдің басшыларымен, спикерлермен кездескісі келед. Бұл нені көрсетед? Әлем қанша дегенмен, осы кезге дейін орыс тілді біраз азаматтар күлетін: “Орта Азияның бірігуі мүмкін емес, түркі мемлекеттерінің бірігуі мүмкін емес. Бұл - қиял, утопия” деген сияқты әңгімені айтатын. Біз оны іске асырып жатырмыз бүгін.
Айдос Сарым	↑және ͡б̊ұлардың ішіндег'ішкі ^йенді/ біз ͡б̊әрі ^уосы ^йелдердің парламент депүутаттарымен араласамыз ғой↓/// ↑бүгін ^уөзіңіз де күуәсіз↓/// ↑мысал'үшін / бұрынғ'әңгімелер қандай ^йед↓/// ↑бұрынғы көзқарасы қалай ^йед↓/// ↑бүгінг'аа кешегісі қалай ^йед// бүгінгісі қалай↓/// ↑^йекеуі ^йекі түрл'әңгіме ↓/// ↑біз кеше ғана ^уөзб̊ек̊станнан келдік↓/// ↑^уоның алдында/ ^уоңтүстік корейада ^уорт'азыйаның бес спійкері мен корейаның спійкерлерінің кездесүуі ͡б̊олд↓/// ↑бүкіл мемлекеттің басшылары қаб̊ылдад↓/// ↑сіздер ͡б̊ірге ͡б̊олыңыздар// сіз мәселелеріңізді ͡б̊ірге шешіңіздер↓/// ↑біз технологійалық тұрғыдан көмектесейік// сұу мәселесіне көмектесейік// ^уорман мәселесіне көмектесейік деген сыйақты пікір айтып жатыр↓/// ↑жапонійамен де/ германійамен де/ басқамен де сондай сапарлар// сондай кездесүулер көб̊ейіп жатыр↓/// ↑^уол нені ͡б̊ілдіред↓///	↑және ͡б̊ұлардың ішіндег'ішкі ^йенді/ біз ͡б̊әрі ^уосұ ^йелдердің парламент депүутаттарымен араласамыз ғой↓/// ↑бүгүн ^уөзүңүз де ͡гүуәсіз↓/// ↑мысал'үшүн / бұрұңғ'әңгімелер қандай ^йед↓/// ↑бұрұңғұ ͡гөзқарасы қалай ^йед↓/// ↑бүгүңг'аа кешегісі ͡ғалай ^йед// бүгүңгүсі ͡ғалай↓/// ↑^йекеуү ^йекі түрл'әңгіме ↓/// ↑біз ͡геше ғана ^уөзб̊өк̊станнаң ͡гелдік↓/// ↑^уонұң алдында/ ^уоңтүстүк корейәда ^уорт'азыйаның бес спійкері мең ͡ горейәның спійкерлерінің ͡гездесүуү ͡б̊олд↓/// ↑бүкүл мемлекеттің башшылары қаб̊ылдад↓/// ↑сіздер ͡б̊ірге ͡б̊олұңұздар// сіз мәселелеріңізді ͡б̊ірге шешіңіздер↓/// ↑біз технологұйалық тұрғұдаң ͡ гөмөктөсейік// сұу мәселесіне ͡гөмөктөсейік// ^уорман мәселесіне ͡гөмөктөсейік деген сыйақты пікір айтыб̊ жатыр↓/// ↑жапонұйамен де/ германыйамен де/ басқамен де сондай сапарлар// сондай ͡гездесүулөр ͡гөб̊өйүб̊ жатыр↓/// ↑^уол нені ͡б̊ілдіред↓///	- Және бұлардың ішіндегі ішкі, енді біз бәрі осы елдердің Парламент депутаттарымен араласамыз ғой. Бүгін өзіңіз де куәсіз. Мысалы үшін, бұрынғы әңгімелер қандай ед? Бұрынғы көзқарасы қалай ед? Бүгінгі а-а кешегісі қалай ед, бүгінгісі қалай? Екеуі - екі түрлі әңгіме. Біз кеше ғана Өзбекстаннан келдік. Оның алдында Оңтүстік Кореяда Орта Азияның бес спикері мен Кореяның спикерлерінің кездесуі болд. Бүкіл мемлекеттің басшылары қабылдад. “Сіздер бірге болыңыздар, сіз мәселелеріңізді бірге шешіңіздер. Біз технологиялық тұрғыдан көмектесейік, су мәселесіне көмектесейік, орман мәселесіне көмектесейік” деген сияқты пікір айтып жатыр. Жапониямен де, Германиямен де, басқамен де сондай сапарлар, сондай кездесулер көбейіп жатыр. Ол нені білдіред?
Айдос Сарым	↑жалпы шындап келетін болсақ// ^уосы ^уорт'азыйаның бес мемлекеті ͡б̊ір ағза↓/// ↑біз ^йешбір мәселені қазақ ^уөзб̊ек̊сіз/ ^уөзб̊ек қазақ̊сыз шеш'алмайд ↓/// ↑қырғыз да ͡б̊ізсіз ^йешбір мәселесін шеш'алмайд ↓/// ↑тәжік те солай/ түркімен де солай↓/// ↑^йенді ͡б̊ұның арасында түркійә қос^ұлып жатčа// әзірб̊айжаң қос^ұлып жатčа// бұл түркі мемлекеттерінің бірлігі↓/// ↑йағній ͡б̊іздер ^уосындай әртүрлі дәрежедегі/ бізд'әйтеуір қорғап ^уот^ұратын// бізді қамтып ^уот^ұратын ^уосындай үлкенді кіш^іл'ұйымдардың барлығына мүше ͡б̊олұуымыз керек↓/// ↑^уоның сыртында/ біздер айтпақ̊шы/ ійслам бірлігі ^йел^інің мүшесіміз↓/// ↑құдайға шүкүр/ ^йенді мен біздің ^йелімізде палестійнді қолдайтын жүз мыңдық мійтійнг көрген жоқпын// бірен саран адам болмаса↓/// ↑жаңа сіз айтып қалдыңыз ғой// қазақ̊стан қырғызстансыз ͡б̊арлық мәселесін шеш'алмайд // немесе қырғызстан қазақ̊стансыз// жалпы ^уорт'азыйа мемлекеттеріне қатысты↓///	↑жалпы шындап келетім болсақ// ^уосұ ^уорт'азыйаның бес мемлекеті ͡б̊ір ағза↓/// ↑біз ^йешбір мәселені ͡ғазақ ^уөзб̊өк̊сүз/ ^уөзб̊өк қазақ̊сыш шеш'алмайд ↓/// ↑қырғыз да ͡б̊іссіз ^йешбір мәселесін шеш'алмайд ↓/// ↑тәжік те солай/ түркүмөн де солай↓/// ↑^йенді ͡б̊ұнұң арасында түркүйә қос^ұлұб̊ жатčа// әзірб̊айжаң ͡ ғос^ұлұб̊ жатčа// бұл түркү мемлекеттерінің бірлігі↓/// ↑йағній ͡б̊іздер ^уосұндай әртүрлү дәрежедегі/ бізд'әйтеуүр қорғап ^уот^ұратын// бізді ͡ғамтып ^уот^ұратын ^уосұндай үлкөндү кіш^іл'ұйұмдардың барлығына мүшө ͡б̊олұуұмұз ͡герек↓/// ↑^уонұң сыртында/ біздер айтпақ̊шы/ ыйслам бірлігі ^йел^інің мүшөсүміз↓/// ↑құдайға шүкүр/ ^йенді мем біздің ^йелімізде палестійнді ͡ғолдайтын жүз мыңдығ мійтійңг көргөн жоқпұн// бірен саран адам болмаса↓/// ↑жаңа сіз айтып қалдыңыз ғой// қазақ̊стаң ͡ ғырғысстансыз ͡б̊арлығ мәселесін шеш'алмайд // немесе қырғысстаң ͡ ғазақ̊стансыз// жалпы ^уорт'азыйа мемлекеттеріне қатысты↓///	- Жалпы, шындап келетін болсақ, осы Орта Азияның бес мемлекеті - бір ағза. Біз ешбір мәселені қазақ өзбексіз, өзбек қазақсыз шеше алмайд. Қырғыз да бізсіз ешбір мәселесін шеше алмайд. Тәжік те солай, түркімен де солай. Енді бұның арасында Түркия қосылып жатса, Әзірбайжан қосылып жатса, бұл - түркі мемлекеттерінің бірлігі. Яғни, біздер, осындай әртүрлі дәрежедегі бізді, әйтеуір, қорғап отыратын, бізді қамтып отыратын осындай үлкенді-кішілі ұйымдардың барлығына мүше болуымыз керек. Оның сыртында, біздер айтпақшы, Ислам бірлігі елінің мүшесіміз. Құдайға шүкір, енді мен біздің елімізде Палестинді қолдайтын 100 мыңдық митинг көрген жоқпын, бірен-саран адам болмаса. -Жаңа сіз айтып қалдыңыз ғой, Қазақстан Қырғызстансыз барлық мәселесін шеше алмайд немесе Қырғызстан Қазақстансыз, жалпы Орта Азия мемлекеттеріне қатысты.
Айдос Сарым	↑бұл сөзіңізді ^йертең/ кей азаматтар тәуелсіз мемлекеттердің тәуелсіздігіне күмән келтірүу деп қарамайды ма↓/// ↑жоқ/ ^йенді қараңызшы/ і і бүгінгі күні ^йеуропа ^йелдерінің бәрі тәуелсіз мемлекеттер деп айтайық̊шы↓/// ↑чехійа ͡б̊ар үлкен/ а кішкентай/ үлкен германійа ͡б̊ар// үлкен полша ͡б̊ар// кішкентай словенійа ͡б̊ар// құп құттақандай ватійкан бар// монако ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар↓/// ↑бірақ бәрі ͡б̊ір ͡б̊ірімен хаб̊арлас// және ͡б̊ір ͡б̊ір^іне тәуелді↓/// ↑тіпті қазір ^йеуроодақта вета прійнсійпі ͡б̊ар↓/// ↑кішкентай ғана/ мысал'үшін ^ілйүук̊сембүург үлкен ійдейаны тоқтатып тастайтын мүмкіндігі ͡б̊ар↓/// ↑біздің мысал'үшін / біздің ^йеуроодақпен қарым қат^ынас ^уорнатұуымыздың қыйындығы да сонда↓/// ↑біз тек қана ^йеуроодақтың басшыларымен ғана ^йемес// сонда кіріп жатқан жыйырма жеті ^йелмен де дұрыс қарым қат^ынаста ͡б̊олұуымыз керек↓///	↑бұл сөзүңүзді ^йертең/ кей азаматтар тәуөлсүз мемлекеттердің тәуөлсүздүгіне ͡гүмәң ͡ гелтірүу деп қарамайды ма↓/// ↑жоқ/ ^йенді ͡ғараңышшы/ і і бүгүңгү күнү ^йеуропа ^йелдерінің бәрі тәуөлсүз мемлекеттер деб̊ ͡айтайық̊шы↓/// ↑чехійә ͡б̊ар үлкөн/ а кішкентай/ үлкөн германыйа ͡б̊ар// үлкөм польша ͡б̊ар// кішкентай словенійә ͡б̊ар// құп құттақандай ватыйкам бар// монако ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар↓/// ↑бірақ ͡пәрі ͡б̊ір ͡б̊ірімен хаб̊арлас// және ͡б̊ір ͡б̊ір^іне тәуөлдү↓/// ↑тіпті ͡ғазір ^йеуроодақта вета прійнсійпі ͡б̊ар↓/// ↑кішкентай ғана/ мысал'үшүн ^ілйүук̊сөмбүург үлкөн ійдейәны тоқтатып тастайтын мүмкүндүгі ͡б̊ар↓/// ↑біздің мысал'үшүн / біздің ^йеуроодақпең ͡ ғарым қат^ынас ^уорнатұуұмұздұң ͡ғыйындығы да сонда↓/// ↑біз тек қана ^йеуроодақтың башшыларымен ғана ^йемес// сонда ͡гіріб̊ жатқан жыйырма жеті ^йелмен де дұрұс қарым қат^ынаста ͡б̊олұуұмұз ͡герек↓///	- Бұл сөзіңізді ертең кей азаматтар тәуелсіз мемлекеттердің тәуелсіздігіне күмән келтіру деп қарамайды ма? -Жоқ, енді қараңызшы, і-і бүгінгі күні Еуропа елдерінің бәрі тәуелсіз мемлекеттер деп айтайықшы. Чехия бар үлкен, а кішкентай, үлкен Германия бар, үлкен Польша бар, кішкентай Словения бар, құп-құттақандай Ватикан бар, Монако бар, басқасы бар. Бірақ бәрі бір-бірімен хабарлас және бір-біріне тәуелді. Тіпті қазір Еуроодақта Вета принципі бар. Кішкентай ғана, мысалы үшін, Люксембург үлкен идеяны тоқтатып тастайтын мүмкіндігі бар. Біздің, мысалы үшін, біздің Еуроодақпен қарым-қатынас орнатуымыздың қиындығы да сонда. Біз тек қана Еуроодақтың басшыларымен ғана емес, сонда кіріп жатқан 27 елмен де дұрыс қарым-қатынаста болуымыз керек.
Айдос Сарым	↑мүмкіндігінше жаңағы/ ^уолардың басшыларын шақырұуымыз керек↓/// ↑^уолардың басшыларымен үлкен болсын// кіші ͡б̊олсын// тіпті саудаларымыз жыйырма мійлійон доллар ͡б̊олса да кездесіп↓/// ↑^уондай ^йелдер де ͡б̊ар↓/// ↑^ұуағдаласұу керек↓/// ↑ ^ұуағдаласұу керек// сөйлесүу керек// қолын ұстау керек// сіз мықтысыз/ кереметčіз деп әңгім'айтұу керек↓/// ↑бұл ^уоның канференсійасында ͡б̊олсын// ^уобсенің канференсійасында ͡б̊олсын бәріб̊ір↓/// ↑ үлкен кіші деген жоқ↓/// ↑бәріміз де тәуелдіміз// абсолйұутті тәуелді ^йел жоқ↓/// ↑тәуелсіз↓/// ↑тәуелсіз↓/// ↑ ақ̊ш мек̊сійкаға тәуелді ме↓/// ↑ашық айтпайд↓/// ↑жоқ/ ^йенді ͡б̊ылай қарасақ↓/// ↑бүкүл әлем ақ̊шты тәуелсіз көред↓/// ↑ былай қарасақ/ ақ̊ш/ жоқ/ ақ̊ш кез келген ^йелді ͡б̊омбалап тастайтын мүмкіндігі ͡б̊ар↓/// ↑бірақ ұл'амерійкан қорғанын жасап жатыр↓/// ↑і і мек̊сійканың наркокартерлерімен күресіп жатыр// мек̊сійк'арқылы ^уөтетін бүкүл мійгранттардың бәрімен күресіп жатыр↓///	↑мүмкүндүгінше жаңағы/ ^уолардың башшыларын шақырұуұмұз ͡герек↓/// ↑^уолардың башшыларымен үлкөм болсұн// кіші ͡б̊олсұн// тіпті саудаларымыж жыйырма мыйлыйон доллар ͡б̊олса да ͡гездесіп↓/// ↑^уондай ^йелдер де ͡б̊ар↓/// ↑^ұуағдаласұу ͡герек↓/// ↑ ^ұуағдаласұу ͡герек// сөйлөсүу ͡герек// қолұн ұстау ͡герек// сіз мықтысыз/ кереметčіз деб̊ ͡әңгім'айтұу керек↓/// ↑бұл ^уоның ͡гонференсійәсында ͡б̊олсұн// ^уобсенің ͡гонференсійәсында ͡б̊олсұм бәріб̊ір↓/// ↑ үлкөң ͡ гіші деген жоқ↓/// ↑бәріміз де тәуөлдүмүз// абсолйұуттү тәуөлдү ^йел жоқ↓/// ↑тәуөлсүз↓/// ↑тәуөлсүз↓/// ↑ ақ̊ш мек̊сійкаға тәуөлдү ме↓/// ↑ашығ айтпайд↓/// ↑жоқ/ ^йенді ͡б̊ылай ͡ғарасақ↓/// ↑бүкүл әлем ақ̊шты тәуөлсүз ͡гөрөд↓/// ↑ былай ͡ғарасақ/ ақ̊ш/ жоқ/ ақ̊ш кез ͡гелген ^йелді ͡б̊омбалап тастайтын мүмкүндүгі ͡б̊ар↓/// ↑бірағ ұл'амерійкан қорғанын жасаб̊ жатыр↓/// ↑і і мек̊сійканың наркокартерлерімең ͡ гүрөсүб̊ жатыр// мек̊сійк'арқылы ^уөтөтүм бүкүл мыйгранттардың бәрімең ͡ гүрөсүб̊ жатыр↓///	- Мүмкіндігінше, жаңағы, олардың басшыларын шақыруымыз керек. Олардың басшыларымен үлкен болсын, кіші болсын, тіпті саудаларымыз 20 миллион доллар болса да кездесіп. Ондай елдер де бар. - Уағдаласу керек. - Уағдаласу керек, сөйлесу керек, қолын ұстау керек, «Сіз мықтысыз, кереметсіз» деп әңгіме айту керек. Бұл ОНН конференциясында болсын, ОБСЕ-нің конференциясында болсын, бәрібір. Үлкен-кіші деген жоқ. Бәріміз де тәуелдіміз, абсолютті тәуелді ел жоқ. - Тәуелсіз. - Тәуелсіз. АҚШ Мексикаға тәуелді ме? - Ашық айтпайд. - Жоқ, енді былай қарасақ... - Бүкіл әлем АҚШ-ты тәуелсіз көред. - Былай қарасақ, АҚШ, жоқ, АҚШ кез келген елді бомбалап тастайтын мүмкіндігі бар. Бірақ Ұлы Американ қорғанын жасап жатыр. І-і Мексиканың наркокартерлерімен күресіп жатыр, Мексика арқылы өтетін бүкіл мигранттардың бәрімен күресіп жатыр.
Айдос Сарым	↑күні түні сұрайтыны мек̊сійкадан// сендерге жұмыс ^уорнын жасап берейік// зауыт čоғып берейік// сендер анау мійгранттарды ͡б̊ірдеңе қылыңдаршы дейтін әңгіме↓/// ↑^уол тәуелділік пе/ тәуелсіздік пе↓/// ↑бұл ^уөт'алпауыт мемлекеттің жанындағы/ сіз айтып ^уөткендей кішкентай мемлекетке нұсқау ^йемес пе↓/// ↑жоқ/ бір жағ^ынан нұсқау↓/// ↑ал бірақ ^йекінші жағ^ынан/ ^уол да тәуелділік қой↓/// ↑қарап ^уот^ұрыңызшы/ мінекей кеше ғана мысал'үшін // мен білсем// ^йеуро ^уодақтың ^уөзінде кешег'ійзраійлдегі жағдайдан кейін сайасатын/ әс^іресе мійграсійалық̊ сайасатын күрт ^уөзгертейін деп жатыр↓/// ↑кеше германій'үкіметі айтты// ^йенд'азаматтық берүу дегенді қыйындатамыз↓/// ↑кімді ͡б̊олса/ соны шақырмаймыз// кейб̊ір ^йелдердің азаматтарын мүлдем қаб̊ылдамаймыз дегенге дейін әңгім'айтып қалд↓/// ↑бұны және германійада парламентте ^уотырған партыйалар арасындағы жалпы келісім деп айтұу керек↓///	↑күнү түнү сұрайтыны мек̊сійкадан// сендерге жұмұс ^уорнұн жасап ͡перейік// зауұт čоғұп ͡перейік// сендер анау мыйгранттарды ͡б̊ірдеңе қылыңдаршы дейтін әңгіме↓/// ↑^уол тәуөлдүлүк пе/ тәуөлсүздүк пе↓/// ↑бұл ^уөт'алпауұт мемлекеттің жанындағы/ сіз айтып ^уөткөндөй ͡гішкентай мемлекетке нұсқау ^йемес пе↓/// ↑жоқ/ бір жағ^ынан нұсқау↓/// ↑ал бірақ ^йекінші жағ^ынан/ ^уол да тәуөлдүлүк қой↓/// ↑қарап ^уот^ұрұңышшы/ мінекей ͡геше ғана мысал'үшүн // мем білсем// ^йеуро ^уодақтың ^уөзүндө кешег'ыйзраилдегі жағдайдаң ͡ гейін сайасатын/ әс^іресе мыйграсыйалық̊ сайасатың ͡ гүрт ^уөзгөртөйін деб̊ жатыр↓/// ↑кеше германый'үкүмөті айтты// ^йенд'азаматтық берүу дегенді ͡ғыйындатамыз↓/// ↑кімді ͡б̊олса/ сонұ шақырмаймыз// кейб̊ір ^йелдердің азаматтарын мүлдөм қаб̊ылдамаймыз дегеңге дейін әңгім'айтып қалд↓/// ↑бұнұ және германыйада парламентте ^уотұрғам партыйалар арасындағы жалпы ͡гелісім деб̊ ͡айтұу ͡герек↓///	- Күні-түні сұрайтыны Мексикадан: «Сендерге жұмыс орнын жасап берейік, зауыт соғып берейік, сендер анау мигранттарды бірдеңе қылыңдаршы» дейтін әңгіме. Ол тәуелділік пе, тәуелсіздік пе? - Бұл өте алпауыт мемлекеттің жанындағы, сіз айтып өткендей, кішкентай мемлекетке нұсқау емес пе? - Жоқ, бір жағынан - нұсқау. Ал бірақ, екінші жағынан, ол да тәуелділік қой. Қарап отырыңызшы, мінекей, кеше ғана, мысалы үшін, мен білсем, Еуро одақтың өзінде кешегі Израильдегі жағдайдан кейін саясатын, әсіресе миграциялық саясатын күрт өзгертейін деп жатыр. Кеше Германия үкіметі айтты: «Енді азаматтық беру дегенді қиындатамыз. Кімді болса, соны шақырмаймыз, кейбір елдердің азаматтарын мүлдем қабылдамаймыз» дегенге дейін әңгіме айтып қалд. Бұны және Германияда парламентте отырған партиялар арасындағы жалпы келісім деп айту керек.
Айдос Сарым	↑германыйаның ^уоңшылдар'айтад // бұл аз нақты ^йелдерінің атын атап// афрійкадан/ азійадан вообшше ^йешқ̊ашан ^йешқ̊андай мійгрант қаб̊ылдамаймыз// тіпті тұурійст кіргізб̊ейміз дегенге дейін әңгім'айтып жатыр ^уоңшыл күштері↓/// ↑бірақ бұл соңғы ͡б̊ір айдың ішінде ͡б̊олған әңгіме↓/// ↑^йең бейб̊іт/ ^йекінші дүнійежүзілік̊ соғысты ͡б̊ас^ынан ^уөткерген германійаның қорғаныс мійнійстр'айтып жатыр// германійа жақын арада соғысқа дайын болұу керек деп ^уотыр// ^уоның ішінде терорійстік̊ соғысқа↓/// ↑кеше көрдік// қар^ұуланған мың ійдійот ійзраійлдің быт ш̆ытын шығард↓/// ↑быт ш̆ытын шығард↓/// ↑қолдарынд'автомат / гранатомйот/ басқа ^йешқ̊андай ұшақ ^йештеңесі/ верталйоті ^йештеңесі жоқ↓/// ↑германійада да ^уондай жағдай болұуы мүмкін// франсійада да ^уондай жағдай болұуы мүмкін↓///	↑германыйаның ^уоңшұлдар'айтад // бұл аз нақты ^йелдерінің атын атап// афрыйкадан/ азыйадан вообшше ^йешқ̊ашан ^йешқ̊андай мыйгрант қаб̊ылдамаймыз// тіпті тұурійст кіргізб̊ейміз дегеңге дейін әңгім'айтып жатыр ^уоңшұл ͡гүштөрү↓/// ↑бірақ ͡пұл соңғұ ͡б̊ір айдың ішінде ͡б̊олған әңгіме↓/// ↑^йең бейб̊іт/ ^йекінші дүнүйөжүзүлүк̊ соғұстұ ͡б̊ас^ынан ^уөткөргөн германыйаның ͡ғорғаныс мійнійстр'айтып жатыр// германыйа жақын арада соғұсқа дайым болұу ͡герек деп ^уотұр// ^уонұң ішінде терорұйстік̊ соғұсқа↓/// ↑кеше ͡гөрдүк// қар^ұулаңған мың ійдійот ійзраійлдің быт ш̆ытын шығард↓/// ↑быт ш̆ытын шығард↓/// ↑қолдарынд'автомат / гранатомйот/ басқа ^йешқ̊андай ұшақ ^йештеңесі/ верталйоті ^йештеңесі жоқ↓/// ↑германыйада да ^уондай жағдай болұуұ мүмкүн// франсыйада да ^уондай жағдай болұуұ мүмкүн↓///	- Германияның оңшылдары айтад: «Бұл аз, нақты елдерінің атын атап, Африкадан, Азиядан вообще ешқашан ешқандай мигрант қабылдамаймыз, тіпті турист кіргізбейміз» дегенге дейін әңгіме айтып жатыр оңшыл күштері. Бірақ бұл соңғы бір айдың ішінде болған әңгіме. Ең бейбіт, екінші дүниежүзілік соғысты басынан өткерген Германияның қорғаныс министрі айтып жатыр: «Германия жақын арада соғысқа дайын болу керек» деп отыр, оның ішінде террористік соғысқа. Кеше көрдік, қаруланған 1000 идиот Израильдің быт-шытын шығард. Быт-шытын шығард. Қолдарында автомат, гранатомёт, басқа ешқандай ұшақ ештеңесі, вертолеті ештеңесі жоқ. Германияда да ондай жағдай болуы мүмкін, Францияда да ондай жағдай болуы мүмкін.
Айдос Сарым	↑бағана сіз айтып қалдыңыз ғой// қазір жалп'әлемде ^йешқ̊андай жаңағы/ сійтата келтірдіңіз// тәртіп жоқ дегендей// ^йереже жоқ дегендей↓/// ↑бірақ ^уос'әлде соңғы кезд'әлемдегі сайасый ахұуалдар ұушығып кетті ме↓/// ↑бір ковійдке дейін бір/ қандай да ͡б̊ір ^йереже ͡б̊ар секілді ^йеді ғой әлемде↓/// ↑жоқ↓/// ↑біріншіден/ ковійдтің қазір ^йенді мен ^уоқып жүрген халықаралық жұурналдар ͡б̊ар// дійпломатійалық жұурналдар/ фійлософійалық жұурналдар/ і і ^іресейдікі ͡б̊олсын// ^йевропаныкі ͡б̊олсын// ақ̊штікі ͡б̊олсын// ^ылатын амерійкасының да кейб̊ір сарап̊шылары↓/// ↑біздің айналамыз тыныш ^йед↓/// ↑азыйаның несін қарап қойам↓/// ↑жалпы ковійдтің адам ағзасына/ денсаулығына/ денсаулық жүйесіне тійгізген кеселінен/ кес^ірінен бетер ͡б̊ір фійлософійалық және псійхологійалық бір үлкен залалы ͡б̊олд деп айтып жатыр↓/// ↑^ірестарт болд'адамзатқа деп↓///	↑бағана сіз айтып қалдыңыз ғой// қазір жалп'әлемде ^йешқ̊андай жаңағы/ сыйтата ͡гелтірдіңіз// тәртіб̊ жоғ ͡дегендей// ^йереже жоғ ͡дегендей↓/// ↑ бірақ ^уос'әлде соңғұ ͡гезд'әлемдегі сайасый ахұуалдар ұушұғұп кетті ме↓/// ↑бір ͡говұйдке дейім бір/ қандай да ͡б̊ір ^йереже ͡б̊ар секілді ^йеді ғой әлемде↓/// ↑жоқ↓/// ↑біріншіден/ ковұйдтің ͡ғазір ^йенді мен ^уоқұб̊ жүргөн халықаралығ жұурналдар ͡б̊ар// дійпломатыйалығ жұурналдар/ фыйлософұйалығ жұурналдар/ і і ^іресейдікі ͡б̊олсұн// ^йевропаныкі ͡б̊олсұн// ақ̊штікі ͡б̊олсұн// ^ылатын амерійкасының да ͡гейб̊ір сарап̊шылары↓/// ↑біздің айналамыз тыныш ^йед↓/// ↑азыйаның несің ͡ ғарап қойам↓/// ↑жалпы ͡говұйдтің адам ағзасына/ денсаулұғұна/ денсаулұғ жүйөсүне тійгізгең ͡ геселінен/ кес^ірінем бетер ͡б̊ір фыйлософұйалығ және псыйхологұйалық ͡пір үлкөн залалы ͡б̊олд деб̊ ͡айтыб̊ жатыр↓/// ↑^ірестарт ͡полд'адамзатқа деп↓///	- Бағана сіз айтып қалдыңыз ғой, қазір жалпы әлемде ешқандай, жаңағы, цитата келтірдіңіз: «тәртіп жоқ» дегендей, «ереже жоқ» дегендей. Бірақ осы, әлде соңғы кезде әлемдегі саяси ахуалдар ушығып кетті ме? Бір ковидке дейін бір, қандай да бір ереже бар секілді еді ғой, әлемде? - Жоқ. Біріншіден, ковидтің, қазір енді мен оқып жүрген халықаралық журналдар бар, дипломатиялық журналдар, философиялық журналдар, і-і Ресейдікі болсын, Европаныкі болсын, АҚШ-тыкі болсын, Латын Америкасының да кейбір сарапшылары... - Біздің айналамыз тыныш ед. - Азияның несін қарап қоям. Жалпы, ковидтің адам ағзасына, денсаулығына, денсаулық жүйесіне тигізген кеселінен, кесірінен бетер бір философиялық және психологиялық бір үлкен залалы болд деп айтып жатыр. - Рестарт болды адамзатқа деп.
Айдос Сарым	↑бір жағ^ынан ^ірестарт болды// ^йекінші жағ^ынан адам ^уөм^үрінің құны күрт төмендеп кетті↓/// ↑біз ͡б̊әріміз де ^йегер ^йертең құдай сақтасын// басымызға ͡б̊ір астероійд түссінші// біз ͡б̊ілмеген// біздің астрономдар ͡б̊айқамай қалған↓/// ↑біздің ^уөм^үріміздің/ армандап жүрген шарұуаларымыздың/ гүлдеген планетамыздың/ аспаннан/ космостан қараған кезде// әп әдем'айналып жүрген планетамыздың быт ш̆ыты шығад↓/// ↑ішінде мысық та қалмайд// тарақан да қалмайд// адам ^йенді ^уөзімен ^уөзі қалмайд↓/// ↑мына пүутійндердің/ басқалардың айтқан сөздері ͡б̊ар ғой// түб̊і ͡б̊әріміз ^уөлеміз ғой// ^уорыс болмаса// ^уонд'әлемнің не керегі ͡б̊ар↓/// ↑бомбаны жарып жіб̊ереміз деп қорқытып жүргені де↓/// ↑мысал'үшін мен бала кезімде// нартай ^йенді сең көрген жоқ̊ шығарсың// мен бала кезімде мектепте ^уоқыдым↓/// ↑мектепте ͡б̊ізді калашнійков автоматын жіййүуд'үйрететін // пратійвогаз кіййүуд'үйрететін ↓///	↑бір жағ^ынан ^ірестарт ͡полдұ// ^йекінші жағ^ынан адам ^уөм^үрүнің ͡ғұнұ ͡гүрт төмөндөп кетті↓/// ↑біз ͡б̊әріміз де ^йегер ^йертең ͡ғұдай сақтасын// басымызға ͡б̊ір астероійд түссүншү// біз ͡б̊ілмеген// біздің астрономдар ͡б̊айқамай ͡ғалған↓/// ↑біздің ^уөм^үрүміздің/ армандаб̊ жүргөн шарұуаларымыздың/ гүлдөгөм планетамыздың/ аспаннан/ космостаң ͡ ғарағаң ͡ гезде// әб̊ ͡әдем'айналып жүргөм планетамыздың быт ш̆ыты шығад↓/// ↑ішінде мысық та ͡ғалмайд// тарақан да ͡ғалмайд// адам ^йенді ^уөзүмөн ^уөзү қалмайд↓/// ↑мына пүутійндердің/ басқалардың айтқан сөздөрү ͡б̊ар ғой// түб̊ү ͡б̊әріміз ^уөлөмүз ғой// ^уорұс ͡полмаса// ^уонд'әлемнің не ͡герегі ͡б̊ар↓/// ↑бомбаны жарыб̊ жіб̊ереміз деп қорқұтұб̊ жүргөнү де↓/// ↑мысал'үшүн мем бала ͡гезімде// нартай ^йенді сең гөргөн жоқ̊ шығарсың// мем бала ͡гезімде мектепте ^уоқұдұм↓/// ↑мектепте ͡б̊ізді ͡галашныйков автоматын жіййүуд'үйрөтөтін // пратыйвогаз ͡гіййүуд'үйрөтөтін ↓///	- Бір жағынан, рестарт болды, екінші жағынан, адам өмірінің құны күрт төмендеп кетті. Біз бәріміз де егер ертең, құдай сақтасын, басымызға бір астероид түссінші, біз білмеген, біздің астрономдар байқамай қалған. Біздің өміріміздің, армандап жүрген шаруаларымыздың, гүлдеген планетамыздың, аспаннан, космостан қараған кезде әп-әдемі айналып жүрген планетамыздың быт-шыты шығад. Ішінде мысық та қалмайд, тарақан да қалмайд, адам енді өзімен-өзі қалмайд. Мына Путиндердің, басқалардың айтқан сөздері бар ғой: “Түбі бәріміз өлеміз ғой, орыс болмаса, онда әлемнің не керегі бар? Бомбаны жарып жібереміз” деп қорқытып жүргені де. Мысалы үшін, мен бала кезімде, Нартай енді сен көрген жоқ шығарсың, мен бала кезімде мектепте оқыдым. Мектепте бізді Калашников автоматын жиюді үйрететін, противогаз киюді үйрететін.
Айдос Сарым	↑біздің алматыдағы нөмір ^уон ^йекінші мектептің бір сыртындағы// үлкен бір алаң фұутбол алаңы↓/// ↑бір фұутбол алаңы↓/// ↑сол фұутбол алаңынан үлкенірек// ^уокоптар қазылған алаң болатын↓/// ↑сол жерде ͡б̊ізді мынадай бір кійлограмдық граната ^ылақтырұуд'үйрететін // ы ы атом бомбасы түссе// қайда тығылұу керек деген сыйақты нәрсен'үйрететін ↓/// ↑біз соған қайтадан келіп жатқан сыйақтымыз↓/// ↑қорқынышты↓/// ↑мен бала кезімізде ^уосымызб̊ен ^уөстік↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑байағыда ы ы ^уол әнді қазір жастар ͡б̊ілмейтін шығар// ы ы жаңағы ͡б̊еу қарлығаш/ қарлығаш↓/// ↑атом бомбасын жаңағы/ теңіздің ар жағ^ын'алып қаш деген сыйақт'әндердің хормен айтатынбыз↓/// ↑демек ы ы сіздің сөзіңізше// әлемдік̊ сайасатта қазір ^йереже жоқ↓/// ↑ бітті↓/// ↑^уос^ұны түс^үніңіздер↓/// ↑бұрынғы ^йережелерді қайта қарауға деген талпыныс бар↓/// ↑жақ̊сы↓///	↑біздің алматыдағы нөмүр ^уон ^йекінші мектептің бір сыртындағы// үлкөм бір алаң фұутпол алаңы↓/// ↑бір фұутпол алаңы↓/// ↑сол фұутпол алаңынан үлкөнүрек// ^уокоптар ͡ғазылған алаң болатын↓/// ↑сол жерде ͡б̊ізді мынадай бір ͡гыйлограмдық граната ^ылақтырұуд'үйрөтөтін // ы ы атом бомбасы түссө// қайда тығылұу ͡герек деген сыйақты нәрсен'үйрөтөтін ↓/// ↑біс соғаң ͡ ғайтадаң ͡ геліб̊ жатқан сыйақтымыз↓/// ↑қорқұнұшты↓/// ↑мем бала ͡гезімізде ^уосұмұзб̊ен ^уөстүк↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑байағыда ы ы ^уол әнді ͡ғазір жастар ͡б̊ілмейтін шығар// ы ы жаңағы ͡б̊еу ͡ғарлығаш/ қарлығаш↓/// ↑атом бомбасын жаңағы/ теңіздің ар жағ^ын'алып қаш деген сыйақт'әндердің хормен айтатымбыз↓/// ↑демек ы ы сіздің сөзүңүшше// әлемдік̊ сайасатта ͡ғазір ^йереже жоқ↓/// ↑бітті↓/// ↑^уос^ұнұ түс^үнүңіздер↓/// ↑бұрұңғұ ^йережелерді ͡ғайта ͡ғарауға деген талпыныс ͡пар↓/// ↑жақ̊сы↓///	- Біздің Алматыдағы №12 мектептің бір сыртындағы үлкен бір алаң -футбол алаңы. Бір футбол алаңы. Сол футбол алаңынан үлкенірек окоптар қазылған алаң болатын. Сол жерде бізді мынадай бір килограммдық граната лақтыруды үйрететін, ы-ы атом бомбасы түссе, қайда тығылу керек деген сияқты нәрсені үйрететін. Біз соған қайтадан келіп жатқан сияқтымыз. - Қорқынышты. - Мен бала кезімізде осымызбен өстік. - Жақсы. - Баяғыда, ы-ы ол әнді қазір жастар білмейтін шығар, ы-ы жаңағы, “Беу қарлығаш, қарлығаш! Атом бомбасын, жаңағы, теңіздің ар жағына алып қаш!” деген сияқты әндердің хормен айтатынбыз. - Демек, ы-ы сіздің сөзіңізше, әлемдік саясатта қазір ереже жоқ. Бітті. Осыны түсініңіздер. - Бұрынғы ережелерді қайта қарауға деген талпыныс бар. - Жақсы
Айдос Сарым	↑бірінші↓/// ↑^йекіншіден ^йенді мын'әлемнің ішінде/ ^йенд'әлемнің ішінде/ демек біздің әс^ірес'әлеуметтік желіде/ ұукраійн тарапын қолдайтын жел^ілерде// пұутійн таз'ақымақ ^йекен// ^іресей элійтасы таз'ақымақ ^йекен деген дақпырт бар↓/// ↑мен білсем// ^йенді ^уорыстың↓/// ↑^уотандық телеграм барлығында солай деп жазады ғой↓/// ↑^йенді ^уол ^йенді ^йесауысқан дейді// басқа дейді↓/// ↑менің ^уойымша/ ^уол ^уолай ^йемес↓/// ↑^уоның артында ^йенді ^уорыстың да/ ^йеврейдің де мықты ғалымдары ͡б̊ар↓/// ↑шетелд'ағылшын тілінде шығып жатқан мықты кітаптар ͡б̊ар↓/// ↑сергей медведев деген бар// алек̊сандр ^іреткійн деген бар↓/// ↑бұрынғы ^іресей азаматтары/ қазір шетелдің ^йең мықты гарвард немесе ^йевропаның берлійн үунійверсійтеттерінде саб̊ақ беріп жүрген// азаматтарының кітаптары шығып жатыр көптеп↓///	↑бірінші↓/// ↑^йекіншіден ^йенді мын'әлемнің ішінде/ ^йенд'әлемнің ішінде/ демек біздің әс^ірес'әлеумөттүк желіде/ ұукраійн тарапың ͡ ғолдайтын жел^ілерде// пұутійн таз'ақымақ ^йекен// ^іресей элыйтасы таз'ақымақ ^йекен деген дақпырт ͡пар↓/// ↑мем білсем// ^йенді ^уорұстұң↓/// ↑^уотандық телеграм барлығында солай деб̊ жазады ғой↓/// ↑^йенді ^уол ^йенді ^йесауұсқан дейді// басқа дейді↓/// ↑менің ^уойұмша/ ^уол ^уолай ^йемес↓/// ↑^уонұң артында ^йенді ^уорұстұң да/ ^йеврейдің де мықты ғалымдары ͡б̊ар↓/// ↑шетелд'ағылшын тілінде шығыб̊ жатқан мықты ͡гітаптар ͡б̊ар↓/// ↑сергей медведев дегем бар// алек̊сандр ^іреткійн дегем бар↓/// ↑бұрұңғұ ^іресей азаматтары/ қазір шетелдің ^йең мықты гарвард немесе ^йевропаның берлійн үунійверсійтеттерінде саб̊ақ ͡періб̊ жүргөн// азаматтарының ͡гітаптары шығыб̊ жатыр ͡гөптөп↓///	- Бірінші. Екіншіден, енді мына әлемнің ішінде, енді әлемнің ішінде, демек, біздің, әсіресе, әлеуметтік желіде, украин тарапын қолдайтын желілерде “Путин таза ақымақ екен, Ресей элитасы таза ақымақ екен” деген дақпырт бар. Мен білсем, енді орыстың... - Отандық телеграмм, барлығында солай деп жазады ғой. - Енді, ол енді есауысқан дейді, басқа дейді. Менің ойымша, ол олай емес. Оның артында, енді орыстың да, еврейдің де мықты ғалымдары бар. Шетелде ағылшын тілінде шығып жатқан мықты кітаптар бар. Сергей Медведев деген бар, Александр Реткин деген бар. Бұрынғы Ресей азаматтары, қазір шетелдің ең мықты Гарвард немесе Европаның Берлин университеттерінде сабақ беріп жүрген азаматтарының кітаптары шығып жатыр көптеп.
Айдос Сарым	↑бұны ^уөк^үнішке ^уорай/ біздің ійнтернетш̆ілер ^уоқымайд↓/// ↑бірақ ^уоқысаңыз ^уолар айтад// бәрі ͡б̊із айтқандай ^уоңай шарұуа ^йемес ^йекен↓/// ↑бүгінг'ұукраійна соғысының бір себ̊еб̊інің бірі// пұутійн соңғы ^уон жылда/ ^уон бес жылда ^уөзгерген// батыс басқа ^йелдерге танып берүуге тырысқан сайасатты қайта қарауға деген ұмтылыс деп ^йесептейд↓/// ↑мысал'үшін клійматійческій әңгіме// мына парійж келісімі ͡б̊олды↓/// ↑мысал'үшін пұутійн/ ^уосы кезге ^йесіңізде ͡б̊олса// ^уон бес/ жыйырма жыл бұрын айтатын// алдағы ^ұуақытта газпром әлемдегі ^йең үлкен кампанійағ'айналад ↓/// ↑^уоның жаңағы құны ͡б̊ір трійлійон доллардан асад↓/// ↑біз ^уөмір ͡б̊ақый әлемді мұнаймен және газб̊ен қамтамасыз ^йетіп ^уот^ұрамыз↓/// ↑сол арқылы ^іресей де/ біз де ͡б̊айып ^уот^ұрамыз↓/// ↑бұл мәңгі ͡б̊ақый ^уөзгермейтін әңгіме дед↓///	↑бұнұ ^уөк^үнүшке ^уорай/ біздің ійнтернетш̆ілер ^уоқұмайд↓/// ↑бірақ ^уоқұсаңыз ^уолар айтад// бәрі ͡б̊із айтқандай ^уоңай шарұуа ^йемес ^йекен↓/// ↑бүгүңг'ұукраійна соғұсұның бір себ̊еб̊інің бірі// пұутійн соңғұ ^уон жылда/ ^уом беш ͡ шылда ^уөзгөргөн// батыс ͡пасқа ^йелдерге таңып ͡перүугө тырысқан сайасатты қайта ͡ғарауға деген ұмтұлұс ͡теп ^йесептейд↓/// ↑мысал'үшүн клыйматыйческій әңгіме// мына парыйж келісімі ͡б̊олдұ↓/// ↑мысал'үшүн пұутійн/ ^уосұ ͡гезге ^йесіңізде ͡б̊олса// ^уом бес/ жыйырма жыл бұрұн айтатын// алдағы ^ұуақытта газпром әлемдегі ^йең үлкөң ͡гампаныйағ'айналад ↓/// ↑^уонұң жаңағы құнұ ͡б̊ір трыйлыйон доллардан асад↓/// ↑біз ^уөмүр ͡б̊ақый әлемді мұнаймен және газб̊ең ͡ ғамтамасыз ^йетіп ^уот^ұрамыз↓/// ↑сол арқылы ^іресей де/ біз де ͡б̊айып ^уот^ұрамыз↓/// ↑бұл мәңгі ͡б̊ақый ^уөзгөрмөйтін әңгіме дед↓///	- Бұны, өкінішке орай, біздің интернетшілер оқымайд. Бірақ оқысаңыз, олар айтад: “Бәрі біз айтқандай оңай шаруа емес екен. Бүгінгі Украина соғысының бір себебінің бірі - Путин соңғы он жылда, он бес жылда өзгерген, Батыс басқа елдерге таңып беруге тырысқан саясатты қайта қарауға деген ұмтылыс деп есептейд. Мысалы үшін, климатический әңгіме - мына Париж келісімі болды. Мысалы үшін, Путин, осы кезге есіңізде болса, 15-жиырма жыл бұрын айтатын: «Алдағы уақытта «Газпром» әлемдегі ең үлкен компанияға айналад. Оның, жаңағы, құны бір триллион доллардан асад. Біз өмір бақи әлемді мұнаймен және газбен қамтамасыз етіп отырамыз. Сол арқылы Ресей де, біз де байып отырамыз. Бұл мәңгі бақи өзгермейтін әңгіме» дед.
Айдос Сарым	↑^іресейдің газы ͡б̊олмаса// ^йеуроодақ қараң қалад// қатып ^уөлед// жылы сұуға жұуын'алмай жаңағы шіріп/ бійттеп/ жаңағы ^уөлед деген сыйақт'әңгімелерді көп айтатын↓/// ↑^йенді соғыс болды// ^йекі жылдың ішінде ^йеуродақтың газ сатып жатқан мемлекеттерінің санын қараңыз// ^іресейдің санын қараңыз// газпромның бағасын қараңыз↓/// ↑йағній ͡б̊атыс пен мына ͡б̊үгінгі ^іресейдің арасындағы қақтығыс// ^уол тек ұукраійн'үшін ғана жүріп жатқан дүнійе ^йемес// бұл дүнійетанымдық̊ соғыс↓/// ↑бұл болашақ әлемнің эканомійкалық моделі қандай болады↓/// ↑^уондағы шійкізаттың ^үрөлі қандай↓/// ↑жалпы дамып кеткен ^йелдер ^йекінші сатыдағы ^іресей сыйақты// біздер сыйақты ͡б̊ізг'ұқ̊сайтын сыйақты шійкізат ^йелдермен қарым қат^ынастарынң қай тұрғыда жүзег'ас^ырады ↓/// ↑біздер ^уосы жүйенің ішінде ͡б̊өлек ^уөзімізге мүмкіндік ал'аламыз ба/ жоқ па↓///	↑^іресейдің газы ͡б̊олмаса// ^йеуроодақ қараң ͡ ғалад// қатып ^уөлөд// жылы сұуға жұуұн'алмай жаңағы шіріп/ бійттеп/ жаңағы ^уөлөд деген сыйақт'әңгімелерді көб̊ ͡айтатын↓/// ↑^йенді соғұс ͡полдұ// ^йекі жылдың ішінде ^йеуродақтың гас сатыб̊ жатқан мемлекеттерінің саның ͡ ғараңыз// ^іресейдің саның ͡ ғараңыз// газпромнұң бағасың ͡ ғараңыз↓/// ↑йағній ͡б̊атыс пен мына ͡б̊үгүңгү ^іресейдің арасындағы қақтығыс// ^уол тег ұукраійн'үшүн ғана жүрүб̊ жатқан дүнүйө ^йемес// бұл дүнүйөтанымдық̊ соғұс↓/// ↑бұл болашағ әлемнің эканомұйкалығ моделі ͡ғандай болады↓/// ↑^уондағы шійкізаттың ^үрөлү қандай↓/// ↑жалпы дамып кеткен ^йелдер ^йекінші сатыдағы ^іресей сыйақты// біздер сыйақты ͡б̊ізг'ұқ̊сайтын сыйақты шійкізат ^йелдермең ͡ ғарым қат^ынастарың ͡ ғай тұрғұда жүзөг'ас^ырады ↓/// ↑біздер ^уосұ жүйөнүң ішінде ͡б̊өлөк ^уөзүмүзге мүмкүндүг ал'аламыз ба/ жоқ па↓///	- Ресейдің газы болмаса, Еуроодақ қараң қалад, қатып өлед, жылы суға жуына алмай, жаңағы, шіріп, биттеп, жаңағы, өлед деген сияқты әңгімелерді көп айтатын. Енді соғыс болды, екі жылдың ішінде Еуродақтың газ сатып жатқан мемлекеттерінің санын қараңыз, Ресейдің санын қараңыз, «Газпромның» бағасын қараңыз. Яғни, батыс пен мына бүгінгі Ресейдің арасындағы қақтығыс - ол тек Украина үшін ғана жүріп жатқан дүние емес, бұл дүниетанымдық соғыс. Бұл болашақ әлемнің экономикалық моделі қандай болады? Ондағы шикізаттың рөлі қандай? Жалпы, дамып кеткен елдер екінші сатыдағы Ресей сияқты, біздер сияқты, бізге ұқсайтын сияқты шикізат елдермен қарым-қатынастарын қай тұрғыда жүзеге асырады? Біздер осы жүйенің ішінде бөлек өзімізге мүмкіндік ала аламыз ба, жоқ па?
Айдос Сарым	↑әлде ͡б̊ізді ͡б̊асымызды сүм^үрейтіп// ^уос'үлкен клұубтың іш^іне кіріп// жұрттың ^йеденін жұуып// полын сып^ырып жүрміз ͡б̊а деген сыйақт'әңгімелер үшін болып жатқан текетірес дейд↓/// ↑айдос мырза/ бірақ ы ы бұған дейіңг'ақпарат құралдарының бәрінде/ жалпы сіздің қазір мынау/ ы ы ұукраійна/ ^іресей арасындағы соғысқа сіз айтқаныңыз үлкен фійлософійағ'айналып кетті↓/// ↑неге↓/// ↑жоқ/ ^йенді негізгі нәрсенің барлығы// үлкен фійлософійа/ қалғанының бәр'ійнтерпретасійа ↓/// ↑^уөйткені ͡б̊ұған дейіңгі соғыстың барлығында ͡б̊үкіл жерд'ақпарат қысқа ғана ғой↓/// ↑^іресей натоның үлкейүуінен қорқып// ұукраійна келүуінен сол үшін шаб̊ұуыл жасад↓/// ↑бітті↓/// ↑^уосымен ақпарат нүкте қой^ұлып келді ғой↓/// ↑^йекі мың төртінші жылы пұутійн натоға ^уөзі сұранған// бізде мүше ͡б̊олайық̊шы деп↓///	↑әлде ͡б̊ізді ͡б̊асымызды сүм^үрөйтіп// ^уос'үлкөн клұубтұң іш^іне ͡гіріп// жұрттұң ^йеденін жұуұп// полұн сып^ырыб̊ жүрмүз ͡б̊а деген сыйақт'әңгімелер үшүм болұб̊ жатқан текетірес ͡тейд↓/// ↑айдос мырза/ бірақ ы ы бұған дейіңг'ақпарат құралдарының бәрінде/ жалпы сіздің ͡ғазір мынау/ ы ы ұукраійна/ ^іресей арасындағы соғұсқа сіз айтқаныңыз үлкөн фыйлософұйағ'айналып кетті↓/// ↑неге↓/// ↑жоқ/ ^йенді негізгі нәрсенің барлығы// үлкөн фыйлософұйа/ қалғанының бәр'ійнтерпретасыйа ↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊ұған дейіңгі соғұстұң барлығында ͡б̊үкүл жерд'ақпарат қысқа ғана ғой↓/// ↑^іресей натонұң үлкөйүуүнөң ͡ ғорқұп// ұукраійна ͡гелүуүнөн сол үшүн шаб̊ұуұл жасад↓/// ↑бітті↓/// ↑^уосұмен ақпарат нүктө қой^ұлұп келді ғой↓/// ↑^йекі мың төртүншү жылы пұутійн натоға ^уөзү сұраңған// бізде мүшө ͡б̊олайық̊шы деп↓///	- Әлде бізді басымызды сүмірейтіп, осы үлкен клубтың ішіне кіріп, жұрттың еденін жуып, полын сыпырып жүрміз ба деген сияқты әңгімелер үшін болып жатқан текетірес дейд. - Айдос мырза, бірақ ы-ы бұған дейінгі ақпарат құралдарының бәрінде, жалпы, сіздің қазір, мынау, ы-ы Украина, Ресей арасындағы соғысқа сіз айтқаныңыз үлкен философияға айналып кетті. Неге? - Жоқ, енді негізгі нәрсенің барлығы - үлкен философия, қалғанының бәрі интерпретация. - Өйткені бұған дейінгі соғыстың барлығында бүкіл жерде ақпарат қысқа ғана ғой. Ресей НАТО-ның үлкеюінен қорқып, Украина келуінен сол үшін шабуыл жасад. Бітті. Осымен ақпарат нүкте қойылып келді ғой. - 2004 жылы Путин НАТО-ға өзі сұранған: “Бізде мүше болайықшы” деп.
Айдос Сарым	↑^йекі мың бес/ ^йекі мың алтыға дейін шамамен нато ͡б̊ізд'алдады // басқа деген сыйақт'ійнтенсійалар / әңгімелер мүлдем болмайтын↓/// ↑^уорыст'алдап соқты// басқа деген ійдеалогійалық̊ штамптар// ^уол соңғы ^уон бес жылдың әңгімесі↓/// ↑бүгінгі ^іресейдің халық тұт^ұнып ^уотырған көптеген ійдеологійалық әңгімелер// соңғы жылдары сіз ͡б̊ен біз сыйақт'ійдеологтар қолдан жасап̊ шыққан канстрұуксійалар↓/// ↑^уоның астарында шынайы тарыйх жоқ↓/// ↑бұл сайасат// бұл үлкен және сайасат↓/// ↑пүутійннің ^уойы// мен әлемдік ^уосы кезге дейін менсіз келіскен// маған ұнамайтын ^уойын ^йережесін ^уөзім'ыңғайлы жағдайға түс^үрем дейд↓/// ↑дәл сол сыйақт'ійранның да көзқарасы ͡б̊ар↓/// ↑дәл сол сыйақты қытайдың да көзқарасы ͡б̊ар↓/// ↑бұл дүнійетанымды керек десеңіз// фійлософійалық текетірес↓///	↑^йекі мың бес/ ^йекі мың алтыға дейін шамамен нато ͡б̊ізд'алдады // басқа деген сыйақт'ійнтенсійәлар / әңгімелер мүлдөм болмайтын↓/// ↑^уорұст'алдап соқтұ// басқа деген ійдеалогұйалық̊ штамптар// ^уол соңғұ ^уом беш ͡ шылдың әңгімесі↓/// ↑бүгүңгү ^іресейдің халық тұт^ұнұп ^уотұрғаң ͡ гөптөгөн ійдеалогұйалығ әңгімелер// соңғұ жылдары сіз ͡б̊ем біс сыйақт'ійдеологтар қолдан жасап̊ шыққаң ͡ ганстрұуксыйалар↓/// ↑^уонұң астарында шынайы тарыйх жоқ↓/// ↑бұл сайасат// бұл үлкөн және сайасат↓/// ↑пүутійннің ^уойұ// мен әлемдік ^уосұ ͡гезге дейін менсіз ͡геліскен// маған ұнамайтын ^уойұн ^йережесін ^уөзүм'ыңғайлы жағдайға түс^үрөм дейд↓/// ↑дәл сол сыйақт'ыйранның да ͡гөзқарасы ͡б̊ар↓/// ↑ дәл сол сыйақты қытайдың да ͡гөзқарасы ͡б̊ар↓/// ↑бұл дүнүйөтанымды ͡герек десеңіз// фыйлософұйалық текетірес↓///	- 2005-2006-ға дейін шамамен НАТО бізді алдады, басқа деген сияқты интенциялар, әңгімелер мүлдем болмайтын. Орысты алдап соқты, басқа деген идеологиялық штамптар - ол соңғы 15 жылдың әңгімесі. Бүгінгі Ресейдің халық тұтынып отырған көптеген идеологиялық әңгімелер, соңғы жылдары сіз бен біз сияқты идеологтар қолдан жасап шыққан конструкциялар. Оның астарында шынайы тарих жоқ. Бұл - саясат, бұл үлкен және саясат. Путиннің ойы: “Мен әлемдік, осы кезге дейін менсіз келіскен, маған ұнамайтын ойын ережесін өзіме ыңғайлы жағдайға түсірем” дейд. Дәл сол сияқты Иранның да көзқарасы бар. Дәл сол сияқты Қытайдың да көзқарасы бар. Бұл дүниетанымды, керек десеңіз, философиялық текетірес.
Айдос Сарым	↑^уонда нақты сауал// дәл ^уосындай/ менсіз жасалған келісімдердің бәрін ^уорнына қойамын// ^уөзімнің ^уорнымды көрсетемін деген бүгінге дейін қандай мемлекет және мемлекет басшылары ͡б̊олды↓/// ↑тарыйхта және ^уолар дегеніне жет'алды ма↓/// ↑^йенді шындап келетін болсақ// әлемдік үрдістерг'ұзақ мерзімді тұрғыдан төтеп берген сайасаткер жоқ↓/// ↑айналып келген кезде ͡б̊әрі ͡б̊ір шама/ ^уортамен бір шама/ бір шамалы ͡б̊ір ^уорта/ бір келісімдерге келед↓/// ↑бәлкім ^уосы соғыстың нәтійжесі// ^уол тек қан'ұукраійнаның жер^інің тұтастығына тірелмейд↓/// ↑мысал'үшін парійжде жасалған клійматтық келісімшарттарды// мысал'үшін жыйырма жылғ'ұзартұу // ^уотыз жылғ'ұзартұу // ^йекі мың бір жылға дейін қалдырұу дегенге де тірелүуі мүмкін біршамасы↓///	↑^уонда нақты сауал// дәл ^уосұндай/ менсіж жасалғаң ͡ гелісімдердің бәрін ^уорнұна ͡ғойамын// ^уөзүмнүң ^уорнұмдұ ͡гөрсөтөмін дегем бүгүңгө дейің ͡ ғандай мемлекет ͡шәне мемлекет ͡пашшылары ͡б̊олдұ↓/// ↑тарыйхта және ^уолар дегеніне жет'алды ма↓/// ↑^йенді шындап келетім болсақ// әлемдіг үрдүстөрг'ұзақ мерзімді тұрғұдан төтөп ͡перген сайасаткер жоқ↓/// ↑ айналып келгең ͡ гезде ͡б̊әрі ͡б̊ір шама/ ^уортамем бір шама/ бір шамалы ͡б̊ір ^уорта/ бір ͡гелісімдерге ͡гелед↓/// ↑бәлкім ^уосұ соғұстұң нәтійжесі// ^уол тек қан'ұукраійнаның жер^інің тұтастығына тірелмейд↓/// ↑мысал'үшүн парыйжде жасалғаң ͡ глыйматтық келісімшарттарды// мысал'үшүн жыйырма жылғ'ұзартұу // ^уотұж жылғ'ұзартұу // ^йекі мың бір жылға дейің ͡ ғалдырұу дегеңге де тірелүуү мүмкүм біршамасы↓///	- Онда нақты сауал: “Дәл осындай, менсіз жасалған келісімдердің бәрін орнына қоямын, өзімнің орнымды көрсетемін” деген бүгінге дейін қандай мемлекет және мемлекет басшылары болды? Тарихта және олар дегеніне жете алды ма? - Енді, шындап келетін болсақ, әлемдік үрдістерге ұзақ мерзімді тұрғыдан төтеп берген саясаткер жоқ. Айналып келген кезде бәрі бір шама, ортамен бір шама, бір шамалы бір орта, бір келісімдерге келед. Бәлкім, осы соғыстың нәтижесі - ол тек қана Украинаның жерінің тұтастығына тірелмейд. Мысалы үшін, Парижде жасалған климаттық келісімшарттарды, мысалы үшін, 20 жылға ұзарту, 30 жылға ұзарту, 2100 жылға дейін қалдыру дегенге де тірелуі мүмкін, біршамасы.
Айдос Сарым	↑^йекінш'әңгімесі мысал'үшін // ^йенді ^уол д'әңгіме бар↓/// ↑^йенді мысал'үшін // ^іресейдің кейб̊ір сайасаткерлері ^уоны жасырмай айтады ғой↓/// ↑^уоның ішінде ͡б̊іздің дұумадағы калегаларымыз// ^уолар д'айтады ғой↓/// ↑мысал'үшін / біз ͡б̊айағы савет заманындағыдай амерійканың зонасы ͡б̊олұу керек// саветтің зонасы ͡б̊олұу керек// сөйтіп әлемді ^йекіге/ үшке ͡б̊өлүуіміз керек↓/// ↑сол бөлген ^йелдерімізге ^йешкім араласпау керек деген сыйақты сайасат жүргүзгісі келетіндер де ͡б̊ар↓/// ↑әрійне/ ^уондай сайасаттың заманы ^уөтті// бірақ ^уон'істеймін деуге мүдделі топтар ͡б̊ар↓/// ↑^уолардың артында мійлійардтаған доллар ͡б̊ар// және ^уоны қолдап ^уотырған ^йең жаманы қоғамдық пікірлер жоқ ^йемес↓///	↑^йекінш'әңгімесі мысал'үшүн // ^йенді ^уол д'әңгіме бар↓/// ↑^йенді мысал'үшүн // ^іресейдің ͡гейб̊ір сайасаткерлері ^уонұ жасырмай айтады ғой↓/// ↑^уонұң ішінде ͡б̊іздің дұумадағы ͡галегаларымыз// ^уолар д'айтады ғой↓/// ↑мысал'үшүн / біз ͡б̊айағы савет заманындағыдай амерійканың зонасы ͡б̊олұу ͡герек// саветтің зонасы ͡б̊олұу ͡герек// сөйтүб̊ ͡әлемді ^йекіге/ үшкө ͡б̊өлүуүмүз ͡герек↓/// ↑сол бөлгөн ^йелдерімізге ^йешкім араласпау ͡герек деген сыйақты сайасат ͡шүргүзгүсі ͡гелетіндер де ͡б̊ар↓/// ↑әрійне/ ^уондай сайасаттың заманы ^уөттү// бірақ ^уон'істеймін деугө мүддөлү топтар ͡б̊ар↓/// ↑^уолардың артында мыйлыйардтаған доллар ͡б̊ар// және ^уонұ қолдап ^уотұрған ^йең жаманы қоғамдық пікірлер жоқ ^йемес↓///	- Екінші әңгімесі, мысалы үшін, енді ол да әңгіме бар. Енді, мысалы үшін, Ресейдің кейбір саясаткерлері оны жасырмай айтады ғой. Оның ішінде, біздің Думадағы коллегаларымыз, олар да айтады ғой. Мысалы үшін, біз баяғы Совет заманындағыдай Американың зонасы болу керек, Советтің зонасы болу керек, сөйтіп, әлемді 2-ге, 3-ке бөлуіміз керек. Сол бөлген елдерімізге ешкім араласпау керек деген сияқты саясат жүргізгісі келетіндер де бар. Әрине, ондай саясаттың заманы өтті, бірақ оны істеймін деуге мүдделі топтар бар. Олардың артында миллиардтаған доллар бар және оны қолдап отырған ең жаманы қоғамдық пікірлер жоқ емес.
Айдос Сарым	↑ійрандағы сайасатты жүргүзіп жатқан// тек айатолла ғана ^йемес// ^іресейдегі сайасатты жүргізіп ^уотырған тек қана пұутійн ^йемес// ^уоңтүстік а солтүстік корейаның сайасатын жүргізіп жатқан кійм чен ын ^йемес// ^уолар ^уөз^үнің халқының кем дегенд'алпыс / жетпіс пайызының қолдауын'ійе болып ^уотыр↓/// ↑және ͡б̊олашаққа ^йескеріңіз// кез келген автократ бійлік ^йешкім ^іренжімесін// және ͡б̊ұны сайасый деп қаб̊ылдамаңыз// бұл фійлософійалық/ палійтологійалық әңгіме деп ^йесептеңіз↓/// ↑^йең бірінші попұплійст болып таб̊^ылад↓/// ↑^уол ^йең алдымен/ халқын жақ̊сы зерттеген// халқына не керек// соны кез келген мезетте тауып бер'алад // сон'іске ас^ыр'алад // сон'іске асырұуға тырысад↓/// ↑війртұуалды тұрғыда ͡б̊олсын// немесе ^уосындай соғыс тұрғысында ͡б̊олсын↓///	↑ыйрандағы сайасатты жүргүзүб̊ жатқан// тег айатолла ғана ^йемес// ^іресейдегі сайасатты жүргүзүп ^уотұрған тек қана пұутійн ^йемес// ^уоңтүстүк а солтүстүк корейәның сайасатын жүргүзүб̊ жатқаң ͡ гійм чен ын ^йемес// ^уолар ^уөз^үнүң халқының ͡гем дегенд'алпыс / жетпіс пайызының ͡ғолдауұн'ійе болұп ^уотұр↓/// ↑және ͡б̊олашаққа ^йескеріңіз// кез ͡гелген автократ ͡пійлік ^йешкім ^іренжімесін// және ͡б̊ұнұ сайасый деп қаб̊ылдамаңыз// бұл фыйлософұйалық/ палыйтологұйалығ әңгіме деп ^йесептеңіз↓/// ↑^йең бірінші попұулұйс ͡полұп таб̊^ылад↓/// ↑^уол ^йең алдымен/ халқын жақ̊сы зерттеген// халқына не ͡герек// сонұ ͡гез ͡гелген мезетте тауұп ͡пер'алад // сон'іске ас^ыр'алад // сон'іске асырұуға тырысад↓/// ↑выйртұуалды тұрғұда ͡б̊олсұн// немесе ^уосұндай соғұс тұрғұсұнда ͡б̊олсұн↓///	- Ирандағы саясатты жүргізіп жатқан тек Аятолла ғана емес, Ресейдегі саясатты жүргізіп отырған тек қана Путин емес, Оңтүстік а Солтүстік Кореяның саясатын жүргізіп жатқан Ким Чен Ын емес, олар өзінің халқының кем дегенде 60-70 пайызының қолдауына ие болып отыр. Және болашаққа ескеріңіз, кезкелген автократ билік, ешкім ренжімесін, және бұны саяси деп қабылдамаңыз, бұл философиялық, политологиялық әңгіме деп есептеңіз. Ең бірінші популист болып табылад. Ол, ең алдымен, халқын жақсы зерттеген, халқына не керек, соны кез келген мезетте тауып бере алад, соны іске асыра алад, соны іске асыруға тырысад. Виртуалды тұрғыда болсын немесе осындай соғыс тұрғысында болсын.
Айдос Сарым	↑мына ͡б̊үгінгі күні/ мен ^йенді ^іресейдің баспасөзін ^уөте жақ̊сы ^уоқыймын// және ^іресейдің әр қыйырлы фыйлософыйасында/ баспасөзінде/ кәдімгі парламентте ^йең көп газет čатып алатын// жұурнал сатып алатын қазақ менмін// білетін шығарсыз/ ійә↓/// ↑мен ^уоның ішінде/ ^іресейдің завтра деген/ кезіндегі ^йең аты шыққан// аты шұулы ^уоңшыл праханов бастайтын газеті ͡б̊ар// лійт газеті ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар// ^ілійб̊ералдық̊ сайттарына дейін бәрін қарап ^уот^ұрамын↓/// ↑сонд'айтад // мысал'үшін пұутійн келгеннен кейін// бірнеше кійнолар шықты дейд// фантастыйкалық әңгімелер шықты дейд↓/// ↑бұның барлығы да ͡б̊үгінгі ^іресейдің ішкі сайасатын қамтамасыз ^йетті дейд↓/// ↑балаб̊анов дейтін марқұм ^ірежійсйоры ͡б̊ар↓/// ↑брат бір/ брат ^йекі/ грұуз ^йекі жүз деген сыйақты фійльмдер түсірген↓///	↑мына ͡б̊үгүңгү күнү/ мен ^йенді ^іресейдің баспасөзүн ^уөтө жақ̊сы ^уоқұймұн// және ^іресейдің әр ғыйырлы фыйлософұйасында/ баспасөзүндө/ кәдімгі парламентте ^йең ͡гөп газет čатыб̊ ͡алатын// жұурнал сатыб̊ ͡алатың ͡ ғазағ меммін// білетін шығарсыз/ ійә↓/// ↑мен ^уонұң ішінде/ ^іресейдің завтра деген/ кезіндегі ^йең аты шыққан// аты шұулұ ^уоңшұл праханов бастайтын газеті ͡б̊ар// лійт газеті ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар// ^ілійб̊ералдық̊ сайттарына дейім бәрің ͡ ғарап ^уот^ұрамын↓/// ↑сонд'айтад // мысал'үшүн пұутійң ͡ гелгеннең ͡ гейін// бірнеше ͡гійнолар шықты дейд// фантастыйкалығ әңгімелер шықты дейд↓/// ↑бұнұң барлығы да ͡б̊үгүңгү ^іресейдің ішкі сайасатың ͡ ғамтамасыз ^йетті дейд↓/// ↑балаб̊анов дейтін марқұм ^ірежійсйоры ͡б̊ар↓/// ↑брат ͡пір/ брат ^йекі/ грұуз ^йекі жүз деген сыйақты фійльмдер түсүргөн↓///	- Мына бүгінгі күні мен енді Ресейдің баспасөзін өте жақсы оқимын және Ресейдің әр қиырлы философиясында, баспасөзінде, кәдімгі парламентте ең көп газет сатып алатын, журнал сатып алатын қазақ менмін, білетін шығарсыз, иә? Мен, оның ішінде, Ресейдің “Завтра” деген, кезіндегі ең аты шыққан, аты шулы оңшыл Праханов бастайтын газеті бар, “Лит” газеті бар, басқасы бар, либералдық сайттарына дейін бәрін қарап отырамын. Сонда айтад, мысалы үшін, Путин келгеннен кейін бірнеше кинолар шықты дейд, фантастикалық әңгімелер шықты дейд. Бұның барлығы да бүгінгі Ресейдің ішкі саясатын қамтамасыз етті дейд. Балабанов дейтін марқұм режиссеры бар. «Брат-1», «Брат-2», «Груз 200» деген сияқты фильмдер түсірген.
Айдос Сарым	↑сол дейді/ ^йенді ^уол бәлкім ^уоны түсінбеген де шығар дейді// бірақ̊ сол ^іресейдің сол бағытта дамыйтынын// ^йерте ме/ кеш пе ͡б̊ізге соғыс керек ау деген сыйақт'ійнтенсійаларды бірінш'айта бастаған// сол және ^іресейдің әс^іресе жұрттың ішінде көп қаралған фійльмдердің ішінде ͡б̊ір геройлар пайда ͡б̊олд да// соғыс болсыншы// атасына нәлет// бәрі құрып кетčінші деп↓/// ↑мына брежневтердің/ горб̊ачевтардың/ хрұушшевтардың басқалардан айырмашылығы мынада ͡б̊олды да// ^уолар соғысыұ көрген адамдар// соғыстың қыйындығын көрген адамдар↓/// ↑громыко деген савет ^уодағының сыртқы сайасатын ^уотыз жыл басқарған адам айтады ^йекен// бір күн соғыс болғанша// ^уон жыл келіссөз жүрсінші депті↓///	↑сол дейді/ ^йенді ^уол бәлкім ^уонұ түсүмбөген де шығар дейді// бірақ̊ сол ^іресейдің сол бағытта дамыйтынын// ^йерте ме/ кеш пе ͡б̊ізге соғұс керег ау деген сыйақт'ійнтенсійәларды бірінш'айта бастаған// сол және ^іресейдің әс^іресе жұрттұң ішінде ͡гөп қаралған фійльмдердің ішінде ͡б̊ір геройлар пайда ͡б̊олд да// соғұс ͡полсұншұ// атасына нәлет// бәрі ͡ғұрұп кетčінші деп↓/// ↑мына брежневтердің/ горб̊ачевтардың/ хрұушшевтардың басқалардан айырмашылығы мынада ͡б̊олдұ да// ^уолар соғұстұ ͡гөргөн адамдар// соғұстұң ͡ғыйындығың ͡гөргөн адамдар↓/// ↑громұко деген савет ^уодағының сыртқы сайасатын ^уотұж жыл басқарған адам айтады ^йекен// бір ͡гүн соғұс ͡полғанша// ^уон жыл ͡геліссөж жүрсүншү депті↓///	- Сол дейді, енді ол бәлкім, оны түсінбеген де шығар дейді, бірақ сол Ресейдің сол бағытта дамитынын, ерте ме, кеш пе бізге соғыс керек ау деген сияқты интенцияларды бірінші айта бастаған сол және Ресейдің, әсіресе жұрттың ішінде көп қаралған фильмдердің ішінде бір геройлар пайда болд да «соғыс болсыншы, атасына нәлет, бәрі құрып кетсінші» деп. Мына Брежневтердің, Горбачёвтардың, Хрущёвтардың басқалардан айырмашылығы мынада болды да - олар соғысты көрген адамдар, соғыстың қиындығын көрген адамдар. Громыко деген Совет Одағының сыртқы саясатын 30 жыл басқарған адам айтады екен: «Бір күн соғыс болғанша, 10 жыл келіссөз жүрсінші» депті.
Айдос Сарым	↑соғысты көрген адам// ^йекінші дүнійежүзілік̊ соғысты көрген адам ғой↓/// ↑сондықтан ^уолардың түс^үнігінде// және ^уорыстың да мыйына/ қазақтың да мыйына сіңген бір қағыйдат бар// лійшь бы не ͡б̊ыло войны деген// бәрі құрып кетčінші// соғыс болмасыншы↓/// ↑мінекей сол брежневтер/ сталійннен кейінг'ұрпақтың бәрі шегелеп/ қадағалап/ қадап кеткен қағыйдатты мына пұутійн келгелі// ^іресейдің баспасөзі/ ^іресейдің ійдеалогійасы/ басқасы ^уоны күрт ^уөзгертіп// соғыс бола ͡б̊ерсінші/ бүйтіп жүргенше дегеңге дейін аударат↓///	↑соғұстұ ͡гөргөн адам// ^йекінші дүнүйөжүзүлүк̊ соғұстұ ͡гөргөн адам ғой↓/// ↑сондұқтан ^уолардың түс^үнүгінде// және ^уорұстұң да мыйына/ қазақтың да мыйына сіңгем бір ͡ғағыйдат ͡пар// лійшь бы не ͡б̊ыло войнұ деген// бәрі ͡ғұрұп кетčінші// соғұс ͡полмасыншы↓/// ↑мінекей сол брежневтер/ сталыйннең ͡ гейіңг'ұрпақтың бәрі шегелеп/ қадағалап/ қадап кеткең ͡ ғағыйдатты мына пұутійң ͡ гелгелі// ^іресейдің баспасөзү/ ^іресейдің ійдеаылогұйасы/ басқасы ^уонұ ͡гүрт ^уөзгөртүп// соғұс ͡пола ͡б̊ерсінші/ бүйтүб̊ жүргөншө дегеңге дейін аударат↓///	- Соғысты көрген адам, екінші дүниежүзілік соғысты көрген адам ғой. Сондықтан олардың түсінігінде және орыстың да миына, қазақтың да миына сіңген бір қағидат бар: «Лишь бы не было войны» деген, «бәрі құрып кетсінші, соғыс болмасыншы». Мінекей, сол Брежневтер, Сталиннен кейінгі ұрпақтың бәрі шегелеп, қадағалап, қадап кеткен қағидатты мына Путин келгелі Ресейдің баспасөзі, Ресейдің идеологиясы, басқасы оны күрт өзгертіп, «соғыс бола берсінші, бүйтіп жүргенше» дегенге дейін аударат.
Айдос Сарым	↑қазір ^йенд'ійдеалогійалық жұмыстарын/ ақпараттық̊ соғыстарын көріп жатырмыз ғой↓/// ↑^йенді мына сауал// бүгін ы ы пүутійнмен кездесүуде қазақ̊стан презійденті қасым жомарт тоқаев былай дед// сындарлы сайасат және ^уөзара тійімді нәтійжег'ұмтылыс // қазақ̊стан мен ^іресей дійалогының негізгі ^йерек̊шелігі↓/// ↑біз әрдайым ^іресейлік̊ серіктестеріміздің ұстанымына назар аударұуға тырысамыз// ^уолар да ͡б̊іздің пік^ірімізді ^йескереді деді↓/// ↑нег'әлем ^уос^ұлай ұстанбайд↓/// ↑әлем ^уос^ұлай ұстанад↓/// ↑ жоқ/ қар^ұусыз неге сөйлесүуге ͡б̊олмасқа↓/// ↑мәселен/ айдос мырза↓/// ↑жоқ/ ^йенді пұутійн таңкімен келген жоқ қой↓/// ↑сіз ͡б̊ылай айдос мырза/ ійә/ біз үстелдің басында ^уотырмыз↓/// ↑сіз көп жерд'алып ^уотырсыз↓/// ↑менің құқығым тапталып жатыр↓/// ↑сіз әр^ірек жылжысаңыз↓/// ↑біз келіссөз жасайық↓/// ↑неге ͡б̊ұлай болмайд↓/// ↑неге ͡б̊ірден шүріппе ͡б̊асұуғ'асығад адамдар↓///	↑қазір ^йенд'ійдеалогұйалық жұмұстарын/ ақпараттық̊ соғұстарың ͡ гөрүб̊ жатырмыз ғой↓/// ↑^йенді мына сауал// бүгүн ы ы пүутійммең ͡ гездесүудө қазақ̊стам презійденті ͡ғасым жомарт тоқаев былай дед// сындарлы сайасат ͡шәне ^уөзара тійімді нәтійжег'ұмтұлұс // қазақ̊стан мен ^іресей дыйалогұнұң негізгі ^йерек̊шелігі↓/// ↑біз әрдайым ^іресейлік̊ серіктестеріміздің ұстанымына назар аударұуға тырысамыз// ^уолар да ͡б̊іздің пік^ірімізді ^йескереді деді↓/// ↑нег'әлем ^уос^ұлай ұстамбайд↓/// ↑әлем ^уос^ұлай ұстанад↓/// ↑жоқ/ қар^ұусұз неге сөйлөсүугө ͡б̊олмасқа↓/// ↑мәселен/ айдос мырза↓/// ↑жоқ/ ^йенді пұутійн таңкімең ͡ гелген жоқ қой↓/// ↑сіз ͡б̊ылай айдос мырза/ ійә/ біз үстөлдүң басында ^уотұрмұз↓/// ↑сіз ͡гөб̊ жерд'алып ^уотұрсұз↓/// ↑менің ͡ғұқұғұм тапталыб̊ жатыр↓/// ↑сіз әр^ірег жылжысаңыз↓/// ↑біз ͡геліссөж жасайық↓/// ↑неге ͡б̊ұлай болмайд↓/// ↑неге ͡б̊ірден шүрүппө ͡б̊асұуғ'асығад адамдар↓///	- Қазір енді, идеологиялық жұмыстарын, ақпараттық соғыстарын көріп жатырмыз ғой. Енді мына сауал: Бүгін ы-ы Путинмен кездесуде Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев былай дед: «Сындарлы саясат және өзара тиімді нәтижеге ұмтылыс - Қазақстан мен Ресей диалогының негізгі ерекшелігі. Біз әрдайым ресейлік серіктестеріміздің ұстанымына назар аударуға тырысамыз, олар да біздің пікірімізді ескереді» деді. Неге әлем осылай ұстанбайд? - Әлем осылай ұстанад. - Жоқ, қарусыз неге сөйлесуге болмасқа? Мәселен, Айдос мырза... - Жоқ, енді Путин танкімен келген жоқ қой. - Сіз, былай, Айдос мырза, иә, біз үстелдің басында отырмыз. Сіз көп жерді алып отырсыз. Менің құқығым тапталып жатыр. Сіз әрірек жылжысаңыз. Біз келіссөз жасайық. Неге бұлай болмайд? Неге бірден шүріппе басуға асығад адамдар?
Айдос Сарым	↑қараңыз ^йенді пұутійн біріншіден/ бізге соғыс ашып жатқан жоқ↓/// ↑жоқ/ бізге ^йемес// жалп'әлемдегі державалард'айтып ^уотырмын мен↓/// ↑жоқ/ ^йенд'әртүрлі жағдай бар↓/// ↑^йең ^йегер ͡б̊ійологійаның заң^ына// дарвійн атаның ^уөсійетіне назар аударсаңыз// ^уонд'айтылған ^йең кескілескен соғыс бірдей арганійзмдердің арасында жүред дейд↓/// ↑ағайынның арасындағы соғыс қыйын болад дейд де// внұутрійвійдовайа ͡б̊арьба дейді↓/// ↑^йенді пүутійннің ^йегер соғыст'ашқ̊ан кездегі сөздеріне назар аударсаңыз// ұукраійна стал'антій ^ұросійи дейд↓/// ↑^уөйткені мысал'үшін / қарапайым ^уорыс үшін ұукраійнаның керемет дамып// басқа фыйлософыйағ'ауысып кетүуі// шын айтұу керек тійімсіз ͡б̊олатын ^йед↓///	↑қараңыз ^йенді пұутійм біріншіден/ бізге соғұс ашыб̊ жатқан жоқ↓/// ↑жоқ/ бізге ^йемес// жалп'әлемдегі державалард'айтып ^уотұрмұн мен↓/// ↑жоқ/ ^йенд'әртүрлү жағдай бар↓/// ↑^йең ^йегер ͡б̊ыйологұйаның заң^ына// дарвыйн атаның ^уөсүйөтүне назар аударсаңыз// ^уонд'айтылған ^йең ͡гескілескен соғұс ͡пірдей арганыйзмдердің арасында жүрөд дейд↓/// ↑ағайынның арасындағы соғұс қыйым болад дейд де// внұутрұйвұйдовайа ͡б̊арьба дейді↓/// ↑^йенді пүутійннің ^йегер соғұст'ашқ̊ан кездегі сөздөрүне назар аударсаңыз// ұукраійна стал'антый ^ұросұйи дейд↓/// ↑^уөйткөнү мысал'үшүн / қарапайым ^уорұс үшүн ұукраійнаның ͡геремет дамып// басқа фыйлософұйағ'ауұсұп кетүуү// шын айтұу ͡герек тійімсіз ͡б̊олатын ^йед↓///	- Қараңыз, енді Путин, біріншіден, бізге соғыс ашып жатқан жоқ. - Жоқ, бізге емес, жалпы, әлемдегі державаларды айтып отырмын мен. - Жоқ, енді әртүрлі жағдай бар. Ең егер биологияның заңына, Дарвин атаның өсиетіне назар аударсаңыз, онда айтылған, «ең кескілескен соғыс бірдей организмдердің арасында жүред» дейд. «Ағайынның арасындағы соғыс қиын болад» дейд де, «внутривидовая борьба» дейді. Енді Путиннің егер соғысты ашқан кездегі сөздеріне назар аударсаңыз, “Украина стала анти России» дейд. Өйткені, мысалы үшін, қарапайым орыс үшін Украинаның керемет дамып, басқа философияға ауысып кетуі, шын айту керек, тиімсіз болатын ед.
Айдос Сарым	↑қазір ұукраійна франсійа сыйақты// нұу франсійа демей ақ қойайық̊шы ^йешқ̊андай// ^йемін ^йеркін жаңағы керемет/ бүкіл әлемд'аралап жүрген// ы ы сыртқы сайасаты керемет// эканомійкасы ^уөркендеп жатқан ^йелг'айналып // ы ы ^іресейді мүлдем ұмытып кететін ^йелг'айналып кететін болса// ^уонд'ішіндегі ^іресейліктер үшін бұл қыйын болар ^йед↓/// ↑біз қатарлы шыққан ^йел// неге ^уолар ͡б̊үйтіп ^уөмір сүріп жатыр// біз ͡б̊ұлай ^йетіп ^уөмір сүріп жатырмыз деп↓/// ↑мінекей мен↓/// ↑бұл қызғаныш па↓/// ↑мұн'әртүрлі айтұуға ͡б̊олады ^йенді↓/// ↑ғылымый тілмен айтčақ// нійсше ^уойлап тапқан ^іресентіймент деген сөз ͡б̊ар↓/// ↑қарап алыңыз↓/// ↑ал бірақ кезінде высоскій марійна владій деген франсұуздың актрійсасына/ ^уорыстан шыққан ғашық болып// соған үйленген ғой↓///	↑қазір ұукраійна франсыйа сыйақты// нұу франсыйа демей ақ қойайық̊шы ^йешқ̊андай// ^йемін ^йеркін жаңағы ͡геремет/ бүкүл әлемд'аралап жүргөн// ы ы сыртқы сайасаты ͡геремет// эканомұйкасы ^уөркөндөб̊ жатқан ^йелг'айналып // ы ы ^іресейді мүлдөм ұмұтұп кететін ^йелг'айналып кететім болса// ^уонд'ішіндегі ^іресейліктер үшүм бұл ͡ғыйым болар ^йед↓/// ↑біз ͡ғатарлы шыққан ^йел// неге ^уолар ͡б̊үйтүп ^уөмүр сүрүб̊ жатыр// біз ͡б̊ұлай ^йетіп ^уөмүр сүрүб̊ жатырмыз деп↓/// ↑мінекей мен↓/// ↑бұл ͡ғызғаныш па↓/// ↑мұн'әртүрлү айтұуға ͡б̊олады ^йенді↓/// ↑ғылымый тілмен айтčақ// нійсше ^уойлап тапқан ^іресентіймент деген сөз ͡б̊ар↓/// ↑қараб̊ ͡алыңыз↓/// ↑ал бірақ кезінде высоскұй марыйна владый деген франсұуздұң актрыйсасына/ ^уорұстан шыққан ғашық ͡полұп// соған үйлөңгөн ғой↓///	- Қазір Украина Франция сияқты, ну, Франция демей-ақ қояйықшы ешқандай, емін-еркін, жаңағы керемет, бүкіл әлемді аралап жүрген, ы-ы сыртқы саясаты керемет, экономикасы өркендеп жатқан елге айналып, ы-ы Ресейді мүлдем ұмытып кететін елге айналып кететін болса, онда ішіндегі ресейліктер үшін бұл қиын болар ед. «Біз қатарлы шыққан ел, неге олар бүйтіп өмір сүріп жатыр, біз бұлай етіп өмір сүріп жатырмыз” деп? Мінекей, мен... - Бұл қызғаныш па? - Мұны әртүрлі айтуға болады, енді. Ғылыми тілмен айтсақ, Ницше ойлап тапқан ресентимент деген сөз бар. Қарап алыңыз. Ал бірақ кезінде Высоцкий Марина Влади деген француздың актрисасына орыстан шыққан ғашық болып, соған үйленген ғой.
Айдос Сарым	↑сол мен тұуған жылдары жетпіс төрт па// жетпіс бесінші жылдары тұңғыш ^ірет ш̆етелге шығыпты да// сонда марыйна владый масквадан машійнасына міңгізіп// германій'арқылы франсійағ'апарған ғой↓/// ↑сол немістердің ^уөмір сүріп жатқан салтын көріп жылапты ғой анау ͡б̊айғұс// марійна неге ͡б̊ұлай болд↓/// ↑соғыста жеңген ^уолар ^йемес// біз ^йедік қой депті ғой↓/// ↑сонда қарасаңыз/ ^йең көз'ашық азаматының әңгімесі↓/// ↑^уосыдан кейін ^уойлай беріңіз/ қалай болатынын↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑а а тәуелсіз мемлекет бола ^уот^ұрып// қарым қат^ынас жасаған кезде// әс^іресе ^уосы ^іресей мен жаңағы қазақ̊стан арасында қарым қат^ынаст'айтып ^уотырмын↓/// ↑біз тарыйхый кітаптарды ^уоқып// қарапайым мектептің тарыйхын ^уоқып д'аш^ынатын нәрсеміз ͡б̊ар↓/// ↑^уол мына'ашаршылық жылдары// ы ы ^уол мынау жетпіс жыл жаңағы ы ы көрген бодандығымыз ͡б̊асқасын↓///	↑сол мен тұуған жылдары жетпіс төрт па// жетпіс ͡песінші жылдары тұңғұш ^ірет ш̆етелге шығыпты да// сонда марыйна владый москвадан машыйнасына міңгізіп// германый'арқылы франсыйағ'апарған ғой↓/// ↑сол немістердің ^уөмүр сүрүб̊ жатқан салтың ͡ гөрүб̊ жылапты ғой анау ͡б̊айғұс// марыйна неге ͡б̊ұлай болд↓/// ↑соғұста жеңген ^уолар ^йемес// біз ^йедік қой депті ғой↓/// ↑сонда ͡ғарасаңыз/ ^йең ͡гөз'ашық азаматының әңгімесі↓/// ↑^уосұдаң ͡ гейін ^уойлай беріңіз/ қалай болатынын↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑а а тәуөлсүз мемлекет ͡пола ^уот^ұрұп// қарым қат^ынаш ͡ шасағаң ͡ гезде// әс^іресе ^уосұ ^іресей мен жаңағы қазақ̊стан арасында ͡ғарым қат^ынаст'айтып ^уотұрмұн↓/// ↑біз тарыйхый ͡гітаптарды ^уоқұп// қарапайым мектептің тарыйхын ^уоқұп д'аш^ынатын нәрсеміз ͡б̊ар↓/// ↑^уол мына'ашаршылық жылдары// ы ы ^уол мынау жетпіш ͡ шыл жаңағы ы ы көргөм бодандығымыз ͡б̊асқасын↓///	- Сол мен туған жылдары 74 па, 75-ші жылдары тұңғыш рет шетелге шығыпты да, сонда Марина Влади Москвадан машинасына мінгізіп, Германия арқылы Францияға апарған ғой. Сол немістердің өмір сүріп жатқан салтын көріп жылапты ғой, анау байғұс: «Марина неге бұлай болд? Соғыста жеңген олар емес, біз едік қой» депті ғой. Сонда қарасаңыз, ең көзі ашық азаматының әңгімесі. Осыдан кейін ойлай беріңіз, қалай болатынын. - Жақсы. А-а тәуелсіз мемлекет бола отырып, қарым-қатынас жасаған кезде, әсіресе, осы Ресей мен жаңағы Қазақстан арасында қарым-қатынасты айтып отырмын. Біз тарихи кітаптарды оқып, қарапайым мектептің тарихын оқып да ашынатын нәрсеміз бар. Ол мынау ашаршылық жылдары, ы-ы ол мынау 70 жыл, жаңағы, ы-ы көрген бодандығымыз, басқасын.
Айдос Сарым	↑сол кездег'ата баб̊амның кеткен кегін қазір құуұуым дұрыс па↓/// ↑әр кезең үшін ^уөз^үне тійісті/ қажетті кантек̊ст болад// йағній жағдайаттар↓/// ↑мысал үшін бүгін жаңағы мәселенің бәрін даурығып айтқанмен// қазақтың мәселесінің барлығы шеш^іліп кетеді ме деген қарапайым сұрақ тұуындайд↓/// ↑ұукраійндағы жағдай қазақ̊станның бас^ына келетін болса// біз ^уоны көтер'аламыз ба/ жоқ па↓/// ↑біздің бес күнге шыдайтын армійамыз ͡б̊ар ма// жоқ па↓/// ↑біздің кез келген соғысқа ͡б̊ес жыл бойы тіресіп// текетіресіп̊ шекарадан ^уөткізб̊ей тұр'алатын әскерій жағдайымыз ͡б̊ар ма// жоқ па деген сыйақты мійлійондаған сұрақ бар↓/// ↑^уосы сұрақтың барлығын'ійә деп жауап берсеңіз// мен ^уонда қазірден бастап әңгімемд'айтайын // және немесе кезінд'айтқан әңгімемді жалғастырайын↓///	↑сол ͡гездег'ата баб̊амның ͡геткең ͡ гегің ͡ ғазір ͡ғұуұуұм дұрұс па↓/// ↑әр ͡гезең үшүн ^уөз^үнө тійісті/ қажетті ͡гантек̊ст ͡полад// йағный жағдайаттар↓/// ↑мысал үшүм бүгүн жаңағы мәселенің бәрін даурұғұб̊ ͡айтқаммен// қазақтың мәселесінің барлығы шеш^іліп кетеді ме дегең ͡ ғарапайым сұрақ тұуұндайд↓/// ↑ұукраійндағы жағдай ͡ғазақ̊станның бас^ына ͡гелетім болса// біз ^уонұ ͡гөтөр'аламыз ба/ жоқ па↓/// ↑біздің бес күңгө шыдайтын армыйамыз ͡б̊ар ма// жоқ па↓/// ↑біздің ͡гез ͡гелген соғұсқа ͡б̊еш ͡ шыл бойұ тіресіп// текетіресіп̊ шекарадан ^уөткүзб̊өй тұр'алатын әскерій жағдайымыз ͡б̊ар ма// жоқ па деген сыйақты мыйлыйондаған сұрақ ͡пар↓/// ↑^уосұ сұрақтың барлығын'ійә деб̊ жауап ͡персеңіз// мен ^уонда ͡ғазірдем бастаб̊ ͡әңгімемд'айтайын // және немесе ͡гезінд'айтқан әңгімемді жалғастырайын↓///	- Сол кездегі ата-бабамның кеткен кегін қазір қууым дұрыс па? - Әр кезең үшін өзіне тиісті, қажетті контекст болад, яғни жағдаяттар. Мысал үшін, бүгін жаңағы мәселенің бәрін даурығып айтқанмен, қазақтың мәселесінің барлығы шешіліп кетеді ме деген қарапайым сұрақ туындайд. Украиндағы жағдай Қазақстанның басына келетін болса, біз оны көтере аламыз ба, жоқ па? Біздің бес күнге шыдайтын армиямыз бар ма, жоқ па? Біздің кез келген соғысқа бес жыл бойы тіресіп, текетіресіп, шекарадан өткізбей тұра алатын әскери жағдайымыз бар ма, жоқ па деген сияқты миллиондаған сұрақ бар. Осы сұрақтың барлығына «иә» деп жауап берсеңіз, мен онда қазірден бастап әңгімемді айтайын және немесе кезінде айтқан әңгімемді жалғастырайын.
Айдос Сарым	↑бірақ менің ^уойымша/ қазір ͡б̊іздер мәселені сыртқа ^йемес// ішке жіб̊ерүуіміз керек↓/// ↑мен үшін ійдеал ^йел// ^уол фійнлйандійа↓/// ↑фійнлйандійа ^уорыстың бодан ^йелі ͡б̊олд↓/// ↑^уон жетінші жылы құдай беріп// сыт^ылып̊ шықты↓/// ↑мен сізге қызық айтайын// ^уон жетінші жылы февраль мен нойаб̊рьдің арасында пұутійн// а пұутійн деппін ғой// ^іленійн фійнлйандійада тығ^ылып жүрген↓/// ↑^уоны тыққан адам// сол кездегі фійнлйандійаның полійсійасын басқаратын адам ^йекен↓/// ↑мынау адам ^іресейді түб̊і құртад// сондықтан мен ^уөзімнің үйімде тыға тұрайын депті↓/// ↑^іленійн в шалаше дейді ғой↓/// ↑сондай әңгіме ͡б̊олған↓/// ↑бірақ ^йесесіне і і ^іревалйұусійадан кейін і і маннаргейм деген презійденттері ͡б̊олды↓/// ↑бұл бұрынғы ^уорыстың генералы↓/// ↑ ^уорысқа соғыс ашты// ^уорыспен соғысты↓/// ↑^йенд'әрійне / бастаған сталійн↓/// ↑бірақ̊ соғыста жеңілді↓///	↑бірағ менің ^уойұмша/ қазір ͡б̊іздер мәселені сыртқа ^йемес// ішке жіб̊ерүуүмүз ͡герек↓/// ↑мен үшүн ійдеал ^йел// ^уол фыйнлйандыйа↓/// ↑фыйнлйандыйа ^уорұстұң бодан ^йелі ͡б̊олд↓/// ↑^уон жетінші жылы құдай беріп// сыт^ылып̊ шықты↓/// ↑мен сізге қызығ айтайын// ^уон жетінші жылы февраль мен нойаб̊рьдің арасында пұутійн// а пұутійн деппін ғой// ^іленійн фыйнлйандыйада тығ^ылыб̊ жүргөн↓/// ↑^уонұ тыққан адам// сол ͡гездегі фыйнлйандыйаның ͡полұйсұйасым басқаратын адам ^йекен↓/// ↑мынау адам ^іресейді түб̊ү құртад// сондұқтан мен ^уөзүмнүң үйүмдө тыға тұрайын депті↓/// ↑^іленійн в шалаше дейді ғой↓/// ↑сондай әңгіме ͡б̊олған↓/// ↑бірақ ^йесесіне і і ^іревалйұусыйадаң ͡ гейін і і маннаргейм дегем презійденттері ͡б̊олдұ↓/// ↑бұл бұрұңғұ ^уорұстұң генералы↓/// ↑ ^уорұсқа соғұс ашты// ^уорұспен соғұстұ↓/// ↑^йенд'әрійне / бастаған сталыйн↓/// ↑бірақ̊ соғұста жеңілді↓///	- Бірақ, менің ойымша, қазір біздер мәселені сыртқа емес, ішке жіберуіміз керек. Мен үшін идеал ел - ол Финляндия. Финляндия орыстың бодан елі болд. 17-ші жылы, құдай беріп, сытылып шықты. Мен сізге қызық айтайын, 17-ші жылы февраль мен ноябрьдің арасында Путин, а Путин деппін ғой, Ленин Финляндияда тығылып жүрген. Оны тыққан адам, сол кездегі Финляндияның полициясын басқаратын адам екен. “Мынау адам Ресейді түбі құртад, сондықтан мен өзімнің үйімде тыға тұрайын” депті. “Ленин в шалаше» дейді ғой. Сондай әңгіме болған. Бірақ есесіне, і-і революциядан кейін і-і Маннаргейм деген президенттері болды. Бұл бұрынғы орыстың генералы. Орысқа соғыс ашты, орыспен соғысты. Енді, әрине, бастаған Сталин. Бірақ соғыста жеңілді.
Айдос Сарым	↑кішкентай ^йел мен үлкен ^йел соғыс'алмайд ↓/// ↑^йерте ме/ кеш пе ^іресүурсы ͡б̊ітед↓/// ↑дәл сондай жағдай болды↓/// ↑әрійне қан жос'ақты // ^йекі жүздей/ үш жүз мыңдай адам әскерін қырды// бірақ түб̊і келіссөзге келүуге мәжб̊үр ͡б̊олд↓/// ↑жер^інің ^уотыз пайызынан ай^ырылып қалды↓/// ↑соған қарамастан маннаргеймнан кейіңгі ^йек'үлкен презійденттері ͡б̊олды// койвійсто және кекконен деген↓/// ↑койвійсто тоғыз жылдай басқарды// кекконен жиырма жеті жыл басқарды↓/// ↑ кәдімгі демократ презійдент// қайта қайта сайлана ͡б̊ерген ғой↓/// ↑бірақ масквамен ^уөте жақ̊сы қарым қат^ынас ^уорнатты// және маскваға мынандай формұул'ұсынған// біз натоға да мүше ͡б̊олмайық// сіздердің жаңағы савет ^уодағының камұунійстік блог^ұна да мүше ͡б̊олмайық↓/// ↑сіздермен жақ̊сы қарым қат^ынастамыз// сіздермен жақ̊сы қарым қат^ынастамыз↓/// ↑біздің мүмкіндікті сіз пайдаланыңыз// сіздің мүмкіндікті ͡б̊із пайдаланайық деп// ^йек'арада сайасат жүргізді↓/// ↑бұн'әлемдік палійтологійада↓///	↑кішкентай ^йел мен үлкөн ^йел соғұс'алмайд ↓/// ↑^йерте ме/ кеш пе ^іресүурсұ ͡б̊ітед↓/// ↑дәл сондай жағдай болдұ↓/// ↑әрійне қан жос'ақты // ^йекі жүздөй/ үш ͡шүз мыңдай адам әскерің ͡ ғырды// бірақ түб̊ү келіссөзгө келүугө мәжб̊үр ͡б̊олд↓/// ↑жер^інің ^уотұз пайызынан ай^ырылып қалды↓/// ↑соғаң ͡ ғарамастан/ маннаргеймнаң ͡ гейіңгі ^йек'үлкөн презійденттері ͡б̊олдұ// койвұйсто және ͡гекконен деген↓/// ↑койвұйсто тоғұз жылдай басқарды// кекконен жыйырма жеті жыл басқарды↓/// ↑кәдімгі демакрат презійдент// қайта ғайта сайлана ͡б̊ерген ғой↓/// ↑бірағ масквамен ^уөтө жақ̊сы қарым қат^ынас ^уорнатты// және москваға мынандай формұул'ұсұңған// біз натоға да мүшө ͡б̊олмайық// сіздердің жаңағы савет ^уодағының ͡гамұунұйстік блог^ұна да мүшө ͡б̊олмайық↓/// ↑сіздермен жақ̊сы қарым қат^ынастамыз// сіздермен жақ̊сы қарым қат^ынастамыз↓/// ↑біздің мүмкүндүкті сіз пайдаланыңыз// сіздің мүмкүндүкті ͡б̊із пайдаланайық деп// ^йек'арада сайасат ͡шүргүздү↓/// ↑бұн'әлемдік полұйтологұйада↓///	- Кішкентай ел мен үлкен ел соғыса алмайд. Ерте ме, кеш пе ресурсы бітед. Дәл сондай жағдай болды. Әрине, қан жоса ақты, 200-дей, 300 мыңдай адам, әскерін қырды, бірақ түбі келіссөзге келуге мәжбүр болд. Жерінің 30 пайызынан айырылып қалды. Соған қарамастан, Маннаргеймнан кейінгі екі үлкен президенттері болды, Койвисто және Кекконен деген. Койвисто 9 жылдай басқарды, Кекконен 27 жыл басқарды. Кәдімгі демократ президент, қайта-қайта сайлана берген ғой. Бірақ Москвамен өте жақсы қарым-қатынас орнатты және Москваға мынандай формула ұсынған: «Біз НАТО-ға да мүше болмайық, сіздердің, жаңағы, Совет Одағының коммунистік блогына да мүше болмайық. Сіздермен жақсы қарым-қатынастамыз, сіздермен жақсы қарым-қатынастамыз. Біздің мүмкіндікті сіз пайдаланыңыз, сіздің мүмкіндікті біз пайдаланайық” деп екі арада саясат жүргізді. Бұны әлемдік политологияда...
Айдос Сарым	↑тарыйхын'үңілсеңіз / ^уотыз пайыз жер^інен ай^ырылып қалды↓/// ↑^уотыз пайыз жер^інен ай^ырылып қалды↓/// ↑^уөлген адам бар// бомбыланған қаласы ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар↓/// ↑кезінде тіпті/ гійтлерді қолдап̊ шыққан маннаргейм// бірақ қырық төртінші жылы соғыстан шығып үлгерді↓/// ↑йағній нйүурмбергке ͡б̊асқағ'іліккен жоқ↓/// ↑бірақ қайтыс болғаннан кейін/ жаңа келген ^йекі презійдентінің қырық жыл бойғы сайасаты↓/// ↑бірақ ^уолар айтқан// біздер ^уорыстың қытығына тійе ͡б̊ермейік/ жігіттер↓/// ↑^йекі ^йелдің қазір ͡б̊із тәуелсіз/ бейтарап ^йелміз↓/// ↑^йешкімнің жағ^ына шықпаймыз// натоны да қолдамаймыз// савет ^уодағын да қолдамаймыз↓/// ↑керек болса ͡б̊ерлійн шақырса// берлійнге ͡б̊арып жақ̊с'әңгіме айтамыз↓/// ↑брежнев шақырса// брежневпен ахотаға ͡б̊арамыз// бірг'арақ ішеміз↓/// ↑франсійа шақырса// франсійамен келісімге келісеміз деп↓///	↑тарыйхын'үңүлсөңіз / ^уотұз пайыж жер^інен ай^ырылып қалды↓/// ↑^уотұз пайыж жер^інен ай^ырылып қалды↓/// ↑^уөлгөн адам бар// бомбұлаңғаң ͡ ғаласы ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар↓/// ↑кезінде тіпті/ гійтлерді ͡ғолдап̊ шыққан маннаргейм// бірақ қырық төртүншү жылы соғұстан шығыб̊ ͡үлгөрдү↓/// ↑йағный нйүурмбөргкө ͡б̊асқағ'іліккен жоқ↓/// ↑бірақ қайтыс ͡полғаннаң ͡ гейін/ жаңа ͡гелген ^йекі презійдентінің ͡ғырығ жыл бойғұ сайасаты↓/// ↑бірақ ^уолар айтқан// біздер ^уорұстұң ͡ғытығына тійе ͡б̊ермейік/ жігіттер↓/// ↑^йекі ^йелдің ͡ғазір ͡б̊із тәуөлсүз/ бейтарап ^йелміз↓/// ↑^йешкімнің жағ^ына шықпаймыз// натонұ да ͡ғолдамаймыз// савет ^уодағын да ͡ғолдамаймыз↓/// ↑керек болса ͡б̊ерлійн шақырса// берлійңге ͡б̊арыб̊ жақ̊с'әңгіме айтамыз↓/// ↑брежнев шақырса// брежневпен ахотаға ͡б̊арамыз// бірг'арақ ішеміз↓/// ↑франсыйа шақырса// франсыйамең ͡гелісімге ͡гелісеміз деп↓///	- Тарихына үңілсеңіз, 30 пайыз жерінен айырылып қалды. - 30 пайыз жерінен айырылып қалды. Өлген адам бар, бомбыланған қаласы бар, басқасы бар. Кезінде, тіпті, Гитлерді қолдап шыққан Маннаргейм, бірақ 44-ші жылы соғыстан шығып үлгерді. Яғни Нюрнбергке, басқаға іліккен жоқ. Бірақ қайтыс болғаннан кейін жаңа келген екі президентінің 40 жыл бойғы саясаты. Бірақ олар айтқан: “Біздер, орыстың қытығына тие бермейік, жігіттер! Екі елдің қазір біз тәуелсіз, бейтарап елміз. Ешкімнің жағына шықпаймыз, НАТО-ны да қолдамаймыз, Совет Одағын да қолдамаймыз. Керек болса, Берлин шақырса, Берлинге барып, жақсы әңгіме айтамыз. Брежнев шақырса, Брежневпен охотаға барамыз, бірге арақ ішеміз. Франция шақырса, Франциямен келісімге келісеміз” деп.
Айдос Сарым	↑^уосы ^йек'үлкен алпауыт блоктың арасында текетіресті пайдаланып// қазір ауқаттылық жөн^үнен/ білім жөн^үнен/ денсаулық жөн^үнен/ ійнновасійа жөн^үнен/ басқа жөн^үнен әлемнің ^уондығына кіретін бірінші/ ^йекінші/ үшінші/ төртінші/ бесінші ^уорында тұратын ^йелг'айналды ↓/// ↑бұны ^йенді мен сізг'айтайын // мен ^йенді фійнлйандійаның тарыйхын бір адамдай зерттеген адаммын↓/// ↑фійнлйандійад'ұлтш̆ыл болмад дейсіз ͡б̊е↓/// ↑бұған дейін де сөйлестік қой// бұл тақ^ырыпта↓/// ↑сол айтып тұрмын ғой↓/// ↑баб̊асының кегін құуған бір фійні шықпады ма↓/// ↑жоқ/ шықты↓/// ↑мына ^йекеуінің д'айтпаған әңгімелерін айтты↓/// ↑айтпаған әңгімен'айтқан // сендер сатқынсыңдар деген/ басқа деген↓/// ↑^уолар газеттерді жапқан// ^уолар ^уол кезде сайт болған жоқ// жұурналдарды жапқан↓/// ↑сендер ^уорысқа тійе ͡б̊ересіңдер қайта қайта↓/// ↑сендер мемлекеттің мүддесін↓///	↑^уосұ ^йек'үлкөн алпауұт ͡плоктұң арасында текетіресті пайдаланып// қазір ауқаттылығ жөн^үнөн/ білім жөн^үнөн/ денсаулұғ жөн^үнөн/ ійнновасыйа жөн^үнөн/ басқа жөн^үнөн әлемнің ^уондұғұна ͡гіретім бірінші/ ^йекінші/ үшүншү/ төртүншү/ бесінші ^уорұнда тұратын ^йелг'айналды ↓/// ↑бұнұ ^йенді мен сізг'айтайын // мен ^йенді фыйнлйандыйаның тарыйхым бір адамдай зерттеген адаммын↓/// ↑фыйнлйандыйад'ұлтш̆ұл болмад дейсіз ͡б̊е↓/// ↑бұған дейін де сөйлөстүк қой// бұл тақ^ырыпта↓/// ↑сол айтып тұрмұн ғой↓/// ↑баб̊асының ͡гегің ͡ғұуғам бір фійні шықпады ма↓/// ↑жоқ/ шықты↓/// ↑мына ^йекеуүнүң д'айтпаған әңгімелерін айтты↓/// ↑айтпаған әңгімен'айтқан // сендер сатқынсыңдар деген/ басқа деген↓/// ↑^уолар газеттерді жапқан// ^уолар ^уол ͡гезде сайт ͡полған жоқ// жұурналдарды жапқан↓/// ↑сендер ^уорұсқа тійе ͡б̊ересіңдер ͡ғайта ͡ғайта↓/// ↑сендер мемлекеттің мүддөсүн↓///	- Осы екі үлкен алпауыт блоктың арасында текетіресті пайдаланып, қазір ауқаттылық жөнінен, білім жөнінен, денсаулық жөнінен, инновация жөнінен, басқа жөнінен әлемнің ондығына кіретін 1-ші, 2-ші, 3-ші, 4-ші, 5-ші орында тұратын елге айналды. Бұны енді мен сізге айтайын, мен енді Финляндияның тарихын бір адамдай зерттеген адаммын. Финляндияда ұлтшыл болмад дейсіз бе? -Бұған дейін де сөйлестік қой, бұл тақырыпта. Сол айтып тұрмын ғой. Бабасының кегін қуған бір фині шықпады ма? -Жоқ, шықты. Мына екеуінің де айтпаған әңгімелерін айтты. Айтпаған әңгімені айтқан, сендер сатқынсыңдар деген, басқа деген. Олар газеттерді жапқан, олар ол кезде сайт болған жоқ, журналдарды жапқан. “Сендер орысқа тие бересіңдер, қайта-қайта. Сендер мемлекеттің мүддесін...”
Айдос Сарым	↑сөз ͡б̊остандығын шектеген↓/// ↑шектеген↓/// ↑ ^уол тұуралы талай сыналған↓/// ↑хйұуман ^ырайтč вотч деген ұйымдар ͡б̊олды// басқа дегендер ͡б̊олды↓/// ↑фійнлйандйіа савет ^уодағының ықпалымен жұурналыйстерді құудалап жатыр ^йекен// ы ы газеттерді жауып жатыр ^йекен// басқа деген сыйақты нәрселер жазад↓/// ↑кәдімгі ^уолардың презійдент әкімшілігі тап̊сырма ͡б̊ереді ^йекен↓/// ↑кейб̊ір жұурнал шақ^ырып алып айтады ^йекен// жігіттер/ ^уөл'алмай жүрсіңдер ме↓/// ↑жазатын тақ^ырып жоқ па сендерге↓/// ↑^уорысқа тійе ͡б̊ермеңдерші// құдай үшін↓/// ↑нәтійжесі ͡б̊үгінгі дейсіз↓/// ↑бірақ↓/// ↑нәтійжесі ͡б̊үгінгі↓/// ↑нәтійжесі ͡б̊үгін фійнлйандійа натоның мүшесі↓/// ↑а жаңағы ^йекі презійдентке қазір фійн халқ'алғыс айтады ма/ жоқ па↓/// ↑алғыс айтад/ мойындайд↓///	↑сөз ͡б̊остандығын шектеген↓/// ↑шектеген↓/// ↑ ^уол тұуралы талай сыналған↓/// ↑хйұуман ^ырайтč вотч деген ұйұмдар ͡б̊олдұ// басқа дегендер ͡б̊олдұ↓/// ↑фійнлйандійа савет ^уодағының ықпалымен жұурналыйстерді ͡ғұудалаб̊ жатыр ^йекен// ы ы газеттерді жауұб̊ жатыр ^йекен// басқа деген сыйақты нәрселер жазад↓/// ↑кәдімгі ^уолардың презійдент әкімшілігі тап̊сырма ͡б̊ереді ^йекен↓/// ↑кейб̊ір жұурнал шақ^ырыб̊ ͡алыб̊ ͡айтады ^йекен// жігіттер/ ^уөл'алмай жүрсүңдөр ме↓/// ↑жазатын тақ^ырыб̊ жоқ па сендерге↓/// ↑^уорұсқа тійе ͡б̊ермеңдерші// құдай үшүн↓/// ↑нәтійжесі ͡б̊үгүңгү дейсіз↓/// ↑бірақ↓/// ↑нәтійжесі ͡б̊үгүңгү↓/// ↑нәтійжесі ͡б̊үгүн фійнлйандійа натонұң мүшөсү↓/// ↑а жаңағы ^йекі презійдентке қазір фійн халқ'алғыс айтады ма/ жоқ па↓/// ↑алғыс айтад/ мойұндайд↓///	- Сөз бостандығын шектеген. - Шектеген. Ол туралы талай сыналған. “Хьюман Райтс Вотч” деген ұйымдар болды, басқа дегендер болды. “Финляндия Совет Одағының ықпалымен журналистерді қудалап жатыр екен, ы-ы газеттерді жауып жатыр екен, басқа” деген сияқты нәрселер жазад. Кәдімгі олардың президент әкімшілігі тапсырма береді екен. Кейбір журнал шақырып алып, айтады екен: “Жігіттер, өле алмай жүрсіңдер ме? Жазатын тақырып жоқ па, сендерге? Орысқа тие бермеңдерші, құдай үшін. - Нәтижесі бүгінгі дейсіз. Бірақ... - Нәтижесі бүгінгі. Нәтижесі - бүгін Финляндия НАТО-ның мүшесі. - А жаңағы екі президентке қазір фин халқы алғыс айтады ма, жоқ па? - Алғыс айтад, мойындайд.
Айдос Сарым	↑жаңа сіз маған бірқатар сұрақтарды қойдыңыз↓/// ↑маған ^йемес көрермендеріме/ ійә↓/// ↑ жаң'әскерің бар ма// басқа ͡б̊асқа дегендей↓/// ↑халықтың тарапынан бірақ мынадай сауал болұуы мүмкін// айдос сарым нартай аралб̊ай ^йекеуің ^уотырсыңдар↓/// ↑неге ͡б̊ұл сұрақты халыққа қойасыңдар↓/// ↑армійаны жасақтау/ қарұуды қойұу ͡б̊ійліктің міндеті ^йемес пе деп↓/// ↑^уоны жасап ^уотырмыз ͡б̊іздер қазір↓/// ↑біздер жаттығұуға ͡б̊арамыз↓/// ↑^уосы ͡б̊ір қызығы/ қазақ армійасын ^йең көп̊ сынайтын// біздің демакратčымақтар↓/// ↑біздің әскерій жаттығұу ͡б̊олса// соған қарсы қапаланып// ^уойб̊ай/ қазақтар немене ͡б̊іреумен соғысайын деп жатыр ма↓/// ↑бізге неге повестка келед деп̊ шұулайд↓/// ↑сен патрійот болсаң// ^уөзің военкоматқа ͡б̊арсайшы// маған автомат беріп// үйретіңдерші ^уоқ атұуды деп↓/// ↑мен талай адамды көрдім сондай↓///	↑жаңа сіз мағам бірқатар сұрақтарды ↑жаңа сіз мағам бірқатар сұрақтарды қойдұңұз↓/// ↑маған ^йемес көрөрмөндеріме/ ійә↓/// ↑жаң'әскерің бар ма// басқа ͡б̊асқа дегендей↓/// ↑халықтың тарапынам бірағ мынадай сауал болұуұ мүмкүн// айдос сарым нартай аралб̊ай ^йекеуүң ^уотұрсұңдар↓/// ↑неге ͡б̊ұл сұрақты халыққа ͡ғойасыңдар↓/// ↑армыйаны жасақтау/ қарұудұ қойұу ͡б̊ійліктің міндеті ^йемес пе деп↓/// ↑^уонұ жасап ^уотұрмұз ͡б̊іздер ͡ғазір↓/// ↑біздер жаттығұуға ͡б̊арамыз↓/// ↑^уосұ ͡б̊ір ͡ғызығы/ қазағ армыйасын ^йең ͡гөп̊ сынайтын// біздің демакратčымақтар↓/// ↑біздің әскерій жаттығұу ͡б̊олса// соғаң ͡ ғарсы қапаланып// ^уойб̊ай/ қазақтар немене ͡б̊іреумөн соғұсайын деб̊ жатыр ма↓/// ↑бізге неге повестка ͡гелед деп̊ шұулайд↓/// ↑сем патрыйот ͡полсаң// ^уөзүң воеңкоматқа ͡б̊арсайшы// маған автомат ͡періп// үйрөтүңдерші ^уоғ атұудұ деп↓/// ↑мен талай адамды ͡гөрдүм сондай↓///	- Жаңа сіз маған бірқатар сұрақтарды қойдыңыз. Маған емес, көрермендеріме, иә. Жаңа әскерің бар ма, басқа-басқа дегендей. Халықтың тарапынан бірақ мынадай сауал болуы мүмкін: “Айдос Сарым Нартай Аралбай екеуің отырсыңдар. Неге бұл сұрақты халыққа қоясыңдар? Армияны жасақтау, қаруды қою биліктің міндеті емес пе?” деп. - Оны жасап отырмыз, біздер қазір. Біздер жаттығуға барамыз. Осы бір қызығы, қазақ армиясын ең көп сынайтын - біздің демократсымақтар. Біздің әскери жаттығу болса, соған қарсы қапаланып: “Ойбай, қазақтар, немене, біреумен соғысайын деп жатыр ма? Бізге неге повестка келед?” деп шулайд. Сен патриот болсаң, өзің военкоматқа барсайшы: “Маған автомат беріп, үйретіңдерші оқ атуды” деп. Мен талай адамды көрдім сондай.
Айдос Сарым	↑қазақ кіммен соғысайын деп жатыр↓/// ↑бұл не деген жаңағы мійлійтарійзм деп жазған келіншектерді көрдім↓/// ↑қазақтың мүддесін қорғап ^уотыр// ^уорыспен соғыс деп ^уотыр↓/// ↑соның ^уөзінде жаңағындай әңгімен'айтад ↓/// ↑шын жан'ашыған адам// шын жан'ашыған адам бүгін ^йел^іне повестка келетін болса// балаңд'армійаға жіб̊ер↓/// ↑армійаны түгелдеп жатырмыз↓/// ↑армійа тұуралы қазір төрт заң қаб̊ылдадық↓/// ↑алдағы ^уосы жылдың айағы/ алдағы жылы неше түрлі заңдарды қаб̊ылдаймыз↓/// ↑қылмыстық кодек̊сті күшейтеміз// басқасын күшейтеміз↓/// ↑құдайға шүкүр/ біз презійденттің тап̊сырмасы ͡б̊ар↓/// ↑біз ^йешкіммен соғыспай ақ қойайық// соғыстан аулақ қылсын// бірақ біздің армійамыз кез келген мәселеге// кез келген қауіп қатерге дайын болұу керек деген әңгім'айтып ^уотырмыз↓///	↑қазақ кіммен соғұсайын деб̊ жатыр↓/// ↑бұл не деген жаңағы мыйлыйтарыйзм деб̊ жазғаң ͡ геліншектерді ͡гөрдүм↓/// ↑қазақтың мүддөсүң ͡ ғорғап ^уотұр// ^уорұспен соғұс ͡теп ^уотұр↓/// ↑сонұң ^уөзүндө жаңағындай әңгімен'айтад ↓/// ↑шын жан'ашыған адам// шын жан'ашыған адам бүгүн ^йел^іне повестка ͡гелетім болса// балаңд'армыйаға жіб̊ер↓/// ↑армыйаны түгөлдөб̊ жатырмыз↓/// ↑армыйа тұуралы қазір төрт заң ͡ғаб̊ылдадық↓/// ↑алдағы ^уосұ жылдың айағы/ алдағы жылы неше түрлү заңдарды қаб̊ылдаймыз↓/// ↑қылмыстық кодек̊сті ͡гүшөйтөміз// басқасың ͡ гүшөйтөміз↓/// ↑құдайға шүкүр/ біз презійденттің тап̊сырмасы ͡б̊ар↓/// ↑біз ^йешкіммен соғұспай ақ қойайық// соғұстан аулақ қылсын// бірақ ͡піздің армыйамыз ͡гез ͡гелген мәселеге// кез ͡гелгең ͡ ғауүп қатерге дайым болұу ͡герек деген әңгім'айтып ^уотұрмұз↓///	- «Қазақ кіммен соғысайын деп жатыр? Бұл не деген, жаңағы, милитаризм?” деп жазған келіншектерді көрдім. Қазақтың мүддесін қорғап отыр, орыспен соғыс деп отыр. Соның өзінде, жаңағындай әңгімені айтад. Шын жаны ашыған адам, шын жаны ашыған адам бүгін еліне повестка келетін болса, балаңды армияға жібер. Армияны түгелдеп жатырмыз. Армия туралы қазір 4 заң қабылдадық. Алдағы осы жылдың аяғы, алдағы жылы неше түрлі заңдарды қабылдаймыз. Қылмыстық кодексті күшейтеміз, басқасын күшейтеміз. Құдайға шүкір, біз Президенттің тапсырмасы бар. Біз ешкіммен соғыспай-ақ қояйық, соғыстан аулақ қылсын, бірақ біздің армиямыз кез келген мәселеге, кез келген қауіп-қатерге дайын болу керек деген әңгіме айтып отырмыз.
Айдос Сарым	↑быйыл мысал'үшін / армійаның қадір қасыйетін арттырұу үшін ^йелүу жоғарғы ^уоқұу ^уорнымен келісіп// мың жарым армійаны ͡б̊ітірген балаларға тегін ^уоқұуға түсүуіне мүмкіндік беріп ^уотырмыз↓/// ↑армійа ͡б̊ұрынғы савет заманындағыдай ^ілійфтіг'айналұуы керек↓/// ↑армійа ^йер жігіттің ^йесейетін// ^йер жігіт болатын// азамат болатын ^уорнын'айналдырұу үшін ұлттық патрійоттық тәрб̊ійе/ әскерій тәрб̊ійе деген заң қаб̊ылдап жатырмыз↓/// ↑йағній ^уотыз жылд'істелінбеген ↓/// ↑^уөк^үнішке ^уорай/ тоқ̊сан төртінші жылы ͡б̊іздер атом бомбасынан бас тартқан кезде// бұудапешт келісімі деген дүнійе ͡б̊олған↓/// ↑^уон'ұукраійна да қол қойды// белорұусійа да қол қойды// біз де қол қойдық↓/// ↑^йенді ͡б̊іздің басқа шарамыз ͡б̊олған жоқ↓/// ↑ана ^йекі мемлекеттің де шарасы ͡б̊олған жоқ↓/// ↑бірақ̊ соған сеніп қалдық↓///	↑быйыл мысал'үшүн / армыйаның ͡ғадір ͡ғасыйетін арттырұу үшүн ^йелүу жоғарғы ^уоқұу ^уорнұмең ͡ гелісіп// мың жарым армыйаны ͡б̊ітіргем балаларға тегін ^уоқұуға түсүуүнө мүмкүндүк беріп ^уотұрмұз↓/// ↑армыйа ͡б̊ұрұңғұ савет заманындағыдай ^ілійфтіг'айналұуұ керек↓/// ↑армыйа ^йер жігіттің ^йесейетін// ^йер жігіт ͡полатын// азамат ͡полатын ^уорнұн'айналдырұу үшүн ұлттұқ патрыйоттұқ тәрб̊ійе/ әскерій тәрб̊ійе деген заң ͡ғаб̊ылдаб̊ жатырмыз↓/// ↑йағній ^уотұж жылд'істелімбеген↓/// ↑^уөк^үнүшке ^уорай/ тоқ̊сан төртүншү жылы ͡б̊іздер атом бомбасынам бас тартқаң ͡ гезде// бұудапешт келісімі деген дүнүйө ͡б̊олған↓/// ↑^уон'ұукраійна да ͡ғол ͡ғойдұ// белорұусыйа да ͡ғол ͡ғойдұ// біз де қол ͡ғойдұқ↓/// ↑^йенді ͡б̊іздің басқа шарамыз ͡б̊олған жоқ↓/// ↑ана ^йекі мемлекеттің де шарасы ͡б̊олған жоқ↓/// ↑бірақ̊ соған сеніп қалдық↓///	- Биыл, мысалы үшін, армияның қадір-қасиетін арттыру үшін 50 жоғарғы оқу орнымен келісіп, 1000 жарым армияны бітірген балаларға тегін оқуға түсуіне мүмкіндік беріп отырмыз. Армия бұрынғы Совет заманындағыдай лифтіге айналуы керек. Армия ер жігіттің есейетін, ер жігіт болатын, азамат болатын орнына айналдыру үшін ұлттық патриоттық тәрбие, әскери тәрбие деген заң қабылдап жатырмыз. Яғни, 30 жылда істелінбеген. Өкінішке орай, 94-ші жылы біздер атом бомбасынан бас тартқан кезде, Будапешт келісімі деген дүние болған. Оны Украина да қол қойды, Белорусия да қол қойды, біз де қол қойдық. Енді біздің басқа шарамыз болған жоқ. Ана екі мемлекеттің де шарасы болған жоқ. Бірақ соған сеніп қалдық.
Айдос Сарым	↑^уөйткені ͡б̊ес йадролық держава ͡б̊ізге кепіл берді// сендерге ͡б̊ірдеңе ͡б̊ола қалса// біздер әскерій өмекке дейін береміз деген↓/// ↑^уосы парақтан бетіндег'әріптен аз келісімшарт// астында ͡б̊ес қол бар↓/// ↑^уөк^үнішке ^уорай/ соған сеніп қалдық бір жағ^ынан↓/// ↑^йекінші жағ^ынан тым ы ы ^йенді ͡б̊ізге кім тійісед↓/// ↑қытаймен де жақ̊сымыз/ басқамен де жақ̊сымыз↓/// ↑сеніп қалғанда// ^йенд'әлі тынышпыз ғой шүкүр↓/// ↑жоқ/ ^йенді құдай сақтасын соғыстан// басқадан құдай сақтасын↓/// ↑бірақ ішкі дайындық/ ішкі серт↓/// ↑жоқ/ ^йенді қарапайым мысал// жаңа мен ійзраійлге тійіскен хамастың мысалын айтттым ғой↓/// ↑^йесіңізде м'алматыда бір жаңағы/ ^йесүуас қол^ұна мылтық алып// алматыны жарты күн шұуылдатқаны// немес'ақтөб̊еде ^уон жет'адам ба/ жыйырма жет'адам бір күнде шұуылдатқаны↓/// ↑^уол соғыс ^йемес↓///	↑^уөйткөнү ͡б̊ес йадролұғ ͡держава ͡б̊ізге ͡гепіл берді// сендерге ͡б̊ірдеңе ͡б̊ола ͡ғалса// біздер әскерій ͡гөмөккө дейім береміз деген↓/// ↑^уосұ парақтам бетіндег'әріптен аз ͡гелісімшарт// астында ͡б̊ес қол бар↓/// ↑^уөк^үнүшке ^уорай/ соған сеніп қалдық ͡пір жағ^ынан↓/// ↑^йекінші жағ^ынан тым ы ы ^йенді ͡б̊ізге ͡гім тійісед↓/// ↑қытаймен де жақ̊сымыз/ басқамен де жақ̊сымыз↓/// ↑сеніп қалғанда// ^йенд'әлі тынышпыз ғой шүкүр↓/// ↑жоқ/ ^йенді ͡ғұдай сақтасын соғұстан// басқадаң ͡ ғұдай сақтасын↓/// ↑бірағ ішкі дайындық/ ішкі серт↓/// ↑жоқ/ ^йенді ͡ғарапайым мысал// жаңа мен ійзраійлге тійіскен хамастың мысалын айтттым ғой↓/// ↑^йесіңізде м'алматыда бір жаңағы/ ^йесүуас қол^ұна мылтығ алып// алматыны жарты ͡гүн шұуұлдатқаны// немес'ақтөб̊өдө ^уон жет'адам ба/ жыйырма жет'адам бір ͡гүндө шұуұлдатқаны↓/// ↑^уол соғұс ^йемес↓///	- Өйткені, 5 ядролық держава бізге кепіл берді: “Сендерге бірдеңе бола қалса, біздер әскери көмекке дейін береміз” деген. Осы парақтан бетіндегі әріптен аз келісім-шарт, астында 5 қол бар. Өкінішке орай, соған сеніп қалдық, бір жағынан. Екінші жағынан, тым ы-ы енді бізге кім тиісед? Қытаймен де жақсымыз, басқамен де жақсымыз. - Сеніп қалғанда, енді, әлі тынышпыз ғой, шүкір. - Жоқ, енді құдай сақтасын, соғыстан, басқадан құдай сақтасын. Бірақ ішкі дайындық, ішкі серт. Жоқ, енді қарапайым мысал, жаңа мен Израильге тиіскен Хамастың мысалын айтттым ғой. Есіңізде ме, Алматыда бір, жаңағы, есуас қолына мылтық алып, Алматыны жарты күн шуылдатқаны немесе Ақтөбеде 17 адам ба, 27 адам бір күнде шуылдатқаны? Ол - соғыс емес.
Айдос Сарым	↑әскерій бөлімге ͡б̊асып кіретін/ ійә↓/// ↑ійә/ ^уол соғыс болған жоқ құдайға шүкүр↓/// ↑бірақ ^йенді құдай сақтасын// сондайға ͡б̊арып қалсақ// біздің құр^ұлымдардың қазір мүмкіндігін арттырып жатырмыз↓/// ↑ал ^йесесіне қараңыз// бүгінгі презійдентті сынап жүрген// бүгінгі ͡б̊ійлікті сынап жүрген кейб̊ір азаматтар кійевте ^уот^ұрып алып// парійжде ^уот^ұрып алып↓/// ↑мінекей/ ^уосы жылдың ішінде қазақ армійасы жыйырма ͡б̊ес тұтқыйылдан әскерій үученійе жасад↓/// ↑батыл тойтарыс деген жеті ^уокрұугтің әскерін біріктірген// үлкен всеармейскій дейді ғой// жалп'армійаны жаттығұу жұмыстарын ^уөткіздік↓/// ↑^уол үшін әрійне/ жолды ͡б̊ұзб̊ау үшін / үкімет қыйындықпен салынған асфальтты ͡б̊ұзб̊ау үшін // танкілерді/ бронетранспортйорды пойызб̊ен жіб̊ересің↓/// ↑ ^уоны жұрт көреді ғой// көрмейді ^йемес қой теміржолдың бойында↓/// ↑бейнежазб̊аларын білеміз/ ійә↓///	↑әскерій бөлүмгө ͡б̊асып кіретін/ ійә↓/// ↑ійә/ ^уол соғұс ͡полған жоқ құдайға шүкүр↓/// ↑бірақ ^йенді ͡ғұдай сақтасын// сондайға ͡б̊арып қалсақ// біздің ͡ғұр^ұлұмдардың ͡ғазір мүмкүндүгін арттырыб̊ жатырмыз↓/// ↑ал ^йесесіне қараңыз// бүгүңгү презійдентті сынаб̊ жүргөн// бүгүңгү ͡б̊ійлікті сынаб̊ жүргөң ͡ гейб̊ір азаматтар ͡гійевте ^уот^ұрұб̊ ͡алып// парыйжде ^уот^ұрұб̊ ͡алып↓/// ↑мінекей/ ^уосұ жылдың ішінде қазағ армыйасы жыйырма ͡б̊ес тұтқұйұлдан әскерій үучөнійе жасад↓/// ↑батыл тойтарыс ͡теген жеті ^уокрұугтүң әскерім біріктірген// үлкөн всеармейскійй дейді ғой// жалп'армыйаны жаттығұу жұмұстарын ^уөткүздүк↓/// ↑^уол үшүн әрійне/ жолдұ ͡б̊ұзб̊ау үшүн / үкүмөт қыйындықпен салыңған асфальтты ͡б̊ұзб̊ау үшүн // таңкілерді/ бронетранспортйорды пойұзб̊ен жіб̊ересің↓/// ↑^уонұ жұрт көрөдү ғой// көрмөйдү ^йемес қой теміржолдұң бойұнда↓/// ↑бейнежазб̊аларым білеміз/ ійә↓///	- Әскери бөлімге басып кіретін, иә. - Иә, ол соғыс болған жоқ, құдайға шүкір. Бірақ енді құдай сақтасын, сондайға барып қалсақ, біздің құрылымдардың қазір мүмкіндігін арттырып жатырмыз. Ал есесіне қараңыз, бүгінгі Президентті сынап жүрген, бүгінгі билікті сынап жүрген кейбір азаматтар Киевте отырып алып, Парижде отырып алып. Мінекей, осы жылдың ішінде қазақ армиясы 25 тұтқиылдан әскери учение жасад. «Батыл тойтарыс» деген 7 округтің әскерін біріктірген, үлкен «Всеармейский» дейді ғой, жалпы армияны жаттығу жұмыстарын өткіздік. Ол үшін, әрине, жолды бұзбау үшін, үкімет қиындықпен салынған асфальтты бұзбау үшін танкілерді, бронетранспортерды пойызбен жібересің. Оны жұрт көреді ғой, көрмейді емес қой, теміржолдың бойында. - Бейнежазбаларын білеміз, иә.
Айдос Сарым	↑ійә соны ͡б̊ейнені жазып алып// ійнтернетке салып// қазақтар ^іресейге көмектесіп жатыр// танкілер ͡б̊еріп жатыр деп// жалған ақпарат таратып жатыр↓/// ↑аблйазов болсын// анау ͡гійевте ^уотырған садықовтар ͡б̊олсын// бұл таза дақпырт/ таза жалған әңгіме↓/// ↑^уосы кезге дейін бірде ͡б̊ір қазақ кампанійасы/ бірде ͡б̊ір қазақ азаматы ͡б̊атыстың санксійасын'іліккен ^йемес↓/// ↑батыстың санксійаны қадағалайтын ^уофійсерлері мен// ^йенді ^уофійсерді ^уолар шенеуніктерін айтад// ^уофійсер дейд және солардың эмійсарлары ͡б̊ір айда ͡б̊ір ^ірет келіп кетед↓/// ↑үндемей келетіні ͡б̊ар// айғайлап келетіні ͡б̊ар↓/// ↑^йегер ͡б̊із ͡б̊ір жерде жаңағыдай/ көмек көрсететін болсақ// бізді ͡б̊айағыда дарғ'асатын ^йед↓/// ↑құдайға шүкүр ͡б̊іздің ^йенді// бүкіл мұнайымыздың/ басқамыздың жартысын ^йевропа мен амерійк'алып ^уотыр↓///	↑ійә сонұ ͡б̊ейнені жазыб̊ ͡алып// ійнтернетке салып// қазақтар ^іресейге ͡гөмөктөсіб̊ жатыр// таңкілер ͡б̊еріб̊ жатыр деп// жалған ақпарат таратыб̊ жатыр↓/// ↑аблйазов болсұн// анау ͡гійевте ^уотұрған садықовтар ͡б̊олсұн// бұл таза дақпырт/ таза жалған әңгіме↓/// ↑^уосұ ͡гезге дейім бірде ͡б̊ір ͡ғазақ кампаныйасы/ бірде ͡б̊ір ͡ғазағ азаматы ͡б̊атыстың саңксыйасын'іліккен ^йемес↓/// ↑батыстың саңксыйаны қадағалайтын ^уофұйсерлері мен// ^йенді ^уофұйсерді ^уолар шенеунүктөрүн айтад// ^уофұйсер дейд және солардың эмыйсарлары ͡б̊ір айда ͡б̊ір ^ірет келіп кетед↓/// ↑үндөмөй ͡гелетіні ͡б̊ар// айғайлап келетіні ͡б̊ар↓/// ↑^йегер ͡б̊із ͡б̊ір жерде жаңағыдай/ көмөк көрсөтөтім болсақ// бізді ͡б̊айағыда дарғ'асатын ^йед↓/// ↑құдайға шүкүр ͡б̊іздің ^йенді// бүкүл мұнайымыздың/ басқамыздың жартысын ^йевропа мен амерійк'алып ^уотұр↓///	- Иә, соны, бейнені жазып алып, интернетке салып: «Қазақтар Ресейге көмектесіп жатыр, танкілер беріп жатыр» деп, жалған ақпарат таратып жатыр. Аблязов болсын, анау Киевте отырған Садықовтар болсын, бұл - таза дақпырт, таза жалған әңгіме. Осы кезге дейін бірде-бір қазақ компаниясы, бірде-бір қазақ азаматы батыстың санкциясына іліккен емес. Батыстың санкцияны қадағалайтын офицерлері мен, енді, офицерді олар шенеуніктерін айтад, офицер дейд және солардың эмиссарлары бір айда бір рет келіп кетед. Үндемей келетіні бар, айғайлап келетіні бар. Егер біз бір жерде, жаңағыдай, көмек көрсететін болсақ, бізді баяғыда дарға асатын ед. Құдайға шүкір, біздің, енді, бүкіл мұнайымыздың, басқамыздың жартысын Европа мен Америка алып отыр.
Айдос Сарым	↑соның арқасы ͡б̊олсын/ ұуранның арқасы ͡б̊олсын/ басқаның арқасында ͡б̊олсын/ сыртқы сайасатымыздың мықтылығы ͡б̊олсын// соның арқасында ͡б̊іздер ^уондайға жол беріп жатқан жоқпыз↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑бірақ ^йең бастысы/ біздер ͡б̊атыс ^іресейге танған санксійаларға ^уөзіміз кіріп кеткен жоқпыз// және ^уөзіміз де кіргізб̊ей ^уотырмыз↓/// ↑түс^үнікті↓/// ↑^йенді ^уосы ͡б̊іздің ^йел тәуелсіздік алғалы ͡б̊ері// ы ы үнемі талқыға түскен бір формұула ͡б̊ар ғой↓/// ↑біресе ͡б̊ірінші сайасат// сосын эканомійка дедік↓/// ↑^уодан кейін бірінш'эканомійка / ^уодан кейін сайасат дедік↓/// ↑қысқа нұсқа↓/// ↑қазір қайсысы ͡б̊ірінші тұр↓/// ↑дәл қазір↓/// ↑^йешқ̊ашанда ^йешқ̊айсысын бірінші ^уорынға қойұуға ͡б̊олмайд↓/// ↑сайасат эканомійкадан тұуындайды// эканомійка сайасаттан тұуындайды↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑^йенді қазір ы ы біздің ^йелімізде/ ^йелдің арасында қызұу талқыланған ^йекі тақ^ырыпқа сіздің пік^іріңізді ͡б̊ілгім келед↓///	↑сонұң арқасы ͡б̊олсұн/ ұуранның арқасы ͡б̊олсұн/ басқаның арқасында ͡б̊олсұн/ сыртқы сайасатымыздың мықтылығы ͡б̊олсұн// сонұң арқасында ͡б̊іздер ^уондайға жол беріб̊ жатқан жоқпұз↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑бірақ ^йең бастысы/ біздер ͡б̊атыс ^іресейге таңған саңксыйаларға ^уөзүмүз ͡гіріп кеткен жоқпұз// және ^уөзүмүз де ͡гіргізб̊ей ^уотұрмұз↓/// ↑түс^үнүкті↓/// ↑^йенді ^уосұ ͡б̊іздің ^йел тәуөлсүздүг алғалы ͡б̊ері// ы ы үнөмү талқыға түскөм бір формұула ͡б̊ар ғой↓/// ↑біресе ͡б̊ірінші сайасат// сосұн эканомұйка дедік↓/// ↑^уодаң ͡ гейім бірінш'эканомұйка / ^уодаң ͡ гейін сайасат дедік↓/// ↑қысқа нұсқа↓/// ↑қазір ͡ғайсысы ͡б̊ірінші тұр↓/// ↑дәл ͡ғазір↓/// ↑^йешқ̊ашанда ^йешқ̊айсысым бірінші ^уорұңға ͡ғойұуға ͡б̊олмайд↓/// ↑сайасат эканомұйкадан тұуұндайды// эканомұйка сайасаттан тұуұндайды↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑^йенді ͡ғазір ы ы біздің ^йелімізде/ ^йелдің арасында ͡ғызұу талқылаңған ^йекі тақ^ырыпқа сіздің пік^іріңізді ͡б̊ілгім ͡гелед↓///	- Соның арқасы болсын, уранның арқасы болсын, басқаның арқасында болсын, сыртқы саясатымыздың мықтылығы болсын, соның арқасында біздер ондайға жол беріп жатқан жоқпыз. - Жақсы. - Бірақ, ең бастысы, біздер батыс Ресейге таңған санкцияларға өзіміз кіріп кеткен жоқпыз және өзіміз де кіргізбей отырмыз. - Түсінікті. Енді, осы біздің ел тәуелсіздік алғалы бері ы-ы үнемі талқыға түскен бір формула бар ғой. Біресе, бірінші саясат, сосын экономика дедік. Одан кейін, бірінші экономика, одан кейін саясат дедік. Қысқа нұсқа. Қазір қайсысы бірінші тұр? Дәл қазір. - Ешқашанда ешқайсысын 1-ші орынға қоюға болмайд. Саясат экономикадан туындайды, экономика саясаттан туындайды. - Жақсы. Енді қазір ы-ы біздің елімізде, елдің арасында қызу талқыланған екі тақырыпқа сіздің пікіріңізді білгім келед.
Айдос Сарым	↑біріншісі і і ^іресей газын қазақ̊стан арқылы ^уөзб̊ек̊станға жеткізүу тұуралы↓/// ↑білесіз жаңағы газ құб̊ыр тартылды// презійденттер қатысты↓/// ↑бұны да қатаң сыңғ'алғандар бар сайасый тұрғыда↓/// ↑бұл тек қан'эканомійкалық келісім бе↓/// ↑а бұдан қандай ^йенді↓/// ↑^йегер ^уөзб̊ектер ͡б̊ізг'айтатын болса↓/// ↑біздер ^йенді қазір қазақтың газы қашан келед деп күтіп ^уотырмыз ғой астанада/ көк̊шетауда/ басқа жерде↓/// ↑әрійне↓/// ↑^уөзб̊ектер ^уөте прагматійкалық халық↓/// ↑^уоларда ͡б̊ілесіз/ қазір қайта қайта тоқ ^уөшіп жатыр↓/// ↑тәшкеннің біресе ͡б̊ір ауданын ^уөш^үред// біресе ^йекінш'ауданын ^уөш^үред// біресе самарқандтың жартысы ^уөшіп қалад↓/// ↑^уөткенде қыста б̊ұлар да қатып қала жаздад↓///	↑біріншісі і і ^іресей газың ͡ ғазақ̊стан арқылы ^уөзб̊өк̊стаңға жеткізүу тұуралы↓/// ↑білесіж жаңағы газ ͡ғұб̊ұр тартылды// презійденттер ͡ғатысты↓/// ↑бұнұ да ͡ғатаң сыңғ'алғандар бар сайасый тұрғұда↓/// ↑бұл тек қан'эканомұйкалық келісім бе↓/// ↑ а бұдаң ͡ ғандай ^йенді↓/// ↑^йегер ^уөзб̊өктөр ͡б̊ізг'айтатын болса↓/// ↑біздер ^йенді ͡ғазір ͡ғазақтың газы қашаң ͡ гелед деп күтүп ^уотұрмұз ғой астанада/ көк̊шөтауда/ басқа жерде↓/// ↑әрійне↓/// ↑^уөзб̊өктөр ^уөтө прагматыйкалық халық↓/// ↑^уоларда ͡б̊ілесіз/ қазір ͡ғайта ͡ғайта тоқ ^уөшүб̊ жатыр↓/// ↑тәшкеннің біресе ͡б̊ір ауданын ^уөш^үрөд// біресе ^йекінш'ауданын ^уөш^үрөд// біресе самарқандтың жартысы ^уөшүп қалад↓/// ↑^уөткөндө қыста ͡б̊ұлар да ͡ғатып қала жаздад↓///	- Біріншісі, і-і Ресей газын Қазақстан арқылы Өзбекстанға жеткізу туралы. Білесіз, жаңағы, газ құбыр тартылды, Президенттер қатысты. Бұны да қатаң сынға алғандар бар, саяси тұрғыда. Бұл тек қана экономикалық келісім бе? - А бұдан қандай, енді...? Егер өзбектер бізге айтатын болса. Біздер, енді қазір қазақтың газы қашан келед деп күтіп отырмыз ғой Астанада, Көкшетауда, басқа жерде. - Әрине. - Өзбектер - өте прагматикалық халық. Оларда білесіз, қазір қайта-қайта тоқ өшіп жатыр. Тәшкеннің біресе бір ауданын өшіред, біресе екінші ауданын өшіред, біресе Самарқандтың жартысы өшіп қалад. Өткенде қыста бұлар да қатып қала жаздад.
Айдос Сарым	↑сондықтан ^уолар ^уөте прагматійкалық тұрғыдан әңгімені қозғап жатыр// так бізге қазақтың газы ^уөз^үне жетпей жатыр// ал'алмаймыз ↓/// ↑түркүменнің газы көб̊ісі шетелге кетіп жатыр// бізге жете ͡б̊ермейд↓/// ↑^уонда ^іресейден алайық дед↓/// ↑ болды/ келісті↓/// ↑^йенді ͡б̊іздің жерімізден ^уөтпегенде// қай жерден ^уөтед↓/// ↑космоспен апара ма↓/// ↑біздің қарым қат^ынасымыз жақ̊сы↓/// ↑^уөзб̊екке сенім мол↓/// ↑мінекей/ мен сізге ͡б̊асқа мысал айтайын↓/// ↑мінекей/ ұукраійна мен ^іресей соғысып жатыр↓/// ↑газ құб̊ырлары ^уөтіп жатыр↓/// ↑үстінен ^уоған йа ұукраійнның бомбасы түспейд// йа ^уорыстың бомбасы түспейд↓/// ↑сыйқыр ма↓/// ↑^йекі мемлекет те пайдалы ͡б̊олып ^уотыр↓/// ↑жоқ/ ^йенді ^йекеуі де соғысып жатқан ^йел ғой↓///	↑сондұқтан ^уолар ^уөтө прагматыйкалық тұрғұдан әңгімені ͡ғозғаб̊ жатыр// так бізге қазақтың газы ^уөз^үнө жетпей жатыр// ал'алмаймыз ↓/// ↑түркүмөннің газы ͡гөб̊үсү шетелге ͡гетіб̊ жатыр// бізге жете ͡б̊ермейд↓/// ↑^уонда ^іресейден алайығ ͡дед↓/// ↑болдұ/ келісті↓/// ↑^йенді ͡б̊іздің жерімізден ^уөтпөгөнде// қай жерден ^уөтөд↓/// ↑космоспен апара ма↓/// ↑біздің ͡ғарым қат^ынасымыж жақ̊сы↓/// ↑^уөзб̊өккө сенім мол↓/// ↑мінекей/ мен сізге ͡б̊асқа мысал айтайын↓/// ↑мінекей/ ұукраійна мен ^іресей соғұсұб̊ жатыр↓/// ↑газ ͡ғұб̊ұрлары ^уөтүб̊ жатыр↓/// ↑үстүнөн ^уоған йа ұукраинның бомбасы түспөйд// йа ^уорұстұң бомбасы түспөйд↓/// ↑сыйқыр ма↓/// ↑^йекі мемлекет те пайдалы ͡б̊олұп ^уотұр↓/// ↑жоқ/ ^йенді ^йекеуү де соғұсұб̊ жатқан ^йел ғой↓///	- Сондықтан олар өте прагматикалық тұрғыдан әңгімені қозғап жатыр: “Так, бізге, қазақтың газы өзіне жетпей жатыр, ала алмаймыз. Түркіменнің газы көбісі шетелге кетіп жатыр, бізге жете бермейд. Онда Ресейден алайық” дед. Болды, келісті. Енді біздің жерімізден өтпегенде, қай жерден өтед? Космоспен апара ма? Біздің қарым-қатынасымыз жақсы. Өзбекке сенім мол. Мінекей, мен сізге басқа мысал айтайын. Мінекей, Украина мен Ресей соғысып жатыр. Газ құбырлары өтіп жатыр. Үстінен оған я украинның бомбасы түспейд, я орыстың бомбасы түспейд. Сиқыр ма? - Екі мемлекет те пайдалы болып отыр. - Жоқ, енді екеуі де соғысып жатқан ел ғой.
Айдос Сарым	↑мына кейб̊ір жаңағы/ ұукраійнаның сайасаткерлерінің ^іресейде кәсіпорындары жұмыс істеп жатыр// ^уорыстың кейб̊ір кәсіпорындар'ұукраійнада жұмыс істеп жатыр↓/// ↑газ ^уөтіп жатыр// мұнай ^уөтіп жатыр// аммійак дейд↓/// ↑^уөтіп жатыр ма↓/// ↑ ^уөтіп жатыр↓/// ↑қысқа сұрақ/ үлкен сайасат ^йекіжүзділік пе ^уонда↓/// ↑үлкен сайасатта/ ^йегер сійнійзмнің дәлме дәл аудармасы ^йекіжүзділік десеңіз/ ^йекіжүзділік↓/// ↑бірақ ^уоны мойындамайды ^йешкім↓/// ↑үлкен сайасатта дос жоқ// мүдде ғана ͡б̊ар↓/// ↑мүдде ғана ͡б̊ар↓/// ↑ал сенің мүддеңді ^уөзіңнің халқың жүз пайыз түсінүу үшін н'істеу керек↓/// ↑әлде тарыйхта ^уондай болмаған ба↓/// ↑тарыйхта ^уөз^үнің сайасаткерлерін түсінбеген жағдайаттар көб̊ірек↓/// ↑бірақ ^уол үшін де ͡б̊елгілі ͡б̊ір ^ұуақыт керек// ^йекіншіден ^йенді ^уөзіңіз де күуәсіз// мен де күуәмін↓/// ↑мен де мысал'үшін / ^уөткенде күуә ͡б̊олдыңыз ғой↓///	↑мына ͡гейб̊ір жаңағы/ ұукраійнаның сайасаткерлерінің ^іресейде ͡гәсіпорұндары жұмұс істеб̊ жатыр// ^уорұстұң ͡гейб̊ір ͡гәсіпорұндар'ұукраійнада жұмұс істеб̊ жатыр↓/// ↑газ ^уөтүб̊ жатыр// мұнай ^уөтүб̊ жатыр// аммыйак дейд↓/// ↑^уөтүб̊ жатыр ма↓/// ↑ ^уөтүб̊ жатыр↓/// ↑қысқа сұрақ/ үлкөн сайасат ^йекіжүздүлүк пе ^уонда↓/// ↑үлкөн сайасатта/ ^йегер сійнійзмнің дәлме дәл аудармасы ^йекіжүздүлүк десеңіз/ ^йекіжүздүлүк↓/// ↑бірақ ^уонұ мойұндамайды ^йешкім↓/// ↑үлкөн сайасатта дош ͡ шоқ// мүддө ғана ͡б̊ар↓/// ↑мүддө ғана ͡б̊ар↓/// ↑ал сенің мүддөңдү ^уөзүңнүң халқың жүз пайыз түсүнүу үшүн н'істеу керек↓/// ↑әлде тарыйхта ^уондай болмағам ба↓/// ↑тарыйхта ^уөз^үнүң сайасаткерлерін түсүмбөген жағдайаттар ͡гөб̊үрөк↓/// ↑бірақ ^уол үшүн де ͡б̊елгілі ͡б̊ір ^ұуақыт керек// ^йекіншіден ^йенді ^уөзүңүз де ͡гүуәсіз// мен де ͡гүуәмін↓/// ↑мен де мысал'үшүн / ^уөткөндө күуә ͡б̊олдұңұз ғой↓///	- Мына кейбір, жаңағы, украинаның саясаткерлерінің Ресейде кәсіпорындары жұмыс істеп жатыр, орыстың кейбір кәсіпорындары Украинада жұмыс істеп жатыр. Газ өтіп жатыр, мұнай өтіп жатыр, аммиак дейд. Өтіп жатыр ма? Өтіп жатыр. - Қысқа сұрақ: үлкен саясат екіжүзділік пе, онда? - Үлкен саясатта, егер цинизмнің дәлме-дәл аудармасы екіжүзділік десеңіз, екіжүзділік. Бірақ оны мойындамайды ешкім. - Үлкен саясатта дос жоқ, мүдде ғана бар. - Мүдде ғана бар. - Ал сенің мүддеңді өзіңнің халқың 100 пайыз түсіну үшін не істеу керек? Әлде тарихта ондай болмаған ба? - Тарихта өзінің саясаткерлерін түсінбеген жағдаяттар көбірек. Бірақ ол үшін де белгілі бір уақыт керек, екіншіден, енді өзіңіз де куәсіз, мен де куәмін. Мен де, мысалы үшін, өткенде куә болдыңыз ғой.
Айдос Сарым	↑сыртқ'істер мійнійстрлігін шақ^ырып алып// ^уоның жаңағы ͡б̊аспасөзб̊ен жұмыс істейтін азаматтарын шақ^ырып алып// менің айтқан әңгімемнің бірі ͡б̊олд↓/// ↑мінекей/ нартай аралб̊айұлы ͡б̊ар// мақ̊сат толықбайұлы ͡б̊ар ійә↓/// ↑^уөздерүнің паблійктері ͡б̊ар// ^уөздерінің аккаунттары ͡б̊ар// йүутүубтегі мыңдаған көрермендері ͡б̊ар↓/// ↑^уолардан бетер тіпті/ ійнстаграмдағы қыздар ͡б̊ар// үш мійлійоннан ^уотырған↓/// ↑сіз тек қана ^уөзіңіздің мінбеге ^уот^ұрып алып// әңгім'айта бермесеңізші↓/// ↑соларға да ͡б̊арыңыздар айағыңызб̊ен// ^уөліп қалмайсыздар↓/// ↑біз ͡б̊арып жүрміз/ құдайға шүкүр↓/// ↑біздің төраға ͡б̊арып жүр йүутүуб̊ каналдарға↓/// ↑ал сіз неге ͡б̊армайсыз деген әңгімені мен д'айттым ↓///	↑сыртқ'істер мійнійстрлігін шақ^ырыб̊ ͡алып// ^уонұң жаңағы ͡б̊аспасөзб̊өн жұмұс істейтін азаматтарын шақ^ырыб̊ ͡алып// менің айтқан әңгімемнің бірі ͡б̊олд↓/// ↑мінекей/ нартай аралб̊айұлұ ͡б̊ар// мақ̊сат толұқбайұлұ ͡б̊ар ійә↓/// ↑^уөздөрүнің паблыйктері ͡б̊ар// ^уөздөрүнің аккаунттары ͡б̊ар// йүутүубтөгү мыңдағаң ͡ гөрөрмөндері ͡б̊ар↓/// ↑^уолардам бетер тіпті/ ійнстаграмдағы қыздар ͡б̊ар// үш мійлійоннан ^уотұрған↓/// ↑сіз тек қана ^уөзүңүздің мімбеге ^уот^ұрұб̊ ͡алып// әңгім'айта бермесеңішші↓/// ↑соларға да ͡б̊арыңыздар айағыңызб̊ен// ^уөлүп қалмайсыздар↓/// ↑біз ͡б̊арыб̊ жүрмүз/ құдайға шүкүр↓/// ↑біздің төраға ͡б̊арыб̊ жүр йүутүуб̊ каналдарға↓/// ↑ал сіз неге ͡б̊армайсыз деген әңгімені мен д'айттым ↓///	- Сыртқы істер министрлігін шақырып алып, оның, жаңағы, баспасөзбен жұмыс істейтін азаматтарын шақырып алып, менің айтқан әңгімемнің бірі болд. Мінекей, Нартай Аралбайұлы бар, Мақсат Толықбайұлы бар, иә. Өздерінің пабликтері бар, өздерінің аккаунттары бар, ютубтегі мыңдаған көрермендері бар. Олардан бетер, тіпті инстаграмдағы қыздар бар, 3 миллионнан отырған. Сіз тек қана өзіңіздің мінбеге отырып алып, әңгіме айта бермесеңізші. Соларға да барыңыздар аяғыңызбен, өліп қалмайсыздар. Біз барып жүрміз, құдайға шүкір. Біздің төраға барып жүр Ютуб каналдарға. Ал сіз неге бармайсыз деген әңгімені мен де айттым.
Айдос Сарым	↑жоқ/ ^уол бір күнде келмейд// бірақ күнде түсіндіре ͡б̊ерсең// нақты мысалдармен түсіндірсең// сенің мүддең/ сенің балаңның мүддесі/ сенің балаңның ^уосы ͡б̊үгін аурұуханаға ͡б̊арғаны// сенің балаңның мектепке тып тыныш барып жүргені// сенің алған көлігің// сенің бензійнің// сенің басқаң деп̊ санмен/ сійфрмен дәлелдеп бер'алсаң ↓/// ↑нұу/ қарапайым мысалы/ бізде ͡б̊әрі қытайға ^уөршеленіп алған↓/// ↑бірақ қытайға қазір ͡б̊ес жүз мың адам барад↓/// ↑қазақ азаматы↓/// ↑війзасыз ^ірежіймге қатысты қазір қоғамда талас↓/// ↑тіпті дүркүреп кеткен әңгіме дейік̊ші↓/// ↑бірақ̊ сол бес жүз мың адамның көб̊ісі шарұуамем барып жүрген адамдар↓/// ↑^йенді тұурійс те ͡б̊ар// стүуденті ͡б̊ар ^уоқып жүрген// ағайын іздеп барғаны ͡б̊ар↓/// ↑^йемделетіндер ͡б̊ар↓///	↑жоқ/ ^уол бір ͡гүндө келмейд// бірақ күндө түсүндүре ͡б̊ерсең// нақты мысалдармен түсүндүрсең// сенің мүддөң/ сенің балаңның мүддөсү/ сенің балаңның ^уосұ ͡б̊үгүн аурұуханаға ͡б̊арғаны// сенің балаңның мектепке тып тыныш барыб̊ жүргөнү// сенің алғаң ͡ гөлүгүң// сенің бензійнің// сенің басқаң деп̊ саммен/ сійфрмен дәлелдеп ͡пер'алсаң ↓/// ↑нұу/ қарапайым мысалы/ бізде ͡б̊әрі ͡ғытайға ^уөршөлөніб̊ ͡алған↓/// ↑бірақ қытайға ͡ғазір ͡б̊еш ͡ шүз мың адам барад↓/// ↑қазағ азаматы↓/// ↑выйзасыз ^ірежіймге қатысты қазір ͡ғоғамда талас↓/// ↑тіпті дүркүрөп кеткен әңгіме дейік̊ші↓/// ↑бірақ̊ сол беш ͡ шүз мың адамның ͡гөб̊үсү шарұуамем барыб̊ жүргөн адамдар↓/// ↑^йенді тұурійс те ͡б̊ар// стүудөнтү ͡б̊ар ^уоқұб̊ жүргөн// ағайын іздеп ͡парғаны ͡б̊ар↓/// ↑^йемделетіндер ͡б̊ар↓///	- Жоқ, ол бір күнде келмейд, бірақ күнде түсіндіре берсең, нақты мысалдармен түсіндірсең, сенің мүддең, сенің балаңның мүддесі, сенің балаңның осы бүгін ауруханаға барғаны, сенің балаңның мектепке тып-тыныш барып жүргені, сенің алған көлігің, сенің бензинің, сенің басқаң деп санмен, цифрмен дәлелдеп бере алсаң. Ну, қарапайым, мысалы, бізде бәрі Қытайға өршеленіп алған. Бірақ Қытайға қазір 5 жүз мың адам барад. Қазақ азаматы. - Визасыз режимге қатысты қазір қоғамда талас. - Тіпті дүркіреп кеткен әңгіме дейікші. Бірақ сол 5 жүз мың адамның көбісі шаруамен барып жүрген адамдар. Енді турист те бар, студенті бар оқып жүрген, ағайын іздеп барғаны бар. - Емделетіндер бар.
Айдос Сарым	↑^йемделетін адамдар ͡б̊ар↓/// ↑бұлардың бәрі мүдде ғой↓/// ↑бірақ ^йенді шағын және ^уорта ͡б̊ійзнест'алыңызшы ↓/// ↑қазір харгос бар↓/// ↑харгосқ'адам сыймай кетті↓/// ↑қазір анау семей жақтан бақтын'ашайын деп жатырмыз// ^уөйткені жүк̊ сыймай кетті↓/// ↑сол сыйақт'үш бекет ашайын деп жатыр↓/// ↑ноб̊айы сол шамадағы/ сондай тауар кіретін↓/// ↑^уоның артында жүздеген мың адамның мүддесі тұр↓/// ↑біреу ^іремонтпен айналысад// біреу краск'алып келед// біреу ͡б̊асқ'алып келед// меб̊ель алып келед↓/// ↑^уос'астанадағы / алматыдағы ^іремонттың тоқ̊сан пайызы қытайдың тауары↓/// ↑^уөт^үрік деңізші↓/// ↑жоқ/ ^уөт^үрік деңізші↓/// ↑^ырас қой↓/// ↑жоқ/ ^ырас қой↓/// ↑соның бәрін жауып тастайық̊шы↓/// ↑нағыз үлкен көтеріліс// қаңтардың қаңтары сонда ͡б̊олад↓/// ↑бірақ анау посттарға жетпей қалады ^уосы мәліметтер↓///	↑^йемделетін адамдар ͡б̊ар↓/// ↑бұлардың бәрі мүддө ғой↓/// ↑бірақ ^йенді шағын және ^уорта ͡б̊ійзнест'алыңышшы ↓/// ↑қазір харгос ͡пар↓/// ↑харгосқ'адам сыймай ͡гетті↓/// ↑қазір анау семей жақтам бақтын'ашайын деб̊ жатырмыз// ^уөйткөнү жүк̊ сыймай ͡гетті↓/// ↑сол сыйақт'үш бекет ашайын деб̊ жатыр↓/// ↑ноб̊айы сол шамадағы/ сондай тауар ͡гіретін↓/// ↑^уонұң артында жүздөгөн мың адамның мүддөсү тұр↓/// ↑біреу ^іремонтпен айналысад// біреу ͡граск'алып келед// біреу ͡б̊асқ'алып келед// меб̊ель алып келед↓/// ↑^уос'астанадағы / алматыдағы ^іремонттұң тоқ̊сам пайызы қытайдың тауары↓/// ↑^уөт^үрүк деңішші↓/// ↑жоқ/ ^уөт^үрүк деңішші↓/// ↑^ырас қой↓/// ↑жоқ/ ^ырас қой↓/// ↑сонұң бәрін жауұп тастайық̊шы↓/// ↑нағыз үлкөң ͡ гөтөрүліс// қаңтардың ͡ғаңтары сонда ͡б̊олад↓/// ↑бірағ анау посттарға жетпей ͡ғалады ^уосұ мәліметтер↓///	- Емделетін адамдар бар. Бұлардың бәрі мүдде ғой. Бірақ енді шағын және орта бизнесті алыңызшы. Қазір Харгос бар. Харгосқа адам сыймай кетті. Қазір анау Семей жақтан “Бақтыны” ашайын деп жатырмыз, өйткені жүк сыймай кетті. Сол сияқты үш бекет ашайын деп жатыр. Нобайы, сол шамадағы, сондай тауар кіретін. Оның артында жүздеген мың адамның мүддесі тұр. Біреу ремонтпен айналысад, біреу краска алып келед, біреу басқа алып келед, мебель алып келед. Осы Астанадағы, Алматыдағы ремонттың 90 пайызы Қытайдың тауары. Өтірік деңізші. Жоқ, өтірік деңізші. - Рас қой. - Жоқ, рас қой. Соның бәрін жауып тастайықшы. Нағыз үлкен көтеріліс, Қаңтардың қаңтары сонда болад. - Бірақ анау посттарға жетпей қалады осы мәліметтер.
Айдос Сарым	↑жоқ/ менің ^йенді ^йекінш'әңгімені айтамын// мен ^йенді кейде ͡б̊ійліктің азаматтарымен сөйлескен кезде ͡б̊ір нәрсен'айтамын // жігіттер/ сіздер қазір мысал'үшін / ^уөзіңіз қоғамдық бірлестікті тіркеу тұуралы// және ^уоны жеңілдетүу тұуралы қазір заң жүргізіп келе жатырсыз↓/// ↑жақ̊сы заң ^ырас қой↓/// ↑ бірінші ^уоқ^ұлымнан ^уөттік↓/// ↑қазір ͡б̊іздің ^йелімізде↓/// ↑құдай қаласа ^йекіншісін ^уөткіземіз↓/// ↑бірлестік құрам десең// ^уон ^йемес/ үш адам жетčе ͡б̊ітті↓/// ↑ құра ͡б̊ересің/ праблема жоқ↓/// ↑^йенд'айтам / жаңағы ͡б̊ес жүз мың адам мүдде ғой↓/// ↑мүдде↓/// ↑сол бес жүз адамды неге ͡б̊ір ұйым қылмайсыз дейм↓/// ↑атамекенге неге кіргізб̊ейсіз↓/// ↑қытаймен сауда жасап жүрген ұйымдардың асасійасійасы ͡б̊олсыншы↓/// ↑сон'азаматтар ашып̊ шығып айтčыншы↓/// ↑бізге керек бұл деген↓///	↑жоқ/ менің ^йенді ^йекінш'әңгімені айтамын// мен ^йенді ͡гейде ͡б̊ійліктің азаматтарымен сөйлөскөң ͡ гезде ͡б̊ір нәрсен'айтамын // жігіттер/ сіздер ͡ғазір мысал'үшүн / ^уөзүңүз ғоғамдық ͡пірлестікті тіркеу тұуралы// және ^уонұ жеңілдетүу тұуралы қазір заң жүргүзүп келе жатырсыз↓/// ↑жақ̊сы заң ^ырас қой↓/// ↑ бірінші ^уоқ^ұлұмнан ^уөттүк↓/// ↑қазір ͡б̊іздің ^йелімізде↓/// ↑құдай ͡ғаласа ^йекіншісін ^уөткүзөміз↓/// ↑бірлестік құрам десең// ^уон ^йемес/ үш адам жетčе ͡б̊ітті↓/// ↑ құра ͡б̊ересің/ праблема жоқ↓/// ↑^йенд'айтам / жаңағы ͡б̊еш ͡ шүз мың адам мүддө ғой↓/// ↑мүддө↓/// ↑сол беш ͡ шүз адамды неге ͡б̊ір ұйұм қылмайсыз дейм↓/// ↑атамекеңге неге ͡гіргізб̊ейсіз↓/// ↑қытаймен сауда жасаб̊ жүргөн ұйұмдардың асасыйасыйасы ͡б̊олсұншұ↓/// ↑сон'азаматтар ашып̊ шығыб̊ ͡айтčыншы↓/// ↑бізге ͡герек бұл деген↓///	- Жоқ, менің енді екінші әңгімені айтамын, мен енді кейде биліктің азаматтарымен сөйлескен кезде бір нәрсені айтамын: “Жігіттер, сіздер қазір, мысалы үшін, өзіңіз қоғамдық бірлестікті тіркеу туралы және оны жеңілдету туралы қазір заң жүргізіп келе жатырсыз”. Жақсы заң, рас қой. - Бірінші оқылымнан өттік. Қазір біздің елімізде... - Құдай қаласа екіншісін өткіземіз. - Бірлестік құрам десең, 10 емес, 3 адам жетсе, бітті. Құра бересің, проблема жоқ. - Енді айтам, жаңағы 500 мың адам мүдде ғой. - Мүдде. - Сол 500 адамды неге бір ұйым қылмайсыз дейм. “Атамекенге” неге кіргізбейсіз? Қытаймен сауда жасап жүрген ұйымдардың ассоциациясы болсыншы. Соны азаматтар ашып шығып, айтсыншы. - Бізге керек бұл деген.
Айдос Сарым	↑жоқ бізге тіпті депүутаттарға келіп айтčыншы// жігіттер/ біздің артымызда ͡б̊ес жүз мың адам↓/// ↑^уоның әрқайсысының ^уотбасы ͡б̊ар// ағайыны ͡б̊ар// тұумасы ͡б̊ар↓/// ↑ноб̊ай'үш мійлійон адам↓/// ↑бізге жұмыс тауып беріңдер// біздің ^уосы күнгі тауып жүрген ақ̊шамызды тауып беріңдер// бійзнесімізді ^уорнына қойыңыздар// содан кейін шекараны жаб̊ыңдар деп айтčыншы↓/// ↑сонда мен анау дійванда/ басқада жатып̊ сынағандар ͡б̊ар ма ^йекен// жоқ па ^йекен көрер ^йедім↓/// ↑^уоның ішінде жаңағ'азаматтар да жүр↓/// ↑ жоқ/ бұл ^йенді таза шійзофренійа деп ^йесептеймін де↓/// ↑ананыңқ ызығын көріп жүрсін// ^іресейде ^уоқып жүрсін// ^іресейге ͡б̊арып ағайыныңды ^йемдеп жүрсін// қытайға ͡б̊арып ағайыныңды ^йемдеп жүрсін// түурійзммен барып келесің↓///	↑жоқ ͡пізге тіпті депүутаттарға ͡геліб̊ ͡айтčыншы// жігіттер/ біздің артымызда ͡б̊еш ͡ шүз мың адам↓/// ↑^уонұң әрқайсысының ^уотпасы ͡б̊ар// ағайыны ͡б̊ар// тұумасы ͡б̊ар↓/// ↑ноб̊ай'үш мійлійон адам↓/// ↑бізге жұмұс тауұп ͡періңдер// біздің ^уосұ ͡гүңгү тауұб̊ жүргөн ақ̊шамызды тауұп ͡періңдер// бійзнесімізді ^уорнұна ͡ғойұңұздар// содаң ͡ гейін шекараны жаб̊ыңдар деб̊ ͡айтčыншы↓/// ↑сонда мен анау дыйванда/ басқада жатып̊ сынағандар ͡б̊ар ма ^йекен// жоқ па ^йекең ͡ гөрөр ^йедім↓/// ↑^уонұң ішінде жаңағ'азаматтар да жүр↓/// ↑жоқ/ бұл ^йенді таза шыйзофренійә деп ^йесептеймін де↓/// ↑ананың ͡ғызығың ͡ гөрүб̊ жүрсүң// ^іресейде ^уоқұб̊ жүрсүң// ^іресейге ͡б̊арыб̊ ͡ағайыныңды ^йемдеб̊ жүрсүң// қытайға ͡б̊арыб̊ ͡ағайыныңды ^йемдеб̊ жүрсүң// түурійзммем барып келесің↓///	- Жоқ, бізге, тіпті депутаттарға келіп айтсыншы: “Жігіттер, біздің артымызда 500 мың адам. Оның әрқайсысының отбасы бар, ағайыны бар, тумасы бар. Нобайы 3 миллион адам. Бізге жұмыс тауып беріңдер, біздің осы күнгі тауып жүрген ақшамызды тауып беріңдер, бизнесімізді орнына қойыңыздар, содан кейін шекараны жабыңдар” деп айтсыншы. Сонда мен анау диванда, басқада жатып сынағандар бар ма екен, жоқ па екен көрер едім. Оның ішінде, жаңағы, азаматтар да жүр. Жоқ, бұл енді таза шизофрения деп есептеймін де. Ананың қызығын көріп жүрсің, Ресейде оқып жүрсің, Ресейге барып, ағайыныңды емдеп жүрсің, Қытайға барып, ағайыныңды емдеп жүрсің, туризммен барып келесің.
Айдос Сарым	↑фотоңд'ійнтернетке саласың да мына жерде ^уот^ұрып алып// ^уойб̊ай/ мынау не деген сатқындық деп ^уоттап ^уотырұу// кеш^іріңіз қаным қарайады ^уосындайда↓/// ↑бұл ^йенді ^йекіжүзділік ^йемес↓/// ↑мен ^йекіжүзді шығармын// бірақ мен шійзофренійк ^йемеспін↓/// ↑ал анау шійзофренійа таза↓/// ↑түс^үнікті↓/// ↑қоғамдағы ^йекінші мәселе талқыланып жатқан ^уол мынау↓/// ↑білесіз ы ы ^уон үшінші қазанда ͡б̊ішкекте ^уөткен// тмд мемлекеттері ͡б̊асшыларының кеңесінің ^уот^ұрысында// ^уорыс тіл^іне қатысты халықаралық ұйым құрұу тұуралы шартқа қол қойылды↓/// ↑жаңағы ^уоның мынау ы ы несі/ жарғысы құр^ұлымы тұуралы мәселеге ͡б̊астама көтерген қазақ̊стан тарапы↓/// ↑ ^йенді дәл ^уосыған қатысты ы ы мемлекет басшысы/ презійдент тоқаев былай дед↓///	↑фотоңд'ійнтернетке саласың да мына жерде ^уот^ұрұб̊ ͡алып// ^уойб̊ай/ мынау не деген сатқындығ ͡деп ^уоттап ^уотұрұу// кеш^іріңіз ͡ғаным қарайады ^уосұндайда↓/// ↑бұл ^йенді ^йекіжүздүлүк ^йемес↓/// ↑мен ^йекіжүздү шығармын// бірағ мен шыйзофренійк ^йемеспін↓/// ↑ал анау шыйзофренійә таза↓/// ↑түс^үнүкті↓/// ↑қоғамдағы ^йекінші мәселе талқыланыб̊ жатқан ^уол мынау↓/// ↑білесіз ы ы ^уон үшүншү қазанда ͡б̊ішкекте ^уөткөн// тмд мемлекеттері ͡б̊ашшыларының ͡геңесінің ^уот^ұрұсында// ^уорұс тіл^іне қатысты халықаралығ ұйұм құрұу тұуралы шартқа ͡ғол ͡ғойұлдұ↓/// ↑жаңағы ^уонұң мынау ы ы несі/ жарғысы құр^ұлұмы тұуралы мәселеге ͡б̊астама ͡гөтөргөң ͡ ғазақ̊стан тарапы↓/// ↑^йенді дәл ^уосұғаң ͡ ғатысты ы ы мемлекет ͡пашшысы/ презійдент тоқаев былай дед↓///	- Фотоңды интернетке саласың да мына жерде отырып алып, «ойбай, мынау не деген сатқындық» деп оттап отыру, кешіріңіз, қаным қараяды осындайда. Бұл енді екіжүзділік емес. Мен екіжүзді шығармын, бірақ мен шизофреник емеспін. Ал анау шизофрения таза. - Түсінікті. Қоғамдағы екінші мәселе талқыланып жатқан ол - мынау. Білесіз, ы-ы 13 қазанда Бішкекте өткен ТМД мемлекеттері басшыларының кеңесінің отырысында орыс тіліне қатысты халықаралық ұйым құру туралы шартқа қол қойылды. Жаңағы, оның мынау ы-ы несі, Жарғысы, құрылымы туралы мәселеге бастама көтерген Қазақстан тарапы. Енді дәл осыған қатысты ы-ы Мемлекет басшысы, президент Тоқаев былай дед.
Айдос Сарым	↑толық ^уоқыйын сійтатаны// сосын сіздің жауаб̊ыңызды сұраймын// бүгінде ͡б̊іріккен ұлттар ұйымының ^іресмій тілдерінің бірі саналатын// әрі халықаралық тіл мәртеб̊есін'ійе ^уорыс тілі// мемлекеттерімізд'арасындағы достық қарым қат^ынасқа демеу ͡б̊олад↓/// ↑ұйымдастырұушы фактор/ сондай ақ ^уөңірлік каперасійаның ынтымақтастық пен ^уөзара сенімді нығайтатын пәрменді құрал ^үрөлін атқарып ^уотырғаны жас^ырын ^йемес↓/// ↑мұны ^йешкім жоққа шығар'алмайд деп ^уойлаймын↓/// ↑^уорыс тілі жөніндегі халықаралық ұйым құрұу тұуралы ͡б̊астама көтерген кезде// мен әлемдік тәж^ірійб̊ені де ͡б̊асшылыққ'алдым ↓/// ↑кезінде франсұуз/ неміс/ ійспан және ͡б̊асқа да тілдерді дамытұу үшін ^уосындай халықаралық ұйымдар құрылған↓/// ↑^уорыс тіл^іне қатысты халықаралық ұйым құрұу ійдейасы // тмд ^йелдерінің/ соның ішінде қазақ̊станның мемлекеттік тіл сайасатына ͡б̊алама жасау нійетінен тұуған жоқ↓///	↑толұқ ^уоқұйұн сыйтатаны// сосұн сіздің жауаб̊ыңызды сұраймын// бүгүндө ͡б̊іріккен ұлттар ұйұмұның ^іресмій тілдерінің бірі саналатын// әрі халықаралық тіл мәртеб̊есін'ійе ^уорұс тілі// мемлекеттерімізд'арасындағы достұқ қарым қат^ынасқа демеу ͡б̊олад↓/// ↑ұйұмдастырұушұ фактор/ сондай ақ ^уөңүрлүк каперасыйаның ынтымақтастық пен ^уөзара сенімді нығайтатым пәрменді ͡ғұрал ^үрөлүн атқарып ^уотұрғаны жас^ырын ^йемес↓/// ↑мұнұ ^йешкім жоққа шығар'алмайд деп ^уойлаймын↓/// ↑^уорұс тілі жөнүндөгі халықаралығ ұйұм құрұу тұуралы ͡б̊астама ͡гөтөргөң ͡ гезде// мен әлемдік тәж^ірійб̊ені де ͡б̊ашшылыққ'алдым ↓/// ↑кезінде франсұуз/ неміс/ ыйспан және ͡б̊асқа да тілдерді дамытұу үшүн ^уосұндай халықаралығ ұйұмдар ͡ғұрұлған↓/// ↑^уорұс тіл^іне қатысты халықаралығ ұйұм құрұу Ыійдейәсы // тмд ^йелдерінің/ сонұң ішінде қазақ̊станның мемлекеттік тіл сайасатына ͡б̊алама жасау нійетінен тұуған жоқ↓///	- Толық оқиын цитатаны, сосын сіздің жауабыңызды сұраймын: “Бүгінде Біріккен Ұлттар Ұйымының ресми тілдерінің бірі саналатын, әрі халықаралық тіл мәртебесіне ие орыс тілі - мемлекеттерімізді арасындағы достық қарым-қатынасқа демеу болад. Ұйымдастырушы фактор, сондай-ақ өңірлік кооперацияның ынтымақтастық пен өзара сенімді нығайтатын пәрменді құрал рөлін атқарып отырғаны жасырын емес. Мұны ешкім жоққа шығара алмайд деп ойлаймын. Орыс тілі жөніндегі халықаралық ұйым құру туралы бастама көтерген кезде мен әлемдік тәжірибені де басшылыққа алдым. Кезінде француз, неміс, испан және басқа да тілдерді дамыту үшін осындай халықаралық ұйымдар құрылған. Орыс тіліне қатысты халықаралық ұйым құру идеясы ТМД елдерінің, соның ішінде Қазақстанның мемлекеттік тіл саясатына балама жасау ниетінен туған жоқ.
Айдос Сарым	↑ұйымның құқұқтық̊ сүубект ^іретінде танылұуы// және ^уоған тмдға мүше ^йемес ^уөзге мемлекеттердің қосылұуына// ашық болұуы маңызды деді↓/// ↑түсінді ме↓/// ↑нартай/ нартай↓/// ↑неге қатты қаб̊ылдады қоғам↓/// ↑нартай/ і і мен і і көп адамға сійтата жасап жүрмеймін// бірақ қоғамның ішінде ^уөзіңө сійтата жасап жүрген кезім бар↓/// ↑жақында ^уөзін мароккоға ͡б̊арып келдің↓/// ↑^ырас па↓/// ↑ійә/ ійә↓/// ↑соны маған келе салысымен// маған бір әңгімен'айттың ↓/// ↑марокко кезіндегі франсыйаның ^уотары↓/// ↑әлікүнге дейін қыж^ылы да/ ^уөкпесі де/ аталарының қаны да/ басқасы да ͡б̊ар деген әңгімен'айтып келдің↓/// ↑тарыйхын айтып↓/// ↑^йенді ^уоны/ тарыйхын ^уөзім де ^уоқыдым↓/// ↑бірақ қарапайым адамдармен сөйлессек// франсұузша сөйлейді ^йекен дедің↓/// ↑ійә/ көрерменг'айтайық ↓/// ↑^ырасымен де дайашылармен/ ^уөзгелермен сөйлестік↓/// ↑және↓///	↑ұйұмнұң ͡ғұқұқтұқ̊ сүубөкт ^іретінде танылұуұ// және ^уоған тмдға мүшө ^йемес ^уөзгө мемлекеттердің ͡ғосұлұуұна// ашық ͡полұуұ маңызды деді↓/// ↑түсүндү ме↓/// ↑нартай/ нартай↓/// ↑ неге қатты қаб̊ылдады қоғам↓/// ↑нартай/ і і мен і і көб̊ ͡адамға сыйтата жасаб̊ жүрмөймүн// бірақ қоғамның ішінде ^уөзүңө сыйтата жасаб̊ жүргөң ͡ гезім бар↓/// ↑жақында ^уөзүң мароккоға ͡б̊арып келдің↓/// ↑^ырас па↓/// ↑ійә/ ійә↓/// ↑ сонұ мағаң ͡ геле салысымен// мағам бір әңгімен'айттың ↓/// ↑марокко кезіндегі франсыйаның ^уотары↓/// ↑әлі ͡гүңгө дейің ͡ ғыж^ылы да/ ^уөкпөсү де/ аталарының ͡ғаны да/ басқасы да ͡б̊ар деген әңгімен'айтып келдің↓/// ↑тарыйхын айтып↓/// ↑^йенді ^уонұ/ тарыйхын ^уөзүм де ^уоқұдұм↓/// ↑бірақ қарапайым адамдармен сөйлөссөк// франсұушша сөйлөйдү ^йекен дедің↓/// ↑ійә/ көрөрмөңг'айтайық ↓/// ↑^ырасымен де дайашылармен/ ^уөзгөлөрмен сөйлөстүк↓/// ↑және↓///	- Ұйымның құқықтық субъект ретінде танылуы және оған ТМД-ға мүше емес өзге мемлекеттердің қосылуына ашық болуы маңызды” деді. Түсінді ме? - Нартай, Нартай. - Неге қатты қабылдады қоғам? - Нартай, і-і мен і-і көп адамға цитата жасап жүрмеймін, бірақ қоғамның ішінде өзіңе цитата жасап жүрген кезім бар. Жақында өзің Мароккоға барып келдің. Рас па? - Иә, иә. - Соны маған келе салысымен, маған бір әңгімені айттың. Марокко кезіндегі Францияның отары. Әлі күнге дейін қыжылы да, өкпесі де, аталарының қаны да, басқасы да бар деген әңгімені айтып келдің. Тарихын айтып. Енді, оны, тарихын өзім де оқыдым. Бірақ қарапайым адамдармен сөйлессек, французша сөйлейді екен дедің. - Иә, көрерменге айтайық. Расымен де даяшылармен, өзгелермен сөйлестік. Және...
Айдос Сарым	↑сен арабша ͡б̊ілмейсің/ ^уөк^үнішке ^уорай↓/// ↑ійә/ ателдерде сөйлестік↓/// ↑сол кезде франсұуз тілінде жаңағы/ қызмет көрсетіп жатыр ^йекен↓/// ↑содан кейін аудармаш'арқылы сұрадым// ^йенді сіз тарыйхтарыңызды қарасам// франсұуздардың боданы ͡б̊олдыңыздар/ басқа ͡б̊олдыңыздар↓/// ↑^йенді сіздер ^уөз тілдеріңізде сөйлемейсіздер ме↓/// ↑сіздерді ͡б̊одан қылған мемлекеттің тілінде неге сөйлейсіздер дегенде// ^уолар ͡б̊ір ақ нәрсен'айтты // біз ͡б̊ір нәрсені шатастырмаймыз деді// франсұуз тілі ͡б̊ізге түурійстер келген кезде// қарым қат^ынас жасайтын// йакій қаражат таб̊атын// түурійсттер шақ^ыратын// сондай мүмкіндік беретін тіл↓/// ↑бійзнестің тілі↓/// ↑ійә/ бійзнестің тілі↓/// ↑сондықтан т'ұлттық мүдде мен бійзнесті ͡б̊із шатастырмаймыз деді↓/// ↑мен ійә/ соны келіп айтқанда// кө падам таң қалды↓///	↑сен арабша ͡б̊ілмейсің/ ^уөк^үнүшке ^уорай↓/// ↑ійә/ ателдерде сөйлөстүк↓/// ↑сол ͡гезде франсұуз тілінде жаңағы/ қызмет көрсөтүб̊ жатыр ^йекен↓/// ↑содаң ͡ гейін аудармаш'арқылы сұрадым// ^йенді сіз тарыйхтарыңызды қарасам// франсұуздардың боданы ͡б̊олдұңұздар/ басқа ͡б̊олдұңұздар↓/// ↑^йенді сіздер ^уөз тілдеріңізде сөйлөмөйсіздер ме↓/// ↑сіздерді ͡б̊одаң ͡ ғылған мемлекеттің тілінде неге сөйлөйсүздер дегенде// ^уолар ͡б̊ір ақ нәрсен'айтты // біз ͡б̊ір нәрсені шатастырмаймыз деді// франсұуз тілі ͡б̊ізге түурійстер ͡гелгең ͡ гезде// қарым қат^ынаш шасайтын// йакій ͡ғаражат таб̊атын// түурійсттер шақ^ыратын// сондай мүмкүндүк беретін тіл↓/// ↑бійзнестің тілі↓/// ↑ійә/ бійзнестің тілі↓/// ↑сондұқтан т'ұлттұқ мүддө мем бійзнесті ͡б̊іш шатастырмаймыз деді↓/// ↑мен ійә/ сонұ ͡геліб̊ ͡айтқанда// көб̊ ͡адам таң ͡ғалды↓///	- Сен арабша білмейсің, өкінішке орай. - Иә, отельдерде сөйлестік. Сол кезде француз тілінде, жаңағы, қызмет көрсетіп жатыр екен. Содан кейін аудармашы арқылы сұрадым: “Енді сіз тарихтарыңызды қарасам, француздардың боданы болдыңыздар, басқа болдыңыздар. Енді сіздер өз тілдеріңізде сөйлемейсіздер ме? Сіздерді бодан қылған мемлекеттің тілінде неге сөйлейсіздер?” дегенде, олар бір-ақ нәрсені айтты: “Біз бір нәрсені шатастырмаймыз”, - деді, - “Француз тілі - бізге туристер келген кезде қарым-қатынас жасайтын яки қаражат табатын, туристтер шақыратын, сондай мүмкіндік беретін тіл”. - Бизнестің тілі. - Иә, бизнестің тілі. “Сондықтан та, ұлттық мүдде мен бизнесті біз шатастырмаймыз” деді. Мен, иә, соны келіп айтқанда, көп адам таң қалды.
Айдос Сарым	↑мен ^йенді соны жаңа/ мен ^уоны қазір сійтата қылып жүрмін кейб̊ір ^уортада↓/// ↑^йенді мен қазір әлеуметтік желіде жоқпын// бірақ кейб̊ір үлкен кіс^ілермен/ басқамен келіскенде ^уөзіңе сійтата жасайм↓/// ↑^йенді ^уол сенің мықтылығыңның дәлелі шығар деп қойайық̊шы↓/// ↑көп̊шік тастап қойайын↓/// ↑^йенді ^йек'әңгіме айтайын↓/// ↑бір әңгіме/ мың тоғыз жүз қырық жетінші жыл'үндістан тәуелсіз мемлекет болды↓/// ↑^уодан кейін ^йел ^йекіге жарылды↓/// ↑мұсылмандар пәкістанға кетіп// пәкістан мемлекетін құрды↓/// ↑ійндійада джавахарлал нерүу презійдент болды↓/// ↑сол кезде канстійтұусійа қаб̊ылдаңған↓/// ↑канстійтұусійад'айтыпты // ^уон жылдың ішінд'ағылшын тіл^інен құт^ұламыз депті↓/// ↑әлі күнге дейін құтылған жоқ↓/// ↑мен ^йенді қазақтар мәңгі ͡б̊ақый ^уорыс тіл^іне жаб̊ысып қалды// немесе ^уодан құт^ұл'алмайды дегеннен аулақпын↓/// ↑бірақ кейде ^уөмірдің шындығы дегенді мойындау керек бір↓///	↑мен ^йенді сонұ жаңа/ мен ^уонұ қазір сыйтата ͡ғылыб̊ жүрмүң ͡ гейб̊ір ^уортада↓/// ↑^йенді мең ͡ ғазір әлеумөттүг желіде жоқпұн// бірақ кейб̊ір үлкөң ͡ гіс^ілермен/ басқамең ͡ геліскенде ^уөзүңө сыйтата жасайм↓/// ↑^йенді ^уол сенің мықтылығыңның дәлелі шығар деп қойайық̊шы↓/// ↑көп̊шүк тастап қойайын↓/// ↑ ^йенді ^йек'әңгіме айтайын↓/// ↑бір әңгіме/ мың тоғұж жүз ͡ғырығ жетінші жыл'үндүстан тәуөлсүз мемлекет ͡полдұ↓/// ↑^уодаң ͡ гейін ^йел ^йекіге жарылды↓/// ↑мұсұлмандар пәкістаңға ͡гетіп// пәкістан мемлекетің ͡ ғұрдұ↓/// ↑ійндійада джавахарлал нерүу презійдент ͡полдұ↓/// ↑сол ͡гезде ͡ганстыйтұусыйа ͡ғаб̊ылдаңған↓/// ↑канстыйтұусыйад'айтыпты // ^уон жылдың ішінд'ағылшын тіл^інең ͡ ғұт^ұламыз депті↓/// ↑әлі ͡гүңгө дейің ͡ ғұтұлған жоқ↓/// ↑мен ^йенді ͡ғазақтар мәңгі ͡б̊ақый ^уорұс тіл^іне жаб̊ысып қалды// немесе ^уодаң ͡ ғұт^ұл'алмайды дегеннен аулақпын↓/// ↑бірақ кейде ^уөмүрдүң шындығы дегенді мойұндау ͡герек бір↓///	- Мен енді соны жаңа, мен оны қазір цитата қылып жүрмін кейбір ортада. Енді мен қазір әлеуметтік желіде жоқпын, бірақ кейбір үлкен кісілермен, басқамен келіскенде өзіңе цитата жасайм. Енді ол сенің мықтылығыңның дәлелі шығар деп қояйықшы. Көпшік тастап қояйын. Енді екі әңгіме айтайын. Бір әңгіме: 1947 жылы Үндістан тәуелсіз мемлекет болды. Одан кейін ел екіге жарылды. Мұсылмандар Пәкістанға кетіп, Пәкістан мемлекетін құрды. Индияда Джавахарлал Неру президент болды. Сол кезде Конституция қабылданған. Конституцияда айтыпты: «10 жылдың ішінде ағылшын тілінен құтыламыз» депті. Әлі күнге дейін құтылған жоқ. Мен енді қазақтар мәңгі-бақи орыс тіліне жабысып қалды немесе одан құтыла алмайды дегеннен аулақпын. Бірақ кейде өмірдің шындығы дегенді мойындау керек - бір.
Айдос Сарым	↑сосын ^йекінш'әңгіме // ^уорыс тілі ^іресей мемлекетінің немесе ^уорыс халқының мүлкі ^йемес// авторлық құқығын басып алған авторлық тауар ^йемес// ^уол әлемдік құндылық↓/// ↑біздің қазақ тілінде/ қазақ̊станның ішінде қазақ әлемін бөлүуге ͡б̊ола ^уот^ұра// ^уорысша жазып жүрген ақындар ͡б̊ар// ^уорысша жазып жүрген сөйлесүушілер/ кәсіпкерлер ͡б̊ар↓/// ↑^уоның ^уорыс әлемі ме// қазақ әлемі ме↓/// ↑менің түс^үнігімде/ қазақ̊ша ͡б̊ілмесе де қазақтың ^уон патрійотын ^уорап алатын жігіттер мен қыздар ͡б̊ар↓/// ↑мен мысал үшін/ жақында ^уөзб̊ек̊стаңға ͡б̊ардық// ^уөк^үнішке ^уорай/ жыйналысты ^уорысша ^уөткіздік↓/// ↑тәжік̊станда ͡б̊олдық// ^уөк^үнішке ^уорай/ ^уорысша сөйлестік↓/// ↑^йевропа ^йелдерінің кейб̊ірінде ͡б̊олдық// ^уөк^үнішке ^уорай/ ^уорысша сөйлестік↓/// ↑аз маз ағылшыншам бар// бір сөйлесүуге жетед↓/// ↑бірақ ^йенді/ үлкен делегасійа ͡б̊асқалар ͡б̊олған кезде// жалпыға ͡б̊ірдей жағдай ^йемес қой↓///	↑сосұн ^йекінш'әңгіме // ^уорұс тілі ^іресей мемлекетінің немесе ^уорұс халқының мүлкү ^йемес// авторлұқ құқұғұм басыб̊ ͡алған авторлұқ тауар ^йемес// ^уол әлемдік құндұлұқ↓/// ↑біздің ͡ғазақ тілінде/ қазақ̊станның ішінде қазағ әлемім бөлүугө ͡б̊ола ^уот^ұра// ^уорұшша жазыб̊ жүргөн ақындар ͡б̊ар// ^уорұшша жазыб̊ жүргөн сөйлөсүушүлөр/ кәсіпкерлер ͡б̊ар↓/// ↑^уонұң ^уорұс әлемі ме// қазағ әлемі ме↓/// ↑менің түс^үнүгімде/ қазақ̊ша ͡б̊ілмесе де қазақтың ^уом патрыйотұн ^уораб̊ ͡алатын жігіттер мең ͡ ғыздар ͡б̊ар↓/// ↑мен мысал үшүн/ жақында ^уөзб̊өк̊стаңға ͡б̊ардық// ^уөк^үнүшке ^уорай/ жыйналысты ^уорұшша ^уөткүздүк↓/// ↑тәжік̊станда ͡б̊олдұқ// ^уөк^үнүшке ^уорай/ ^уорұшша сөйлөстүк↓/// ↑^йевропа ^йелдерінің ͡гейб̊ірінде ͡б̊олдұқ// ^уөк^үнүшке ^уорай/ ^уорұшша сөйлөстүк↓/// ↑аз маз ағылшыншам бар// бір сөйлөсүугө жетед↓/// ↑бірақ ^йенді/ үлкөн делегасыйа ͡б̊асқалар ͡б̊олғаң ͡ гезде// жалпыға ͡б̊ірдей жағдай ^йемес қой↓///	- Сосын екінші әңгіме: орыс тілі - Ресей мемлекетінің немесе орыс халқының мүлкі емес, авторлық құқығын басып алған авторлық тауар емес, ол - әлемдік құндылық. Біздің қазақ тілінде, Қазақстанның ішінде қазақ әлемін бөлуге бола отыра, орысша жазып жүрген ақындар бар, орысша жазып жүрген сөйлесушілер, кәсіпкерлер бар. Оның орыс әлемі ме, қазақ әлемі ме? Менің түсінігімде, қазақша білмесе де, қазақтың 10 патриотын орап алатын жігіттер мен қыздар бар. Мен, мысал үшін, жақында Өзбекстанға бардық, өкінішке орай, жиналысты орысша өткіздік. Тәжікстанда болдық, өкінішке орай, орысша сөйлестік. Европа елдерінің кейбірінде болдық, өкінішке орай, орысша сөйлестік. Аз-маз ағылшыншам бар, бір сөйлесуге жетед. Бірақ, енді, үлкен делегация, басқалар болған кезде жалпыға бірдей жағдай емес қой.
Айдос Сарым	↑тіпті қазақты/ қазақтың бійлігін сынап жүрген қазақ жастарының қанша пайыз'ағылшынша тілін біледі ^йекен↓/// ↑^йесеп қыйсаб̊ыңыз ͡б̊ар ма ^йекен↓/// ↑мен білсем// ^уос'ійнтернетте әс^іре ͡б̊елсенді ͡б̊олып жүрген азаматтардың бәрі// әрі кетč'үш / төрт пайызы ͡б̊ілетін шығар ағылшын тілін↓/// ↑йағній сауда жасау үшін тілді ͡б̊ілген жақ̊сы↓/// ↑^уөзб̊ектер/ қырғыздар ^уорыс тілін балаларына ^уоқытып жатыр// азаматтарын қорғау үшін ↓/// ↑біздің қазір азаматтарымыз ұлыб̊рыйтаныйаға ͡б̊арып жатыр// карейаға ͡б̊арып жатыр↓/// ↑мінекей/ біздер қазақтардың мысал'үшін // мүддесін қорғау үшін ^уөзіңіз запрос жасадыңыз ғой// ы ы карейадағы қазақтардың мүддесін қорғау үшін ↓/// ↑сол қазір ы ы ^йеңбек мійнійстрін күтіп ^уотырмыз↓/// ↑^уолардың талаб̊ы ͡б̊ар тіл тұуралы нақты↓///	↑тіпті ͡ғазақты/ қазақтың бійлігін сынаб̊ жүргөң ͡ ғазағ жастарының ͡ғанша пайыз'ағылшынша тілім біледі ^йекен↓/// ↑^йесеп қыйсаб̊ыңыз ͡б̊ар ма ^йекен↓/// ↑мем білсем// ^уос'ійнтернетте әс^іре ͡б̊елсенді ͡б̊олұб̊ жүргөн азаматтардың бәрі// әрі ͡гетč'үш / төрт пайызы ͡б̊ілетін шығар ағылшын тілін↓/// ↑йағній сауда жасау үшүн тілді ͡б̊ілген жақ̊сы↓/// ↑^уөзб̊өктөр/ қырғыздар ^уорұс тілім балаларына ^уоқұтұб̊ жатыр// азаматтарың ͡ ғорға'үшүн ↓/// ↑біздің ͡ғазір азаматтарымыз ұлұб̊рұйтаныйаға ͡б̊арыб̊ жатыр// карейәға ͡б̊арыб̊ жатыр↓/// ↑мінекей/ біздер ͡ғазақтардың мысал'үшүн // мүддөсүң ͡ ғорғау үшүн ^уөзүңүз запрош ͡ шасадыңыз ғой// ы ы карейәдағы қазақтардың мүддөсүң ͡ ғорғау үшүн ↓/// ↑сол ͡ғазір ы ы ^йеңбег мійнійстрің ͡ гүтүп ^уотұрмұз↓/// ↑^уолардың талаб̊ы ͡б̊ар тіл тұуралы нақты↓///	- Тіпті қазақты, қазақтың билігін сынап жүрген қазақ жастарының қанша пайызы ағылшынша тілін біледі екен? Есеп-қисабыңыз бар ма екен? Мен білсем, осы интернетте әсіре белсенді болып жүрген азаматтардың бәрі әрі кетсе 3-4 пайызы білетін шығар ағылшын тілін. Яғни, сауда жасау үшін тілді білген жақсы. Өзбектер, қырғыздар орыс тілін балаларына оқытып жатыр, азаматтарын қорғау үшін. Біздің қазір азаматтарымыз Ұлыбританияға барып жатыр, Кореяға барып жатыр. Мінекей, біздер қазақтардың, мысалы үшін, мүддесін қорғау үшін өзіңіз запрос жасадыңыз ғой, ы-ы Кореядағы қазақтардың мүддесін қорғау үшін. Сол қазір ы-ы Еңбек министрін күтіп отырмыз. - Олардың талабы бар тіл туралы, нақты.
Айдос Сарым	↑сонд'айтып ^уотырмыз// ^уонда керек болатын болса// ^уондай балаларға мына жақтан кұурс ашып берейік↓/// ↑шын ақ̊шасы жақ̊сы ма// жалақысы жақ̊сы ма↓/// ↑самсұунг/ кыйа деген сыйақты зауыттарға жұмыс істейді ме↓/// ↑^уонда жағдай жасап берейік↓/// ↑бірақ̊ сіздер ^уолай құудаламаңыз↓/// ↑жақ̊сы/ війза ͡б̊еріңіз// ашық̊ салық төлеуге мүмкіндік беріңіз деп әңгім'айтып келдік↓/// ↑кәрістер түс^үніп ^уотыр↓/// ↑^йенді қазір қазақтар ұлыб̊рыйтаныйаға шығып бара жатыр деген әңгіме кетті↓/// ↑біраз адам↓/// ↑жалпы ^уөте талантт'ұлтпыз ғой↓/// ↑қай жерге ͡б̊арсақ та/ үйренеміз↓/// ↑жоқ/ үйренеміз ғой// жалпы деймін де↓/// ↑^йенді ͡б̊ұрын/ біз анау кезіндегі ͡б̊ір шійкі мійнійстрлер// тіпті ͡б̊ұрынғы презійдент мақтанатын ^йеді ғой //біз қырғыз/ ^уөзб̊ек̊ сыйақты ͡б̊асқа ^йелге ͡б̊арып// жұмыс істемейміз деп↓///	↑сонд'айтып ^уотұрмұз// ^уонда ͡герек болатым болса// ^уондай балаларға мына жақтаң ͡ гұурс ашып ͡перейік↓/// ↑шын ақ̊шасы жақ̊сы ма// жалақысы жақ̊сы ма↓/// ↑самсұуңг/ кыйа деген сыйақты зауұттарға жұмұс істейді ме↓/// ↑^уонда жағдай жасап ͡перейік↓/// ↑бірақ̊ сіздер ^уолай ͡ғұудаламаңыз↓/// ↑жақ̊сы/ выйза ͡б̊еріңіз// ашық̊ салық төлөугө мүмкүндүк беріңіз деб̊ ͡әңгім'айтып келдік↓/// ↑кәрістер түс^үнүп ^уотұр↓/// ↑^йенді ͡ғазір ͡ғазақтар ұлұб̊рұйтаныйаға шығып ͡пара жатыр деген әңгіме ͡гетті↓/// ↑біраз адам↓/// ↑жалпы ^уөтө талантт'ұлтпұз ғой↓/// ↑қай жерге ͡б̊арсақ та/ үйрөнөміз↓/// ↑жоқ/ үйрөнөміз ғой// жалпы деймін де↓/// ↑^йенді ͡б̊ұрұн/ біз анау ͡гезіндегі ͡б̊ір шійкі мійнійстрлер// тіпті ͡б̊ұрұңғұ презійдент мақтанатын ^йеді ғой //біз ͡ғырғыз/ ^уөзб̊өк̊ сыйақты ͡б̊асқа ^йелге ͡б̊арып// жұмұс істемейміз деп↓///	- Сонда айтып отырмыз, онда керек болатын болса, ондай балаларға мына жақтан курс ашып берейік. Шын ақшасы жақсы ма, жалақысы жақсы ма? Самсунг, Киа деген сияқты зауыттарға жұмыс істейді ме? Онда жағдай жасап берейік. Бірақ сіздер олай қудаламаңыз. Жақсы, виза беріңіз, ашық салық төлеуге мүмкіндік беріңіз деп әңгіме айтып келдік. Кәрістер түсініп отыр. Енді қазір қазақтар Ұлыбританияға шығып бара жатыр деген әңгіме кетті. Біраз адам. - Жалпы өте талантты ұлтпыз ғой. Қай жерге барсақ та, үйренеміз. - Жоқ, үйренеміз ғой, жалпы деймін де. Енді бұрын, біз анау кезіндегі бір шикі министрлер, тіпті бұрынғы президент мақтанатын еді ғой: “Біз қырғыз, өзбек сияқты басқа елге барып, жұмыс істемейміз” деп.
Айдос Сарым	↑біздің ^уөк^үнішке ^уорай/ бүгінгі қазақ ^йеліндег'үлкен праблеманың бірі// біздегі мұнай дәуір'айақталды ↓/// ↑мұнай дәуірі↓/// ↑ійә/ сіз айтқан ^уөмірдің шындығы↓/// ↑^уол бір әңгіме дейік̊ші↓/// ↑^уосы кезге дейін неге шамамен ^уон бесінші/ ^уон алтыншы жылдардан бастап// қазақ̊стандағы наразылық ^йеселеп артып келе жатыр деген сұрақты қойып көрдіңіз ғой/ ^уөзіңізге талай↓/// ↑^уоның бір жауаб̊ы мына да // сол кезде шамамен халықтың саны ^уон төрт/ ^уон бес мійлійон болатын↓/// ↑сол дәрежедегі халықты сыйғызұу үшін // сол эканомійка/ сол мадел жарайтын↓/// ↑^уоның сыртында тағы да ͡б̊ес мійлійон адам// алты мійлійон адам дүнійеге келді↓/// ↑қазақ̊стан халқының алпыс пайызы// тәуелсіздік жылдарында дүнійеге келген азаматтар↓///	↑біздің ^уөк^үнүшке ^уорай/ бүгүңгү қазақ ^йеліндег'үлкөн праблеманың бірі// біздегі мұнай дәуүр'айақталды ↓/// ↑мұнай дәуүрү↓/// ↑ійә/ сіз айтқан ^уөмүрдүң шындығы↓/// ↑^уол бір әңгіме дейік̊ші↓/// ↑^уосұ ͡гезге дейін неге шамамен ^уом бесінші/ ^уон алтыншы жылдардам бастап// қазақ̊стандағы наразылық ^йеселеб̊ ͡артып келе жатыр деген сұрақты қойұп көрдүңүз ғой/ ^уөзүңүзге талай↓/// ↑^уонұң бір жауаб̊ы мына да // сол ͡гезде шамамен халықтың саны ^уон төрт/ ^уом бес мыйлыйом болатын↓/// ↑сол дәрежедегі халықты сыйғызұу үшүн // сол эканомұйка/ сол мадел жарайтын↓/// ↑^уонұң сыртында тағы да ͡б̊ес мыйлыйон адам// алты мыйлыйон адам дүнүйөгө келді↓/// ↑қазақ̊стан халқының алпыс пайызы// тәуөлсүздүг жылдарында дүнүйөгө келген азаматтар↓///	- Біздің өкінішке орай, бүгінгі қазақ еліндегі үлкен проблеманың бірі - біздегі мұнай дәуірі аяқталды. Мұнай дәуірі... - Иә, сіз айтқан өмірдің шындығы. - Ол бір әңгіме дейікші. Осы кезге дейін неге шамамен 15-ші, 16-шы жылдардан бастап, Қазақстандағы наразылық еселеп артып келе жатыр деген сұрақты қойып көрдіңіз ғой, өзіңізге талай. Оның бір жауабы мына да - сол кезде шамамен халықтың саны 14-15 миллион болатын. Сол дәрежедегі халықты сыйғызу үшін сол экономика, сол модель жарайтын. Оның сыртында тағы да 5 миллион адам, 6 миллион адам дүниеге келді. Қазақстан халқының 60 пайызы - тәуелсіздік жылдарында дүниеге келген азаматтар.
Айдос Сарым	↑^уолар ͡б̊үкіл айналымнан/ бүкіл ұлттық ^уөнімнен// ұлттық байлықтан ада қалды↓/// ↑сондықтан наразылығ'артад ↓/// ↑жұмыс/ жұмыс жоқ ^уөз^үн'ұнайтын// басқа деген сыйақты↓/// ↑амбійсійамыз ͡б̊ар// бәріміз мұнайшы ͡б̊оламыз деген↓/// ↑мақтанамыз «^уойб̊ай/ көшпелі халықпыз// алтайдан ат^ырауға дейін деп↓/// ↑бірақ бір ^уоблыстан ^йекінші ^уоблысқа көшүуге ^йер^інеміз/ қорқамыз↓/// ↑ ^уөскеменде ^уот^ұрып// ат^ырауды көрмеген// ат^ырауда ^уот^ұрып// ^уөскеменді көрмеген жүздеген мың қазағымыз ͡б̊ар↓/// ↑^уөт^үрік деңізші↓/// ↑ал ^йенді ͡б̊ізг'ұлттық мығымдық керек↓/// ↑амерійкада ^уорта семйа ^уөм^үрінің ішінде// мысал'үшін жетпіс жыл ^уөмір сүред десе// ^уөм^үрінің ішінде ͡б̊ір қаладан ^йекінші қалаға// бір мекеннен ^йекінші мекеңге ^уон жеті ^ірет көшед ^йекен↓/// ↑мына жерде жаңа кәсіп бар ^йекен// мына жерде жағдай жақ̊сы ^йекен// мына жердің салықтары төмендеу ^йекен деп↓///	↑^уолар ͡б̊үкүл айналымнан/ бүкүл ұлттұқ ^уөнүмнөн// ұлттұқ ͡пайлықтан ада ͡ғалды↓/// ↑сондұқтан наразылығ'артад↓/// ↑жұмұс/ жұмұш ͡ шоқ ^уөз^үн'ұнайтын// басқа деген сыйақты↓/// ↑амбыйсыйамыз ͡б̊ар// бәріміз мұнайшы ͡б̊оламыз деген↓/// ↑мақтанамыз «^уойб̊ай/ көшпөлү халықпыз// алтайдан ат^ырауға дейін деп↓/// ↑бірақ ͡пір ^уоблұстан ^йекінші ^уоблұсқа ͡гөшүугө ^йер^інеміз// қорқамыз↓/// ↑ ^уөскөмөнде ^уот^ұрұп// ат^ыраудұ ͡гөрмөгөн// ат^ырауда ^уот^ұрұп// ^уөскөмөнді ͡гөрмөгөн жүздөгөн мың ͡ғазағымыз ͡б̊ар↓/// ↑^уөт^үрүк деңішші↓/// ↑ал ^йенді ͡б̊ізг'ұлттұқ мығымдық керек↓/// ↑амерійкада ^уорта семйә ^уөм^үрүнің ішінде// мысал'үшүн жетпіш ͡ шыл ^уөмүр сүрөд десе// ^уөм^үрүнің ішінде ͡б̊ір ͡ғаладан ^йекінші ͡ғалаға// бір мекеннен ^йекінші мекеңге ^уон жеті ^ірет көшөд ^йекен↓/// ↑мына жерде жаңа ͡гәсіп ͡пар ^йекен// мына жерде жағдай жақ̊сы ^йекен// мына жердің салықтары төмөндөу ^йекен деп↓///	- Олар бүкіл айналымнан, бүкіл ұлттық өнімнен, ұлттық байлықтан ада қалды. Сондықтан наразылығы артад. Жұмыс, жұмыс жоқ өзіне ұнайтын, басқа деген сияқты. Амбициямыз бар, бәріміз мұнайшы боламыз деген. Мақтанамыз: «Ойбай, көшпелі халықпыз, Алтайдан Атырауға дейін деп». Бірақ бір облыстан екінші облысқа көшуге ерінеміз, қорқамыз. Өскеменде отырып, Атырауды көрмеген, Атырауда отырып, Өскеменде көрмеген жүздеген мың қазағымыз бар. Өтірік деңізші. Ал, енді бізге ұлттық мығымдық керек. Америкада орта семья өмірінің ішінде, мысалы үшін, 75 жыл өмір сүред десе, өмірінің ішінде бір қаладан екінші қалаға, бір мекеннен екінші мекенге 17 рет көшед екен. «Мына жерде жаңа кәсіп бар екен, мына жерде жағдай жақсы екен, мына жердің салықтары төмендеу екен» деп.
Айдос Сарым	↑^йенді ͡б̊ізд'ата баб̊аның тұуған жері↓/// ↑зыйрат басын тастап кетпейд↓/// ↑жоқ/ айналып келген кезде// кеш^іріңіз қазақтың бәр^інің жері солтүстік қазақ̊стандағы мамлйұутка ͡б̊олсын// ^уоңтүстіктегі ^уордаб̊асы ͡б̊олсын// батыстағы жаңағы ^уорда ͡б̊олсын// басқасы ͡б̊олсын// ы ы мынау не ͡б̊олсын// бородұулійх'ауданы болсын// бәрі де қазақтың жері↓/// ↑бәр'үшін айналып келген кезде// қазақтың қаны төгілді// тері төгілді↓/// ↑сен ^уөзің ғана/ шоқымдай ғана жеріңе ған'ійе боламын деп// үлкен жерден ай^ырылып қалұу деген қауіп жоқ па↓/// ↑бар ^уондай қауіп↓/// ↑бізде ^уоңтүстікт'адам саны көп болса// солтүстікте кіш^ірейіп жатыр// халық азайып жатыр↓/// ↑депопұулйасійа деген↓/// ↑біз ^йенді шын// қазір үкіметпен дауласып жүрген әңгімемізді көріп жүрсіз ғой↓///	↑^йенді ͡б̊ізд'ата баб̊аның тұуған жері↓/// ↑зыйрат ͡пасын тастап кетпейд↓/// ↑жоқ/ айналып келгең ͡ гезде// кеш^іріңіз ͡ғазақтың бәр^інің жері солтүстүк қазақ̊стандағы мамлйұутка ͡б̊олсұн// ^уоңтүстүктөгі ^уордаб̊асы ͡б̊олсұн// батыстағы жаңағы ^уорда ͡б̊олсұн// басқасы ͡б̊олсұн// ы ы мынау не ͡б̊олсұн// бородұулұйх'ауданы болсұн// бәрі де қазақтың жері↓/// ↑бәр'үшүн айналып келгең ͡ гезде// қазақтың ͡ғаны төгүлдү// тері төгүлдү↓/// ↑сен ^уөзүң ғана/ шоқұмдай ғана жеріңе ған'ійе боламын деп// үлкөн жерден ай^ырылып қалұу дегең ͡ ғауүб̊ жоқ па↓/// ↑бар ^уондай ͡ғауүп↓/// ↑бізде ^уоңтүстүкт'адам саны ͡гөп ͡полса// солтүстүктө кіш^ірейіб̊ жатыр// халығ азайыб̊ жатыр↓/// ↑депопұулйасыйа деген↓/// ↑ біз ^йенді шын// қазір үкүмөтпен дауласыб̊ жүргөн әңгімемізді ͡гөрүб̊ жүрсүз ғой↓///	- Енді бізде ата-бабаның туған жері. Зират басын тастап кетпейд. Жоқ, айналып келген кезде, кешіріңіз, қазақтың бәрінің жері Солтүстік Қазақстандағы Мамлютка болсын, оңтүстіктегі Ордабасы болсын, батыстағы, жаңағыб Орда болсын, басқасы болсын, ы-ы мынау не болсын, Бородулиха ауданы болсын, бәрі де қазақтың жері. Бәрі үшін айналып келген кезде қазақтың қаны төгілді, тері төгілді. Сен өзің ғана, шоқымдай ғана жеріңе ғана ие боламын деп үлкен жерден айырылып қалу деген қауіп жоқ па? Бар ондай қауіп. Бізде оңтүстікте адам саны көп болса, солтүстікте кішірейіп жатыр, халық азайып жатыр. Депопуляция деген. Біз, енді шын, қазір үкіметпен дауласып жүрген әңгімемізді көріп жүрсіз ғой.
Айдос Сарым	↑^уоңтүстікке ͡б̊алаб̊ақ̊ша керек// солтүстікке қарттар үйі керек деген әңгімені// қазір ашық айтып жүрміз↓/// ↑^уөйткені қартайып келе жатыр↓/// ↑қарт адам көп бала таб̊а ма↓/// ↑^уон жеті/ ^уон сегіздегі ͡б̊ала↓/// ↑^уөк^үнішке ^уорай/ шекаралық аймақтан да көшіп жатыр адамдар↓/// ↑ ^уол мәселе көтеріліп жатыр↓/// ↑ійә/ ^уоның бәрін ^йенді/ әріптестеріміз жақ̊сы көтеріп жүрген жағдайаттар ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар дегендей↓/// ↑^йенді жаңағы/ бір маңызды мәселе жаңағы/ тілге ͡б̊айланысты мәселе↓/// ↑сонда жалпы/ ана тіліңе қатысты патрійотійзм/ шек̊сіз махаббат қай жерден басталұу керек// және қай жерге келген кезде мемлекеттік мүдде ͡б̊асталұу керек↓/// ↑шекара ͡б̊ар ма↓/// ↑ жоқ/ ^йенді ͡б̊ылай деп басқаша сұрақ қойып көрейінші↓/// ↑ы ы сізге ^йегер таңдау қойса// мінекей бүгіннен бастап алматы/ астанадағы қазақтың бәр' жүз пайыз қазақ тілінде сөйлейд↓///	↑^уоңтүстүккө ͡б̊алаб̊ақ̊ша ͡герек// солтүстүккө қарттар үйү керек деген әңгімені// қазір ашығ айтыб̊ жүрмүз↓/// ↑^уөйткөнү қартайып келе жатыр↓/// ↑қарт адам ͡гөп ͡пала таб̊а ма↓/// ↑^уон жеті/ ^уон сегіздегі ͡б̊ала↓/// ↑^уөк^үнүшке ^уорай/ шекаралығ аймақтан да ͡гөшүб̊ жатыр адамдар↓/// ↑ ^уол мәселе ͡гөтөрүліб̊ жатыр↓/// ↑ійә/ ^уонұң бәрін ^йенді/ әріптестеріміж жақ̊сы ͡гөтөрүб̊ жүргөн жағдайаттар ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар дегендей↓/// ↑^йенді жаңағы/ бір маңызды мәселе жаңағы/ тілге ͡б̊айланысты мәселе↓/// ↑сонда жалпы/ ана тіліңе қатысты патрыйотұйзм/ шек̊сіз махаббат қай жердем басталұу ͡герек// және қай жерге ͡гелгең ͡ гезде мемлекеттіг мүддө ͡б̊асталұу ͡герек↓/// ↑шекара ͡б̊ар ма↓/// ↑ жоқ/ ^йенді ͡б̊ылай деп ͡пасқаша сұрақ қойұп көрөйүнші↓/// ↑ы ы сізге ^йегер таңдау ͡ғойса// мінекей бүгүннөм бастаб̊ ͡алматы/ астанадағы қазақтың бәр' жүз пайыз ͡ғазақ тілінде сөйлөйд↓///	- Оңтүстікке балабақша керек, солтүстікке қарттар үйі керек деген әңгімені қазір ашық айтып жүрміз. Өйткені қартайып келе жатыр. Қарт адам көп бала таба ма? 17-18-дегі бала... - Өкінішке орай, шекаралық аймақтан да көшіп жатыр адамдар. Ол мәселе көтеріліп жатыр. - Иә, оның бәрін, енді, әріптестеріміз жақсы көтеріп жүрген жағдаяттар бар, басқасы бар дегендей. - Енді, жаңағы, бір маңызды мәселе – жаңағы, тілге байланысты мәселе. Сонда, жалпы, ана тіліңе қатысты патриотизм, шексіз махаббат қай жерден басталу керек және қай жерге келген кезде мемлекеттік мүдде басталу керек? Шекара бар ма? - Жоқ, енді былай деп, басқаша сұрақ қойып көрейінші. Ы-ы сізге егер таңдау қойса, “мінекей, бүгіннен бастап Алматы, Астанадағы қазақтың бәрі 100 пайыз қазақ тілінде сөйлейд.
Айдос Сарым	↑бірақ̊ соның кес^ірінен/ біз солтүстіктег'үш ^уоблыстан ай^ырылып қаламыз дейтін таңдау сізге ͡б̊ер^ілетін болса// сіз қай таңдауды жасар ^йедіңіз↓/// ↑үш ^уоблысты сақтап қалар ^йедім↓/// ↑меніңше/ жақ̊сы таңдау↓/// ↑^йелге қалай жеткіземіз ^уоны↓/// ↑^йелге ^уос^ұлай/ әр адаммен сөйлесүу// ^уосындай эфійр жасау↓/// ↑^йенді менің/ ^йенді ͡б̊ілесіз/ мен ^йенді/ мынау ͡б̊іздің ійдеалогійа саласындағ'азаматтардың біразымен// кейде сөзге де келіп қаламыз жыйналыстарда// ашығы ͡б̊ар// жаб̊ығы ͡б̊ар↓/// ↑сонд'айтамыз // бүгінгі күні құдайға шүкүр/ бійліктің/ бүгінгі ͡б̊ійліктің/ кешегі ͡б̊ійліктің/ жаңа қазақ̊станнан ^йескі қазақ̊станның бір айырмашылығын айтып берейінші↓/// ↑бүгін бійлікті құлататын ^йешбір шындық жоқ↓/// ↑бійлік қорқатын бірде ͡б̊ір шындық жоқ↓/// ↑бәрін айтып жүрміз↓/// ↑бәрі парламентт'айтылад // бәрі заңның ішінд'айтылад // бәр'үкіметтің қағаздарының ішінд'айтылад // бәрі шенеуніктердің ішінде талқыланад↓///	↑бірақ̊ сонұң ͡гес^ірінен/ біс солтүстүктөг'үш ^уоблұстан ай^ырылып қаламыз дейтін таңдау сізге ͡б̊ер^ілетім болса// сіз ͡ғай таңдаудұ жасар ^йедіңіз↓/// ↑үш ^уоблұстұ сақтап қалар ^йедім↓/// ↑меніңше/ жақ̊сы таңдау↓/// ↑^йелге қалай жеткіземіз ^уонұ↓/// ↑^йелге ^уос^ұлай/ әр адаммен сөйлөсүу// ^уосұндай эфійр жасау↓/// ↑^йенді менің/ ^йенді ͡б̊ілесіз/ мен ^йенді/ мынау ͡б̊іздің ійдеалогұйа саласындағ'азаматтардың біразымен// кейде сөзгө де ͡геліп қаламыж жыйналыстарда// ашығы ͡б̊ар// жаб̊ығы ͡б̊ар↓/// ↑сонд'айтамыз // бүгүңгү күнү құдайға шүкүр/ бійліктің/ бүгүңгү ͡б̊ійліктің/ кешегі ͡б̊ійліктің/ жаңа ͡ғазақ̊станнан ^йескі ͡ғазақ̊станның бір айырмашылығын айтып ͡перейінші↓/// ↑бүгүм бійлікті ͡ғұлататын ^йешбір шындығ жоқ↓/// ↑бійлік қорқатым бірде ͡б̊ір шындығ жоқ↓/// ↑бәрін айтыб̊ жүрмүз↓/// ↑бәрі парламентт'айтылад // бәрі заңның ішінд'айтылад // бәр'үкүмөттің қағаздарының ішінд'айтылад // бәрі шенеунүктөрдүң ішінде талқыланад↓///	- Бірақ соның кесірінен біз солтүстіктегі үш облыстан айырылып қаламыз” дейтін таңдау сізге берілетін болса, сіз қай таңдауды жасар едіңіз? - Үш облысты сақтап қалар едім. - Меніңше, жақсы таңдау. - Елге қалай жеткіземіз оны? - Елге осылай, әр адаммен сөйлесу, осындай эфир жасау. Енді менің, енді білесіз, мен енді, мынау, біздің идеология саласындағы азаматтардың біразымен кейде сөзге де келіп қаламыз жиналыстарда, ашығы бар, жабығы бар. Сонда айтамыз, бүгінгі күні, құдайға шүкір, биліктің, бүгінгі биліктің, кешегі биліктің, жаңа Қазақстаннан ескі Қазақстанның бір айырмашылығын айтып берейінші. Бүгін билікті құлататын ешбір шындық жоқ. Билік қорқатын бірде-бір шындық жоқ. Бәрін айтып жүрміз. Бәрі Парламентте айтылад, бәрі заңның ішінде айтылад, бәрі үкіметтің қағаздарының ішінде айтылад, бәрі шенеуніктердің ішінде талқыланад.
Айдос Сарым	↑^йегер ^уондай шындықтың заманына келген болсақ// ^уонда халықтан нес^іне жас^ырамыз↓/// ↑нені жас^ырамыз↓/// ↑мемлекеттік құпыйаны жасырұу керек↓/// ↑^йелімізде қанш'автомат бар↓/// ↑болашақ̊ стратегійалық карталарымыз қандай↓/// ↑бұл заң бүкүл әлемде ͡б̊ар↓/// ↑ійә/ зым^ырандарымыз қай жерге тығұу керек↓/// ↑қоймаларымыз қай жерге жасырұу керек↓/// ↑^уоны ^йешкім айтпау↓/// ↑^уол құпыйа↓/// ↑біздің шетелдермен келісімшарттарымыз ͡б̊ар↓/// ↑^уоның кейб̊іреуін басқа ^йелг'айтпау керек̊ шығар↓/// ↑бірақ жаңағы/ тіл мәселесі ͡б̊олсын// мәденійет мәселесі ͡б̊олсын// ійдеалогійа мәселесі ͡б̊олсын// кімнен жас^ырамыз↓/// ↑меніңше/ бүгінгі күні ^йенді мен көптен бер'айтып жүрген бір ғана тезійсім бар// қазаққа ͡б̊үгін ұнайтын әңгімені ^йемес// ұнамайтын әңгімені көб̊^үрек айта ͡б̊ерүуіміз керек↓/// ↑біз ^уөзімізді ^уөзіміз алдап↓///	↑^йегер ^уондай шындықтың заманына ͡гелгем болсақ// ^уонда халықтан нес^іне жас^ырамыз↓/// ↑нені жас^ырамыз↓/// ↑мемлекеттік құпұйаны жасырұу ͡герек↓/// ↑^йелімізде қанш'автомат бар↓/// ↑болашақ̊ стратегійәлық карталарымыз ͡ғандай↓/// ↑бұл заң бүкүл әлемде ͡б̊ар↓/// ↑ійә/ зым^ырандарымыз ͡ғай жерге тығұу ͡герек↓/// ↑қоймаларымыз ͡ғай жерге жасырұу ͡герек↓/// ↑^уонұ ^йешкім айтпау↓/// ↑^уол ͡ғұпұйа↓/// ↑біздің шетелдермең ͡ гелісімшарттарымыз ͡б̊ар↓/// ↑^уонұң ͡гейб̊іреуүм басқа ^йелг'айтпау керек̊ шығар↓/// ↑бірағ жаңағы/ тіл мәселесі ͡б̊олсұн// мәденійет мәселесі ͡б̊олсұн// ійдеалогұйа мәселесі ͡б̊олсұн// кімнен жас^ырамыз↓/// ↑менімше/ бүгүңгү күнү ^йенді мең ͡ гөптөм бер'айтып жүргөм бір ғана тезійсым бар// қазаққа ͡б̊үгүн ұнайтын әңгімені ^йемес// ұнамайтын әңгімені ͡гөб̊^үрөг айта ͡б̊ерүуүмүз ͡герек↓/// ↑біз ^уөзүмүзді ^уөзүмүз алдап↓///	- Егер ондай шындықтың заманына келген болсақ, онда халықтан несіне жасырамыз? Нені жасырамыз? Мемлекеттік құпияны жасыру керек. Елімізде қанша автомат бар? Болашақ стратегиялық карталарымыз қандай? - Бұл заң бүкіл әлемде бар. - Иә, зымырандарымыз қай жерге тығу керек? Қоймаларымыз қай жерге жасыру керек? Оны ешкім айтпау. Ол – құпия. Біздің шетелдермен келісімшарттарымыз бар. Оның кейбіреуін басқа елге айтпау керек шығар. Бірақ, жаңағы, тіл мәселесі болсын, мәдениет мәселесі болсын, идеология мәселесі болсын, кімнен жасырамыз? Менімше, бүгінгі күні, енді мен көптен бері айтып жүрген бір ғана тезисім бар - қазаққа бүгін ұнайтын әңгімені емес, ұнамайтын әңгімені көбірек айта беруіміз керек. Біз өзімізді-өзіміз алдап...
Айдос Сарым	↑ұнамайтын әңгіме ͡б̊олғанда// шындықты шынайы жағдайды↓/// ↑ійә/ жоқ мынау// жаң'айтып жатқандарымыздың ^йешқ̊айсысы ^уөт^үрік ^йемес қой↓/// ↑^уөт^үрік десе/ бізге кәдімгідей мынадай/ сіздің алдыңызда жатқан қағаз сыйақты// бір/ ^йекі/ үш/ төрт/ бес деп дәлелдеп берсін↓/// ↑мен келесі күні тағы да сізг'эфійрге шығып// ^уосы тезійстерін жоққа шығарып берейін↓/// ↑ал ы ы мемлекетш̆ілік тұрғысында// шынайы жағдайд'айтұуға дайын адамдар меніңш'аз ↓/// ↑неге↓/// ↑^йенді↓/// ↑бәріміз қарапайым тілде/ красавчійк болып көрінгіміз келеді ме↓/// ↑^йенді шынын айтұу керек// бәріміз красавчійк болғымыз келед// бәріміз жұртқ'ұнайтын әңгімен'айтқымыз келед↓/// ↑бәріміз ͡б̊үгінгі күні/ бір әлеуметтік желіде не деді ^йекен деген әңгімеден қорқып кететін// бұтымызға жіб̊еріп қойатын жағдайға жетіп қалдық↓/// ↑құдайға шүкүр/ ^уодан шығып келе жатырмыз↓///	↑ұнамайтын әңгіме ͡б̊олғанда// шындықты шынайы жағдайды↓/// ↑ійә/ жоғ мынау// жаң'айтып жатқандарымыздың ^йешқ̊айсысы ^уөт^үрік ^йемес қой↓/// ↑^уөт^үрік десе/ бізге ͡гәдімгідей мынадай/ сіздің алдыңызда жатқаң ͡ ғағас сыйақты// бір/ ^йекі/ үш/ төрт/ бес ͡теп дәлелдеп ͡персін↓/// ↑мең ͡ гелесі ͡гүнү тағы да сізг'эфійрге шығып// ^уосұ тезійстерін жоққа шығарып ͡перейін↓/// ↑ал ы ы мемлекетш̆ілік тұрғұсұнда// шынайы жағдайд'айтұуға дайын адамдар меніңш'аз ↓/// ↑неге↓/// ↑^йенді↓/// ↑бәріміз ͡ғарапайым тілде/ красавчыйк болұп көрүңгүміз ͡геледі ме↓/// ↑^йенді шынын айтұу ͡герек// бәріміз красавчыйк болғұмұз ͡гелед// бәріміж жұртқ'ұнайтын әңгімен'айтқымыз келед↓/// ↑бәріміз ͡б̊үгүңгү күнү/ бір әлеумөттүг желіде не деді ^йекен деген әңгімедең ͡ ғорқұп кететін// бұтұмұзға жіб̊еріп қойатын жағдайға жетіп қалдық↓/// ↑құдайға шүкүр/ ^уодан шығып келе жатырмыз↓///	- Ұнамайтын әңгіме болғанда, шындықты, шынайы жағдайды. - Иә, жоқ, мынау, жаңа айтып жатқандарымыздың ешқайсысы өтірік емес қой. Өтірік десе, бізге, кәдімгідей, мынадай, сіздің алдыңызда жатқан қағаз сияқты, 1, 2, 3, 4, 5 деп дәлелдеп берсін. Мен келесі күні тағы да сізге эфирге шығып, осы тезистерін жоққа шығарып берейін. - Ал ы-ы мемлекетшілік тұрғысында шынайы жағдайды айтуға дайын адамдар, меніңше, аз. Неге? - Енді... - Бәріміз, қарапайым тілде, «красавчик» болып көрінгіміз келеді ме? - Енді шынын айту керек, бәріміз “красавчик” болғымыз келед, бәріміз жұртқа ұнайтын әңгімені айтқымыз келед. Бәріміз бүгінгі күні бір әлеуметтік желіде не деді екен деген әңгімеден қорқып кететін, бұтымызға жіберіп қоятын жағдайға жетіп қалдық. Құдайға шүкір, одан шығып келе жатырмыз.
Айдос Сарым	↑^уол тағы да презійденттің арқасы↓/// ↑^йесіңізде ͡б̊ар ғой// төрт/ бес ^ірет айтты шенеуліктерге жігіттер/ фейсбүукті көрүу керек// ійнстаграммен санасұу керек↓/// ↑бірақ ^уол жақтағы шындықтың бәрі// ^уөмірдің шындығы ^йемес↓/// ↑қарапайым ^уөмір ͡б̊ар// қарапайым азаматтар ͡б̊ар↓/// ↑соның бәрін ^йескерейік̊ші↓/// ↑казправданың д'аудійторійасын / хаб̊ардың аудійторійасы ͡б̊ар// ійнстаграмның аудійторійасы ͡б̊ар// аблйазовтың аудійторійасы ͡б̊ар// мамайдың аудійторійасы ͡б̊ар↓/// ↑^уос^ұның барлығын қосқанда ғана қазақ̊станбыз↓/// ↑^уос^ұның барлығының ^уойын бір жерге ^йескергенде ғана қазақ̊станбыз↓/// ↑ал ^йенді мемлекет деген әңгіме тұурал'айтайын ↓/// ↑мемлекет деген мен мамайды түсінген кезде// мамай мені түсінген кезде ғана пайда ͡б̊олад↓///	↑^уол тағы да презійденттің арқасы↓/// ↑^йесіңізде ͡б̊ар ғой// төрт/ бес ^ірет айтты шенеулүктөргө жігіттер/ фейсбүуктұ ͡гөрүу ͡герек// ыйнстаграммен санасұу ͡герек↓/// ↑бірақ ^уол жақтағы шындықтың бәрі// ^уөмүрдүң шындығы ^йемес↓/// ↑қарапайым ^уөмүр ͡б̊ар// қарапайым азаматтар ͡б̊ар↓/// ↑сонұң бәрін ^йескерейік̊ші↓/// ↑казправданың д'аудыйторұйасын / хаб̊ардың аудыйторұйасы ͡б̊ар// ыйнстаграмның аудыйторұйасы ͡б̊ар// аблйазовтұң аудыйторұйасы ͡б̊ар// мамайдың аудыйторұйасы ͡б̊ар↓/// ↑^уос^ұнұң барлығың ͡ ғосқанда ғана ͡ғазақ̊стамбыз↓/// ↑^уос^ұнұң барлығының ^уойұм бір жерге ^йескергенде ғана ͡ғазақ̊стамбыз↓/// ↑ал ^йенді мемлекет деген әңгіме тұурал'айтайын ↓/// ↑мемлекет деген мен мамайды түсүңгөң ͡ гезде// мамай мені түсүңгөң ͡ гезде ғана пайда ͡б̊олад↓///	- Ол тағы да - Президенттің арқасы. Есіңізде бар ғой, 4-5 рет айтты шенеуліктерге: “Жігіттер, фейсбукты көру керек, инстаграммен санасу керек. Бірақ ол жақтағы шындықтың бәрі - өмірдің шындығы емес. Қарапайым өмір бар, қарапайым азаматтар бар. Соның бәрін ескерейікші. “Казправданың” да аудиториясын, “Хабардың” аудиториясы бар, инстаграмның аудиториясы бар, Аблязовтың аудиториясы бар, Мамайдың аудиториясы бар. Осының барлығын қосқанда ғана - Қазақстанбыз. Осының барлығының ойын бір жерге ескергенде ғана - Қазақстанбыз. Ал енді мемлекет деген әңгіме туралы айтайын. Мемлекет деген мен Мамайды түсінген кезде, Мамай мені түсінген кезде ғана пайда болад.
Айдос Сарым	↑ал бірақ мамай айтčа// сенің бәр'ійтčіңдер↓/// ↑сендерді құртпай// ^йешқ̊ашан қазақтың ы-ы жолы ͡б̊олмайд// шөб̊і көгермейді дейтін әңгіме жүргізетін болсаң// ^уонд'әңгіме жүрмейд↓/// ↑сен мені мойындайсың// мен сені мойындаймын↓/// ↑мен сағам бір қадам жасаймын// сен мен бір қадам жасайсың↓/// ↑бұл мүмкүм бе↓/// ↑бұл түб̊і соған алып келе жатырмыз↓/// ↑байағыда давлатов деген ^уорыстың амерійкаға көшіп кеткен жазұушы/ жұурналійс болатын↓/// ↑мықты жазұушы/ ^йенді керемет жазұушы деп айт'алмайм ↓/// ↑бірақ ^уөмірдегі кішкентай бір/ мынандай скештермен/ сондаймен жақ̊сы жазғанда// мына қарапайым ^уөмірдегі ͡б̊олып жатқан нелерді тез тез қағып алатын↓/// ↑^уол ^йенді сійрек кездесетін талант↓/// ↑бірақ ^уөмірде ^уөте ͡б̊ір зерек адамдар ͡б̊олад↓/// ↑қойын дәптеріне ͡б̊әрін жаза ͡б̊ерген ғой↓///	↑ал бірағ мамай айтčа// сенің бәр'ійтčіңдер↓/// ↑сендерді ͡ғұртпай// ^йешқ̊ашаң ͡ ғазақтың ы ы жолұ ͡б̊олмайд// шөб̊ү көгөрмөйді дейтін әңгіме жүргүзөтім болсаң// ^уонд'әңгіме жүрмөйд↓/// ↑сен мені мойұндайсың// мен сені мойұндаймын↓/// ↑мен сағам бір ͡ғадам жасаймын// сен мем бір ͡ғадам жасайсың↓/// ↑бұл мүмкүм бе↓/// ↑бұл түб̊ү соған алып келе жатырмыз↓/// ↑байағыда давлатов деген ^уорұстұң амерійкаға ͡гөшүп кеткен жазұушұ/ жұурналыйс ͡полатын↓/// ↑мықты жазұушұ/ ^йенді ͡геремет ͡шазұушұ деб̊ ͡айт'алмайм ↓/// ↑бірақ ^уөмүрдөгі ͡гішкентай бір/ мынандай скештермен/ сондаймен жақ̊сы жазғанда// мына ͡ғарапайым ^уөмүрдөгі ͡б̊олұб̊ жатқан нелерді тез тез ͡ғағыб̊ ͡алатын↓/// ↑^уол ^йенді сійрек кездесетін талант↓/// ↑бірақ ^уөмүрдө ^уөтө ͡б̊ір зерег адамдар ͡б̊олад↓/// ↑қойұн дәптеріне ͡б̊әрін жаза ͡б̊ерген ғой↓///	- Ал бірақ Мамай айтса, “Сенің бәрі итсіңдер. Сендерді құртпай, ешқашан қазақтың ы-ы жолы болмайд, шөбі көгермейді» дейтін әңгіме жүргізетін болсаң, онда әңгіме жүрмейд. Сен мені мойындайсың, мен сені мойындаймын. Мен саған бір қадам жасаймын, сен мен бір қадам жасайсың. - Бұл мүмкін бе? - Бұл түбі соған алып келе жатырмыз. Баяғыда Давлатов деген орыстың Америкаға көшіп кеткен жазушы, журналист болатын. Мықты жазушы, енді керемет жазушы деп айта алмайм. Бірақ өмірдегі кішкентай бір, мынандай скетчтермен, сондаймен жақсы жазғанда, мына қарапайым өмірдегі болып жатқан нелерді тез-тез қағып алатын. Ол енді сирек кездесетін талант. Бірақ өмірде өте бір зерек адамдар болад. Қойын дәптеріне бәрін жаза берген ғой.
Айдос Сарым	↑сонда кампрамійс дейтін кішкентай әңгімесі ͡б̊ар// кампрамійс деп аталад↓/// ↑артынан сол кітаб̊ы да сөйтіп̊ шықты↓/// ↑сол кампрамійс дегенді ͡б̊ылай депті да// ^йенді ͡б̊ір ^йек'адам ұрысып қалады ғой// бір ^іредаксыйадағы ^йекі жұурналійс↓/// ↑сосын ^йенд'арасына адам түспей ме↓/// ↑айналайын/ ^уөзіміүз төрт/ бес адамбыз// савет ^уодағынан көшіп↓/// ↑татұуластырайын деп↓/// ↑^йеврейміз ͡б̊әріміз де татұулассайшы// кампрамійске келсеңдерші депті да↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑мен ^уөте зерек адаммын// мен ійнтелійгентный адаммын// батысша ͡б̊ілімім бар// демакратпын/ бірақ менің кампрамійсім былай болсын// анау дейд/ үй^үнен шығып// төрт айақтап/ ^йеңбектеп менің үйіме келсін↓/// ↑айағымды сүйіп үйімнің ішін жұуып// ійтімнің артын тазалап берсін↓///	↑сонда кампрамыйс ͡тейтің ͡ гішкентай әңгімесі ͡б̊ар// кампрамыйс ͡теб̊ ͡аталад↓/// ↑артынан сол ͡гітаб̊ы да сөйтүп̊ шықты↓/// ↑сол ͡гампрамыйс ͡тегенді ͡б̊ылай депті да// ^йенді ͡б̊ір ^йек'адам ұрұсұп қалады ғой// бір ^іредаксыйадағы ^йекі жұурналыйс↓/// ↑сосұн ^йенд'арасына адам түспөй ме↓/// ↑айналайын/ ^уөзүмүз төрт/ бес адамбыз// савет ^уодағынаң ͡ гөшүп↓/// ↑татұуластырайын деп↓/// ↑^йеврейміз ͡б̊әріміз де татұулассайшы// кампрамыйске ͡гелсеңдерші депті да↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑мен ^уөтө зерег адаммын// мен ійнтелійгентный адаммын// батышша ͡б̊ілімім бар// демакратпын/ бірағ менің ͡гампрамыйсым былай болсұн// анау дейд/ үй^үнөн шығып// төрт айақтап/ ^йеңбектеп менің үйүмө келсін↓/// ↑айағымды сүйүб̊ ͡үйүмнүң ішін жұуұп// ійтімнің артын тазалап ͡персін↓///	- Сонда “Компромисс” дейтін кішкентай әңгімесі бар, “Компромисс” деп аталад. Артынан сол кітабы да сөйтіп шықты. Сол компромисс дегенді былай депті да, енді бір екі адам ұрысып қалады ғой, бір редакциядағы, екі журналист. Сосын енді арасына адам түспей ме? “Айналайын, өзіміз 4-5 адамбыз, Совет Одағынан көшіп...” - Татуластырайын деп. - «Еврейміз бәріміз де, татулассайшы, компромиске келсеңдерші» депті да. “Жақсы. Мен өте зерек адаммын, мен интеллигентный адаммын, батысша білімім бар, демократпын, бірақ менің компромисым былай болсын: анау, - дейд, - үйінен шығып, 4 аяқтап, еңбектеп, менің үйіме келсін. Аяғымды сүйіп, үйімнің ішін жуып, итімнің артын тазалап берсін.
Айдос Сарым	↑сосын барып анау/ мына көрші көшедө жақ̊сы кофе сататын дүкен бар↓/// ↑содан мағам бір коф'алып келсін↓/// ↑содан кейін бәлкім/ ^уоны кеш^іретін шығармын дейді де↓/// ↑^уол кампрамыйс ^йемес↓/// ↑әрійне↓/// ↑болды↓/// ↑^уондай кампрамыйске ͡б̊ійлік бармайд↓/// ↑бійлікті ^уондай кампрамыйск'апарұу үшін// сен күш болұуың керек↓/// ↑ал сен қазір күшті ^йемессің// ^йешкім де ^йемессің↓/// ↑сондықтан бійлікк'айып тағатындай мүмкіндігің бар шығар// бірақ бійлікк'әк^іреңдейтін немесе ͡б̊ійлікке талап қойатындай сенің артыңда күш болмаса// сен ^йешкім ^йемессің↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑^йенді ͡б̊ағанағы мәселеге ^уоралайық↓/// ↑ы ы жаң'айттық қой// ^уорт'азыйа ^йелдерімен ақ̊ш кездесті↓/// ↑^уорт'азыйа ^йелдерімен германыйа кездесті↓/// ↑^уорт'азыйа ^йелдерімен қытай кездесті↓/// ↑жапонійа/ карейа↓///	↑сосұм барыб̊ ͡анау/ мына ͡гөршү көшөдө жақ̊сы ͡гофе сататын дүкөм бар↓/// ↑содан мағам бір ͡гоф'алып келсін↓/// ↑содаң ͡ гейім бәлкім/ ^уонұ ͡геш^іретін шығармын дейді де↓/// ↑^уол гампрамыйс ^йемес↓/// ↑әрійне↓/// ↑болдұ↓/// ↑^уондай гампрамыйске ͡б̊ійлік бармайд↓/// ↑бійлікті ^уондай гампрымыйск'апарұу үшүн// сең ͡ гүш болұуұң ͡ герек↓/// ↑ал сең ͡ ғазір ͡гүштү ^йемессің// ^йешкім де ^йемессің↓/// ↑сондұқтам бійлікк'айып тағатындай мүмкүндүгің бар шығар// бірақ ͡пійлікк'әк^іреңдейтін немесе ͡б̊ійлікке талап қойатындай сенің артыңда ͡гүш болмаса// сен ^йешкім ^йемессің↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑^йенді ͡б̊ағанағы мәселеге ^уоралайық↓/// ↑ы ы жаң'айттық қой// ^уорт'азыйа ^йелдерімен ақ̊ш кездесті↓/// ↑^уорт'азыйа ^йелдерімен германыйа ͡гездесті↓/// ↑^уорт'азыйа ^йелдерімең ͡ ғытай ͡ гездесті↓/// ↑жапонұйа/ корейә↓///	- Сосын барып, анау, мына көрші көшеде жақсы кофе сататын дүкен бар. Содан маған бір кофе алып келсін. Содан кейін, бәлкім, оны кешіретін шығармын” дейді де. Ол компромисс емес. - Әрине. - Болды. Ондай компромиске билік бармайд. Билікті ондай компромиске апару үшін, сен күш болуың керек. Ал сен қазір күшті емессің, ешкім де емессің. Сондықтан билікке айып тағатындай мүмкіндігің бар шығар, бірақ билікке әкіреңдейтін немесе билікке талап қоятындай сенің артыңда күш болмаса, сен ешкім емессің. - Жақсы. Енді бағанағы мәселеге оралайық. Ы-ы жаңа айттық қой, Орта Азия елдерімен АҚШ кездесті. Орта Азия елдерімен Германия кездесті. Орта Азия елдерімен Қытай кездесті. - Жапония, Корея...
Айдос Сарым	↑жапонійа/ карейа↓/// ↑^уөткенде мінекей/ франсыйа презійденті келіп кетті// сосын війктор ^уорб̊ан келіп кетті↓/// ↑^йердоған келді// басқа да презійденттер келді↓/// ↑^йендігі мәселе былай// бірінш'анау түркі мемлекеттер ұйымына қатысты мәселені ͡б̊астайыншы↓/// ↑бірінші мәселе ͡б̊ылай болсын// неге сердар келмеді дегеннен бастайық↓/// ↑жоқ/ сердардың ^уөзі келді ғой// ұлы келген жоқ↓/// ↑ійә/ ійә↓/// ↑жоқ/ ^йенді ͡б̊іріншіден/ ^уол жақтағы транзійт айақтап болды деп айтұу қыйын↓/// ↑менің ^уойымша/ ^йенді қанша дегенмен↓/// ↑жоқ↓/// ↑сердар келген жоқ// гұурб̊ангұулы ͡б̊ердымұуханбетов келді↓/// ↑сердар келген жоқ↓/// ↑ійә/ сон'айтып ^уотырмын ғой↓/// ↑ійә/ аркадак↓/// ↑ұлы келді↓/// ↑аркадак келді↓/// ↑ійә/ қанша дегенмен тәж^ірійб̊ел'адам ↓/// ↑ұлым ^йенді ғана келіп жатыр↓///	↑жапонұйа/ карейә↓/// ↑^уөткөндө мінекей/ франсыйа презійденті ͡геліп кетті// сосұн выйктор ^уорб̊аң ͡ геліп кетті↓/// ↑^йердоғаң ͡ гелді// басқа да презійденттер ͡гелді↓/// ↑^йендігі мәселе ͡б̊ылай// бірінш'анау түркү мемлекеттер ұйұмұна ͡ғатысты мәселені ͡б̊астайыншы↓/// ↑бірінші мәселе ͡б̊ылай болсұн// неге сердар ͡гелмеді дегеннем бастайық↓/// ↑жоқ/ сердардың ^уөзү келді ғой// ұлұ ͡гелген жоқ↓/// ↑ійә/ ійә↓/// ↑жоқ/ ^йенді ͡б̊іріншіден/ ^уол жақтағы транзыйт айақтап ͡полдұ деб̊ ͡айтұу ͡ғыйын↓/// ↑менің ^уойұмша/ ^йенді ͡ғанша дегеммен↓/// ↑жоқ↓/// ↑сердар ͡гелген жоқ// гұурб̊аңгұулұ ͡б̊ердымұухамбетов келді↓/// ↑сердар ͡гелген жоқ↓/// ↑ійә/ сон'айтып ^уотұрмұн ғой↓/// ↑ійә/ аркадак↓/// ↑ұлұ ͡гелді↓/// ↑аркадак келді↓/// ↑ійә/ қанша дегеммен тәж^ірійб̊ел'адам ↓/// ↑ұлұм ^йенді ғана ͡геліб̊ жатыр↓///	- Жапония, Корея. Өткенде, мінекей, Франция президенті келіп кетті, сосын Виктор Орбан келіп кетті. Ердоған келді, басқа да президенттер келді. Ендігі мәселе былай, бірінші, анау Түркі мемлекеттер ұйымына қатысты мәселені бастайыншы. Бірінші мәселе былай болсын: Неге Сердар келмеді дегеннен бастайық. - Жоқ, Сердардың өзі келді ғой, ұлы келген жоқ. - Иә, иә. - Жоқ, енді біріншіден, ол жақтағы транзит аяқтап болды деп айту қиын. Менің ойымша, енді қанша дегенмен... - Жоқ. Сердар келген жоқ, Гурбангулы Бердымухамбетов келді. Сердар келген жоқ. - Иә, соны айтып отырмын ғой. Иә, аркадак. - Ұлы келді. Аркадак келді. - Иә, қанша дегенмен тәжірибелі адам. Ұлым енді ғана келіп жатыр.
Айдос Сарым	↑қалай ^йенді/ презійдент тәж^ірійб̊есі деген сөз ͡б̊олмайды ғой↓/// ↑ійә/ ^йенді ^уол жақтағы транзійттің// ^йенді мен/ ^йенді халықаралық істер камійтеті ͡б̊олғандықтан// қатт'айта алмайм↓/// ↑бірақ ^йенді менің ^уойымша// ұлы мәрттік жасаған шығар// әке/ ^йенді сіз мына кіс^ілердің бәрін жақ̊сы ͡б̊ілесіз↓/// ↑бәлкім/ мен барғанша/ ^йенді сіздің замандастарыңыз/ сіз ͡б̊арып̊ сөйлесіп келсеңіз// бәлкім ұтымды ͡б̊олатын шығар↓/// ↑мен білмейтін түйткілдер ͡б̊ар шығар// немесе сізді сағ^ынып қалған шығар деген шығар деп ^уойлаймын↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑ ы ы сол жыйында көтерілген мәселелер// тағы да ы ы ^іресмій бақ көздерінен алсақ// жәрыйаланғаннан көрсек// ^уол жерде қысқа ғана заметкалар ғой ^йенді// жалп'айтылды ғой// ұйым тұурал'айтылды // басқа ͡б̊асқа ͡б̊олды↓///	↑қалай ^йенді/ презійдент тәж^ірійб̊есі деген сөз ͡б̊олмайды ғой↓/// ↑ійә/ ^йенді ^уол жақтағы транзыйттің// ^йенді мен/ ^йенді халықаралығ істер ͡гамыйтеті ͡б̊олғандықтан// қатт'айта алмайм↓/// ↑бірақ ^йенді менің ^уойұмша// ұлұ мәрттіг жасаған шығар// әке/ ^йенді сіз мына ͡гіс^ілердің бәрін жақ̊сы ͡б̊ілесіз↓/// ↑бәлкім/ мем барғанша/ ^йенді сіздің замандастарыңыз/ сіз ͡б̊арып̊ сөйлөсүп келсеңіз// бәлкім ұтұмдұ ͡б̊олатын шығар↓/// ↑мем білмейтін түйткүлдөр ͡б̊ар шығар// немесе сізді сағ^ынып қалған шығар деген шығар деп ^уойлаймын↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑ ы ы сол жыйында ͡гөтөрүлген мәселелер// тағы да ы ы ^іресмій бақ көздөрүнен алсақ// жәрыйалаңғаннаң ͡ гөрсөк// ^уол жерде қысқа ғана заметкалар ғой ^йенді// жалп'айтылды ғой// ұйұм тұурал'айтылды // басқа ͡б̊асқа ͡б̊олдұ↓///	- Қалай енді, президент тәжірибесі деген сөз болмайды ғой. - Иә, енді ол жақтағы транзиттің, енді мен, енді Халықаралық істер комитеті болғандықтан, қатты айта алмайм. Бірақ енді, менің ойымша, ұлы мәрттік жасаған шығар: «Әке, енді, сіз мына кісілердің бәрін жақсы білесіз. Бәлкім, мен барғанша, енді, сіздің замандастарыңыз, сіз барып сөйлесіп келсеңіз, бәлкім ұтымды болатын шығар. Мен білмейтін түйткілдер бар шығар немесе сізді сағынып қалған шығар» деген шығар деп ойлаймын. - Жақсы. Ы-ы сол жиында көтерілген мәселелер - тағы да ы-ы ресми БАҚ көздерінен алсақ, жарияланғаннан көрсек, ол жерде қысқа ғана заметкалар ғой енді, жалпы айтылды ғой, ұйым туралы айтылды, басқа-басқа болды.
Айдос Сарым	↑ы ы ^уоның астарында/ сіз қалай ^уойлайсыз// ы ы ійзраійл хамас арасындағы қақтығыс талқыланды ма/ жоқ па↓/// ↑талқыланды↓/// ↑ы ы түркүйә презійденті ^йердоған нақты позыйсыйа талап ^йетүуі мүмкін бе/ ^уол жерде↓/// ↑түркүйә презійденті ^уөте тәж^ірійб̊елі сайасаткер// және шынын айтұу керек// эмосыйасы қатты көрінгенмен↓/// ↑соның алдында ғана мійтійнг болды түркүйәда↓/// ↑^уоған қатысып келді↓/// ↑бір мійлійон адамды жыйнап// әңгім'айтты ↓/// ↑ құртам/ жойамын деп↓/// ↑бізге келді↓/// ↑бірақ̊ соның ^уөзінде де ^уөт'әккі және ^уөте қаны/ қаны мықты ғой ^йенді↓/// ↑бірақ ^йенді/ ^уол салқын қанды сайасаткер дейінші// керек кезінде ^уол да тоқтай алад↓/// ↑қарапайым мысал/ мінекей қараб̊ақтағы соғысты жеңген әзірб̊айжан/ пәкістан/ ійзраійл/ түркүйәның коалыйсыйасы/ шындап келетін болсаң↓///	↑ы ы ^уонұң астарында/ сіз ͡ғалай ^уойлайсыз// ы ы ыйзрайыл хамас арасындағы қақтығыс талқыланды ма/ жоқ па↓/// ↑талқыланды↓/// ↑ы ы түркүйә презійденті ^йердоған нақты пазыйсыйа талап ^йетүуү мүмкүм бе/ ^уол жерде↓/// ↑түркүйә презійденті ^уөтө тәж^ірійб̊елі сайасаткер// және шынын айтұу ͡герек// эмосұйасы қатты ͡гөрүңгөммен↓/// ↑сонұң алдында ғана мійтійңг болдұ түркүйәда↓/// ↑^уоғаң ͡ ғатысып келді↓/// ↑бір мыйлыйон адамды жыйнап// әңгім'айтты ↓/// ↑ құртам/ жойамын деп↓/// ↑бізге ͡гелді↓/// ↑бірақ̊ сонұң ^уөзүндө де ^уөт'әккі және ^уөтө қаны/ қаны мықты ғой ^йенді↓/// ↑бірақ ^йенді/ ^уол салқың ͡ ғанды сайасаткер дейінші// керек кезінде ^уол да тоқтай алад↓/// ↑қарапайым мысал/ мінекей ͡ғараб̊ақтағы соғұстұ жеңген әзірб̊айжан/ пәкістан/ ыйзрайл/ түркүйәның ͡гоалыйсыйасы/ шындап келетім болсаң↓///	- Ы-ы оның астарында, сіз қалай ойлайсыз, ы-ы Израиль Хамас арасындағы қақтығыс талқыланды ма, жоқ па? - Талқыланды. - Ы-ы Түркия президенті Ердоған нақты позиция талап етуі мүмкін бе, ол жерде? - Түркия президенті өте тәжірибелі саясаткер және шынын айту керек, эмоциясы қатты көрінгенмен... - Соның алдында ғана митинг болды Түркияда. Оған қатысып келді. - 1 миллион адамды жинап, әңгіме айтты. Құртам, жаямын деп. - Бізге келді. - Бірақ соның өзінде де өте әккі және өте қаны, қаны мықты ғой енді. Бірақ енді, ол салқын қанды саясаткер дейінші, керек кезінде ол да тоқтай алад. Қарапайым мысал, мінекей, Қарабақтағы соғысты жеңген Әзірбайжан, Пәкістан, Израиль, Түркияның коалициясы, шындап келетін болсаң.
Айдос Сарым	↑қазір әзірб̊айжанның сайттарыңн қараңыз↓/// ↑^уол жерде хамасты қолдап жатқан адам аз↓/// ↑негізінен/ ійзраійлді қолдап жатыр↓/// ↑ал түркүйәның пік^ір'андай ↓/// ↑түркүйәның пік^ір'андай ↓/// ↑бірақ түрүктер де/ әзірб̊айжан д'айтад // біз ͡б̊ір ^йелміз// бір ұлтпыз// ^йекі мемлекетпіз деп әңгімен'айтад ↓/// ↑бірақ мысал'үшін / мен ^уосы кезге дейін ашық алаңда ^йердоған шығып// ай/ гейдардың баласы/ сенікі дұрыс ^йемес ау деген әңгіме ^йестіген жоқпын↓/// ↑тағы да қайталап айтамын// сайасат ^уөте күрделі шарұуа↓/// ↑геосайасат дегеніміз/ мүлдем күрделі шарұуа↓/// ↑бір нәрсені түс^үніңізші// і і мысал'үшін / әзірб̊айжан ійзраійлмен ^уөте ^йерек̊ше қарым қасійеті ͡б̊ар ^йел↓/// ↑ійзраійл бізге ^йешқ̊ашан бермейтін қарұуын әзірб̊айжанға ͡б̊еред↓/// ↑^уөйткені түпкілікті түрд'әзірб̊айжанды / бәлкім болашақт'ійранға қарсы шығ'алатын ^йел деп ^йесептейд↓///	↑қазір әзірб̊айжанның сайттарың ͡ ғараңыз↓/// ↑^уол жерде хамасты қолдаб̊ жатқан адам аз↓/// ↑негізінен/ ыйзраылды ͡ғолдаб̊ жатыр↓/// ↑ал түркүйәның пік^ір'андай ↓/// ↑түркүйәның пік^ір'андай ↓/// ↑бірақ түрүктөр де/ әзірб̊айжан д'айтад // біз ͡б̊ір ^йелміз// бір ұлтпұз// ^йекі мемлекетпіз деб̊ ͡әңгімен'айтад ↓/// ↑бірағ мысал'үшүн / мен ^уосұ ͡гезге дейін ашығ алаңда ^йердоған шығып// ай/ гейдардың баласы/ сенікі дұрұс ^йемес ау деген әңгіме ^йестіген жоқпұн↓/// ↑тағы да ͡ғайталаб̊ ͡айтамын// сайасат ^уөтө күрдөлү шарұуа↓/// ↑геосайасат дегеніміз/ мүлдөм ͡гүрдөлү шарұуа↓/// ↑бір нәрсені түс^үнүңішші// і і мысал'үшүн / әзірб̊айжан ыйзраыйлмен ^уөтө ^йерек̊ше қарым қасыйеті ͡б̊ар ^йел↓/// ↑ыйзраыйл бізге ^йешқ̊ашам бермейтің ͡ ғарұуұн әзірб̊айжаңға ͡б̊еред↓/// ↑^уөйткөнү түпкүлүкті түрд'әзірб̊айжанды / бәлкім болашақт'ыйраңға қарсы шығ'алатын ^йел деп ^йесептейд↓///	- Қазір Әзірбайжанның сайттарын қараңыз. Ол жерде Хамасты қолдап жатқан адам аз. Негізінен, Израильді қолдап жатыр. - Ал Түркияның пікірі андай. - Түркияның пікірі андай. Бірақ түріктер де, Әзірбайжан да айтад, «біз бір елміз, бір ұлтпыз, екі мемлекетпіз» деп әңгімені айтад. Бірақ, мысалы үшін, мен осы кезге дейін ашық алаңда Ердоған шығып: «Ай, Гейдардың баласы, сенікі дұрыс емес-ау» деген әңгіме естіген жоқпын. Тағы да қайталап айтамын, саясат - өте күрделі шаруа. Геосаясат дегеніміз - мүлдем күрделі шаруа. Бір нәрсені түсініңізші, і-і мысалы үшін, Әзірбайжан Израильмен өте ерекше қарым-қасиеті бар ел. Израиль бізге ешқашан бермейтін қаруын Әзірбайжанға беред. Өйткені түпкілікті түрде Әзірбайжанды, бәлкім, болашақта Иранға қарсы шыға алатын ел деп есептейд.
Айдос Сарым	↑^уортақ̊ шекарасы ͡б̊ар// ішінде қырық пайыз әзірб̊айжаны ͡б̊ар деп// басқа деп ^йесептейді ↓/// ↑әрісін ^уойлап↓/// ↑әрісін ^уойлап↓/// ↑ бізге ͡б̊ермейтін қарұуын соларға сатады↓/// ↑тегін берүуг'әзір ↓/// ↑бұл сайасат↓/// ↑және шынын айтұу керек// ійзраійлдің бұрынғы мұнайын қамтамасыз ^йеткен ^йекі мемлекет болса// біреуі қазақ̊стан// біреу'әзірб̊айжан ↓/// ↑^йенді ͡б̊ізден басқа ^йелдер де ͡б̊ар↓/// ↑^уоның біразы түркій'арқылы ^уөтіп жатыр↓/// ↑дегенмен↓/// ↑дегенмен әр мемлекет ^уөз^үнің шарұуасын жасайд// ^уөз^үнің бармағын басад// ^уөз^үнің әңгімесін ^уөз арасында түсіндіріп айтад// жігіттер/ менің ^ұлогійкам мынадай// сіздер дұрыс түс^үніңдер↓/// ↑тіпті қарапайым/ қазақ'әңгімеге салайық̊шы↓/// ↑кейб̊ір кезде мынадай ағайынның арасынд'әңгімелер болып жатад↓/// ↑^йек'ағайын ұрысып қалды дейік̊ші↓///	↑^уортақ̊ шекарасы ͡б̊ар// ішінде қырық пайыз әзірб̊айжаны ͡б̊ар деп// басқа деп ^йесептейді↓/// ↑әрісін ^уойлап↓/// ↑әрісін ^уойлап↓/// ↑ бізге ͡б̊ермейтің ͡ ғарұуұн соларға сатады↓/// ↑тегім берүуг'әзір ↓/// ↑бұл сайасат↓/// ↑және шынын айтұу ͡герек// ыйзраыйлдің бұрұңғұ мұнайың ͡ ғамтамасыз ^йеткен ^йекі мемлекет ͡полса// біреуү қазақ̊стан// біреу'әзірб̊айжан ↓/// ↑^йенді ͡б̊іздем басқа ^йелдер де ͡б̊ар↓/// ↑^уонұң біразы түркүй'арқылы ^уөтүб̊ жатыр↓/// ↑дегеммен↓/// ↑дегеммен әр мемлекет ^уөз^үнүң шарұуасын жасайд// ^уөз^үнүң бармағым басад// ^уөз^үнүң әңгімесін ^уөз арасында түсүндүріб̊ ͡айтад// жігіттер/ менің ^ұлогұйкам мынадай// сіздер дұрұс түс^үнүңдер↓/// ↑тіпті ͡ғарапайым/ қазақ'әңгімеге салайық̊шы↓/// ↑кейб̊ір ͡гезде мынадай ағайынның арасынд'әңгімелер болұб̊ жатад↓/// ↑^йек'ағайын ұрұсұп қалды дейік̊ші↓///	- Ортақ шекарасы бар, ішінде 40 пайыз әзірбайжаны бар деп, басқа деп есептейді - Әрісін ойлап. - Әрісін ойлап. Бізге бермейтін қаруын соларға сатады. Тегін беруге әзір. Бұл – саясат. Және шынын айту керек, Израильдің бұрынғы мұнайын қамтамасыз еткен екі мемлекет болса, біреуі - Қазақстан, біреуі - Әзірбайжан. Енді бізден басқа елдер де бар. Оның біразы Түркия арқылы өтіп жатыр. - Дегенмен... - Дегенмен әр мемлекет өзінің шаруасын жасайд, өзінің бармағын басад, өзінің әңгімесін өз арасында түсіндіріп айтад: «Жігіттер, менің логикам мынадай, сіздер дұрыс түсініңдер. Тіпті қарапайым, қазақы әңгімеге салайықшы. Кейбір кезде мынадай ағайынның арасында әңгімелер болып жатад. Екі ағайын ұрысып қалды дейікші.
Айдос Сарым	↑мысал'үшін / ^йенді ͡б̊іреу құдай сақтасын/ нартай мен айдос ұрысып қалды дейік̊ші↓/// ↑біздің арамызда достар ͡б̊ар↓/// ↑солар мысал'үшін / келіб̊ айтад// айдос/ сен ^іренжімеш↓/// ↑нартаймен бір ^ұрұулас ^йедік// мен барып// тұуған күнін құттықтап̊ шығайын↓/// ↑бірақ̊ саған деген жаулығым ^йемес дейд↓/// ↑немесе ͡б̊асқа ͡б̊ір досымыз келеді// маған айтад// саған айтад// нартай/ сен ^іренжіме↓/// ↑ айдос ағам ^йед↓/// ↑^уөткенде ͡б̊ір кітаб̊ымды жазып берем немді// бірдеңе көмектесемін деп ^йед↓/// ↑мен барып/ дұрыстап құттықтап̊ шығайыншы// жеңгеміздің шешеммен бірге ͡б̊өле ^йеді// бірдеңе ^йеді деген сыйақты// қазақ'әңгіме бар ғой↓/// ↑сол әлемдік̊ сайасатты қарасаңыз// ^уосы қазақтың ішіндегі санта ͡б̊арб̊ара сыйақты// қатты қарым қат^ынастар да жоқ ^йемес/ бар↓/// ↑бірақ ^йесеб̊ін ^йешкім жіб̊ермейді↓///	↑мысал'үшүн / ^йенді ͡б̊іреу ͡ғұдай сақтасын/ нартай мен айдос ұрұсұп қалды дейік̊ші↓/// ↑біздің арамызда достар ͡б̊ар↓/// ↑солар мысал'үшүн / келіб̊ ͡айтад// айдос/ сен ^іренжімеш↓/// ↑нартаймем бір ^ұрұулас ^йедік// мем барып// тұуғаң ͡ гүнүң ͡ ғұттұқтап̊ шығайын↓/// ↑бірақ̊ саған деген жаулұғұм ^йемес ͡тейд↓/// ↑немесе ͡б̊асқа ͡б̊ір досұмұз ͡геледі// маған айтад// саған айтад// нартай/ сен ^іренжіме↓/// ↑айдос ағам ^йед↓/// ↑^уөткөндө ͡б̊ір ͡гітаб̊ымды жазып ͡перем немді// бірдеңе ͡гөмөктөсемін деп ^йед↓/// ↑мем барып/ дұрұстап құттұқтап̊ шығайыншы// жеңгеміздің шешеммем бірге ͡б̊өлө ^йеді// бірдеңе ^йеді деген сыйақты// қазақ'әңгіме бар ғой↓/// ↑сол әлемдік̊ сайасатты қарасаңыз// ^уосұ қазақтың ішіндегі санта ͡б̊арб̊ара сыйақты// қатты қарым қат^ынастар да жоқ ^йемес/ бар↓/// ↑бірақ ^йесеб̊ін ^йешкім жіб̊ермейді↓///	- Мысалы үшін, енді біреу, құдай сақтасын, Нартай мен Айдос ұрысып қалды дейікші. Біздің арамызда достар бар. Солар, мысалы үшін, келіп айтад: «Айдос, сен ренжімеш! Нартаймен бір рулас едік, мен барып, туған күнін құттықтап шығайын. Бірақ саған деген жаулығым емес» дейд. Немесе басқа бір досымыз келеді, маған айтад, саған айтад: «Нартай, сен ренжіме. Айдос ағам ед. Өткенде бір кітабымды жазып берем немді, бірдеңе көмектесемін деп ед. Мен барып, дұрыстап құттықтап шығайыншы, жеңгеміздің, шешеммен бірге бөле еді, бірдеңе еді» деген сияқты, қазақы әңгіме бар ғой. Сол әлемдік саясатты қарасаңыз, осы қазақтың ішіндегі Санта Барбара сияқты, қатты қарым-қатынастар да жоқ емес, бар. - Бірақ есебін ешкім жібермейді.
Айдос Сарым	↑^йесеб̊ін ^йешкім жіб̊ермейд↓/// ↑сіз мысал үшін/ ^йенд'үлкен алыс тұуысқаныңыз үшін ^уөзіңіздің тұуған балаңызды/ әйеліңізді/ әке шешеңізді ͡б̊осытып// үйсүі күйсіз қалдырмайсыз ғой↓/// ↑әрійне↓/// ↑қанша жерден айасаңыз да↓/// ↑бұл да сол сыйақты↓/// ↑түс^үнікті↓/// ↑ы ы амерійка құрама штаттарында жаңағы// с бес плйүус бір форматы ғой// ы ы біздің презійденттің байденнің ^уоң жағында ^уотырд// қателеспесем ійә↓/// ↑содан бастап жаңағы/ үлкен бір ^йенді/ сайасый сараптамалар жасалды ғой↓/// ↑жалп'аталған жыйынға ͡б̊айланысты сіздің көзқарасыңыз қалай↓/// ↑^уондай ^уондай жыйындар ^йеуропалармен де/ басқамен де жүріп жатыр↓/// ↑^йенд'ашығын ↓/// ↑мен білсем↓/// ↑мен қателеспесем// с плйүус бес↓/// ↑с бес плйүус↓/// ↑ійә/ бұған дейін сыртқ'істер мійнійстрлердің деңгейінде ͡б̊олды↓/// ↑бірінші ^ірет презійденттердің деңгейінде ͡б̊олды↓/// ↑^уосы↓///	↑^йесеб̊ін ^йешкім жіб̊ермейд↓/// ↑сіз мысал үшүн/ ^йенд'үлкөн алыс тұуұсқаныңыз үшүн ^уөзүңүздің тұуғам балаңызды/ әйеліңізді/ әке шешеңізді ͡б̊осұтұп// үйсүз ͡гүйсүз ͡ғалдырмайсыз ғой↓/// ↑әрійне↓/// ↑қанша жерден айасаңыз да↓/// ↑бұл да сол сыйақты↓/// ↑түс^үнүкті↓/// ↑ы ы амерійка ͡ғұрама штаттарында жаңағы// с бес плйүус ͡пір форматы ғой// ы ы біздің презійденттің байденнің ^уоң жағында ^уотұрд// қателеспесем ійә↓/// ↑содам бастаб̊ жаңағы/ үлкөм бір ^йенді/ сайасый сараптамалар жасалды ғой↓/// ↑жалп'аталған жыйыңға ͡б̊айланысты сіздің ͡гөзқарасыңыз ͡ғалай↓/// ↑^уондай ^уондай жыйындар ^йеуропалармен де/ басқамен де жүрүб̊ жатыр↓/// ↑^йенд'ашығын ↓/// ↑мем білсем↓/// ↑мең ͡ ғателеспесем// с плйүус ͡пес↓/// ↑с бес плйүус↓/// ↑ійә/ бұған дейін сыртқ'істер мійнійстрлердің деңгейінде ͡б̊олдұ↓/// ↑бірінші ^ірет презійденттердің деңгейінде ͡б̊олдұ↓/// ↑^уосұ↓///	- Есебін ешкім жібермейд. Сіз, мысал үшін, енді үлкен алыс туысқаныңыз үшін өзіңіздің туған балаңызды, әйеліңізді, әке-шешеңізді босытып, үйсіз-күйсіз қалдырмайсыз ғой. - Әрине. - Қанша жерден аясаңыз да. Бұл да сол сияқты. - Түсінікті. Ы-ы Америка Құрама Штаттарында, жаңағы, “С 5 плюс 1” форматы ғой, Ы-ы біздің президенттің Байденнің оң жағында отырд, қателеспесем, иә. Содан бастап, жаңағы, үлкен бір, енді, саяси сараптамалар жасалды ғой. Жалпы, аталған жиынға байланысты сіздің көзқарасыңыз қалай? - Ондай-ондай жиындар Еуропалармен де, басқамен де жүріп жатыр. - Енді ашығын... - Мен білсем... - Мен қателеспесем, «С плюс 5»... - «С 5 плюс». - Иә, бұған дейін Сыртқы істер министрлердің деңгейінде болды. Бірінші рет президенттердің деңгейінде болды. Осы...
Айдос Сарым	↑^йенд'амерійкамен бірінші ^ірет čондай болды↓/// ↑бірақ басқа ^йелдерде ^уондай кездесүулер ͡б̊олды↓/// ↑бізг'амерійка қызық болып тұр↓/// ↑бірінші ͡б̊астағандар ͡б̊ір қызығын айтайын// жапонійа мен карейа ͡б̊ір қызығы↓/// ↑^уосыдан жыйырма жыл бұрын бастаған↓/// ↑^йенді қазір ^іресмій форматқ'айналып кетті↓/// ↑ал ^йенді жаңағыдай/ әңгімеге келетін болсақ// бұл жерде ͡б̊ірнеше қыйсын бар↓/// ↑ мәсел'алфавыйтте ^йемес// мәселе ͡б̊асқада ^йемес↓/// ↑әр мемлекет ^уөз^үнің белгілі ͡б̊ір прійорійтетін/ басымдығын көрсеткісі келед↓/// ↑амерійканың ^йең басым ійнвестійсійасы кімде↓/// ↑бізде↓/// ↑^уорт'азыйада ↓/// ↑қазақ̊станда↓/// ↑шеврон қай жерде жұмыс істеп жатыр↓/// ↑мысал'үшін шеврон↓/// ↑бізде тұр↓/// ↑шындап келетін болса// үлкен жаңағы мұнай кампанійалары/ ^уолар ^іреспүублійкалық партыйаның да/ демакратійалық партыйаның да спонсорлары ͡б̊олып таб̊^ылад↓///	↑^йенд'амерійкамен бірінші ^ірет čондай болдұ↓/// ↑бірақ ͡пасқа ^йелдерде ^уондай ͡гездесүулөр ͡б̊олдұ↓/// ↑бізг'амерійка қызық ͡полұп тұр↓/// ↑бірінші ͡б̊астағандар ͡б̊ір ͡ғызығын айтайын// жапонұйа мең ͡ гарейә ͡б̊ір ғызығы↓/// ↑^уосұдан жыйырма жыл бұрұм бастаған↓/// ↑^йенді ͡ғазір ^іресмій форматқ'айналып кетті↓/// ↑ал ^йенді жаңағыдай/ әңгімеге ͡гелетім болсақ// бұл жерде ͡б̊ірнеше қыйсым бар↓/// ↑ мәсел'алфавыйтте ^йемес// мәселе ͡б̊асқада ^йемес↓/// ↑әр мемлекет ^уөз^үнүң белгілі ͡б̊ір прыйорұйтетін/ басымдығың ͡ гөрсөткүсі ͡гелед↓/// ↑амерійканың ^йең басым ійнвестійсійәсы ͡гімде↓/// ↑бізде↓/// ↑^уорт'азыйада ↓/// ↑қазақ̊станда↓/// ↑шевроң ͡ ғай жерде жұмұс істеб̊ жатыр↓/// ↑мысал'үшүн шеврон↓/// ↑бізде тұр↓/// ↑шындап келетім болса// үлкөн жаңағы мұнай гампаныйалары/ ^уолар ^іреспүублійкалық партыйаның да/ демократыйалық партыйаның да спонсорлары ͡б̊олұп таб̊^ылад↓///	- Енді Америкамен бірінші рет сондай болды. Бірақ басқа елдерде ондай кездесулер болды. - Бізге Америка қызық болып тұр. - Бірінші бастағандар, бір қызығын айтайын, Жапония мен Корея, бір қызығы. Осыдан 20 жыл бұрын бастаған. Енді қазір ресми форматқа айналып кетті. Ал енді, жаңағыдай, әңгімеге келетін болсақ, бұл жерде бірнеше қисын бар. Мәселе алфавитте емес, мәселе басқада емес. Әр мемлекет өзінің белгілі бір приоритетін, басымдығын көрсеткісі келед. Американың ең басым инвестициясы кімде? - Бізде. - Орта Азияда. - Қазақстанда. - Шеврон қай жерде жұмыс істеп жатыр? Мысалы үшін, Шеврон... - Бізде тұр. - Шындап келетін болса, үлкен, жаңағы, мұнай компаниялары, олар республикалық партияның да, демократиялық партияның да спонсорлары болып табылад.
Айдос Сарым	↑^уолар амерійканың шын сайасатын жасап жатқан// жаңағыдай алпауыт кампаныйалар шындаса↓/// ↑презійденттер келед/ кетед↓/// ↑^уолар төрт жылға ғана сайланад↓/// ↑^уотыз жылға ^уот^ұрып қалған бірде ͡б̊ір презійдент жоқ/ қазіргі заманда↓/// ↑амерійканың эканомійкасы қайда// мүддесі сонда деген дүнійе ͡б̊ар↓/// ↑^уол бар↓/// ↑^йекінші жағы ͡б̊ар↓/// ↑сосын әр мысал үшін// барып ^йел ^уөзіндік̊ сайасатын жүргізген кезде// ^йенді мен білсем// батыс ^йелдері/ шығыс ^йелдері де ^уөзб̊ек̊стан мен қазақ̊станның тандеміне ставка жасап жатыр↓/// ↑^уос'аймақты тұрақтандыратын күш болатын болса// ^уосы ^йекі мемлекеттің алауыздығы ^йемес// керісінше ^уосы ^йекі мемлекеттің арасындағы↓/// ↑бүгінгі күні мійрзійеев пен тоқаевтың арасында қандай достық бар↓/// ↑^йенді мен білсем// ^уосы жылы ^йең көп кездескен адамы мійрзійеев тоқаевтың↓///	↑^уолар амерійканың шын сайасатын жасаб̊ жатқан// жаңағыдай алпауұт кампаныйалар шындаса↓/// ↑презійденттер ͡гелед/ кетед↓/// ↑^уолар төрт ͡шылға ғана сайланад↓/// ↑^уотұж жылға ^уот^ұрұп қалғам бірде ͡б̊ір презійдент ͡шоқ/ қазіргі заманда↓/// ↑амерійканың эканомұйкасы қайда// мүддөсү сонда деген дүнүйө ͡б̊ар↓/// ↑^уол бар↓/// ↑^йекінші жағы ͡б̊ар↓/// ↑сосұн әр мысал үшүн// барып ^йел ^уөзүндүк̊ сайасатын жүргүзгөң ͡ гезде// ^йенді мем білсем// батыс ^йелдері/ шығыс ^йелдері де ^уөзб̊өк̊стан мең ͡ ғазақ̊станның тандеміне ставка жасаб̊ жатыр↓/// ↑^уос'аймақты тұрақтандыратың ͡ гүш болатым болса// ^уосұ ^йекі мемлекеттің алауұздұғұ ^йемес// керісінше ^уосұ ^йекі мемлекеттің арасындағы↓/// ↑бүгүңгү күнү мійрзійеев пен тоқаевтың арасында ͡ғандай достұқ ͡пар↓/// ↑^йенді мем білсем// ^уосұ жылы ^йең ͡гөп кездескен адамы мійрзійеев тоқаевтың↓///	- Олар Американың шын саясатын жасап жатқан, жаңағыдай, алпауыт компаниялар, шындаса. Президенттер келед, кетед. Олар 4 жылға ғана сайланад. Отыз жылға отырып қалған бірде-бір президент жоқ, қазіргі заманда. - “Американың экономикасы қайда, мүддесі сонда» деген дүние бар. - Ол бар. Екінші жағы бар. Сосын әр, мысал үшін, барып ел өзіндік саясатын жүргізген кезде, енді мен білсем, батыс елдері, шығыс елдері де Өзбекстан мен Қазақстанның тандеміне ставка жасап жатыр. Осы аймақты тұрақтандыратын күш болатын болса, осы екі мемлекеттің алауыздығы емес, керісінше, осы екі мемлекеттің арасындағы... Бүгінгі күні Мирзиеев пен Тоқаевтың арасында қандай достық бар? Енді, мен білсем, осы жылы ең көп кездескен адамы Мирзиеев Тоқаевтың.
Айдос Сарым	↑телефонмен де көп̊ сөйлесті// жеке де көп кездесті↓/// ↑жеті ме/ сегіз ^ірет кездесті↓/// ↑сонда ^уолардың д'айтып жатқаны ͡б̊ылай// ^уосы ^йенді мен араласқан сайасаткерлер айтад// қазақ̊стан мен ^уөзб̊ек̊стан кезіндегідей// кәрімов пен назарб̊аевтың кезіндегідей бір ͡б̊ірімен ұрысатын ^йемес// бір ͡б̊ір^інің мүддесін жақ̊сы түс^үнетін// қойан қолтық̊ сайасат жүретін болса// ^уонд'аймақ тұрақтанад// ^уонд'аймаққа ійнвестійсійа келед// ^уонд'аймақтың әлеует'артад ↓/// ↑біздер қазір әскерій де жаттығұу жасап жатырмыз// спесназымызды да ^уоқытып жатырмыз// басқасын да жасатып жатырмыз↓/// ↑үлкен форұумдарда қатар ^уот^ұрамыз↓/// ↑^уөзімізден мінекей/ депүутаттар ^йек'айдың бірінде ͡б̊арып келеміз деген сыйақты↓/// ↑бұның бәрі де ^уосы сайасаттың негізі↓/// ↑сондықтан мен жаңағыдай/ фотосұуреттерге қарап// бал ашұу немесе кім кімге қалай жаңағы сөйледі↓/// ↑қалай амандасты↓///	↑телефоммен де ͡гөп̊ сөйлөстү// жеке де ͡гөп кездесті↓/// ↑жеті ме/ сегіз ^ірет кездесті↓/// ↑сонда ^уолардың д'айтып жатқаны ͡б̊ылай// ^уосұ ^йенді мен араласқан сайасаткерлер айтад// қазақ̊стан мен ^уөзб̊өк̊стаң ͡ гезіндегідей// кәрімов пен назарб̊аевтың ͡гезіндегідей бір ͡б̊ірімен ұрұсатын ^йемес// бір ͡б̊ір^інің мүддөсүн жақ̊сы түс^үнөтін// қойаң ͡ ғолтұқ̊ сайасат ͡шүрөтүм болса// ^уонд'аймақ тұрақтанад// ^уонд'аймаққа ійнвестійсійә келед// ^уонд'аймақтың әлеуөт'артад ↓/// ↑біздер ͡ғазір әскерій де жаттығұу жасаб̊ жатырмыз// спесназымызды да ^уоқұтұб̊ жатырмыз// басқасын да жасатыб̊ жатырмыз↓/// ↑үлкөн форұумдарда ͡ғатар ^уот^ұрамыз↓/// ↑^уөзүмүзден мінекей/ депүутаттар ^йек'айдың бірінде ͡б̊арып келеміз деген сыйақты↓/// ↑бұнұң бәрі де ^уосұ сайасаттың негізі↓/// ↑сондұқтан мен жаңағыдай/ фотосұурөттөргө қарап// бал ашұу немесе ͡гім ͡гімге қалай жаңағы сөйлөдү↓/// ↑қалай амандасты↓///	- Телефонмен де көп сөйлесті, жеке де көп кездесті. 7 ме, 8 рет кездесті. Сонда олардың да айтып жатқаны былай, осы енді мен араласқан саясаткерлер айтад: «Қазақстан мен Өзбекстан кезіндегідей, Кәрімов пен Назарбаевтың кезіндегідей бір-бірімен ұрысатын емес, бір-бірінің мүддесін жақсы түсінетін, қоян-қолтық саясат жүретін болса, онда аймақ тұрақтанад, онда аймаққа инвестиция келед, онда аймақтың әлеуеті артад. Біздер қазір әскери де жаттығу жасап жатырмыз, спецназымызды да оқытып жатырмыз, басқасын да жасатып жатырмыз. Үлкен форумдарда қатар отырамыз. Өзімізден, мінекей, депутаттар екі айдың бірінде барып келеміз деген сияқты. Бұның бәрі де осы саясаттың негізі. Сондықтан мен, жаңағыдай, фотосуреттерге қарап, бал ашу немесе кім кімге қалай, жаңағы, сөйледі? - Қалай амандасты?
Айдос Сарым	↑қалай қарады/ қалай жемеді дегеннен гөрі// нақты ^уөмірде ͡б̊олып жатқан фактілердің тізб̊есін жасап көріңізші↓/// ↑армыйа дейсіз ͡б̊е↓/// ↑қазір ͡б̊аспасөзд'ашып қараңыз↓/// ↑қанша шара ^уөтіп жатыр ͡б̊ір жылдың ішінде↓/// ↑қанша жаттығұу ^уөтті↓/// ↑қай аймақта ^уөтті↓/// ↑кәдімгідей дайджест жасап қараңызшы// көп нәрсен'ұғасыз ↓/// ↑кім кіммен дос болып жатыр деген мәселе↓/// ↑кім кіммен көп кездесті↓/// ↑біздің премер мійнійстр қай мемлекеттерге көб̊^үрек барды↓/// ↑ қандай сауда жасалып жатыр↓/// ↑^уосыдан бес жыл бұрын қандай ^йед↓/// ↑қазір қандай↓/// ↑^уос^ұның артынан жүрүу керек болды↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑жән'үлкен заңдылық бар// жақ̊сы сауда жасаған ^йелдер ͡б̊ір ͡б̊ірімен соғыспайд↓/// ↑^іресей мен ұукраійна соғысып жатыр ғой↓/// ↑жоқ/ ^уонда ^уол басқа жағдай↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑ ійзраійл мен хамас н'үшін соғысып жатыр↓///	↑қалай ͡ғарады/ қалай жемеді дегеннен гөрү// нақты ^уөмүрдө ͡б̊олұб̊ жатқан фактілердің тізб̊есін жасап көрүңүшші↓/// ↑армыйа дейсіз ͡б̊е↓/// ↑қазір ͡б̊аспасөзд'ашып қараңыз↓/// ↑қанша шара ^уөтүб̊ жатыр ͡б̊ір жылдың ішінде↓/// ↑қанша жаттығұу ^уөттү↓/// ↑қай аймақта ^уөттү↓/// ↑кәдімгідей дайджест ͡шасап қараңышшы// көп нәрсен'ұғасыз ↓/// ↑кім ͡гіммен дос ͡полұб̊ жатыр деген мәселе↓/// ↑кім ͡гіммең ͡ гөп кездесті↓/// ↑біздің премер мійнійстр ͡ғай мемлекеттерге ͡гөб̊^үрөк барды↓/// ↑қандай сауда жасалыб̊ жатыр↓/// ↑^уосұдам беш ͡ шыл бұрұң ͡ ғандай ^йед↓/// ↑қазір ͡ғандай↓/// ↑^уос^ұнұң артынан жүрүу ͡герек болдұ↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑жән'үлкөн заңдылық ͡пар// жақ̊сы сауда жасаған ^йелдер ͡б̊ір ͡б̊ірімен соғұспайд↓/// ↑^іресей мен ұукраійна соғұсұб̊ жатыр ғой↓/// ↑жоқ/ ^уонда ^уол басқа жағдай↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑ ыйзраыйл мен хамас н'үшүн соғұсұб̊ жатыр↓///	- Қалай қарады, қалай жемеді дегеннен гөрі, нақты өмірде болып жатқан фактілердің тізбесін жасап көріңізші. Армия дейсіз бе? Қазір баспасөзді ашып қараңыз. Қанша шара өтіп жатыр бір жылдың ішінде? Қанша жаттығу өтті? Қай аймақта өтті? Кәдімгідей, дайджест жасап қараңызшы, көп нәрсені ұғасыз. Кім кіммен дос болып жатыр деген мәселе. Кім кіммен көп кездесті? Біздің премьер-министр қай мемлекеттерге көбірек барды? Қандай сауда жасалып жатыр? Осыдан 5 жыл бұрын қандай ед? Қазір қандай? Осының артынан жүру керек, болды. - Жақсы. - Және үлкен заңдылық бар – жақсы сауда жасаған елдер бір-бірімен соғыспайд. - Ресей мен Украина соғысып жатыр ғой. - Жоқ, онда ол басқа жағдай. - Жақсы. Израиль мен Хамас не үшін соғысып жатыр?
Айдос Сарым	↑бұл ^йенді ͡б̊ітіспес тау↓/// ↑бірақ̊ сайасаткер ^іретінде/ мен ^йекі нәрсені ған'айтар ^йедім↓/// ↑ы ы арабтардың ^йекі қателігі ͡б̊ар↓/// ↑бірінші қателігі/ ы ы ^уон тоғызыншы ғасырдан бастап ійзрайлге жерін сата ͡б̊астат↓/// ↑^йекіншіден/ ійзрайл мемлекеті пайда ͡б̊олған кезде ^уоны жоққа шығара салд↓/// ↑мойындау керек ^йед// тіпті керек болс'іш^іне кіріп алұу керек ^йед↓/// ↑қазір ійзрайлді мойындаған арабтар ійзрайлдегі көп̊шілік болып ^уот^ұратын ^йед↓/// ↑қазақ̊стан мысал үшін// тәуелсіздік жәрыйалаған жылдары ^уөз ^йеліндегі ^уотыз сегіз пайыз халық болатын↓/// ↑қазір жетпіс пайыздан жетпіс ^йекі пайызға кетіп бара жатырмыз/ ійә↓/// ↑жетпіс ^йекі пайызға кетіп бара жатырмыз↓/// ↑ясійр арафат деген көсемдері ͡б̊олған↓/// ↑ійә/ кезінде террорійст те ͡б̊олд// басқа да ͡б̊олд↓///	↑бұл ^йенді ͡б̊ітіспес тау↓/// ↑бірақ̊ сайасаткер ^іретінде/ мен ^йекі нәрсені ған'айтар ^йедім↓/// ↑ы ы арабтардың ^йекі ͡ғателігі ͡б̊ар↓/// ↑бірінші ͡ғателігі/ ы ы ^уон тоғұзұншы ғасырдам бастаб̊ ͡ыйзрайлге жерін сата ͡б̊астат↓/// ↑^йекіншіден/ ыйзрайл мемлекеті пайда ͡б̊олғаң ͡ гезде ^уонұ жоққа шығара салд↓/// ↑мойұндау ͡герек ^йед// тіпті ͡герек болс'іш^іне кіріб̊ ͡алұу ͡герек ^йед↓/// ↑қазір ыйзрайлді мойұндаған арабтар ыйзрайлдегі ͡гөп̊шүлүк болұп ^уот^ұратын ^йед↓/// ↑қазақ̊стан мысал үшүн// тәуөлсүздүг жәрыйалаған жылдары ^уөз ^йеліндегі ^уотұс сегіз пайыз халық ͡полатын↓/// ↑қазір жетпіс пайыздан жетпіс ^йекі пайызға ͡гетіп ͡пара жатырмыз/ ійә↓/// ↑жетпіс ^йекі пайызға ͡гетіп ͡пара жатырмыз↓/// ↑ясыйр арафат дегең ͡ гөсөмдөрі ͡б̊олған↓/// ↑ійә/ кезінде террорұйст те ͡б̊олд// басқа да ͡б̊олд↓///	- Бұл, енді, бітіспес дау. Бірақ саясаткер ретінде, мен екі нәрсені ғана айтар едім. Ы-ы арабтардың екі қателігі бар. Бірінші қателігі, ы-ы ХІХ ғасырдан бастап Израильге жерін сата бастат. Екіншіден, Израиль мемлекеті пайда болған кезде оны жоққа шығара салд. Мойындау керек ед, тіпті керек болса ішіне кіріп алу керек ед. Қазір Израильді мойындаған арабтар Израильдегі көпшілік болып отыратын ед. Қазақстан, мысал үшін, тәуелсіздік жариялаған жылдары өз еліндегі 38 пайыз халық болатын. Қазір 70 пайыздан 72 пайызға кетіп бара жатырмыз, иә. 72 пайызға кетіп бара жатырмыз. Ясир Арафат деген көсемдері болған. Иә, кезінде террорист те болд, басқа да болд.
Айдос Сарым	↑соның бір сөзі ͡б̊олған// ійзрайл мен палестійннің арасындағы қақтығыста қару жеңбейд// араб̊ анасының жат^ыры жеңед деген ұраны ͡б̊олатын↓/// ↑^уөк^үнішке ^уорай/ арафатты тыңдап жүрген бүгінгі күні хамас жоқ↓/// ↑бірақ ^уоның сыртында сыртқы да мүдде ͡б̊ар ғой↓/// ↑хамас кімнен ақ̊ш'алад ↓/// ↑хамас кімнің жағында↓/// ↑хамас қандай топтармен жақындасып жүр↓/// ↑^уол топтардың қандай мүддесі ͡б̊ар↓/// ↑^уолар нег'айдап салғысы келед деген сыйақты тағы да мійлійон сұрақ бар↓/// ↑^уосы сұрақтың бәр^іне жауап берген кезде// ^уонда картійна пайда ͡б̊олад↓/// ↑^уол үшін кем дегенд'ійзрайл араб̊ қақтығысы турал'ійзрайл шығарған/ арабтар шығарған/ ^уорыстар шығарған/ ^йеуропалықтар шығарған/ амерійкандар шығарған/ афрыйкандар шығарған кітаптардың әрқайсысынан хотйа б̊ы ͡б̊ір ͡б̊есеуінен ^уоқып̊ шығу керек↓/// ↑сонда шамамен бір картійнка пайда ͡б̊олад↓///	↑сонұң бір сөзү ͡б̊олған// ыйзрайл мем палестійннің арасындағы қақтығыста ͡ғарұу жеңбейд// араб̊ анасының жат^ыры жеңед деген ұраны ͡б̊олатын↓/// ↑^уөк^үнүшке ^уорай/ арафатты тыңдаб̊ жүргөм бүгүңгү күнү хамаш ͡ шоқ↓/// ↑бірақ ^уонұң сыртында сыртқы да мүддө ͡б̊ар ғой↓/// ↑хамас кімнен ақ̊ш'алад ↓/// ↑хамас кімнің жағында↓/// ↑хамас қандай топтармен жақындасыб̊ жүр↓/// ↑^уол топтардың ͡ғандай мүддөсү ͡б̊ар↓/// ↑^уолар нег'айдап салғысы ͡гелед деген сыйақты тағы да мыйлыйон сұрақ ͡пар↓/// ↑^уосұ сұрақтың бәр^іне жауап ͡пергең ͡ гезде// ^уонда ͡гартыйна пайда ͡б̊олад↓/// ↑^уол үшүң ͡ гем дегенд'ыйзрайл араб̊ қақтығысы тұурал'ыйзрайл шығарған/ арабтар шығарған/ ^уорұстар шығарған/ ^йеуропалықтар шығарған/ амерійкандар шығарған/ афрыйкандар шығарғаң ͡ гітаптардың әрқайсысынан хотйа ͡б̊ы ͡б̊ір ͡б̊есеуүнөн ^уоқұп̊ шығұу ͡герек↓/// ↑сонда шамамем бір ͡гартыйңка пайда ͡б̊олад↓///	- Соның бір сөзі болған: “Израиль мен Палестиннің арасындағы қақтығыста қару жеңбейд, араб анасының жатыры жеңед» деген ұраны болатын. Өкінішке орай, Арафатты тыңдап жүрген бүгінгі күні Хамас жоқ. Бірақ оның сыртында сыртқы да мүдде бар ғой. Хамас кімнен ақша алад? Хамас кімнің жағында? Хамас қандай топтармен жақындасып жүр? Ол топтардың қандай мүддесі бар? Олар неге айдап салғысы келед деген сияқты тағы да миллион сұрақ бар. Осы сұрақтың бәріне жауап берген кезде, онда картина пайда болад. Ол үшін кем дегенде Израиль араб қақтығысы туралы Израиль шығарған, арабтар шығарған, орыстар шығарған, еуропалықтар шығарған, американдар шығарған, африкандар шығарған кітаптардың әрқайсысынан хотя бы бір бесеуінен оқып шығу керек. Сонда шамамен бір картинка пайда болад.
Айдос Сарым	↑бұл газ аймағы деген кішкентай аймақ үшін ғана ͡б̊олып жатқан соғыс ^йемес↓/// ↑дұрыс қой↓/// ↑жоқ↓/// ↑нақты түс^үнігіміз ^уосы ͡б̊олұу керек↓/// ↑ійә/ бұл дүнійетанымдық̊ соғыс/ таза фійлософійалық↓/// ↑фійлософійалық̊ соғыс↓/// ↑бұл ^йенд'арабтың ^йенді қараңызшы// арабтың кез келген кіттай баласына дейін// палестійннің ійзрайл десек// ^уол мына ^йенд'анасы құуанып жатыр ғой// балам шахійд болд деп// менің келесі ͡б̊алам бұған жауап беред// бұдан көп адам ^уөлтіред деп жатыр ғой↓/// ↑голден майер деген ійзрайлдің премер мійнійстрі ͡б̊олған↓/// ↑жақында жақ̊сы фійлм де шықты↓/// ↑содан сұрапты да// араб̊ пен ійзрайлдің арасындағы соғыс қашан тоқтайд деп↓/// ↑сонда ^уол мынадай сөз айтыпты// арабтың ат'анасы баласының ^уөліміне құуанұуды қойған кезде ͡б̊ұл соғыс тоқтайд деген ^йекен де↓///	↑бұл газ аймағы дегең ͡ гішкентай аймағ үшүн ғана ͡б̊олұб̊ жатқан соғұс ^йемес↓/// ↑дұрұс қой↓/// ↑жоқ↓/// ↑нақты түс^үнүгіміз ^уосұ ͡б̊олұу ͡герек↓/// ↑ійә/ бұл дүнүйөтанымдық̊ соғұс/ таза фыйлософұйалық↓/// ↑фыйлософұйалық̊ соғұс↓/// ↑бұл ^йенд'арабтың ^йенді ͡ғараңышшы// арабтың ͡гез ͡гелгең ͡ гіттай баласына дейін// палестійннің ыйзрайл десек// ^уол мына ^йенд'анасы құуаныб̊ жатыр ғой// балам шахыйд болд деп// менің ͡гелесі ͡б̊алам бұған жауап ͡перед// бұдаң ͡ гөб̊ ͡адам ^уөлтүрөд деб̊ жатыр ғой↓/// ↑голден майер деген ыйзрайлдің премер мійнійстрі ͡б̊олған↓/// ↑жақында жақ̊сы фильм де шықты↓/// ↑содан сұрапты да// араб̊ пен ыйзрайлдің арасындағы соғұс қашан тоқтайд деп↓/// ↑сонда ^уол мынадай сөз айтыпты// арабтың ат'анасы баласының ^уөлүмүне құуанұудұ қойғаң ͡ гезде ͡б̊ұл соғұс тоқтайд деген ^йекен де↓///	- Бұл Газ аймағы деген кішкентай аймақ үшін ғана болып жатқан соғыс емес. Дұрыс қой. - Жоқ. - Нақты түсінігіміз осы болу керек. - Иә, бұл дүниетанымдық соғыс, таза философиялық. - Философиялық соғыс. - Бұл енді арабтың, енді қараңызшы, арабтың кез келген кіттай баласына дейін Палестиннің Израиль десек, ол мына, енді, анасы қуанып жатыр ғой, балам шахид болд деп, менің келесі балам бұған жауап беред, бұдан көп адам өлтіред деп жатыр ғой. Голден Майер деген Израильдің премьер-министрі болған. Жақында жақсы фильм де шықты. Содан сұрапты да: “Араб пен Израильдің арасындағы соғыс қашан тоқтайд?” деп. Сонда ол мынадай сөз айтыпты: “Арабтың ата-анасы баласының өліміне қуануды қойған кезде бұл соғыс тоқтайд” деген екен де.
Айдос Сарым	↑^уөк^үнішті↓/// ↑ы ы хамас ұйымын жаңағы/ анау мысалды келтіріп ^уотырсыз ғой// анасы ͡б̊аласының ^уөліміне құуанған кезде дегендей// бұл ^уол жақтағы ы ы соғыс ійдеалогійасының басымдығы ма// жоқ әлд'әс^іре діншіліктің салдары ма↓/// ↑тек қана дін деп айтұу қыйын↓/// ↑көб̊ісі жалпы ^йеврей мен мұсылманның арасындағы қақтығыс деген әңгіме// ^уол діній қақтығыс ^йемес// ^уол ійдеалогійалық және сайасый қақтығыс↓/// ↑іймам хамене'ійранның бұрынғы көсемі/ ^іревалйұусійа жасаған адам↓/// ↑^уоның бір сөзі ͡б̊ар// біле ͡б̊ілсеңдер// нағыз сайасат ^уол ійслам деген ^йекен де↓/// ↑ сол кезден бері сайасыйланып кеткен жағдайаттар ͡б̊ар↓/// ↑бірақ таз'ійсламның ішінде/ құранның ішінде бар ғой↓///	↑^уөк^үнүшті↓/// ↑ы ы хамас ұйұмұн жаңағы/ анау мысалды ͡гелтіріп ^уотұрсұз ғой// анасы ͡б̊аласының ^уөлүмүне құуаңғаң ͡ гезде дегендей// бұл ^уол жақтағы ы ы соғұс ійдеалогұйасының басымдығы ма// жоғ әлд'әс^іре діншіліктің салдары ма↓/// ↑тек қана дін деб̊ ͡айтұу ͡ғыйын↓/// ↑көб̊үсү жалпы ^йеврей мен мұсұлманның арасындағы қақтығыс ͡теген әңгіме// ^уол діній ͡ғақтығыс ^йемес// ^уол ійдеалогұйалығ және сайасый ͡ғақтығыс↓/// ↑ыймам хамене'ыйранның бұрұңғұ ͡гөсөмү/ ^іревалйұусыйа жасаған адам↓/// ↑^уонұң бір сөзү ͡б̊ар// біле ͡б̊ілсеңдер// нағыс сайасат ^уол ыйслам деген ^йекен де↓/// ↑ сол ͡гездем бері сайасыйланып кеткен жағдайаттар ͡б̊ар↓/// ↑бірақ таз'ыйсламның ішінде/ құранның ішінде бар ғой↓///	- Өкінішті. Ы-ы Хамас ұйымын, жаңағы, анау мысалды келтіріп отырсыз ғой, анасы баласының өліміне қуанған кезде дегендей, бұл ол жақтағы ы-ы соғыс идеологиясының басымдығы ма, жоқ әлде әсіре діншіліктің салдары ма? - Тек қана дін деп айту қиын. Көбісі, жалпы, еврей мен мұсылманның арасындағы қақтығыс деген әңгіме - ол діни қақтығыс емес, ол идеологиялық және саяси қақтығыс. Имам Хаменеи Иранның бұрынғы көсемі, революция жасаған адам. Оның бір сөзі бар: “Біле білсеңдер, нағыз саясат ол – ислам” деген екен де. Сол кезден бері саясиланып кеткен жағдаяттар бар. Бірақ таза исламның ішінде, Құранның ішінде Иса пайғамбарға, Мұса пайғамбарға деген құрмет бар ғой.
Айдос Сарым	↑мұса пайғамбарды/ ^йенд'араб пен ^йеврейдің пайғамбарының тоқ̊сан пайызын/ тоқ̊сан тоғыз пайызы ͡б̊ір ғой// құрметтейд/ сыйлайд↓/// ↑^уол йағній діннен тұуындад деген сөз ^йемес қой↓/// ↑мұхаммед пайғамбар ͡б̊арып// жаңағ'ійзрайл халқын қырыңдар деген бір сөз жоқ// бір хадійст'әңгімесі жоқ// ^йесімде ͡б̊олса↓/// ↑қалғанының бәрі соңғы ғасырларда/ соңғы жылдары/ соңғы ^йелүу жылда/ соңғы жүз жылда пайда ͡б̊олған// сайасый канстрұукторлар/ ійдеалогійалық клійшелер↓/// ↑жалпы діній жаңағы көзқарас// әс^іресе діншілік дейік̊ші// діній демейін/ әс^іре діншілік/ діній ^ырадійкалійзмге ͡б̊ерілүу// бұл қандай ұлттарға немесе қандай мемлекеттің азаматтарына тән құб̊^ұлыс↓/// ↑^уол бәр^іне тән құб̊^ұлыс↓/// ↑бұл адамій псійхологійаға тән құб̊^ұлыс↓/// ↑әс^іресе қыйналыста жүрген// әс^ірес'экзійстенсійоналдық / анталогійалық травм'алған халықтар үшін↓///	↑мұса пайғамбарды/ ^йенд'араб̊ пен ^йеврейдің пайғамбарының тоқ̊сам пайызын/ тоқ̊сан тоғұз пайызы ͡б̊ір ғой// құрметтейд/ сыйлайд↓/// ↑^уол йағній діннен тұуұндад деген сөз ^йемес қой↓/// ↑мұхаммед пайғамбар ͡б̊арып// жаңағ'ыйзрайл халқың ͡ ғырыңдар дегем бір сөж жоқ// бір хадыйст'әңгімесі жоқ// ^йесімде ͡б̊олса↓/// ↑қалғанының бәрі соңғұ ғасырларда/ соңғұ жылдары/ соңғұ ^йелүу жылда/ соңғұ жүж жылда пайда ͡б̊олған// сайасый ͡ганстрұукторлар/ ійдеалогұйалық клійшелер↓/// ↑жалпы діній жаңағы ͡гөзқарас// әс^іресе діншілік дейік̊ші// діній демейін/ әс^іре діншілік/ діній ^ырадыйкалыйзмге ͡б̊ерілүу// бұл ͡ғандай ұлттарға немесе қандай мемлекеттің азаматтарына тәң ͡ ғұб̊^ұлұс↓/// ↑^уол бәр^іне тәң ͡ ғұб̊^ұлұс↓/// ↑бұл адамый псыйхологұйаға тәң ͡ ғұб̊^ұлұс↓/// ↑әс^іресе қыйналыста жүргөн// әс^ірес'экзійстенсійоналдық / антологұйалық травм'алған халықтар үшүн↓///	- Мұса пайғамбарды, енді, араб пен еврейдің пайғамбарының 90 пайызын, 99 пайызы бір ғой, құрметтейд, сыйлайд. Ол, яғни, діннен туындад деген сөз емес қой. Мұхаммед пайғамбар барып, жаңағы, Израиль халқын қырыңдар деген бір сөз жоқ, бір хадисте әңгімесі жоқ, есімде болса. Қалғанының бәрі - соңғы ғасырларда, соңғы жылдары, соңғы елу жылда, соңғы жүз жылда пайда болған саяси конструкторлар, идеологиялық клишелер. - Жалпы діни, жаңағы, көзқарас, әсіре діншілік дейікші, діни демейін, әсіре діншілік, діни радикализмге берілу - бұл қандай ұлттарға немесе қандай мемлекеттің азаматтарына тән құбылыс? - Ол бәріне тән құбылыс. Бұл адами психологияға тән құбылыс. Әсіресе қиналыста жүрген, әсіресе экзистенционалдық, онтологиялық травма алған халықтар үшін.
Айдос Сарым	↑бұл ^йенді/ ^йеуропа да ͡б̊ұнан ^уөткен/ бұларда да қараңғы ғасырлар деген төрт/ бес ғасыр ͡б̊олған↓/// ↑мына декартқа дейін ^йеуропаның ғылымый тіл'араб̊ тілі ͡б̊олған ғой↓/// ↑мына ͡б̊үгінгі ^йеуропаның дамыған ғылымын// бәрін алып келген кезд'арабтардан / ^уоның ішінде ͡б̊іздің жартысынан көб̊і// түрк'әлемінен шыққан ғалымдардың ^йеңбегі↓/// ↑ибн сійна ͡б̊ар// әл фараб̊ый бар// басқалар ͡б̊ар// гректердің/ басқалардың/ ійндұустардың/ қытайлардың бүкүл ілімдерінің мықтыларын жыйнап// ^уөз тілінде дайындап жатқан↓/// ↑соны ͡б̊ұлар алған да ^йешқ̊андай әңгім'айтпаған // менсінбеу анау мынау деген↓/// ↑бір жағ^ынан қырқысып жатыр// соғысып жатыр ана жерд'ійспанійа үшін// ійерүусалійм үшін↓/// ↑бірақ мықт'адамдары барған да кітаптарын алған ғой↓/// ↑үйренген араб̊ тілінд'әп әдемі сөйлескен↓/// ↑декарт айтып ^уотырмын ғой// араб̊ тілін білген ғалым↓///	↑бұл ^йенді/ ^йеуропа да ͡б̊ұнан ^уөткөн/ бұларда да ͡ғараңғы ғасырлар деген төрт/ бес ғасыр ͡б̊олған↓/// ↑мына декартқа дейін ^йеуропаның ғылымый тіл'араб̊ тілі ͡б̊олған ғой↓/// ↑мына ͡б̊үгүңгү ^йеуропаның дамыған ғылымын// бәрін алып келгең ͡ гезд'арабтардан / ^уонұң ішінде ͡б̊іздің жартысынаң ͡гөб̊ү// түрк'әлемінен шыққан ғалымдардың ^йеңбегі↓/// ↑ибн сыйна ͡б̊ар// әл фараб̊ый бар// басқалар ͡б̊ар// гректердің/ басқалардың/ ыйндұустардың/ қытайлардың бүкүл ілімдерінің мықтыларын жыйнап// ^уөз тілінде дайындаб̊ жатқан↓/// ↑сонұ ͡б̊ұлар алған да ^йешқ̊андай әңгім'айтпаған // менсімбеу анау мынау деген↓/// ↑бір жағ^ынаң ͡ ғырқысыб̊ жатыр// соғұсұб̊ жатыр ана жерд'ыйспаныйа үшүн// ійерүусалыйм үшүн↓/// ↑бірағ мықт'адамдары барған да ͡гітаптарын алған ғой↓/// ↑үйрөңгөн араб̊ тілінд'әп әдемі сөйлөскөн↓/// ↑декарт айтып ^уотұрмұн ғой// араб̊ тілім білген ғалым↓///	- Бұл, енді, Еуропа да бұнан өткен, бұларда да қараңғы ғасырлар деген 4-5 ғасыр болған. Мына Декартқа дейін Еуропаның ғылыми тілі араб тілі болған ғой. Мына бүгінгі Еуропаның дамыған ғылымын, бәрін алып келген кезде арабтардан, оның ішінде біздің, жартысынан көбі, түркі әлемінен шыққан ғалымдардың еңбегі. Ибн Сина бар, әл-Фараби бар, басқалар бар, гректердің, басқалардың, индустардың, қытайлардың бүкіл ілімдерінің мықтыларын жинап, өз тілінде дайындап жатқан. Соны бұлар алған да ешқандай әңгіме айтпаған, менсінбеу, анау-мынау деген. Бір жағынан, қырқысып жатыр, соғысып жатыр ана жерде Испания үшін, Иерусалим үшін. Бірақ мықты адамдары барған да кітаптарын алған ғой. Үйренген, араб тілінде әп-әдемі сөйлескен. Декарт - айтып отырмын ғой, араб тілін білген ғалым.
Айдос Сарым	↑ы ы діній ^ырадійкалійзмнің қаупі қазақ̊станда ͡б̊ар ма қазір↓/// ↑бар ͡б̊ізд'әс^іресе / діншіл дейтін адам көп ^йемес// тіпті діндар дейтін адам саны көп ^йемес↓/// ↑кез келген ^уопрос бойынша ͡б̊олсын// міне мешітке ͡б̊арыңыз// басқаға ͡б̊арыңыз↓/// ↑бірақ жаң'айттым ғой// кейб̊ір кезде жағдайд'ұушықтырұу үшін мың адам да жетіп жатыр ұйымдасқан// белгілі ͡б̊ір ійдеалогұйалық/ әскерій дайындықтан ^уөткен↓/// ↑артында қаржысы ͡б̊ар топтың барлығы/ ұлттық қауіп̊сіздік тұрғысынан қауіп төндірүу'ықтыймал ↓/// ↑түс^үнікті↓/// ↑^йенді ы ы біздің көршілеріміз/ мынау ^іресей мен ұукраійнадағы соғысқа қатысты// ^йенді ͡б̊із ͡б̊іраз талдау айттық қой// жаңа фійлософійалық̊ соғыс дедік↓/// ↑^йенді мына мәліметке келейік̊ші↓/// ↑көп айтылып жүр// көп талданып жүр↓/// ↑^йекі мың жыйырма төртінші жыл ұукраійн'үшін де// ^іресей үшін д'үлкен жаңағы/ ы ы маусым сайасый/ презійдент čайлауы↓///	↑ы ы діній ^ырадыйкалыйзмнің ͡ғауүпү қазақ̊станда ͡б̊ар ма ͡ғазір↓/// ↑бар ͡б̊ізд'әс^іресе / діншіл дейтін адам ͡гөп ^йемес// тіпті діндар дейтін адам саны ͡гөп ^йемес↓/// ↑кез ͡гелген ^уопрос ͡пойұнша ͡б̊олсұн// міне мешітке ͡б̊арыңыз// басқаға ͡б̊арыңыз↓/// ↑бірағ жаң'айттым ғой// кейб̊ір ͡гезде жағдайд'ұушұқтұрұу үшүн мың адам да жетіб̊ жатыр ұйұмдасқан// белгілі ͡б̊ір ійдеалогұйалық/ әскерій дайындықтан ^уөткөн↓/// ↑артында ͡ғаржысы ͡б̊ар топтұң барлығы/ ұлттұқ қауүп̊сүздүк тұрғұсұнаң ͡ ғауүп төндүрүу'ықтыймал ↓/// ↑түс^үнүкті↓/// ↑^йенді ы ы біздің ͡гөршүлөріміз/ мынау ^іресей мен ұукраійнадағы соғұсқа ͡ғатысты// ^йенді ͡б̊із ͡б̊іраз талдау айттық қой// жаңа фыйлософұйалық̊ соғыс дедік↓/// ↑^йенді мына мәліметке ͡гелейік̊ші↓/// ↑көб̊ ͡айтылыб̊ жүр// көп талданыб̊ жүр↓/// ↑^йекі мың жыйырма төртүншү жыл ұукраин'үшүн де// ^іресей үшүн д'үлкөн жаңағы/ ы ы маусұм сайасый/ презійдент čайлауұ↓///	- Ы-ы діни радикализмнің қаупі Қазақстанда бар ма қазір? - Бар бізде, әсіре діншіл дейтін адам көп емес, тіпті діндар дейтін адам саны көп емес. Кез келген опрос бойынша болсын, міне, мешітке барыңыз, басқаға барыңыз. Бірақ жаңа айттым ғой, кейбір кезде жағдайды ушықтыру үшін 1000 адам да жетіп жатыр ұйымдасқан, белгілі бір идеологиялық, әскери дайындықтан өткен. Артында қаржысы бар топтың барлығы ұлттық қауіпсіздік тұрғысынан қауіп төндіруі ықтимал. - Түсінікті. Енді, ы-ы біздің көршілеріміз, мынау Ресей мен Украинадағы соғысқа қатысты, енді біз біраз талдау айттық қой, жаңа философиялық соғыс дедік. Енді мына мәліметке келейікші. Көп айтылып жүр, көп талданып жүр. 2024 жыл Украина үшін де, Ресей үшін де үлкен, жаңағы, ы-ы маусым саяси, президент сайлауы.
Айдос Сарым	↑ійә/ ұукрайнада ͡б̊олмайтын болд↓/// ↑ ійә/ ұукрайнада ͡б̊олмайтын болд// қазір ^уоған келеміз↓/// ↑бірінші ^іресей қазір ы ы шыққан мәліметтерге сай// жыйырма төртінші жылдың ^уон жетінші наурызы деп жатыр қазір↓/// ↑сайлау ^уөтеді// ^уоған ^йенді кімдер қатысады дегенде// бірқатар ы ы азаматтар ͡б̊ар↓/// ↑^йенді ͡б̊ір үлкен/ бір сом тұлғаларды сайасый мен көре қоймадым/ ^уөк^үнішке ^уорай↓/// ↑^йенді ͡б̊ір мынау ксенійа собчак қатысұуы мүмкін деген азаматтардың ішінде↓/// ↑жоқ/ ^йенді ^ілійб̊ералдық топтан борійс надеждійн деді ғой↓/// ↑^уодан басқа ^йешкім шыға қоймас↓/// ↑қалғандары ^уөзі дәстүрлі солай↓/// ↑ійә/ бірнешеу/ бірнешеу↓/// ↑не күтесіз↓/// ↑болжам↓/// ↑^йешқ̊андай жаңалық күтіп ^уотырған жоқпын↓/// ↑пұутійн жеңед↓/// ↑бұл ^іресей халқының шынайы таңдауы ͡б̊ола м'әд^ілетті↓///	↑ійә/ ұукрайнада ͡б̊олмайтым болд↓/// ↑ійә/ ұукрайнада ͡б̊олмайтым болд// қазір ^уоғаң ͡ гелеміз↓/// ↑бірінші ^іресей ͡ғазір ы ы шыққан мәліметтерге сай// жыйырма төртүншү жылдың ^уон жетінші наурұзұ деб̊ жатыр ͡ғазір↓/// ↑сайлау ^уөтөдү// ^уоған ^йенді ͡гімдер ͡ғатысады дегенде// бірқатар ы ы азаматтар ͡б̊ар↓/// ↑^йенді ͡б̊ір үлкөн/ бір сом тұлғаларды сайасый мең ͡ гөрө қоймадым/ ^уөк^үнүшке ^уорай↓/// ↑^йенді ͡б̊ір мынау ͡гсенійә собчак қатысұуұ мүмкүн деген азаматтардың ішінде↓/// ↑жоқ/ ^йенді ^ілійб̊ералдық топтам борұйс надеждійн деді ғой↓/// ↑^уодам басқа ^йешкім шыға ͡ғоймас↓/// ↑қалғандары ^уөзү дәстүрлү солай↓/// ↑ійә/ бірнешеу/ бірнешеу↓/// ↑не ͡гүтөсүз↓/// ↑болжам↓/// ↑^йешқ̊андай жаңалық күтүп ^уотұрған жоқпұн↓/// ↑пұутійн жеңед↓/// ↑бұл ^іресей халқының шынайы таңдауұ ͡б̊ола м'әд^ілетті ↓///	- Иә, Украинада болмайтын болд. - Иә, Украинада болмайтын болд, қазір оған келеміз. Бірінші, Ресей қазір ы-ы шыққан мәліметтерге сай, 24-ші жылдың 17-ші наурызы деп жатыр қазір. Сайлау өтеді, оған енді кімдер қатысады дегенде, бірқатар ы-ы азаматтар бар. Енді, бір үлкен, бір сом тұлғаларды саяси мен көре қоймадым, өкінішке орай. Енді, бір мынау Ксения Собчак қатысуы мүмкін деген азаматтардың ішінде. - Жоқ, енді либералдық топтан Борис Надеждин деді ғой. Одан басқа ешкім шыға қоймас. Қалғандары өзі дәстүрлі солай. - Иә, бірнешеу, бірнешеу. Не күтесіз? Болжам? - Ешқандай жаңалық күтіп отырған жоқпын. Путин жеңед. - Бұл Ресей халқының шынайы таңдауы бола ма, әділетті?
Айдос Сарым	↑шынайы/ шынайы таңдауы ͡б̊олад↓/// ↑бір жерде ^йенді тоқ̊сам пайыз ͡б̊ереміз// сек̊сен пайыз ͡б̊ереміз деп жарысұуы мүмкін↓/// ↑бірақ ^іресейдің ^йелүу ͡б̊ес пайыз халқы точно железоб̊етонный деп ^уорысш'айтайық̊шы // келіп дауыс беретін'анық ↓/// ↑бұрын маған сұхбат берген// ы ы жаңағ'ұстанымыңызда демек/ әлі ^уотырсыз ғой↓/// ↑анау жарық̊сыз/ түк̊сіз ^уотырған адам// бірақ мына жақтағы соғысқа құуанад деген↓/// ↑ал ^уөзге ^йелдерге моб̊ійлійзасыйаға қатыспаймын деп кеткендердің де пік^ірі солармен бірдей бола ма/ жоқ па↓/// ↑жоқ↓/// ↑но қашып кеткендердің ішінде пүутійнді қолдайтындар да ͡б̊ар әлі↓/// ↑кеше полшада ͡б̊ір әртістерд'ұстапты ғой// құуалап жіб̊еріпті ғой↓/// ↑пүутійннен кем әңгім'айтпаған ↓/// ↑бәр'әртүрлі жағдаймен қашқ̊ан ғой↓///	↑шынайы/ шынайы таңдауұ ͡б̊олад↓/// ↑бір жерде ^йенді тоқ̊сам пайыз ͡б̊ереміз// сек̊сем пайыз ͡б̊ереміз деб̊ жарысұуұ мүмкүн↓/// ↑бірақ ^іресейдің ^йелүу ͡б̊ес пайыз халқы точно железоб̊етоннұй деп ^уорұшш'айтайық̊шы // келіп дауұс ͡перетін'анық ↓/// ↑бұрұн маған сұхбат ͡перген// ы ы жаңағ'ұстанымыңызда демек/ әлі ^уотұрсұз ғой↓/// ↑анау жарық̊сыз/ түк̊сүз ^уотұрған адам// бірағ мына жақтағы соғұсқа ͡ғұуанад деген↓/// ↑ал ^уөзгө ^йелдерге моб̊ұйлұйзасыйаға ͡ғатыспаймын деп кеткендердің де пік^ірі солармем бірдей бола ма/ жоқ па↓/// ↑жоқ↓/// ↑но қашып кеткендердің ішінде пүутійнді ͡ғолдайтындар да ͡б̊ар әлі↓/// ↑кеше полшада ͡б̊ір әртістерд'ұстапты ғой// құуалаб̊ жіб̊еріпті ғой↓/// ↑пүутійннең ͡ гем әңгім'айтпаған ↓/// ↑бәр'әртүрлү жағдаймең ͡ ғашқ̊ан ғой↓///	- Шынайы, шынайы таңдауы болад. Бір жерде енді 90 пайыз береміз, 80 пайыз береміз деп жарысуы мүмкін. Бірақ Ресейдің 55 пайыз халқы точно железобетонный деп орысша айтайықшы, келіп дауыс беретіні анық. - Бұрын маған сұхбат берген, ы-ы жаңағы, ұстанымыңызда, демек, әлі отырсыз ғой. Анау жарықсыз, түксіз отырған адам, бірақ мына жақтағы соғысқа қуанад деген. Ал өзге елдерге мобилизацияға қатыспаймын деп кеткендердің де пікірі солармен бірдей бола ма, жоқ па? - Жоқ. Но қашып кеткендердің ішінде Путинді қолдайтындар да бар әлі. Кеше Польшада бір әртістерді ұстапты ғой, қуалап жіберіпті ғой. Путиннен кем әңгіме айтпаған. Бәрі әртүрлі жағдаймен қашқан ғой.
Айдос Сарым	↑соғысқа қатысқысы келмейд// бала шағасын ^уойлайд↓/// ↑біреуі жаңағы/ әйелі мықты ͡б̊олад// сені ^уөлтірткізб̊еймін деп алып кеткені ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар↓/// ↑^йенд'әртүрлі тағдыр ͡б̊ар ғой↓/// ↑соғыстан қашқ̊анның бәрі// пүутійнді жек көретін адам деген сөз ^йемес↓/// ↑алійгархтардың/ ^іресей алійгархтарының жартысы шетелдің азаматы ғой↓/// ↑кійпрдікі ͡б̊олсын// басқаныкі ͡б̊олсын↓/// ↑^уол пүутійнді жек көргеннен кеткен жоқ қой↓/// ↑ал пүутійнді сайлауда қолдау// соғысты қолдау ма↓/// ↑қызық̊ сұрақ ^йекен↓/// ↑бірақ ^йенді негізгі/ ^йенді і і үлкен сұрақ мынадай ғой↓/// ↑соғысты ͡б̊ірінші ͡б̊астаған кім деген сұрақ қой↓/// ↑пұутійн бе/ әлде қоғамдық пікір ме деген сұрақ↓/// ↑мен ^йегер шындап келсе// қоғамдық пікір дер ^йедім↓/// ↑сосын қалғаны ͡б̊ір ͡б̊ірін жалғастыра ͡б̊еред↓///	↑соғұсқа ͡ғатысқысы ͡гелмейд// бала шағасын ^уойлайд↓/// ↑біреуү жаңағы/ әйелі мықты ͡б̊олад// сені ^уөлтүрткүзб̊еймін деб̊ ͡алып кеткені ͡б̊ар// басқасы ͡б̊ар↓/// ↑^йенд'әртүрлү тағдыр ͡б̊ар ғой↓/// ↑соғұстаң ͡ ғашқ̊анның бәрі// пүутійнді жек көрөтүн адам деген сөз ^йемес↓/// ↑алыйгархтардың/ ^іресей алыйгархтарының жартысы шетелдің азаматы ғой↓/// ↑кійпрдікі ͡б̊олсұн// басқаныкі ͡б̊олсұн↓/// ↑^уол пүутійнді жек көргөннөң ͡ геткен жоқ қой↓/// ↑ал пүутійнді сайлауда ͡ғолдау// соғұстұ қолдау ма↓/// ↑қызық̊ сұрақ ^йекен↓/// ↑бірақ ^йенді негізгі/ ^йенді і і үлкөн сұрағ мынадай ғой↓/// ↑соғұстұ ͡б̊ірінші ͡б̊астағаң ͡ гім деген сұрақ қой↓/// ↑пұутійм бе/ әлде қоғамдық пікір ме деген сұрақ↓/// ↑мен ^йегер шындап келсе// қоғамдық пікір дер ^йедім↓/// ↑сосұң ͡ ғалғаны ͡б̊ір ͡б̊ірін жалғастыра ͡б̊еред↓///	- Соғысқа қатысқысы келмейд, бала-шағасын ойлайд. Біреуі, жаңағы, әйелі мықты болад, сені өлтірткізбеймін деп алып кеткені бар, басқасы бар. Енді әртүрлі тағдыр бар ғой. Соғыстан қашқанның бәрі Путинді жек көретін адам деген сөз емес. Олигархтардың, Ресей олигархтарының жартысы шетелдің азаматы ғой. Кипрдікі болсын, басқаныкі болсын. Ол Путинді жек көргеннен кеткен жоқ қой. - Ал Путинді сайлауда қолдау - соғысты қолдау ма? - Қызық сұрақ екен. Бірақ, енді, негізгі, енді і-і үлкен сұрақ мынадай ғой. Соғысты бірінші бастаған кім деген сұрақ қой. Путин бе, әлде қоғамдық пікір ме деген сұрақ. Мен егер шындап келсе, қоғамдық пікір дер едім. Сосын қалғаны бір-бірін жалғастыра беред.
Айдос Сарым	↑жұмыртқа ͡б̊ірінші ͡б̊асталды ма// тауық бірінші ͡б̊асталды ма деген сұрақ қой↓/// ↑бұл жерде ^йенді/ айақ̊ соңын таб̊'алмаймыз ↓/// ↑ы ы ^уол жақтағы сайлаудың ^уөтүуі және қандай да ͡б̊ір ^уөзгерістің болұуы// ^йенді сіз ^уөз пік^іріңізд'айттыңыз ғой// дейтұрғанмен қазақ̊стан ^іресей арасындағы сыртқы сайасатқ'әсер ^йете ме/ жоқ па↓/// ↑белгілі ͡б̊ір сенарійлерді/ ійә↓/// ↑жақ̊сы/ ұукрайна неге презійдент čайлауы ^уөтпейд↓/// ↑^йенді канстыйтұусыйасында жазылған// соғыс немесе төтенше жағдай кезінде сайлау ^уөткізүуге ͡б̊олмайд деген↓/// ↑^уолар төтенше жағдайды созды↓/// ↑жалп'әлемдік канстыйтұусыйалық прійнсійп негізі↓/// ↑^уөйткені жарт'адамың босып жүр// жарт'адамың соғысып жатыр↓/// ↑сен қалай сайлау ^уөткізесің↓/// ↑^уол біздің канстійтұусійада да жазылған// соғыстың кезінде сайлау ^уөткізүуге ͡б̊олмайд↓///	↑жұмұртқа ͡б̊ірінші ͡б̊асталды ма// тауұқ ͡пірінші ͡б̊асталды ма деген сұрақ қой↓/// ↑бұл жерде ^йенді/ айақ̊ соңұн таб̊'алмаймыз ↓/// ↑ы ы ^уол жақтағы сайлаудұң ^уөтүуү және қандай да ͡б̊ір ^уөзгөрүстің болұуұ// ^йенді сіз ^уөз пік^іріңізд'айттыңыз ғой// дейтұрғаммең ͡ ғазақ̊стан ^іресей арасындағы сыртқы сайасатқ'әсер ^йете ме/ жоқ па↓/// ↑белгілі ͡б̊ір сенарыйлерді/ ійә↓/// ↑жақ̊сы/ ұукраійна неге презійдент čайлауұ ^уөтпөйд↓/// ↑^йенді ͡ганстыйтұусыйасында жазылған// соғұс немесе төтөншө жағдай ͡гезінде сайлау ^уөткүзүугө ͡б̊олмайд деген↓/// ↑^уолар төтөншө жағдайды создұ↓/// ↑жалп'әлемдік канстыйтұусыйалық прійнсійп негізі↓/// ↑^уөйткөнү жарт'адамың босұб̊ жүр// жарт'адамың соғұсұб̊ жатыр↓/// ↑сең ͡ ғалай сайлау ^уөткүзөсің↓/// ↑^уол біздің ͡гонстұйтұусыйада да жазылған// соғұстұң ͡гезінде сайлау ^уөткүзүугө ͡б̊олмайд↓///	- Жұмыртқа бірінші басталды ма, тауық бірінші басталды ма деген сұрақ қой. Бұл жерде, енді, аяқ-соңын таба алмаймыз. - Ы-ы ол жақтағы сайлаудың өтуі және қандай да бір өзгерістің болуы, енді сіз өз пікіріңізді айттыңыз ғой, дейтұрғанмен, Қазақстан-Ресей арасындағы сыртқы саясатқа әсер ете ме, жоқ па? - Белгілі бір сценарийлерді, иә. - Жақсы, Украина неге президент сайлауы өтпейд? - Енді, Конституциясында жазылған, соғыс немесе төтенше жағдай кезінде сайлау өткізуге болмайд деген. - Олар төтенше жағдайды созды. - Жалпы, әлемдік конституциялық принцип негізі. Өйткені, жарты адамың босып жүр, жарты адамың соғысып жатыр. Сен қалай сайлау өткізесің? Ол біздің Конституцияда да жазылған, соғыстың кезінде сайлау өткізуге болмайд.
Айдос Сарым	↑^уонұ ^йенді жаңағы/ зеленскійдің әдейі сайасый қадамы деп бағалап жатқандар ͡б̊ар↓/// ↑жоқ/ ^уоны ͡б̊ағалап жатқандар ͡б̊ар шығар↓/// ↑бірақ ^йенді/ негізгі сайасый элыйталары ͡б̊әрі түс^үніп ^уотыр ғой↓/// ↑мын'азамат тұуралы сұрайыншы ^уонда// білесіз іі зеленскійдің жаңағы кеңесшісі ͡б̊олған бұрын↓/// ↑алек̊сей арестовійч білесіз// қазір зеленскійді сынап жүр↓/// ↑ійә/ ^йенді ^уөзі сайлауға түсем деп жатыр ғой↓/// ↑^уонысын білемін// дейтұрғанмен ^йенді ͡б̊ұл ы ы ұукрайна ͡б̊ійлігіндег'алауыздықтың пайда ͡б̊олғаны ма↓/// ↑жоқ/ ^йенді↓/// ↑бұл әлде сайасый амбыйсыйалар ма↓/// ↑жоқ ^йенді/ бір жағ^ынан амбыйсыйа ͡б̊олұуы мүмкін↓/// ↑^йекінші жағ^ынан/ сайасый ^уойым болұуы мүмкін↓/// ↑^йекінші жағ^ынан/ кейде ͡б̊ійліктің ^уөзі сайасый технологыйаларды пайдаланад↓///	↑^уонұ ^йенді жаңағы/ зеленскійдің әдейі сайасый ͡ғадамы деп ͡пағалаб̊ жатқандар ͡б̊ар↓/// ↑жоқ/ ^уонұ ͡б̊ағалаб̊ жатқандар ͡б̊ар шығар↓/// ↑бірақ ^йенді/ негізгі сайасый элыйталары ͡б̊әрі түс^үнүп ^уотұр ғой↓/// ↑мын'азамат тұуралы сұрайыншы ^уонда// білесіз іі зеленскійдің жаңағы ͡геңешшісі ͡б̊олғам бұрұн↓/// ↑алек̊сей арестовұйч білесіз// қазір зеленскійді сынаб̊ жүр↓/// ↑ійә/ ^йенді ^уөзү сайлауға түсөм деб̊ жатыр ғой↓/// ↑^уонұсұм білемін// дейтұрғаммен ^йенді ͡б̊ұл ы ы ұукрайна ͡б̊ійлігіндег'алауұздұқтұң пайда ͡б̊олғаны ма↓/// ↑жоқ/ ^йенді↓/// ↑ бұл әлде сайасый амбыйсыйалар ма↓/// ↑жоқ ^йенді/ бір жағ^ынан амбыйсыйа ͡б̊олұуұ мүмкүн↓/// ↑^йекінші жағ^ынан/ сайасый ^уойұм болұуұ мүмкүн↓/// ↑^йекінші жағ^ынан/ кейде ͡б̊ійліктің ^уөзү сайасый технологұйаларды пайдаланад↓///	- Оны, енді, жаңағы, Зеленскийдің әдейі саяси қадамы деп бағалап жатқандар бар. - Жоқ, оны бағалап жатқандар бар шығар. Бірақ, енді, негізгі сааяси элиталары, бәрі түсініп отыр ғой. - Мына азамат туралы сұрайыншы онда, білесіз, і-і Зеленскийдің, жаңағы, кеңесшісі болған бұрын. Алексей Арестович, білесіз, қазір Зеленскийді сынап жүр. - Иә, енді өзі сайлауға түсем деп жатыр ғой. - Онысын білемін, дейтұрғанмен, енді бұл ы-ы Украина билігіндегі алауыздықтың пайда болғаны ма? - Жоқ, енді... - Бұл әлде саяси амбициялар ма? - Жоқ, енді, бір жағынан, амбиция болуы мүмкін. Екінші жағынан, саяси ойын болуы мүмкін. Екінші жағынан, кейде биліктің өзі саяси технологияларды пайдаланад.
Айдос Сарым	↑қоғамдық ^уойд'ұйықтатпау үшін// кейде ͡б̊ір әңгімелерд'айтқызұу үшін// ы ы тіпті ^уөзіңде кішкентай ^іреніш болып қалұуы мүмкін↓/// ↑бір/ ^йекі сөздерд'айтқан үшін алды да// кеңесшіліктен құуып жіб̊ерд↓/// ↑бәлкім/ ^уөзін дәлелдегісі келетін шығар// бәлкім/ маған саудаласып келетін шығар дейтін шығар↓/// ↑^йенд'әр қалада ͡б̊ір қыйал// ^йенді сайасат деген жүз жерден/ мың жерден спектакл деңіз// бұл жерден жасалған сенарый деңіз// ійә ͡б̊ірақ адамның фійлософійасы мен псійхологійасы// әс^іресе нәзік псійхологійасы жүрген жерде неше түрлі күтпеген жағдайаттар ͡б̊олып жатад↓/// ↑сіз әб̊ден ^уосы ^уөм^үр ͡б̊ақый әб̊ден сеніп қалған адамыңыз// бір күні ͡б̊ір ͡б̊өлек адам болып̊ шығұуы мүмкін↓///	↑қоғамдық ^уойд'ұйұқтатпау үшүн// кейде ͡б̊ір әңгімелерд'айтқызұу үшүн// ы ы тіпті ^уөзүңдө кішкентай ^іреніш болұп қалұуұ мүмкүн↓/// ↑бір/ ^йекі сөздөрд'айтқан үшүн алды да// кеңешшіліктең ͡ ғұуұб̊ жіб̊ерд↓/// ↑бәлкім/ ^уөзүн дәлелдегісі ͡гелетін шығар// бәлкім/ маған саудаласып келетін шығар дейтін шығар↓/// ↑^йенд'әр қалада ͡б̊ір ͡ғыйал// ^йенді сайасат деген жүж жерден/ мың жерден спектакл деңіз// бұл жерден жасалған сенарый деңіз// ійә ͡б̊ірағ адамның фыйлософұйасы мем псыйхологұйасы// әс^іресе нәзік псыйхологұйасы жүргөн жерде неше түрлү күтпөгөн жағдайаттар ͡б̊олұб̊ жатад↓/// ↑сіз әб̊ден ^уосұ ^уөм^үр ͡б̊ақый әб̊ден сеніп қалған адамыңыз// бір ͡гүнү ͡б̊ір ͡б̊өлөг адам болұп̊ шығұуұ мүмкүн↓///	- Қоғамдық ойды ұйықтатпау үшін, кейде бір әңгімелерді айтқызу үшін ы-ы тіпті өзіңде кішкентай реніш болып қалуы мүмкін. Бір-екі сөздерді айтқан үшін алды да, кеңесшіліктен қуып жіберд. Бәлкім, өзін дәлелдегісі келетін шығар, бәлкім, маған саудаласып келетін шығар дейтін шығар. Енді әркалада бір қиял, енді саясат деген жүз жерден, мың жерден спектакль деңіз, бұл жерден жасалған сценарий деңіз, иә, бірақ адамның философиясы мен психологиясы, әсіресе нәзік психологиясы жүрген жерде неше түрлі күтпеген жағдаяттар болып жатад. Сіз әбден, осы өмір бақи әбден сеніп қалған адамыңыз бір күні бір бөлек адам болып шығуы мүмкін.
Айдос Сарым	↑немесе сізб̊ен ^уөм^үр ͡б̊ақый жауласып̊ шыққан адамыңыз// түптің ішінде ^йең әдемі/ ^йең мәденійетті/ ^йең жаңағы керемет жолдасыңыз ͡б̊олып та шығұу'ықтыймал ↓/// ↑бірақ айтып ^уотырмын ғой// адамның псійхологійасы жүрген жерде// ^йең нәзік нәрсе/ мен мынау жасанд'ійнтелект адамзатты жеңіп̊ шығад// адамд'айналып ^уөтед// басқа дегенге сенбейтінім да ^уосы↓/// ↑^уөйткені/ мен білетін жасанд'ійнтелект адам жаны мен мыйының тұңғыйығына жет'алмайд ↓/// ↑тұңғыйығы ^уол құулығы ма↓/// ↑жоқ↓/// ↑ақылдылығы↓/// ↑ақылдылығы да/ ақымақтығы да↓/// ↑ы ы жалпы ^йенді/ адамның іс қыйм^ылына не жауап беред↓/// ↑тек ақыл ғана ^йемес қой↓/// ↑бір кезд'эмосыйа / бір кезд'айтылған сөз// ^уоқ^ұлып қалған кітаптағы ͡б̊ір ^уой// кійнодан шықтың да/ бардың да↓///	↑немесе сізб̊ен ^уөм^үр ͡б̊ақый жауласып̊ шыққан адамыңыз// түптүң ішінде ^йең әдемі/ ^йең мәденійетті/ ^йең жаңағы ͡геремет ͡шолдасыңыз ͡б̊олұп та шығұу'ықтыймал ↓/// ↑бірағ айтып ^уотұрмұн ғой// адамның псыйхологұйасы жүргөн жерде// ^йең нәзік нәрсе/ мен мынау жасанд'ійнтелект адамзатты жеңіп̊ шығад// адамд'айналып ^уөтөд// басқа дегеңге сембейтінім да ^уосұ↓/// ↑^уөйткөнү/ мем білетін жасанд'ійнтелект адам жаны мен мыйының тұңғұйұғұна жет'алмайд ↓/// ↑тұңғұйұғұ ^уол ғұулұғұ ма↓/// ↑жоқ↓/// ↑ақылдылығы↓/// ↑ақылдылығы да/ ақымақтығы да↓/// ↑ы ы жалпы ^йенді/ адамның іс қыйм^ылына не жауап ͡перед↓/// ↑тег ақыл ғана ^йемес қой↓/// ↑бір ͡гезд'эмосұйа / бір ͡гезд'айтылған сөз// ^уоқ^ұлұп қалғаң ͡ гітаптағы ͡б̊ір ^уой// кыйнодан шықтың да/ бардың да↓///	- Немесе сізбен өмір бақи жауласып шыққан адамыңыз түптің ішінде ең әдемі, ең мәдениетті, ең, жаңағы, керемет жолдасыңыз болып та шығуы ықтимал. Бірақ айтып отырмын ғой, адамның психологиясы жүрген жерде, ең нәзік нәрсе, мен мынау жасанды интеллект адамзатты жеңіп шығад, адамды айналып өтед, басқа дегенге сенбейтінім да осы. Өйткені, мен білетін жасанды интеллект адам жаны мен миының тұңғиығына жете алмайд. - Тұңғиығы - ол қулығы ма? - Жоқ. - Ақылдылығы? - Ақылдылығы да, ақымақтығы да. Ы-ы жалпы, енді адамның іс-қимылына не жауап беред? Тек ақыл ғана емес қой. Бір кезде эмоция, бір кезде айтылған сөз, оқылып қалған кітаптағы бір ой, кинодан шықтың да, бардың да...
Айдос Сарым	↑жан'әйтеуір ↓/// ↑жанның ішінде сені н'ійтермелейтінін // саған не ^уотын болатынын// н'азық болатынын сен әлі ͡б̊ілмейсің// сен дөп басып айта алмайсың↓/// ↑әртүрлі жағдай болады ғой↓/// ↑әб̊ ͡әдемі мійлійардер ͡б̊олып жүрген адам бір кітап ^уоқыды да// ^уосы мен немен айналысып жүрмін↓/// ↑атасына нәлет барайын да// монах болып кетейін деген адамдар да ͡б̊ар ғой↓/// ↑депресійа ма↓/// ↑жоқ/ депресійа ͡б̊олсын// басқа ͡б̊олсын әртүрлі↓/// ↑айтып ^уотырмын ғой// адамның мыйы/ адамның жаны/ адамның псійхологійасы ^йешқ̊ашан/ ^йешбір кампйұутер ^йенді/ абсалйұутный деб̊ійл болмас'ійә ↓/// ↑^уоны ^йешқ̊андай жасанд'ійнтелект ^уөлшеп бер'алмайд ↓///	↑жан'әйтеуүр ↓/// ↑жанның ішінде сені н'ійтермелейтінін // саған не ^уотұм болатынын// н'азық болатынын сен әлі ͡б̊ілмейсің// сен дөп ͡пасыб̊ ͡айта алмайсың↓/// ↑әртүрлү жағдай болады ғой↓/// ↑әб̊ ͡әдемі мыйлыйардер ͡б̊олұб̊ жүргөн адам бір ͡гітап ^уоқұдұ да// ^уосұ мен немен айналысыб̊ жүрмүн↓/// ↑атасына нәлет ͡парайын да// монах болұп кетейін деген адамдар да ͡б̊ар ғой↓/// ↑депресійә ма↓/// ↑жоқ/ депресійә ͡б̊олсұн// басқа ͡б̊олсұн әртүрлү↓/// ↑айтып ^уотұрмұн ғой// адамның мыйы/ адамның жаны/ адамның псыйхологұйасы ^йешқ̊ашан/ ^йешбір ͡гампйұутөр ^йенді/ абсалйұутнұй деб̊ійл болмас'ійә ↓/// ↑^уонұ ^йешқ̊андай жасанд'ійнтелект ^уөлшөп ͡пер'алмайд ↓///	- Жаны, әйтеуір. - Жанның ішінде сені не итермелейтінін, саған не отын болатынын, не азық болатынын сен әлі білмейсің, сен дөп басып айта алмайсың. Он жылдан кейін қалай болад? Ертең не болатынын? Әртүрлі жағдай болады ғой. Әп-әдемі миллиардер болып жүрген адам бір кітап оқыды да, “осы мен немен айналысып жүрмін? Атасына нәлет, барайын да, монах болып кетейін” деген адамдар да бар ғой. - Депрессия ма? - Жоқ, депрессия болсын, басқа болсын, әртүрлі. Айтып отырмын ғой, адамның миы, адамның жаны, адамның психологиясы ешқашан, ешбір компьютер, енді, абсолютный дебил болмаса, иә. Оны ешқандай жасанды интеллект өлшеп бере алмайд.
Айдос Сарым	↑ы ы жаңа сіз айтып қалдыңыз ғой// ^іресей ұукрайна соғысына қатысты// соғысты пұутійн бастады ма// қоғамдық пікір ͡б̊астады ма деп// бұлай бөлүуіңізге не себ̊еп болды↓/// ↑жоқ/ ^уөйткені шынын айтұу керек// мына ͡б̊үгінгі ^уорыс қоғамының ішінд'ұукрайн халқын// ^йекінші сорт/ ^уөмір сүрүуге қақысы жоқ↓/// ↑іймперійалыйстік пыйғыл ғой сонда↓/// ↑нұу/ қалай деп атасаңыз да// бірақ қоғамдық пікірді ^йең жаман алқашына дейін// сөйтіп ^уойлайтын азаматтардың саны жеткілікті↓/// ↑сайасый салқыңқандылық қайда сіз айтқан↓/// ↑сайасый салқыңқандылық/ бұндай і і адасқан/ ы ы ашұулаңған адамның ^уондайы ͡б̊олмайд↓/// ↑жоқ/ жақ̊с'ана адамдар айтып жатыр// шешім қаб̊ылдайтын сен ғой деген мәселе↓/// ↑жоқ/ ^йенді сен бійлікте қалғың келеді ғой↓/// ↑бійлікте қалғың келетін↓///	↑ы ы жаңа сіз айтып қалдыңыз ғой// ^іресей ұукрайна соғұсұна ͡ғатысты// соғұстұ пұутійм бастады ма// қоғамдық пікір ͡б̊астады ма деп// бұлай бөлүуүңүзгө не себ̊еп ͡полдұ↓/// ↑жоқ/ ^уөйткөнү шынын айтұу ͡герек// мына ͡б̊үгүңгү ^уорұс қоғамының ішінд'ұукрайн халқын// ^йекінші сорт/ ^уөмүр сүр^үугө қақысы жоқ↓/// ↑іймперійалыйстік пыйғыл ғой сонда↓/// ↑нұу/ қалай деб̊ ͡атасаңыз да// бірақ қоғамдық пікірді ^йең жаман алқашына дейін// сөйтүп ^уойлайтын азаматтардың саны жеткілікті↓/// ↑сайасый салқыңқандылық қайда сіз айтқан↓/// ↑сайасый салқыңқандылық/ бұндай і і адасқан/ ы ы ашұулаңған адамның ^уондайы ͡б̊олмайд↓/// ↑жоқ/ жақ̊с'ана адамдар айтыб̊ жатыр// шешім қаб̊ылдайтын сен ғой деген мәселе↓/// ↑жоқ/ ^йенді сем бійлікте қалғың ͡геледі ғой↓/// ↑бійлікте қалғың ͡гелетін ↓///	- Ы-ы жаңа сіз айтып қалдыңыз ғой, Ресей-Украина соғысына қатысты, соғысты Путин бастады ма, қоғамдық пікір бастады ма деп, бұлай бөлуіңізге не себеп болды? - Жоқ, өйткені шынын айту керек, мына бүгінгі орыс қоғамының ішінде украин халқын екінші сорт, өмір сүруге қақысы жоқ... - Империалистік пиғыл ғой, сонда. - Ну, қалай деп атасаңыз да, бірақ қоғамдық пікірді ең жаман алқашына дейін сөйтіп ойлайтын азаматтардың саны жеткілікті. - Саяси салқынқандылық қайда, сіз айтқан? - Саяси салқынқандылық - бұндай і-і адасқан, ы-ы ашуланған адамның ондайы болмайд. - Жоқ, жақсы, ана адамдар айтып жатыр, шешім қабылдайтын сен ғой деген мәселе. - Жоқ, енді сен билікте қалғың келеді ғой. Билікте қалғың келетін болғандықтан, мәңгі-бақи билігің келгендіктен, сен сол қоғамдық пікірді ескересің.
Айдос Сарым	↑жақ̊сы/ түс^үнүкті↓/// ↑^йенді ^уөзімізге қатысты ^йекі сауалмен түйіндейік// айдос мырза↓/// ↑бағана ͡б̊асынд'айтып қалдыңыз// сіз ы ы ^уос'әлемдегі соғыстар тұурал'айтылған кезде// жаңағ'әлемді ^уөзінше ͡б̊ійлеп алғысы келетіндер ͡б̊ар// бөліп алғысы келетіндер ͡б̊ар деп↓/// ↑ы ы әлемді ͡б̊іздің қазақый түс^үнікпен алғанда// үлкен дастархан деп алайық// тойхана сыйақты↓/// ↑төрі ͡б̊ар// жаны ͡б̊ар// айақ жақ бар// басқа ͡б̊ар↓/// ↑қазақ̊станның ^уорны қай жерде қазір↓/// ↑ы ы байлығы тұрғысынан қарасаң бір ͡б̊өлек// эканомійкалық үлес тұрғысынан қарасаң ^йекінші ͡б̊өлек// адамый патенсійал тұрғысынан ақылға келсек үшінші ͡б̊өлек↓/// ↑қазір қазақ̊стан үшін жазұулы/ дайындалған/ құдайдың бұйрығы ͡б̊олып таб̊^ылатын ^йешбір сенарій жоқ↓/// ↑біз қазақ қоғамы не деп̊ шешеміз// қалай деп̊ шешеміз// сондай болад↓///	↑жақ̊сы/ түс^үнүкті↓/// ↑^йенді ^уөзүмүзге қатысты ^йекі сауалмен түйүндөйік// айдос мырза↓/// ↑бағана ͡б̊асынд'айтып қалдыңыз// сіз ы ы ^уос'әлемдегі соғұстар тұурал'айтылған кезде// жаңағ'әлемді ^уөзүншө ͡б̊ійлеб̊ ͡алғысы ͡гелетіндер ͡б̊ар// бөлүб̊ ͡алғысы ͡гелетіндер ͡б̊ар деп↓/// ↑ы ы әлемді ͡б̊іздің ͡ғазақый түс^үнүкпен алғанда// үлкөн дастархан деб̊ ͡алайық// тойхана сыйақты↓/// ↑төрү ͡б̊ар// жаны ͡б̊ар// айағ жақ ͡пар// басқа ͡б̊ар↓/// ↑қазақ̊станның ^уорнұ қай жерде қазір↓/// ↑ы ы байлығы тұрғұсұнаң ͡ ғарасаң бір ͡б̊өлөк// эканомұйкалығ үлөс тұрғұсұнаң ͡ ғарасаң ^йекінші ͡б̊өлөк// адамый патенсійал тұрғұсұнан ақылға ͡гелсег үшүншү ͡б̊өлөк↓/// ↑қазір ͡ғазақ̊стан үшүн жазұулұ/ дайындалған/ құдайдың бұйрұғұ ͡б̊олұп таб̊^ылатын ^йешбір сенарый жоқ↓/// ↑біз ͡ғазақ қоғамы не деп̊ шешеміз// қалай деп̊ шешеміз// сондай болад↓///	- Жақсы, түсінікті. Енді өзімізге қатысты екі сауалмен түйіндейік, Айдос мырза. Бағана басында айтып қалдыңыз сіз, ы-ы осы әлемдегі соғыстар туралы айтылған кезде, жаңағы, әлемді өзінше билеп алғысы келетіндер бар, бөліп алғысы келетіндер бар деп. Ы-ы әлемді біздің қазақи түсінікпен алғанда, үлкен дастархан деп алайық, тойхана сияқты. Төрі бар, жаны бар, аяқ жақ бар, басқа бар. Қазақстанның орны қай жерде қазір? - Ы-ы байлығы тұрғысынан қарасаң, бір бөлек, экономикалық үлес тұрғысынан қарасаң, екінші бөлек, адами потенциал тұрғысынан ақылға келсек, үшінші бөлек. Қазір Қазақстан үшін жазулы, дайындалған, құдайдың бұйрығы болып табылатын ешбір сценарий жоқ. Біз қазақ қоғамы не деп шешеміз, қалай деп шешеміз, сондай болад.
Айдос Сарым	↑біз ͡б̊ір сенарійде сійнгапұур ͡б̊олұуымыз мүмкін// бір сенарійд'ауғанстан болұуымыз мүмкін// бір сенарійде тәуелсіздігімізден аж^ырап қалұуымыз мүмкін// ^йекінші сенарійде керісінше// кейб̊ір жерлерімізді қайтарұуымыз ықтыймал↓/// ↑^уос^ұның қайсысы сізг'ұнайды деген әңгіме ͡б̊ар↓/// ↑^йегер жаңағы/ дұрыс'ұнайтын болұу керек болса// ^уонда ͡б̊үгіннен бастап// санамызд'әс^іресе / көп̊шілік̊ санамызды// кейб̊ір ͡б̊іздің басымызға қатып қалған мійфалогійалық канстрұуксійаларды ͡б̊ұзып// быт ш̆ытын шығарып// кәдімгідей қара жұмысқа/ басқаға кірісүу керек те// басқа жол жоқ және дақпыртқа/ басқаға/ мақтағаңға сене ͡б̊ермеу керек↓/// ↑кішкене ͡б̊ір ^йенді/ тәуб̊еге келүу керек та↓/// ↑ы ы сіз айтып ^уотырған түс^үніктег'азаматтар // қазақтар жүз пайыз дейінші// жарты ͡б̊ылай/ жартысы ͡б̊ылай ^йемес// жүз пайыз ͡б̊олұу үшін неш'ұрпақ ауысұу керек↓///	↑біз ͡б̊ір сенарыйде сыйңгапұур ͡б̊олұуұмұз мүмкүн// бір сенарыйд'ауғанстан болұуұмұз мүмкүн// бір сенарыйде тәуөлсүздүгімізден аж^ырап қалұуұмұз мүмкүн// ^йекінші сенарыйде ͡герісінше// кейб̊ір жерлерімізді ͡ғайтарұуұмұз ықтыймал↓/// ↑^уос^ұнұң ͡ғайсысы сізг'ұнайды деген әңгіме ͡б̊ар↓/// ↑^йегер жаңағы/ дұрұс'ұнайтын болұу ͡герек болса// ^уонда ͡б̊үгүннөм бастап// санамызд'әс^іресе / көп̊шүлүк̊ санамызды// кейб̊ір ͡б̊іздің басымызға ͡ғатып қалған мійфалогұйалық канстрұуксыйаларды ͡б̊ұзұп// быт ш̆ытын шығарып// кәдімгідей ͡ғара жұмұсқа/ басқаға ͡гірісүу ͡герек те// басқа жол жоғ және дақпыртқа/ басқаға/ мақтағаңға сене ͡б̊ермеу ͡герек↓/// ↑кішкене ͡б̊ір ^йенді/ тәуб̊өгө келүу ͡герек та↓/// ↑ы ы сіз айтып ^уотұрған түс^үнүктег'азаматтар // қазақтар жүз пайыз дейінші// жарты ͡б̊ылай/ жартысы ͡б̊ылай ^йемес// жүз пайыз ͡б̊олұу үшүн неш'ұрпақ ауұсұу ͡герек↓///	- Біз бір сценарийде Сингапур болуымыз мүмкін, бір сценарийде Ауғанстан болуымыз мүмкін, бір сценарийде тәуелсіздігімізден ажырап қалуымыз мүмкін, екінші сценарийде, керісінше, кейбір жерлерімізді қайтаруымыз ықтимал. Осының қайсысы сізге ұнайды деген әңгіме бар. Егер, жаңағы, дұрысы ұнайтын болу керек болса, онда бүгіннен бастап, санамызды, әсіресе, көпшілік санамызды, кейбір біздің басымызға қатып қалған мифологиялық конструкцияларды бұзып, быт-шытын шығарып, кәдімгідей, қара жұмысқа, басқаға кірісу керек те, басқа жол жоқ және дақпыртқа, басқаға, мақтағанға сене бермеу керек. Кішкене бір, енді, тәубеге келу керек та. - Ы-ы сіз айтып отырған түсініктегі азаматтар, қазақтар 100 пайыз дейінші, жарты былай, жартысы былай емес, 100 пайыз болу үшін неше ұрпақ ауысу керек?
Айдос Сарым	↑жоқ ^йенді/ қазір тәуелсіздік алғаннан бері// ^йенді шамамен бір жарым ұрпақ ауысты ғой↓/// ↑қазірдің ^уөзінде ͡б̊із қазір сек̊сен тоғызыншы немесе тоқ̊саныншы жылдағы қоғам ^йемеспіз↓/// ↑ійә/ тағы ^уон жыл ^уөтед↓/// ↑ үуже қоғам/ тіпті ͡б̊өлек болад↓/// ↑^уоғам бүгінгі тоқаев жасап жатқан ^іреформалар// бәр'әсер ^йетед↓/// ↑сайлауы да/ басқасы да/ бірақ басты міндет čайлау ͡б̊олсын// демакратыйа ͡б̊олсын// бәрінде жасалад// бәр^іне де мүмкіндік бер^ілед↓/// ↑бірақ ^уосы ͡б̊ір төрт/ бес жыл бәлкім// бес/ алты жыл бізге мен құдайдан тыныштық тілейм↓/// ↑^уосыдан ^уөтіп/ қауіп̊сіздік жағын ы ы басқа жақтарын күшейтіп алатын болсақ// талай нәрсенің жақ̊сы ͡б̊олатынына ^уөз ͡б̊асым толық жүз пайыз сеніммен айт'алам ↓/// ↑бірақ қазір кейб̊ір мәселеде шынын айтұу керек// біз қыл үстінде тұрмыз↓///	↑жоқ ^йенді/ қазір тәуөлсүздүг алғаннам бері// ^йенді шамамем бір жарым ұрпағ ауұстұ ғой↓/// ↑қазірдің ^уөзүндө ͡б̊із ͡ғазір сек̊сен тоғұзұншы немесе тоқ̊саныншы жылдағы қоғам ^йемеспіз↓/// ↑ійә/ тағы ^уон жыл ^уөтөд↓/// ↑үужө қоғам/ тіпті ͡б̊өлөк болад↓/// ↑^уоғам бүгүңгү тоқаев жасаб̊ жатқан ^іреформалар// бәр'әсер ^йетед↓/// ↑сайлауұ да/ басқасы да/ бірақ ͡пасты міндет čайлау ͡б̊олсұн// демакратыйа ͡б̊олсұн// бәрінде жасалад// бәр^іне де мүмкүндүк бер^ілед↓/// ↑бірақ ^уосұ ͡б̊ір төрт/ беш ͡ шыл бәлкім// бес/ алты жыл бізге мең ͡ ғұдайдан тыныштық тілейм↓/// ↑^уосұдан ^уөтүп/ қауүп̊сүздүг жағын ы ы басқа жақтарың ͡ гүшөйтүб̊ ͡алатым болсақ// талай нәрсенің жақ̊сы ͡б̊олатынына ^уөз ͡б̊асым толұғ жүз пайыс сеніммен айт'алам ↓/// ↑бірақ қазір ͡гейб̊ір мәселеде шынын айтұу ͡герек// біз ͡ғыл үстүндө тұрмұз↓///	- Жоқ, енді, қазір тәуелсіздік алғаннан бері, енді, шамамен бір жарым ұрпақ ауысты ғой. Қазірдің өзінде біз қазір 89-шы немесе 90-шы жылдағы қоғам емеспіз. Иә, тағы 10 жыл өтед. Уже қоғам, тіпті, бөлек болад. Оған бүгінгі Тоқаев жасап жатқан реформалар, бәрі әсер етед. Сайлауы да, басқасы да, бірақ басты міндет - сайлау болсын, демократия болсын, бәрінде жасалад, бәріне де мүмкіндік берілед. Бірақ осы бір 4-5 жыл, бәлкім, 5-6 жыл бізге мен құдайдан тыныштық тілейм. Осыдан өтіп, қауіпсіздік жағын, ы-ы басқа жақтарын күшейтіп алатын болсақ, талай нәрсенің жақсы болатынына өз басым толық, 100 пайыз сеніммен айта алам. Бірақ қазір кейбір мәселеде, шынын айту керек, біз қыл үстінде тұрмыз.
Айдос Сарым	↑түс^үнүкті↓/// ↑ы ы қазақ̊станда жаңа қазақ̊стан мен ^йескі қазақ̊станның таласы тоқтады ма↓/// ↑жаңа қазақ̊стан мен ^йескі қазақ̊станның таласын// мен қазір ͡б̊ылай деп түсіндірейін деп жүрмін↓/// ↑мынау мұнай дәуірінде қалып// мұнай дәуіріндей ақ̊ша тапқысы келгендер ^йескі қазақ̊стан↓/// ↑ал жаң'эканомұйкада ^уөмір сүріп// жаң'эканомұйкада жұмыс істегісі келетін// және соның тәртіб̊імен жүргісі келгендер ͡б̊ұлар жаңа қазақ̊стан↓/// ↑^уол адамға ͡б̊айланысты ^йемес// жаңағы фыйлософұйалық/ сайасый/ эканомұйкалық таңдауға қатысты дүнійе деп айтар ^йедім↓///	↑түс^үнүкті↓/// ↑ы ы қазақ̊станда жаңа ͡ғазақ̊стан мен ^йескі ͡ғазақ̊станның таласы тоқтады ма↓/// ↑жаңа ͡ғазақ̊стан мен ^йескі ͡ғазақ̊станның таласын// мең ͡ ғазір ͡б̊ылай деп түсүндүрейін деб̊ жүрмүн↓/// ↑мынау мұнай дәуүрүндө қалып// мұнай дәуүрүндөй ақ̊ша тапқысы ͡гелгендер ^йескі ͡ ғазақ̊стан↓/// ↑ал жаң'эканомұйкада ^уөмүр сүрүп// жаң'эканомұйкада жұмұс істегісі ͡гелетін// және сонұң тәртіб̊імен жүргүсү келгендер ͡б̊ұлар жаңа ͡ғазақ̊стан↓/// ↑^уол адамға ͡б̊айланысты ^йемес// жаңағы фыйлософұйалық/ сайасый/ эканомұйкалық таңдауға ͡ғатысты дүнүйө деб̊ ͡айтар ^йедім↓///	- Түсінікті. Ы-ы Қазақстанда жаңа Қазақстан мен ескі Қазақстанның таласы тоқтады ма? - Жаңа Қазақстан мен ескі Қазақстанның таласын мен қазір былай деп түсіндірейін деп жүрмін. Мынау мұнай дәуірінде қалып, мұнай дәуіріндей ақша тапқысы келгендер - ескі Қазақстан. Ал жаңа экономикада өмір сүріп, жаңа экономикада жұмыс істегісі келетін және соның тәртібімен жүргісі келгендер – бұлар жаңа Қазақстан. Ол адамға байланысты емес, жаңағы, философиялық, саяси, экономикалық таңдауға қатысты дүние деп айтар едім.
Айдос Сарым	↑жақ̊сы↓/// ↑түйін болсын// бүгінгі күннің бат^ыры кім↓/// ↑бүгінгі күннің бат^ыры тоқаев↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑^ұуақыт тапқаныңызға ^ырақмет айтам↓/// ↑сізге ^ырақмет↓/// ↑ ^уөзіңіз айтып ^уөткендей// ^уосы сыртқы сайасат/ ішкі сайасат бойынша/ жалпы ^йеліміздегі сайасый ^іреформалар ͡б̊ойынша// әлі талай ^уос'арнаның жаңағ'айасында біраз әлі сұхбаттасамыз/ пікірлесеміз деген ^уойдамын↓/// ↑дайынмын↓/// ↑ійә/ кеш болса да/ ^ұуақыт тапқаныңызға ^ырақмет↓/// ↑сізге ^ырақмет↓/// ↑құрметті көрермен/ аман саулықта жүздескенше сау болыңыздар↓///	↑жақ̊сы↓/// ↑түйүм болсұн// бүгүңгү күннүң бат^ыры ͡гім↓/// ↑бүгүңгү күннүң бат^ыры тоқаев↓/// ↑жақ̊сы↓/// ↑^ұуақыт тапқаныңызға ^ырақмет айтам↓/// ↑сізге ^ырақмет↓/// ↑ ^уөзүңүз айтып ^уөткөндөй// ^уосұ сыртқы сайасат/ ішкі сайасат ͡пойұнша/ жалпы ^йеліміздегі сайасый ^іреформалар ͡б̊ойұнша// әлі талай ^уос'арнаның жаңағ'айасында біраз әлі сұхбаттасамыз/ пікірлесеміз деген ^уойдамын↓/// ↑дайыммын↓/// ↑ійә/ кеш болса да/ ^ұуақыт тапқаныңызға ^ырақмет↓/// ↑сізге ^ырақмет↓/// ↑құрметті көрөрмөн/ аман саулықта жүздөскөнше сау болұңұздар↓///	- Жақсы. Түйін болсын, бүгінгі күннің батыры кім? - Бүгінгі күннің батыры – Тоқаев. - Жақсы. Уақыт тапқаныңызға рақмет айтам. - Сізге рақмет! - Өзіңіз айтып өткендей, осы сыртқы саясат, ішкі саясат бойынша, жалпы еліміздегі саяси реформалар бойынша әлі талай осы арнаның, жаңағы, аясында біраз әлі сұхбаттасамыз, пікірлесеміз деген ойдамын. - Дайынмын. - Иә, кеш болса да, уақыт тапқаныңызға рақмет! - Сізге рақмет! - Құрметті көрермен, аман-саулықта жүздескенше, сау болыңыздар!
Ақберен Елгезек	↑ ұлттың басты қателігі →/ ^уол трайбалійзм ↓ /// ↑ трайбалійзм бүкіл жемқорлық сыйақты // үлкен-үлкен қылмыстардың // бастауында тұрады ↓ ///	↑ ұлттұң басты қателігі →// ^уол трайб̊алыйзм ↓ /// ↑ трайб̊алыйзм бүкүл жемқорлұқ̊ сыйақты // үлкөн-үлкөң ғылмыстардың / бастауұнда тұрады ↓ ///	Ұлттың басты қателігі - ол трайбализм. Трайбализм бүкіл жемқорлық сияқты үлкен-үлкен қылмыстардың бастауында тұрады.
Ақберен Елгезек	↑ адамзат қателігі ↓ /// ↑ ең бірінші →// адамзаттың қателігі ^уол/ ^уөзінің бауырын ^уөлтіріп көріу ↓ /// ↑ мына діній әпсанада →/ қабылдың абылд' өлтірүуі деген бар ғой ↓ /// ↑ бәлкім→/ мысал үшін →/ діни әпсан' айтад / ↑ абыл қабылға қарағанда кішкене гуманійстеу болған →/ мейірімдірек болған/ іймандырақ болған деген сыйақты ↓ /// ↑ сондай дүнійе бізге жетті ͡ ғой ^йенді ↓ ///	↑ адамзат қателігі ↓ /// ↑ ^йең бірінші →// адамзаттың ͡ғателіг' ^уол / ^уөз^үнүң бауұрұн ^уөлтүрүп көрүу ↓ /// ↑ мына діній әпсанада →// қаб̊ылдың аб̊ылд' өлтүрүуү дегем бар ғой ↓ /// ↑ бәлкім →// мысал үшүн →// діній әфсан' айтады →// аб̊ыл ғаб̊ылға ͡ғарағанда ͡гішкене гұуманыйстеу ͡б̊олған →// мейірімдірек болған // ыймандырақ ͡полған деген сыйақты ↓ /// ↑ сондай дүнүйө ͡б̊ізге жетті ͡ ғой ^йенді ↓ ///	Адамзат қателігі? Ең бірінші, адамзаттың қателігі - ол өзінің бауырын өлтіріп көру. Мына діни әфсанада Қабылдың Абылды өлтіруі деген бар ғой. Бәлкім, мысал үшін, діни әфсана айтады, Абыл Қабылға қарағанда кішкене гуманистеу болған, мейірімдірек болған, имандырақ болған деген сияқты. Сондай дүние бізге жетті ғой енді.
Ақберен Елгезек	↑ егер қабыл / ^йертерек мысалға →// аурұумен / болмаса бір тағы бір →/ сондай жағдаймен / о : дүнійелік болып кетс̆е →// мүмкін абылдан тараған ұрпақ әлдеғайда гуманистік / әлдеғайда мейірімді болар ме'ед деп ^уойлаймын ͡ да ↓ /// ↑ бірақ/ ^уөкүнішке ^уорай →/ адамның ішіндегі бір ашкөздік→/ зұлымдықтың бір алғашқы белгілерін/ сол қабыл ұстай алмай қалды ↓ /// ↑ соның арқасында / ↑^йең бірінші / қылмыс →// дүнійеге келді / былайша айтқанда / ↑ бауырдұң бауұрд'өлтірүуі деген ↓ ///	↑ ^йегер ғаб̊ыл/^йертерег мысалға →// аурұумөн / болмаса ͡б̊ір тағы ͡ б̊ір →/ сондай жағдаймен / ^у о : дүнүйөлүк болұп кетč̆е / ↑ мүмкүн аб̊ылдан тараған ұрпағ әлдеғайда гұуманыйстік / әлдеғайда мей^ірімді ͡б̊олар м'ед деб̊ ^уойлаймын ͡ да ↑/// ↑ бірақ/ ^уөк^ү нүшк'орай →/ адамның ішіндегі ͡б̊ір ашкөздүк →/ зұлұмдұқтың бір алғашқ̊ы ͡б̊елгілерін / сол ғаб̊ыл ұстай алмай ͡ ғалды →/ сонұң арқасында / ↑ ^йең бірінші / қылмыс →// дүнүйөгө ͡ гелді / былайш' айтқанда / ↑ бауұрдұң бауұрд' өлтүрүуү деген ↓ ///	Егер Қабыл ертерек, мысалға аурумен болмаса бір тағы бір сондай жағдаймен о дүниелік болып кетсе, мүмкін Абылдан тараған ұрпақ әлдеқайда гуманистік, әлдеқайда мейірімді болар ма еді деп ойлаймын да. Бірақ, өкінішке орай, адамның ішіндегі бір ашкөздік, зұлымдықтың бір алғашқы белгілерін сол Қабыл ұстай алмай қалды. Соның арқасында ең бірінші қылмыс дүниеге келді. Былайша айтқанда, бауырдың бауырды өлтіруі деген.
Ақберен Елгезек	↑ бұл алғашқы / қателік ↑/ кейінгі бүкіл адамзаттың бойында қателіктерге алып келді ↓ /// ↑ мысалы бір таңғалатын дүнійе →// ы ы : ы ы : жер бетінде ↑ неғұрлым ↑ / қанша көптөген гуманійстік идейалар келсе ↑/ соғұрлұм соғыс технологыйалары дамып ^уотырд ↓ /// ↑ йәғ^іній →/ адам / бір жағынан саналы адам ^іретінде/саналы тіршілік іиесі ^іретінде ↑/ бәрін дұрыс түсінед ↓ /// ↑ бірақ неге ^йекенін білмеймін/ ^уөзіне ^йерегесіп істейд↓///	↑ бұл алғашқ̊ы // қателік →// кейіңгі ͡б̊үкүл адамзаттың бойұнда ͡ғателіктерг' алып келді ↓ /// ↑ мысалы ͡б̊ір таң ͡ғалатын дүнүйө →// жер ͡б̊етінде →// неғұрлұм →// қанша ͡гөптөгөн гұуманыйстіг ійдейәлар ͡гелсе ↑/ соғұрлұм соғұс технологыйалары дамыб̊ ^уотұрды↓/// ↑ йәғ^іній →// адам // бір жағ^ынан санал' адам ^іретінде // саналы тіршіліг ійесі ^і ретінде →// бәрін дұрұс түс ^үнөдү ↑ бірақ нег' ^йекенін білмеймін // ^уөзүн' ^йерегесіп істейді ↓ ///	Бұл алғашқы қателік кейінгі бүкіл адамзаттың бойында қателіктерге алып келді. Мысалы, бір таң қалатын дүние, жер бетінде неғұрлым қанша көптеген гуманистік идеялар келсе, соғұрлым соғыс технологиялары дамып отырды. Яғни адам бір жағынан саналы адам ретінде, саналы тіршілік иесі ретінде, бәрін дұрыс түсінеді. Бірақ неге екенін білмеймін, өзіне ерегесіп істейді.
Ақберен Елгезек	↑ мысалы / жақ̊сы ^уойларды ^уойлайды/ жасампаз ^уойларды ^уойлайт ͡ та →// бірақ соғұрлым ы ы : ы ы : →// қалай адамды ^уөлтірүуге болады →// қалай адамды азаптауға болат →// қалай билікті ^уорнатұуға болат →/// қалай біреудің дүнійе-мүлкін тартып алуға болат ↑// қалай байұуға болат деген сыйақты↑// антыигумандық сондай бір / ↑ технологыйаларды көп дамытады ↓ ///	↑ мысалы // жақ̊с' ^уойларды ^уойлайды →// жасампаз ^уойлард'ойлайт ͡ та // бірақ̊ соғұрлұм →// қалай адамд'өлтүрүугө болады // қалай адамд' азаптауға болат →// қалай бійлікт' ^уорнатұуға болады →// қалай біреудүң дүнүйө-мүлкүн тартыб̊ ͡ал ^ұұуға ͡б̊олады →// қалай байұуға ͡б̊олат деген сыйақты →// антыйгұумандық̊ сондай бір →// технологұйаларды ͡гөп дамытады ↓ ///	Мысалы, жақсы ойларды ойлайды, жасампаз ойларды ойлайды да, бірақ соғұрлым қалай адамды өлтіруге болады, қалай адамды азаптауға болады, қалай билікті орнатуға болады, қалай біреудің дүние-мүлкін тартып алуға болады, қалай баюға болады деген сияқты антигумандық сондай бір технологияларды көп дамытады.
Ақберен Елгезек	↑ мысалы // жер бетінде // қаншама // гуманистік сөздер жазылса // соншама оқ →// дүнүйеге келді ↓ /// ↑ мысалы →// қаншама // мыңдаған →// милиондаған кітәп шық̊са →// соншама →// жарылғыш заттар дүнійеге келген сыйақты ↓ /// ↑ ^йенд' ана бұрынғы заманда →// жебелерді айтпағанда ↓ /// ↑ осындай бір қызық →// кереғар біздің табіиғатымыз бар ↓ ///	↑ мысалы // жер ͡б̊етінде →// қаншама // гұуманыйстік̊ сөздөр жазылса // соншама →// ^уоқ →/ дүнүйөгө келді ↓/// ↑ мысалы ↑// қаншама ↓// ↑ мыңдаған →// мійліййондағаң гітәп̊ шық̊са →// соншама →// жарылғыш заттар дүнүйөгө келген сыйақты ↓ /// ↑ енд' ана бұрұңғұ заманда →// жеб̊елерд' айтпағанда ↓/// ↑^уосұндай бір ғызық →// кереғар ͡б̊іздің таб̊ыйғатымыз ͡б̊ар ↓ ///	Мысалы, жер бетінде қаншама гуманистік сөздер жазылса, соншама оқ дүниеге келді. Мысалы, қаншама мыңдаған, миллиондаған кітап шықса, соншама жарылғыш заттар дүниеге келген сияқты. Енді ана бұрынғы заманда жебелерді айтпағанда. Осындай бір қызық, кереғар біздің табиғатымыз бар.
Ақберен Елгезек	↑ жалпы / ^йенді / мына ↑/ мысырдың гермес трійсмеійст деген атақты →/ кезінде әлгі →// ^ұрұухани көсемдері болған ғой мысырдың ↓ /// ↑ соның сөзі бар / адам деген бұл / ажалды құдай дейд ↓ /// ↑ йағ^іни адам ↓ /// ↑ кішкентай құдай ↓ /// ↑ ^уоны құдай сөйтіп жаратқаннан ͡гейін / ^уол ↑ неғұрлым жасампаздық жаққа / бет бұрұу керек ↓ /// ↑ сондай дүнійемен айналысұу ͡герек ↓ /// ↑ ^уол керісінше // адамның ішіндегі құдайд'өлтіріп алған сыйақты ↓ /// ↑ керісінше →/ басқа бір →// қара жағы басымдырақ болд ͡деп ^уойлаймын // мысалы ↓ ///	↑ жалпы // ^йенді // мына →// мысырдың гермес трійсмегійст деген атақты →//кезінд' әлгі →// ^ұрұуханый гөсөмдөрі ͡//б̊олған ͡ғой мысырдың ↓/// ↑ сонұң сөзү ͡б̊ар →// адам дегем бұл // ажалды құдай дейді ↓/// ↑ йағ^іни адам /↑ кішкентай ͡ғұдай ↓ /// ↑ ^уонұ құдай сөйтүб̊ жаратқаннаң ͡гейін // ^уол →// неғұрлұм жасампаздығ жаққа // бет ͡пұрұу ͡герек // сондай дүнүйөмөн айналысұу ͡герек // ^уол ͡герісінше // адамның ішіндегі ͡ғұдайд'өлтүрүп алған // сыйақты ↓/// ↑ керісінше →// басқа ͡б̊ір →// қара жағы ͡б̊асымдырақ ͡полд деб̊ ^уойлаймын // мысалы ↓ ///	Жалпы енді мынау Мысырдың Гермес Трисмегист деген атақты, кезінде әлгі рухани көсемдері болған ғой Мысырдың. Соның сөзі бар "адам деген бұл - ажалды құдай" дейді. Яғни адам - кішкентай құдай. Оны құдай сөйтіп жаратқаннан кейін, ол неғұрлым жасампаздық жаққа бет бұру керек. Сондай дүниемен айналысу керек. Ол, керісінше, адамның ішіндегі құдайды өлтіріп алған сияқты. Керісінше, басқа бір қара жағы басымдырақ болды деп ойлаймын мысалы.
Ақберен Елгезек	↑ ^йенді мен ^уөзім салам бойынш' айтатын болсам →// жаңағындай/ соғыс технологійаларын дамытты →// ^уоны кемелдендірді →// зұлымдықтың ↑/ небір түрлерін ^уойлап тапты →// бірақ// сонымен қатар / жер бетіне көптеген ^уойшылдар түсті↓ /// ↑ адамзаттың керемет ұстаздары болды →// ақындар болды →// жазұушылар болды→// соларды тыңдаған жоқ→// адамзат ↑/ ұуақтысында→// тірі кезінде →// тіпт' өлүп қалғаннан кейін ͡де↓ ///	↑ ^йенді мен ^уөзүм салам бойұнш' айтатын болсам →// жаңағындай // соғұс технологұйаларын дамытты →//^уонұ ͡гемелдендірді →// зұлұмдұқтың ↑неб̊ір түрлөрүн ^уойлап тапты →// ↑бірақ// сонұмең ғатар / жер ͡б̊етіне ͡гөптөгөн ^уойшұлдар түстүү↓ /// ↑ адамзаттың ͡геремет ұстаздары ͡б̊олдұ →// ақындар ͡б̊олдұ →// жазұушұлар ͡б̊олдұ →// соларды тыңдаған жоқ // адамзат →// ^ұуақтысында →// тірі ͡гезінде →// ↑тіпт'өлүп қалғаннаң гейін ͡де ↓ ///	Енді мен өзім салам бойынш' айтатын болсам, жаңағындай соғыс технологияларын дамытты, оны кемелдендірді, зұлымдықтың небір түрлерін ойлап тапты, бірақ сонымен қатар жер бетіне көптеген ойшылдар түсті. Адамзаттың керемет ұстаздары болды, ақындар болды, жазушылар болды, соларды тыңдаған жоқ, адамзат уақтысында, тірі кезінде, тіпті өліп қалғаннан кейін де.
Ақберен Елгезек	↑ көп жағдайда әдебійетті бір // қызықты бір нәрсе деп ^уоқыйт ↑/// ↓ шындығында →// ^уоның / тәрбійелік мәні →// ^уоның артындағы →// астындағы жатқан көптеген рұухани пластарды көрмейт ↓ /// ↑ керек десеңіз →// құдайдан келген хабар деп қабылдамайды ^уоны ↓///	↑ көб̊ жағдайд' әдеб̊ійетті бір // қызықты ͡б̊ір нәрсе деб̊ ^уоқұйт ↑ /// ↓ шындығынд →// ^уонұң // тәрб̊ійеліг мәні →// ^уонұң артындағы // астындағы жатқаң гөптөгөн ^ұ рұуханый пыластарды ͡гөрмөйт ↑ /// ↓ керек десеңіз →// құдайдаң гелген хаб̊ар деп қаб̊ылдамайд' ^уонұ ↓ ///	Көп жағдайда әдебиетті бір қызықты бір нәрсе деп оқиды. Шындығында, оның тәрбиелік мәні, оның артындағы, астындағы жатқан көптеген рухани пластарды көрмейді. Керек десеңіз, құдайдан келген хабар деп қабылдамайды оны.
Ақберен Елгезек	↑ бұл көркем ^уойлау деген дүнійе / адамды →// тек қана мыйын сергітіп →// болмаса бір қыйалын ұштайтын дүнійе ^йемес ^уол ↑/// ↑ адамды ^йең бірінші жүрегін жұмсартатын дүнійе ғой ↑/// ↑ әдебійеттің негізгі мійссійасы да сол деп ^уойлайм →// адамның жүрегін жұмсартұу↓/// ↑бірақ/ ^уөкінішке ^уорай →// бізде/ әдебійетті ^уоқығаннан гөрі →//ыы:ыы: ↑/ кейінгі// ^уосы →// ^уөткен ғасыр мен қазыр біздің кешіп жатқан заманымызда →// керісінше бір / жеңіл дүнійеге кетіп бара жатқан сыйақтымыз↑/// ↑ әдебійет/ жалпы ^уөліп бара жатқан сыйақты бір// не қалыптасат→//пікір↑///	↑ бұл гөркөм ^уойлау деген дүнүйө // адамды →// тек ͡ғана мыйын сергітіп // болмаса ͡б̊ір ғыйалын ұштайтын дүнүй'емес ^уол ↑ /// ↑ адамд' ^йең бірінші жүрөгүн жұмсартатын дүнүйө ͡ғой ↑ /// ↑ әдеб̊ійеттің негізгі мыйссыйасы ͡да сол деб̊ ^уойлаймын →// адамның жүрөгүн жұмсартұу ↓ /// ↑ бірақ // ^уөк^үнүшк' орай →// бізде // әдеб̊ійетт'оқұғаннан гөрү →// кейіңгі // ^уосұ →// ^уөткөн ғасыр мең ғазір ͡б̊іздің ͡гешіб̊ жатқан заманымызда →// керісінше →// ͡б̊ір/ жеңіл дүнүйөгө кетіп ͡пара жатқан сыйақтымыз ↑ /// ↑ әдеб̊ійет / жалп' ^уөлүп бара жатқан сыйақты ͡б̊ір // не қалыптасады →// пікір ↑ ///	Бұл көркем ойлау деген дүние - адамды тек қана миын сергітіп, болмаса бір қиялын ұштайтын дүние емес ол. Адамды ең бірінші, жүрегін жұмсартатын дүние ғой. Әдебиеттің негізгі миссиясы да сол деп ойлаймын, адамның жүрегін жұмсарту. Бірақ өкінішке орай, бізде әдебиетті оқығаннан гөрі, кейінгі осы өткен ғасыр мен қазір біздің кешіп жатқан заманымызда, керісінше, бір жеңіл дүниеге кетіп бара жатқан сияқтымыз. Әдебиет жалпы өліп бара жатқан сияқты бір не қалыптасады, пікір.
Ақберен Елгезек	↑ ^йекінші/ адамзаттың қателігі // біз ↑/ жер бетіне түскен кезде →// біз ^уөмір бақый ^уосы планетадан ^йешқайда кетпейтіндей сезініп →// ^уөмір сүреміз↓/// ↑ біз →// керісінше →//жаратылыстың/ ары қарай жалғастырұу →// жаратылысты ↑^уодан сайын кемелдендірүу үшін түскен саналы/ тіршілік ійелері ^йекенімізді ұмытып кеттік↓ ///	↑ екінші // адамзаттың ͡ғателігі // біз →// жер ͡б̊етіне түскөң гезде →// біз ^уөмүр ͡б̊ақый ^уосұ планетадан ^йешқ̊айда ͡гетпейтіндей сезініп/өмүр сүрөмүз ↓ /// ↑ біз герісінше →// жаратылыстың // ары қарай жалғастырұу // жарат ^ылысты →// ^уодан сайың гемелдендірү' үшүн түскөн саналы // тіршіліг ійелер' ^йекенімізді ұмұтұп кеттік ↓ ///	Екінші адамзаттың қателігі - біз жер бетіне түскен кезде, біз өмір бақи осы планетадан ешқайда кетпейтіндей сезініп, өмір сүреміз. Біз, керісінше, жаратылысты ары қарай жалғастыру, жаратылысты одан сайын кемелдендіру үшін түскен саналы тіршілік иелері екенімізді ұмытып кеттік.
Ақберен Елгезек	↑ біз / табіиғатқа ↑// мейірімсіз қарайтын/ үлкен қателігіміз ͡бар ↓/// ↑ керісінше →// табіиғатты айалап →// мысалы →// ^уосы жер бетіндегі бүкіл тіршілік ійелеріне ↑ /// ↓ басқарұу ^йемес ↑/ біздікі керісінше →// бір тұтынұу сыйақты ↑ /// ↓ бәрін жалмап жеу →// табіиғатты құртұу →// ^уөзіміздің іиелігімізге пайдаланұу →// тек ͡ғана сондай ↑ /// ↓ бірақ біз ↑\ керісінше →// табійғатқа ^йештеңе беріп жатқан жоқпыз ↓ /// ↑ біз қанша саналы // тіршілік ійелері болғанмен // біз бір түйір құм жарата алмаймыз ͡ғой↓///	↑ біз // таб̊ыйғатқа →// мейірімсіз ғарайтын // үлкөң ͡ғателігіміз ͡б̊ар ↓ /// ↑ керісінше →// таб̊ыйғатт' айалап →// мысалы →// ^уосұ жер ͡б̊етіндегі ͡б̊үкүл тіршіліг ійелеріне ↓ /// ↑ басқарұ' емес →// біздікі ͡герісінше ͡б̊ір тұтұнұу сыйақты ↓ /// ↑ бәрін жалмаб̊ жеу →// таб̊ыйғатты құртұу →// ^уөзүмүздүң ійелігімізге пайдаланұу →// тек ͡ғана сондай ↑ /// ↓ бірақ ͡піз ↑// керісінше →// таб̊ыйғатқ' ештеңе беріб̊ жатқан жоқпұз ↓ /// ↑ біз ғанша саналы // тіршіліг ^іійелері ͡б̊олғаммен →// біз ͡б̊ір түйүр ͡ғұм жарат' алмаймыз ͡ғой ↓ ///	Біз табиғатқа мейірімсіз қарайтын үлкен қателігіміз бар. Керісінше, табиғатты аялап, мысалы, осы жер бетіндегі бүкіл тіршілік иелеріне. Басқа ру емес біздікі керісінше, бір тұтыну сияқты. Бәрін жалмап жеу, табиғатты құрту, өзіміздің иелігімізге пайдалану, тек қана сондай. Бірақ біз керісінше, табиғатқа ештеңе беріп жатқан жоқпыз. Біз қанша саналы тіршілік иелері болғанмен, біз бір түйір құм жарата алмаймыз ғой.
Ақберен Елгезек	↑ құрығанда →// құдайдың / саған сыйға тартқан дүнійесін айалап сақтауға болатын ^йед ↓ /// ↑ ^уоған қалай болғанд'да адамның мыйы жетеді →// бірақ істемейд ↓ /// ↑ абайдың // адамзаттың бәрін сүй →// бауырым ͡деп / деген сөзі бар ͡ғой ↓ /// ↑ ^уол жерде тек кәна адам нәсілін сүй деген сөз ^йемес →// адамій ↑зат деген сөз ↓ /// ↑ сен ^уосы планетаға↑/ мысалы →// дінде ͡де айтад/халійп қып жібергенміз↓ /// ↑ мысалы →// құдайдың ^уосы жерге сені түсіргенде →// сені басқар деп түсірген ↓ ///	↑ құрұғанда ͡ғұдайдың // саған сыйға тартқан дүнүйөсүн айалап̊ сақтауға ͡б̊олатын ^йеді ↓ /// ↑^уоғаң ͡ғалай болғанда ͡д' адамның мыйы жетеді →// бірағ істемейд ↓ /// ↑ аб̊айдың // адамзаттың бәрін сүй/бауұрұм деп деген сөзү ͡б̊ар ͡ғой →// ^уол жерде тек кән' адам нәсілін сүй деген сөз ^йемес →// адамый →// зат деген сөз // сен ^уосұ планетаға →// мысалы →// дінде ͡д' айтад // халыйп қыб̊ жіб̊ергемміз // мысалы // құдайдың ^уосұ жерге сені түсүргөнде →// сені ͡б̊асқар ͡деп түсүргөн ↓ ///	Құрығанда, Құдайдың саған сыйға тартқан дүниесін аялап саяқтауға болатын еді. Оған қалай болғанда да адамның миы жетеді, бірақ істемейді. Абайдың «адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп» деген сөзі бар ғой. Ол жерде тек қана адам нәсілін сүй деген сөз емес, адами зат деген сөз. Сен осы планетаға мысалы, дінде де айтады халиф қып жібергенміз. Мысалы, Құдайдың осы жерге сені түсіргенде, сені басқар деп түсірген.
Ақберен Елгезек	↑ ^йегер біз болмасақ →// бізді дел'финдер басқарар ^йед →// басқаратын ^йеді/мысалы /↑қасқырлар басқаратын ^йед/ құстар→// мысалы дегендей ↑ /// ↑ бірақ қалай болғанда да↑// берілүу ғой ↑ /// ↑ адамзаттың →// ^уосы планетаға ие болып тұрғаны →// бірақ адамзат деген ^уол тек қана адам ^йемес↑ /// ↑ ^уол ^уосы жер планетасында/ ^уөмір сүріп жатқан ↑барлық тіршілік ійелерін →/ ↑ійесінің атымен айтып тұр / адамзат деп↑/// ↑ йағни ^уол адамзатқа құс ͡та →// балық ͡та/ жан-жанұуар ͡да →// ^уөсімдікте ͡де кіреді ↓///	↑ ^йегер ͡б̊із ͡б̊олмасақ →// бізді дел' фійндер ͡б̊асқарар ^йеді →// басқаратын ^йеді →// мысалы /↑қасқырлар ͡б̊асқаратын ^йеді→// құстар →// мысалы дегендей ↑ /// ↑ бірақ қалай болғанда да↑// берілүу ғой ↑ /// ↑ адамзаттың →// ^уосұ планетағ'йе болұп тұрғаны →// бірағ адамзат деген ^уол тек ͡ған' адам ^йемес ↑ /// ↑ ^уол ^уосұ жер планетасында/ ^уөмүр сүрүб̊ жатқан ↑// барлық тіршіліг ійелерін →// ійесінің атымен айтып тұр // адамзат деп ↑ /// ↑ йағн'ол адамзатқа ͡ғұс ͡та →// балық ͡та →// жан-жанұуар ͡да →// ^уөсүмдүкте ͡де ͡гіреді ↓ ///	Егер біз болмасақ, бізді дельфиндер басқарар еді, басқаратын еді, қасқырлар басқаратын еді, құстар, мысалы дегендей. Бірақ қалай болғанда да берілу ғой. Адамзаттың осы планетаға ие болып тұрғаны, бірақ адамзат деген ол тек қана адам емес. Ол осы Жер планетасында өмір сүріп жатқан барлық тіршілік иелерін, иесінің атымен айтып тұр адамзат деп. Яғни ол адамзатқа құс та, балық та, жан-жануар да, өсімдік те де кіреді.
Ақберен Елгезек	↑ ал / адамзаттың бәрін сүй→// бауырым деп / деген / ^уол анау амазонкада ^уөсіп тұрған / бір түп/ ↑шөпті де сүйүу деген сөз →// анау тійбеттің басындағы/ ұшып жүрген қырандарды да сүйүу керек →// біздің мұхійттар мен теңіздердің астындағы балықтар мен →// басқа да тіршілік ійелерін сүйүу керек деген/ сондай бір үлкен гұуманистік ^уой айтылған →// абайдың аузымен ↓/// ↑ бірақ ^уөкінішке ^уорай →// біз ^уоны үнемі құлағымыздың сыртынан ^уөткізіп жібереміз →// себебі біз/ ^йең бірінші →// ақылымызды →// йа болмаса/ жүрегімізді ^йемес →// асқазанымызды тыңдайтын сыйақтымыз ↓ ///	↑ ал адамзаттың бәрін сүй →// бауұрұм деп деген/ ^уол анау амазоңкада ^уөсүп тұрған // бір түп →// шөптү де сүйүу деген сөз // анау тійб̊еттің басындағы // ұшұб̊ жүргөң ғырандарды да сүйүу ͡герек →// біздің мұхұйттар мен теңіздердің астындағы ͡б̊алықтар мен →// басқа да тіршіліг ійелерін сүйүу ͡герек деген →// сондай бір үлкөн гұуманыйстіг ^уой айтылған →// аб̊айдың аузұмөн ↓ /// ↑ бірағ ^уөкүнүшк'орай →// біз ^уон' үнөмү құлағымыздың сыртынан ^уөткүзүб̊ жіб̊ереміз →// себ̊еб̊і ͡б̊із/ ^йең бірінші →// ақылымызды →// йа болмаса // жүрөгүмізд'емес →// асқазанымызды тыңдайтын сыйақтымыз ↓ ///	Ал "адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп" деген ол анау Амазонкада өсіп тұрған бір түп шөпті де сүю деген сөз, анау Тибеттің басындағы ұшып жүрген қырандарды да сүю керек, біздің мұхиттар мен теңіздердің астындағы балықтар мен басқа да тіршілік иелерін сүю керек деген, сондай бір үлкен гуманистік ой айтылған Абайдың аузымен. Бірақ өкінішке орай, біз оны үнемі құлағымыздың сыртынан өткізіп жібереміз, себебі біз ең бірінші ақылымызды, я болмаса жүрегімізді емес, асқазанымызды тыңдайтын сияқтымыз.
Ақберен Елгезек	↑ жалпы бір қызық дүнійе бар →// жүректің ішінде қырық милійон нейроны бар/бөлек мый табылды ↓ /// ↑ оны ^йестіген шығарсыздар ^йенді →// көзіқарақты адамдар білед ↓ /// ↑ тұура сол сыйақты/ ↑асқазан ішінде де мый табылған ↓ /// ↑бәленбай милійон нейроны бар ↓ /// ↑ йеенді/ бастағы мый бір бөлек ↓ /// ↑ негізі үшеуі синхронно жұмыс істеу керек →// үйлесімді жұмыс істеу керек ↓ /// ↑ біз керісінше →// сол мына жақтағы мый мен асқазандағы мыйды көп тыңдайтын сыйақтымыз ↓ ///	↑ жалпы ͡б̊ір ғызығ ͡дүнүйө ͡б̊ар →// жүрөктүң ішінде қырығ мійлійон нейронұ ͡б̊ар/бөлөг мый таб̊ылды ↓ /// ↑ ^уон' естіген шығарсыздар ^йенді →// көзүқарақт' адамдар білед ↓ /// ↑ тұура сол сыйақты/ ↑ асқазан ішінде ͡де мый таб̊ылған ↓ /// ↑ бәлембай мійлійон нейронұ ͡б̊ар ↓ /// ↑ йенді →// бастағы мый ͡б̊ір ͡б̊өлөк ↓ /// ↑ негіз' үшөуү сұйнқронно жұмұс істеу ͡герек →// үйлөсүмді жұмұс істеу ͡герек ↓ /// ↑ біз ͡герісінше сол →// мына жақтағы мый мен асқазандағы мыйды ͡гөп тыңдайтын сыйақтымыз ↓ ///	Жалпы бір қызық дүние бар, жүректің ішінде 40 миллион нейроны бар бөлек ми табылды. Оны естіген шығарсыздар енді, көзіқарақты адамдар біледі. Тура сол сияқты асқазан ішінде де ми табылған. Бәленбай миллион нейроны бар. Енді бастағы ми бір бөлек. Негізі үшеуі синхронно жұмыс істеу керек, үйлесімді жұмыс істеу керек. Біз керісінше, сол мына жақтағы ми мен асқазандағы миды көп тыңдайтын сияқтымыз.
Ақберен Елгезек	↑ негізі // әлгі ғазали айтады / жүрек патша болса →// ақыл үуәзір болса / дейді ↓ /// ↑ патша мына жерде боп / ^йекеуін былайш' айтқанда / ^іреттеп ^уотырса →// бәлкім біз // құдай бізд'алғашқы жаратқан кейпімізге түсер ͡ме ^йедік ↓ /// ↑ жасампаздық / сондай →// гұуманистік жолға түсер ͡ме ^йедік деп ^уойлаймын ↓ ///	↑ негізі // әлгі ғазалый айтады // жүрөк патш̆а ͡б̊олса →// ақыл ^үуәзір ͡б̊олса // дейді ↓ /// ↑ патш̆а мына жерде ͡б̊оп // ^йекеуүм былайш' айтқанда // ^іреттеб̊ ^уотұрса →// бәлкім біз // құдай бізд' алғашқ̊ы жаратқаң ͡гейпімізге түсөр ͡м' едік ↓ /// ↑ жасампаздық // сондай →// гұуманыйстіг жолға түсөр м' едік деб̊ ^уойлаймын ↓ ///	Негізі әлгі Ғазали айтады "жүрек патша болса, ақыл уәзір болса" дейді. Патша мына жерде болып екеуін былайша айтқанда реттеп отырса, бәлкім біз Құдай бізді алғашқы жаратқан кейпімізге түсер ме едік. Жасампаздық сондай гуманистік жолға түсер ме едік деп ойлаймын.
Ақберен Елгезек	↑ ұлт қателігі ↓/// ↑ тоғызыншы ғасырд'отырып →// ^уөткен ыы:ы ы: →// ұуақытқа барып баға берүудің ^уөзі бір / байансыз дүнійе↑// және ^уол / көп жағдайда ↑// қауыпті де↓/// ↑ ^уөйткені / сен қоғамның →// былайш тоғызыншы ғасырд' айтқанда →// сынына ұшырауың мүмкүн ↓ /// ↑ себебі / бабаларды сынау деген дүнүйе қалай ^уол ^уосы / деген сыйақты ↓/// ↑ дегенмен →// айтып көрейік ↓/// ↑ мен // ^уойлайм →// қалай болғанда ͡ да →// қазақ тәуелсіздігін сақтап қалұу керек ^йед →// біз ^уорысқа кірмеуіміз ͡ герек ^йед ↓ /// ↑ қалай болғанда тоғызыншы ғасырд ͡ да/ ^уорыстың тырнағынан құтұлуұмыз керек ^йед ↓/// ↑ білмеймін / нестеу керек ^йед/ ^уол гезде ↓ ///	↑ ұлт қателігі ↓ /// ↑ ^уон тоғызыншы ғасырда ^уот ^ұ рұп →// ^уөткөн ыы:ыы : →// ^ұуақытқа ͡б̊арып паға ͡б̊ер ^ү удүң ^уөзү ͡ б̊ір / байансыз дүнүйө↑/ жән'ол // көб̊ жағдайда // ↑ қауүптү ͡ де ↓ /// ↑ ^уөйткөнү / сең ғоғамның →// былайш'айтқанда →// сынын'ұш ^ұ рауұң мүмкүн ↓ /// ↑ себ̊еб̊і / баб̊аларды сынау деген дүнүйө қалай ^уол ^уосұ / деген сыйақты ↓ /// ↑ дегеммен // айтып көрөйүк ↓/// ↑ мен // ^уойлаймын →// қалай болғанда ͡ да →// қазақ тәуөлсүздүгін сақтап қалұу ͡герег ^йеді↓/ біз ^уорұсқа ͡гірмеуүмүз ͡ герег ^йеді ↓ /// ↑ қалай болғанда ͡ да/ ^уорұстұң тырнағынаң ғұтұлұуұмұз герег ^йед ↓ /// ↑ білмеймін / н' істеу керег ^йед / ^уол ͡ гезде ↓ ///	Ұлт қателігі. ХХІ ғасырда отырып, өткен уақытқа барып баға берудің өзі бір баянсыз дүние және ол көп жағдайда қауіпті де. Өйткені сен қоғамның, былайша айтқанда, сынына ұшырауың мүмкін. Себебі бабаларды сынау деген дүние қалай ол осы деген сияқты. Дегенмен, айтып көрейік. Мен ойлаймын, қалай болғанда да, қазақ тәуелсіздігін сақтап қалу керек еді, біз орысқа кірмеуіміз керек еді. Қалай болғанда да орыстың тырнағынан құтылуымыз керек еді. Білмеймін не істеу керек еді ол кезде.
Ақберен Елгезек	↑ ^уол жағын мен қазыр айт'алмаймын →// бірақ ͡біз кенесарыны қолдамадық →// кенесарының / тәуелсіздік жолындағы қасійетті соғысты қолдамадық ↓/// ↑ неге ͡десең →// ^уол біздің/ тағы да ауызбіршілігіміздің жоқтығынан →// ^уол бірінші ͡ғателік ↓ /// ↑ бізд'ауызбіршілік жоқ ↓ /// ↑ ^йекінші ͡ғателік/ ^уос'ауызбіршіліктің ар жағында тұратын/ ^уол біздің // трайб̊ализм ↑ ///	↑ ^уол жағын мең ͡ғазір айт' алмаймын →// бірақ ͡піз // кенесарыны қолдамадық / кенесарының // тәуөлсүздүг жолұндағы қасыйетті соғұстұ қолдамадық ↓ /// ↑ неге десең // ^уол біздің // тағы д' ауұзб̊үршүлігіміздің жоқтұғұнан ↓ /// ↑ ^уол бірінші ͡ғателік // бізд' ауұзб̊үршүлік жоқ ↓ /// ↑ ^йекінші ͡ғателік // ^уос' ауұзб̊үршүліктің ар жағында тұратын // ^уол біздің // трайб̊алыйзм ↑ ///	Ол жағын мен қазір айта алмаймын, бірақ біз Кенесарыны қолдамадық, Кенесарының тәуелсіздік жолындағы қасиетті соғысты қолдамадық. Неге десең, ол біздің тағы да ауызбіршілігіміздің жоқтығынан, ол - бірінші қателік. Бізде ауызбіршілік жоқ. Екінші қателік - осы ауызбіршіліктің ар жағында тұратын ол біздің трайбализм.
Ақберен Елгезек	↑ біз ^ұрұуға →// жүзге →// қырық құрақ // жаңағы // ^йелге айналып кеттік ↓ /// ↑ ^уо : баста // мысал үшін →// әз жәнібектің кезінде →// алтын ^уорданың кезінде // ↑ үш жүз деген бұл әскерій/ терійторйалық бөлініс болатын ↓ /// ↑ біз ^уоны алдық та →// ыы:ы →// гендік / тұуысқандыққа айналдырып жібердік ↓ /// ↑ ^уолай ^йемес ^уол ↓ /// ↑ шындығында →// қазыр/ ^уосы қазақтың бүкіл // ^ұрұуларынан ↑ // проба алып →// генетикалық зерттеулер жүргізіп жүрген жігіттер бар ↓ /// ↑ солар айтад →// біз ұлт ^іретінде →// генетійкалық тұрғыда / ұлт ^іретінде →// қалыптасып қойған ^йелміз / халықпыз ↓ ///	↑ біз ^ұрұуға →// жүзгө →// қырық құрақ // жаңағы // ^йелг' айналып кеттік ↓/// ↑ ^уо : баста // мысал үшүн →// әж жәніб̊ектің ͡гезінде →// алтын ^уорданың ͡гезінде ↑// үш шүз дегем бұл әскерій / террійторұйалық ͡пөлүнүс ͡полатын ↓/// ↑ біз ^уон'алдық та →// гендік / тұуұсқандыққ'айналдырып жіб̊ердік↓/// ↑ ^уолай ^йемес ^уол ↓ /// ↑ шындығында ͡ғазір/ ^уосұ қазақтың бүкүл // ^ұрұуларынан →// проб̊' алып / генетійкалық зерттеулөр жүргүзүб̊ жүргөн жігіттер ͡б̊ар ↓/// ↑ солар айтад ↑/ біз ұлт іретінде →// генетійкалық тұрғұда // ұлт ^іретінде қалыптасып қойған ^йелміз // халықпыз ↓ ///	Біз руға, жүзге, қырық құрақ жаңағы елге айналып кеттік. О баста мысал үшін, әз Жәнібектің кезінде, Алтын орданың кезінде үш жүз деген бұл әскери территориялық бөлініс болатын. Біз оны алдық та, гендік туысқандыққа айналдырып жібердік. Олай емес ол. Шындығында, қазір осы қазақтың бүкіл руларынан проба алып, генетикалық зерттеулер жүргізіп жүрген жігіттер бар. Солар айтады, біз ұлт ретінде, генетикалық тұрғыда ұлт ретінде қалыптасып қойған елміз, халықпыз.
Ақберен Елгезек	↑ ^уолар жаңағы / қатар-қатарымен битіп келе жатқан солдаттарға тұтқыйылдан шабұуыл жасап/ жан-жақтан сондай соғыс →// тәсілдерін меңгерген ^йелміз ғой↓/// ↑ бізге →// бізді ^уорыс ↑ қалай болғанда да жаулай алмайтын ^йед↓/// ↑ ^уоны ^уөздері көздері жетті ↓ /// ↑ сосын бұлар ністейді →// әбден зерттейді ғой / тыңшылар жібереді/ сонда біздің ^йең ұрымтал тұсымызды білген →// ^уол ^ұрұушылдық →// жүзге бөлінетін дүнійе ↓ /// ↑ тұура соны / қалай ^уоны ^йенді // технологйасын / жасау керек →//^уоны қалай // жүзеге асыру керек деген кезде →// бұлар / болыс сайлау системасын кіргізед ↓ ///	↑ ^уолар жаңағы // қатар-ғатарымем бійтіп келе жатқан солдаттарға тұтқұйұлдан шаб̊ұуұл жасап // жан-жақтан сондай соғұс →// тәсілдерін меңгерген ^йелміз ғой →// бізге →// бізде ^уорұс →// қалай болғанда да жаулай алмайтын ^йед ↓/// ↑ ^уоны ^уөздөрү көздөрү жетті ↓ /// ↑ сосұм бұлар н' істейді ↑/ әб̊ден зерттейді ғой / тыңшылар жіб̊ереді // сонда ͡б̊іздің ^йең ұрұмтал тұсұмұзды ͡б̊ілген // ^уол ^ұ рұушұлдұқ →// жүзгө ͡б̊өлүнөтін дүнүйө ↓ /// ↑ тұура сонұ // қалай ^уоны ^йенді // технологұйасын // жасау ͡герек // ^уонұ қалай // жүзөг' асырұу керек дегең гезде // бұлар →// болұс сайлау сійстемасың гіргізед ↓ ///	Олар жаңағы қатар-қатарымен битіп келе жатқан солдаттарға тұтқиылдан шабуыл жасап, жан-жақтан сондай соғыс тәсілдерін меңгерген елміз ғой. Бізге, бізді орыс қалай болғанда да жаулай алмайтын еді. Оны өздері көздері жетті. Сосын бұлар не істейді, әбден зерттейді ғой, тыңшылар жібереді. Сонда біздің ең ұрымтал тұсымызды білген, ол - рушылдық, жүзге бөлінетін дүние. Тура соны, қалай оны енді технологиясын жасау керек, оны қалай жүзеге асыру керек деген кезде, бұлар болыс сайлау системасын кіргізеді.
Ақберен Елгезек	↑йағ^іни →// міне ↑ демократійа сендерге ↑// хандарың кетті →// ійа →// бас-басына сұлтансыңдар →// ^йенді // іштеріңнен ^йең ^ылайықты деген →// ^йең ақылды деген →// ^йең әділетті деген адамдарыңды сайлап алыңдар дейд ↓ /// ↑ мәселенің бәрі ^уосы жерде басталад ↓ /// ↑ анау пәленшенің ^ұрұуы →// мынау түгеншенің атасы ↑// айақтан тартұу ↓ /// ↑^уоған // аз // тас салұу жаңағы/ сайлауда дегендей ↑// қырылысұу →// содан басталды міне ↓ /// ↑ әлі күнге дейін содан зардап шегіп келе жатырмыз ↓ ///	↑ йағ^іни →// міне ↑// демократыйа сендерге →// хандарың ͡гетті →// йа →// бас-͡пас ^ы на сұлтансыңдар →// ^йенді // іштеріңнен ^йең ^ылайықты деген →// ^йең ақылды деген →// ^йең әд ^ілетті деген адамдарыңды сайлаб̊ ͡алыңдар дейді ↓ /// ↑ мәселенің бәр' ^уосұ жерде ͡б̊асталады ↓ /// ↑ анау пәленшенің ^ұрұуұ →// мынау түгөншөнің атасы →// айақтан тартұу↓ /// ↑ ^уоған // аз // тас салұу жаңағы / сайлауда дегендей →// қыр ^ы лысұу / содам басталды міне ↓ /// ↑ әлі ͡гүңгө дейін содан зардап̊ шегіп келе жатырмыз ↓ ///	Яғни, міне демократия сендерге, хандарың кетті, ия, бас-басына сұлтансыңдар, енді іштеріңнен ең лайықты деген, ең ақылды деген, ең әділетті деген адамдарыңды сайлап алыңдар дейді. Мәселенің бәрі осы жерде басталады. Анау пәленшенің руы, мынау түгеншенің атасы, аяқтан тарту. Оған аз тас салу жаңағы сайлауда дегендей, қырылысу, содан басталды міне. Әлі күнге дейін содан зардап шегіп келе жатырмыз.
Ақберен Елгезек	↑ міне қазыр // айтады →// мысалы / неге көсем жоқ байағы / ^йеріп кететін ↓ /// ↑ біреу ͡гөсөм боп шық̊са →// ^уол біреудің ^ұрұуы ͡боп шығад →// біреудің жүзі ͡боп шығад →// қалған ^йекі жүз міндетті түрде ^йермейд ↓ /// ↑ бізден шық̊сын →// біздің бала болсын деген сійақты / ^уосы ͡біздің →// үлкен қателігіміз ↑///	↑ міне қазыр // айтады →// мысалы →// неге ͡гөсөм жоқ ͡пайағы // ^йеріп кететін ↓ /// ↑ біреу ͡гөсөм боп̊ шық̊са →// ^уол біреудүң ^ұрұуұ ͡б̊оп̊ шығады →// біреудүң жүзү ͡б̊оп̊ шығад →// қалған ^йекі жүз міндетті түрде ^йермейді ↓ /// ↑ бізден шық̊сын →// біздің бала ͡б̊олсұн деген сыйақты ↓ /// ↑ ^уосұ ͡б̊іздің →// үлкөң ғателігіміз↑///	Міне қазір айтады, мысалы, неге көсем жоқ баяғы еріп кететін. Біреу көсем боп шықса, ол біреудің руы боп шығады, біреудің жүзі боп шығады, қалған екі жүз міндетті түрде ермейді. Бізден шықсын, біздің бала болсын деген сияқты. Осы біздің үлкен қателігіміз.
Ақберен Елгезек	↑ мен шынын айтқанда →// ауылдан ↑// қандай рұудың баласы ^йекенімді ͡де білмей келгенбіз↓ /// ↑ шынын айтқанда →// казгу-де ^уоқып жүрген кезде ͡де сол →// әсіре бір неткен ͡жоқ ↓/// ↑ Бұл ^уосұ соңғы ^уон жыл ͡ма →// ^уон бес жылда ͡ма →// жыйырма жыл дейік̊ші →// қатт'өршіп кетті ͡ғой ↓ /// ↑ себебі мына / бійлікке таласұу →// ақ̊шаға таласұу // бизнес жасау деген дүнійенің бәрі // ^уосы ^ұрұушылдық принципімен кеткеннен кейін // бұл барлық салаға кіріп кетті ↓ ///	↑ мен шынын айтқанд'ауұлдан →// қандай ^ұ рұудұң балас'^йекенімді де ͡б̊ілмей гелгембіз →// шынын айтқанда →// казгұу-де ^уоқұп жүргөң гезде де сол →// әс ^і ре ͡б̊ір неткен жоқ ↓ /// ↑ бұл ^уосұ соңғы ^уон жыл ма→// ^уом беш шылда ма →// жыйырма жыл дейік̊ші → // қатт'өршүп кетті ғой ↓ /// ↑ себ̊еб̊і мына/ бійлікке таласұу // ақ̊шаға таласұу // бійзнеш шасау деген дүнүйөнүң бәрі →// ^уосұ ^ұрұушұлдұқ прійнсійпімең геткеннең гейін // бұл барлық̊ салаға ͡гіріп кетті ↓ ///	Мен шынын айтқанда, ауылдан қандай рудың баласы екенімді де білмей келгенбіз. Шынын айтқанда, КазГУ-де оқып жүрген кезде де сол, әсіре бір неткен жоқ. Бұл осы соңғы он жыл ма, он бес жылда ма, жиырма жыл дейікші, қатты өршіп кетті ғой. Себебі мына билікке таласу, ақшаға таласу, бизнес жасау деген дүниенің бәрі осы рушылдық принципімен кеткеннен кейін бұл барлық салаға кіріп кетті.
Ақберен Елгезек	↑ әдебиеттегі ^ұрұушылдық ↓ /// ↑ алғаш әдебійетке келген ͡гезде →// бізді шеттететін кәдімгідей →// мен ^уоны білем ↑ /// ↑ пәленш'аға →// түгенше менің бауұрым →// мынау бірінші ^уорын алсын →// ананың ^уөлеңі тезірек жариалансын →// мынау сүйтс̆ін →// бүйтс̆ін деген ↓ /// ↑ ^уондай дүнійені мен ^уөзім көрдім / әдебійетте болмауға тійіс жерде →// былайш'айтқанда ↓ /// ↑ әдебійетте ^йенді ↑ қандай ^ұрұушылдық болұуы мүмкүн жалпы ^йенді →// күлкілі нәрсе^ұғой //↑ бірақ ^уөкінішке ^уорай →// бар ↑ ///	↑ әдеб̊ійеттегі ^ұрұушұлдұқ ↓ /// ↑ алғаш әдеб̊ійетке ͡гелгең ͡гезде →// бізді шеттететің гәдімгідей →// мен ^уонұ ͡б̊ілем ↓ /// ↑ пәленш' аға →// түгөншө менің бауұрұм →// мынау ͡б̊ірінш'орұн алсын →// ананың ^уөлөңү тезірег жәр' ыйалансын // мынау сүйтč̆ін // бүйтč̆ін деген→// ^уондай дүнүйөнү мен ^уөзүм ͡гөрдүм / әдеб̊ійетте ͡б̊олмауға тійіш шерде →// былайш'айтқанда ↓/// ↑ әдеб̊ійетте ^йенді →// қандай ^ұрұушұлдұқ ͡полұуұ мүмкүн жалп'енді / күлкүлү нәрсе ғой →// бірағ ^уөк ^ү нүшке ^уорай →// бар ↓ ///	Әдебиеттегі рушылдық. Алғаш әдебиетке келген кезде, бізді шеттететін кәдімгідей, мен оны білемін. Пәленше аға, түгенше менің бауырым, мынау бірінші орын алсын, ананың өлеңі тезірек жариялансын, мынау сүйтсін, бүйтсін деген. Ондай дүниені мен өзім көрдім әдебиетте болмауға тиіс жерде, былайша айтқанда. Әдебиетте енді қандай рушылдық болуы мүмкін жалпы енді, күлкілі нәрсе ғой, бірақ өкінішке орай, бар.
Ақберен Елгезек	↑ жетпіс пайыз пайыз бізде / генетикамыз бірдей ↓/// ↑ ^уол деген күлкілі нәрсе ғой ↓ /// ↑ мысалы / мен ↑ кіші жүздің қазағымын / менің қаным бөлек ↑/ болмаса мен ұлы жүздің қазағымын / мен бөлек/↑ ^уорта жүздің қазағы бөлек деген ↓/// ↑ ^уосұ бір дүнійені бізге әә: әә: →// ↑орыстар сіңірді деп ^уойлайм ↓ /// ↑ себебі //кенесарыны құлатқаннан кейін →// кенесарының басын алғаннан кейін→// бізге/ діній миссионерлерді жіберіп көрді→// татарларды/ ^уол қазақты құрта алмады/ мысалы ↑ /// ↑ соғысып көрді →// соғыспен бізді ала алмайд ↓/// ↑ себебі бұл дала кең↑// біз анау шыңғысхан заманынан партійзандық соғыс жүргізу тәсілін әбден үйренгенбіз →// бытырап далада жоғалып кетеміз↓///	↑ жетпіс пайыз пайыз ͡б̊ізде // генетійкамыз ͡б̊ірдей ↓ /// ↑ ^уол дегең ͡гүлкүлү нәрсе ғой ↓ /// ↑ мысалы →// мен →// кіші жүздүң ͡ғазағымын →// менің ͡ғаным бөлөк →// болмаса мен ұлұ жүздүң ͡ғазағымын →// мем бөлөк →// ^уорта жүздүң ͡ғазағы ͡б̊өлөк деген ↓ /// ↑ ^уосұ ͡б̊ір дүнүйөнү ͡б̊ізг' →// ^уорұстар сіңірді деб̊ ^уойлайм ↓ /// ↑ себ̊еб̊і // кенесарыны құлатқаннаң гейін →// кенесарының басын алғаннаң гейін →// бізге // діній мұйссұйонерлерді жіб̊еріп көрдү →// татарларды →// ^уол ғазақты құрт' алмады →// мысалы ↑ /// ↑ соғұсұп көрдү →// соғұспем бізд' ала алмайд // себ̊еб̊і ͡б̊ұл дала ͡гең →// біз анау шыңғысхан заманынам партыйзандық̊ соғұш шүргүзүу тәс ^і лін әб̊ден үйрөңгөмбіз →// быт ^ы рап далада жоғалып кетеміз ↓ ///	70 пайыз бізде генетикамыз бірдей. Ол деген күлкілі нәрсе ғой. Мысалы, мен кіші жүздің қазағымын, менің қаным бөлек, ұлы жүздің қазағымын, мен бөлек, орта жүздің қазағы бөлек деген. Осы бір дүниені бізге орыстар сіңірді деп ойлаймын. Себебі Кенесарыны құлатқаннан кейін, Кенесарының басын алғаннан кейін, бізге діни миссионерлерді жіберіп көрді, татарларды. Ол қазақты құрта алмады, мысалы. Соғысып көрді, соғыспен бізді ала алмайды. Себебі бұл дала кең, біз анау Шыңғысхан заманынан партизандық соғыс жүргізу тәсілін әбден үйренгенбіз, бытырап далада жоғалып кетеміз.
Ақберен Елгезек	↑ трайбализм ↓ /// ↑ жаз^ұушылар ^уодағы ↓ /// ↑ ол ^ырас →// мысалға'оны жасырып →// құпйа ғып жүретін қазыр ^йешқандай қажеті жоқ ↓ /// ↑ ^уөкінішке ^уорай →// біз мысалы →// үлкен бір шаралар ^уөткізген кезде →// міндетті түрде үш жүздің ақ̊сақалдарына сөз береміз ↓ /// ↑ ^уолай болмаса қырғын болад ↓ /// ↑ ^уол міндетті түрде ↓ /// ↑ бұрыннан келе жатқан нәрсе ^уол ↓ /// ↑ біз ^уойлап тапқан жоқпыз →// біз ^йенгізіп жатқан жоқпыз↓ /// ↑ ^уол бізге дейін болған // біз ^уоны бұз'алмай ^уотырмыз / ^уөкінішке ^уорай ↓ ///	↑ трайб̊алыйзм ↓ /// ↑ жаз ^ұушұлар ^уодағы ↓/// ↑ ^уол ^ырас →// мысалғ'онұ жас ^ырып →// пір / құпұйа ғыб̊ жүрөтүң ғазір ^йешқ̊андай ғажеті жоқ ↓ /// ↑ ^уөк ^үнүшк' ^уорай // біз мысалы // үлкөм бір шаралар ^уөткүзгөң гезде // міндетті түрд' үш жүздүң ақ̊сақалдарына сөз ͡б̊ереміз ↓ /// ↑ ^уолай болмаса ͡ғырғым болады↓/// ↑^уол міндетті түрдө ↓ /// ↑ бұрұннаң геле жатқан нәрс' ^уол // біз ^уойлап тапқан жоқпұз →// біз ^йеңгізіб̊ жатқан жоқпұз ↓ /// ↑ ^уол бізге дейім болған →// біз ^уонұ ͡б̊ұз' алмай ^уотұрмұз/ ^уөкүнүшке ^уорай ↓ ///	Трайбализм. Жазушылар одағы. Ол рас, мысалға оны жасырып, құпия ғып жүретін қазір ешқандай қажеті жоқ. Өкінішке орай, біз мысалы, үлкен бір шаралар өткізген кезде, міндетті түрде үш жүздің ақсақалдарына сөз береміз. Олай болмаса қырғын болады. Ол міндетті түрде бұрыннан келе жатқан нәрсе ол. Біз ойлап тапқан жоқпыз, біз енгізіп жатқан жоқпыз. Ол бізге дейін болған, біз оны бұза алмай отырмыз, өкінішке орай.
Ақберен Елгезек	↑ мысалы / жаңағындай тұура бір шара болад →// кіші жүздің бір шалы сөйлемесе →// кіші жүздің балалары қыйсайып қалад →// шығып кетүуі мүмкүн шарадан ↓ /// ↑ соның бәрін жіті бақылап ^уотырад →// нешін керек ^йекенін мен түсінбеймін мұнұ ↓ ///	↑ мысалы →// жаңағындай тұура ͡б̊ір шара ͡б̊олад →// кіші жүздүң бір шалы сөйлөмөсе →// кіші жүздүң балалары қыйсайып қалад →// шығып кетүуү мүмкүн шарадан ↓ /// ↑ сонұң бәрін жіті ͡б̊ақылаб̊ ^уот ^ұ рад →// н' үшүн керег ^йекенін мен түсүмбөймін мұнұ ↓ ///	Мысалы, жаңағындай тура бір шара болады, кіші жүздің бір шалы сөйлемесе, кіші жүздің балалары қисайып қалады, шығып кетуі мүмкін шарадан. Соның бәрін жіті бақылап отырады, не үшін керек екенін мен түсінбеймін мұны.
Ақберен Елгезек	↑ мысалы →// атақ бергенде →// ↑біз бермейміз↓/// ↑ бірақ / ^уойбай / анау ұсұнылмай қапты / мынау ұсынылу керек →// кіші атаның балалары ^іренжіп қалмасын ↓/// ↑ ^уойбай/ анау ұсынылмай қалды →// үлкен атаның баласы ^іренжіп қалмасын →// ^уорталар ^іренжіп қалмасын деген сиақты әңгімелер жүред ↑/// ↑ ^уол ^йенді →// ^уөкінішке ^уорай →// ^уосындай бір дүнійе бар бізде ↑ /// ↑ мен ^йенді мемлекеттік қызметте жұмыс істедім →// сонда да көрдім мен ↓ ///	↑ мысалы →// атақ бергенде →// біз ͡б̊ермейміз ↓ /// ↑ бірақ// ↑^уойб̊ай →// ана' ұс ^ұнұлмай қапты →// мына' ұс ^ұнұлұу керек // кіш' атаның балалары ^іренжіп қалмасын ↓ /// ↑ ^уойб̊ай // ана' ұс ^ұнұлмай қалды →// үлкөн атаның баласы ^іренжіп қалмасын →// ^уорталар ^і ренжіп қалмасын деген сыйақт' әңгімелер жүрөд ↑ /// ↓ /// ↑ ^уол ^йенді →// ^уөк ^үнүшке ^уорай ^уосұндай бір дүнүйө ͡б̊ар ͡б̊ізде ↓ /// ↑ мен ^йенді мемлекеттік қызметте жұмұс істедім →// сонда да ͡гөрдүм мен ↓ ///	Мысалы, атақ бергенде, біз бермейміз. Бірақ ойбай, анау ұсынылмай қапты, мынау ұсынылу керек, кіші атаның балалары ренжіп қалмасын. Ойбай анау ұсынылмай қалды, үлкен атаның баласы ренжіп қалмасын, орталар ренжіп қалмасын деген сияқты әңгімелер жүреді. Ол енді, өкінішке орай, осындай бір дүние бар бізде. Мен енді мемлекеттік қызметте жұмыс істедім, сонда да көрдім мен.
Ақберен Елгезек	↑ мысалы →// біліктілігің →// ақылың дейміз ба →// білімің / барлығы жетіп тұрад →// сен мына / қызметке барұуың керек →// сені тағайындау керек →// соны біліп жүресің ↓ /// ↑ тағайындалатыныңды біліп жүресің →// бірақ сап ^йетіп біреу келе қалад ↓/// ↑ ^уол сенің бастығың болады / сосын сен ^уонымен қырыласың да жұмыстан кетесің ↓ /// ↑ себебі →// ^уол/ ^уол жұмыс білмейді →// тәжрійбесі жоқ →// бірақ жаңағы бір бастықтардың →// былайш' айтқанда / тұуысқаны/ тырнақ̊шаның ішінде // ^ұрұуласы // жүздесі сыйақты ↓ ///	↑ мысалы →// біліктілігің →// ақ ^ылың дейміз ͡б̊а →// білімің/ барлығы жетіп тұрады →// сен мына / қызметке ͡б̊арұуұң ͡герек →// сені тағайындау ͡герек →// сонұ ͡б̊іліб̊ жүрөсүң↓ /// ↑ тағайындалатыныңды ͡б̊іліб̊ жүрөсүң →// бірақ̊ саб̊ ^йетіп піреу ͡геле қалады ↓/// ↑ ^уол сенің бастығың болады ↓ /// ↑ сосұн сен ^уонұмең ғыр ^ыласың да жұмұстаң гетесің ↓ /// ↑ себ̊еб̊і →// ^уол // ^уол жұмұс ͡пілмейді / тәж ^ірійб̊есі жоқ →// бірағ жаңағы ͡б̊ір ͡б̊ашшылардың былайш' айтқанда // тұуұсқаны // тырнақ̊шаның ішінде // ^ұрұуласы →// жүздөсү сыйақты ↓ ///	Мысалы, біліктілігің, ақылың дейміз ба, білімің барлығы жетіп тұрады, сен мына қызметке баруың керек, сені тағайындау керек, соны біліп жүресің. Тағайындалатыныңды біліп жүресің, бірақ сап етіп біреу келе қалады, ол сенің бастығың болады. Сосын сен онымен қырыласың да жұмыстан кетесің. Себебі, ол жұмыс білмейді, тәжірибесі жоқ, бірақ жаңағы бір бастықтардың, былайша айтқанда, туысқаны, тарнақшаның ішінде руласы, жүздесі сияқты.
Ақберен Елгезек	↑ мынау ^уөскенше →// біздің бала ^уөссін деген→// сондай бір дүнійе ↓ /// ↑ біздің / басқа ^йелдер сиақты дамымай жатқанымыздың ^йең бірінш'аурұуы ^уосы деп ^уойлаймын →// корупцыйадан кейін ↓ /// ↑ тіпті корупцыйаның алдында / жемқорлықтың алдында ^уосы / біздің неміз тұр →// трайбалізім тұр ↓ /// ↑ трайбалізім жүрген жерде/ міндетті түрде корупцыйа болады ↓ ///	↑ мына ^уөскөнше →// біздің бала ^уөссүн деген/ сондай бір дүнүйө ↓ /// ↑ біздің →// басқа ^йелдер сыйақты дамымай жатқанымыздың ^йең бірінш' аурұуұ ^уосұ деб̊ ^уойлаймын →// коррұупсыйадаң гейін ↓ /// ↑ тіпті ͡горрұупсыйаның алдында →// жемқорлұқтұң алдынд' ^уосұ / біздің неміз тұр →// трайб̊алійзім тұр ↓ /// ↑ трайб̊алійзім жүргөн жерде // міндетті түрдө коррұупсыйа ͡б̊олады ↓ ///	Мынау өскенше, біздің бала өссін деген, сондай бір дүние. Біздің басқа елдер сияқты дамымай жатқанымыздың ең бірінші ауруы осы деп ойлаймын, коррупциядан кейін. Тіпті коррупцияның алдында, жемқорлықтың алдында осы біздің неміз тұр, трайбализм тұр. Трайбализм жүрген жерде, міндетті түрде коррупция болады.
Ақберен Елгезек	↑ жең ұшынан жалғасқан жемқорлық болад→// қыйанат жасай салу болад ↓ /// ↑^уол/ қылмыс жасаса да// басқа біреуді ^уоның ^уорнына түрмеге ^уотырғызып жіберүу деген →// болмаса/ жаңағындай // ^уол адам ^уөлтіріп қойса ͡да түрмеден құтылып кетүу деген дүнійелер ↓ /// ↑ сондай бір // адам сенгісіз →// дамыған // гұуманистік қоғамда →// жаңағы →// бағана айтып кеткен →// қорқынышты фил'мдегідей дүнійе →// мысалы ↓/// ↑ соның бәрінде жаңағындай біздің аурұу жатыр ↓///	↑ жең ұш ^ұнан жалғасқан жемқорлұқ ͡полад →// қыйанат ͡шасай салұу ͡б̊олад ↓ /// ↑ ^уол // қылмыш шасаса да // басқа ͡б̊іреуді // ^уонұң ^уорнұна түрмөг'отұрғұзып жіб̊ерүу деген →// болмаса // жаңағындай // ^уол адам ^уөлтүрүп қойса да // түрмөдөң ғұт ^ұлұп кетүу деген дүнүйөлөр ↓ /// ↑ сондай бір // адам сеңгісіз →// дамыған // гұуманыйстік қоғамда →// жаңағы // баған'айтып кеткен // қорқұнұшты фійл'мдегідей дүнүйө мысалы ↓ /// ↑ сонұң бәрінде жаңағындай біздің аурұу жатыр ↓ ///	Жең ұшынан жалғасқан жемқорлық болады, қиянат жасай салу болады. Ол қылмыс жасаса да, басқа біреуді оның орнына түрмеге отырғызып жіберу деген, болмаса жаңағындай, ол адам өлтіріп қойса да түрмеден құтылып кету деген дүниелер. Сондай бір адам сенгісіз дамыған гуманистік қоғамда, жаңағы, бағана айтып кеткен, қорқынышты фильмдегідей дүние, мысалы. Соның бәрінде жаңағындай біздің ауру жатыр.
Ақберен Елгезек	↑ нестеу керек ↑/// ↑ кез ͡гелген ыы:ы→// жаңағындай / надандық →// бір // псійхалогиалық проблемадан арылұу ͡үшүн↓/// ↑ мысалы ͡үшүн / діній догматикалық дүнійелер бар →// жаңағыдай ұрұушылдық деген сыйақты ↓/// ↑ күлкүлү жағдайлардан арылұу үшүн адам ^йең бірінші →// білімге ұмтұлұу ͡ герек →// әрійне ↓ ///	↑ н' істеу керек ↑ /// ↑ кез ͡гелген →// жаңағындай →// надандық ͡пір →// псұыйхологиалық проблемадан арылұ' үшүн ↓ /// ↑ мысал'үшүн / діній догматыйкалығ ͡дүнүйөлөр ͡б̊ар →// жаңағыдай ұрұушұлдұғ ͡деген сыйақты ↓ /// ↑ күлкүлү жағдайлардан ар ^ылұ'үшүн адам ^йең бірінші →// білімг' ұмтұлұу ͡ керек / әрійне ↓ ///	Не істеу керек? Кез келген жаңағындай надандық, бір психологиялық проблемадан арылу үшін. Мысалы үшін діни догматикалық дүниелер бар, рушылдық деген сияқты. Күлкілі жағдайлардан арылу үшін адам ең бірінші, білімге ұмтылу керек, әрине.
Ақберен Елгезек	↑ біздің қоғам неғұрлұм білімді болған сайын / мынандай дүнійелердің бәрінің үстүнен қарап күлөтүн болады →// сосын ^уөзі ͡ де қашады ↓ /// ↑ ^уондай азаматтар көп ͡ қой бізде →// бірақ ^уөкүнүшке ^уорай →// бізде қәзір// білімге ұмтылғаннан гөрі →// кері ͡ гетіп жатқан сыйақты ↓ /// ↑ ^йенді кітәп ^уоқымайды →// анау-мынау деп айтады →// кітәп жоқ қой ^уоқыйтын →// кітәп жоқ →// шынын айтқанда↓ /// ↑ ^уол праблема / басқа праблема ↓ /// ↑ ^уонұ қәзір айтс̆а →// ұзаққа ͡ гетеміз/ ↑ бірақ қалай болғанда͡ да →// бізге ↑// білім кілтін қоғамда / насійхаттау ͡ керек ↓ /// ↑ білімді болған сән →// білімді болған модно болады →// білімді жүрген адам тоқ жүреді →// бай болады деген сыйақты ↓ ///	↑ біздің ͡ғоғам неғұрлұм білімді ͡б̊олған сайын // мынандай дүнүйлөрдүң бәрінің үстүнөң ғарап күлөтүм болады →// сосұн ^уөзө ͡ де қашады ↓ /// ↑ ^ұондай азаматтар ͡гөп ͡ қой бізде →// бірағ ^уөкүнүшкө ^ұ ^уорай →// бізде қәзір // білімг' ұмтұлғаннан гөрү →// кері ͡ гетіб̊ жатқан сыйақты ↓ /// ↑ ^йенді ͡гітәб̊ ^уоқ ^ұ майды →// анау-мынау деб̊ ͡айтады →// кітәб̊ жоқ →// қой ^уоқұйтұн →// кітаб̊ жоқ // шынын айтқанда ↓ /// ↑ ^ұол проблема ͡б̊асқа проблема // ^ұонұ қәзір айтč̆а →// ұзаққа ͡ гетеміз ↑// бірақ қалай болғанда͡ да →// бізге →// білім ͡гілтің ғоғамда →// насыйхаттау ͡ керек →// білімді ͡б̊олған сән →// білімді ͡б̊олған модно ͡б̊олады →// білімді жүргөн адам тоғ жүрөдү →// бай болады деген сыйақты ↓ ///	Біздің қоғам неғұрлым білімді болған сайын мынандай дүниелердің бәрінің үстінен қарап күлетін болады, сосын өзі де қашады. Ондай азаматтар көп қой бізде, бірақ өкінішке орай, бізде қазір білімге ұмтылғаннан гөрі, кері кетіп жатқан сияқты. Енді кітап оқымайды, анау-мынау деп айтады, кітап жоқ қой оқитын, кітап жоқ, шынын айтқанда. Ол проблема - басқа проблема. Оны қазір айтса, ұзаққа кетеміз, бірақ қалай болғанда да, бізге білім культін қоғамда насихаттау керек. Білімді болған сән, білімді болған модно болады, білімді жүрген адам тоқ жүреді, бай болады деген сияқты.
Ақберен Елгезек	↑ бізде керісінше →// байлыққа білім арқыл'емес →// қылмыс арқылы барұуға/ тырысад →// бійлік арқылы барұуға тырысад ↓ /// ↑ бизнес жасап →// бір дүнійені ^уөндіріп ↑// деген сыйақты дүнійелер / мыйына кіріп-шықпайд →// керісінше →// жеңіл жол →// ійа болмаса →// жылтырақ →// жаңағы/ кійім кійіп ап →// ән айтұу →// тезірек атаққа жетүу →// тезірек сол арқылы байлыққа жетүу деген сыйақты ↓ /// ↑ бірақ білімге ұмтылып жатқан →// адам аз ↓ /// ↑ бірақ қәзір →/мен// ↑жастардан көп дүнійені байқаймын →// солардан көп дүнійе күтем →// ^уөйткені / ↑жастар бізге қарағанда/ әлдеқайда// кругозоры кең/ және жастарда рұушылдық жоқ сыйақты ↓///	↑ бізде ͡герісінше →// байлыққа ͡б̊ілім арқыл'емес →// қылмыс арқылы ͡б̊ар ^ұуға / тырысады →// бійліг арқылы ͡б̊ар ^ұуға тырысады ↓ /// ↑ бійзнеш шасап →// бір дүнүйөні ^уөндүрүп →// деген сыйақты дүнүйөлер →// мыйына ͡гіріп̊-шықпайды →// керісінше →// жеңіл жол →// ійа болмаса →// жылтырақ →// жаңағы →// кійім ͡гійіб̊ ͡ап →// ән айтұу/ тезірег атаққа жетүу →// тез ^ірек̊ сол арқылы ͡б̊айлыққа жетүу деген сыйақты ↓ /// ↑ бірақ ͡пілімг' ұмтұлұп жатқан →// адам аз ↓ /// ↑ бірақ қазір →// мен →// ↑ жастардаң гөп дүнүйөнү ͡б̊айқаймын // солардаң гөп дүнүйө күтөм // ^уөйткөнү →//жастар ͡б̊ізге қарағанда // әлдеқайда // крұугозорұ ͡гең // және жастарда ^ұрұушұлдұғ жоқ̊ сыйақты ↓ ///	Бізде, керісінше, байлыққа білім арқылы емес, қылмыс арқылы баруға тырысады, билік арқылы баруға тырысады. Бизнес жасап, бір дүниені өндіріп деген сияқты дүниелер миына кіріп-шықпайды, керісінше, жеңіл жол, я болмаса, жылтырақ, жаңағы киім киіп ап, ән айту, тезірек атаққа жету, тезірек сол арқылы байлыққа жету деген сияқты. Бірақ білімге ұмтылып жатқан адам аз. Бірақ қазір мен жастардан көп дүниені байқаймын, солардан көп дүние күтем, өйткені жастар бізге қарағанда әлдеқайда кругозоры кең және жастарда рушылдық жоқ сияқты.
Ақберен Елгезек	↑ мен тіпт'әдебійеттегі жастардан байқайм ↑// ^уондаймен көп ауырмайтын сыйақты →// кейін ауырып қалмаса ↓ /// ↑ ^йекі мыңыншы жылдардың басынд'әдебійетке келген бір шоғыр жігіттер →// біз келіскенбіз // бір дастархан басында / ^ұрұушылдықпен ауырмаймыз деп ↓ ///	↑ мен тіпт' әдеб̊ійеттегі жастардам байқаймын →// ^уондаймең гөб̊ ͡ауұрмайтын сыйақты →// кейін ауұрұп қалмаса ↓ /// ↑ ^йекі мыңыншы жылдардың басынд' әдеб̊ійетке келгем // бір шоғұр жігіттер // біз геліскембіз // бір дастархам басында // ^ұрұушұлдұқпөн ауұрмаймыз деп ↓ ///	Мен тіпті әдебиеттегі жастардан байқаймын, ондаймен көп ауырмайтын сияқты, кейін ауырып қалмаса. 2000 жылдардың басында әдебиетке келген бір шоғыр жігіттер, біз келіскенбіз бір дастархан басында рушылдықпен ауырмаймыз деп.
Ақберен Елгезек	↑ со кезде →/ ^уосы ↑/ өмір бақій адал болатын сиақты болып көрінді сол сөз ↓/// ↑ біз тіпті →// бір құтыға қан тапсырғанбыз →// адал боламыз сол идейаға деп ↓ /// ↑ бұның ішінде тек қана ↓/// ^ұрұушыл болмаймыз ^йемес/ ↑ әдебійетке адал боламыз →// қазақтың сөзін әлемге жеткіземіз деген секілді сондай үлкен-үлкен/ бійік-бійік/ идейаларды айтып →// ант-су ішіскенбіз ↓ /// ↑ ыы:ыы: ^йешқандай көрінбейді ^уол →// бірақ сезілет ↓ /// ↑ бәрі де ^ұрұушылдықтың кішкентай-кішкентай белгілері сезілет біздің жігіттерден↓/// ↑ жаңағындай/ ↑әдебійетке деген бір/ бұрынғы бір ↑махабаты азайып қалғандай болып көрінет →// ^уол ^уөзімде де бар шығар ↓ ///	↑ со кезде →// ^уосы →// өмір бақи адал болатын сийақты болып көрінді сол сөз // біз тіпті →// бір құтыға қан тапсырғанбыз // адал боламыз сол идейаға деп ↓ /// ↑ бұның ішінде тек қана рушыл болмаймыз ^йемес →// әдебиетке адал боламыз // қазақтың сөзін әлемге жеткіземіз деген секілді сондай үлкөн-үлкөн →// биік-биік // идейаларды айтып // ант-су ішіскенбіз ↓ /// ↑ ыы:ы →// ешқандай көрінбейді ^уол бірақ сезілет↓///↑ бәрі де →// рушылдықтың кішкентай-кішкентай белгілері сезілет →// біздің жігіттерден ↓ /// ↑ жаңағындай →//әдебиетке деген бір →// бұрынғы бір →// махаббаты азайып қалғандай болып көрінет →// ^уол ^уөзімде де бар шығар ↓ ///	Сол кезде осы өмір бақи адал болатын сияқты болып көрінді сол сөз. Біз тіпті, бір құтыға қан тапсырғанбыз, адал боламыз сол идеяға деп. Бұның ішінде тек қана рушыл болмаймыз емес, әдебиетке адал боламыз, қазақтың сөзін әлемге жеткіземіз деген секілді сондай үлкен-үлкен, биік-биік идеяларды айтып, ант-су ішіскенбіз. Ешқандай көрінбейді ол, бірақ сезіледі. Бәрі де рушылдықтың кішкентай-кішкентай белгілері сезіледі біздің жігіттерден. Жаңағындай әдебиетке деген бір бұрынғы бір махаббаты азайып қалғандай болып көрінеді, ол өзімде де бар шығар.
Ақберен Елгезек	↑ ^йенді / біз / былай келіскенбіз →// ^йегер сол кездегі антты аттап кетс̆е →// біз не деуші ^йед →// қара белгі деуші ма →// ^йеді ↑/ соны беріп кетеміз дейміз ↓ /// ↑ әзірге ^йешкім алған жоқ ↓ /// ↑ біз сол кезде ↑// айтқанбыз →// ^йегер ↑// осы идейалар ^уорындалмай →// антты бұзатын болса →// біз сол адамға қара таңба беріп кетеміз деп →// бірақ ^уол қара таңбаны алған әлі ^йешкім жоқ ↓ /// ↑ сондұқтан әркім ^уойлауы мүмкүн →// мен әдебійетке адал болып жүрмін →// сол идейаларға адал болып жүрмін деп ↓ ///	↑ ^йенді // біз // былай геліскембіз →// <^йегер сол гездег'антты аттап кетč̆ ^йе : біз не деушү ^йед →// қара ͡б̊елгі деушү ма →// ^йеді →// сонұ ͡б̊еріп кетеміз дейміз ↓ /// ↑ әзірге ^йешкім алған жоқ ↓ /// ↑ біс сол гезде →// айтқамбыз →// ^йегер →// ^уос'ійдейалар ^уорұндалмай →// антты ͡б̊ұзатым болса →// біс сол адамға ͡ғара таңба ͡б̊еріп кетеміз деп →// бірақ ^уол ғара таңбан'алған әлі ^йешкім жоқ ↓ /// ↑ сондұқтан әркім ^уойлауұ мүмкүн →// мен әдеб̊ійетк'адал болұб̊ жүрмүн →// сол ійдейаларғ'адал болұб̊ жүрмүн деп ↓ ///	Енді біз былай келіскенбіз, егер сол кездегі антты аттап кетсек, біз не деуші еді, қара белгі деуші ма еді, соны беріп кетеміз дейміз. Әзірге ешкім алған жоқ. Біз сол кезде айтқанбыз, егер осы идеялар орындалмай, антты бұзатын болса, біз сол адамға қара таңба беріп кетеміз, бірақ ол қара таңбаны алған ешкім жоқ. Сондықтан әркім ойлауы мүмкін, мен әдебиетке адал болып жүрмін, сол идеяларға адал болып жүрмін деп.
Ақберен Елгезек	↑ солай да шығар →// бірақ бір / не де жоқ →// бұзып кеткен →// бір ыы:ыы / антты аттап кеткен →// дүнійе жоқ →// бірақ ↑// бәсеңсу бар ↓ /// ↑ мүмкін ^уол тоқырау шығар →// сосын // біздің ұлттың ↑тағы бір қателігі ^уол / немқұрайдылық ↓ /// ↑ біз ^уөте немқұрайлы ^йелміз ↓ /// ↑ сплиннің бір әні бар →// сонда бір жол бар /смерт' это то/ что бывает с другими / дейді ↓ ///	↑ солай да шығар // бірақ ͡пір →// не де жоқ →// бұзұп кеткем бір →// антт' аттап кеткен →// дүнүйө жоқ →// бірақ →// бәсеңсүу ͡б̊ар ↓ /// ↑ мүмкүн ^уол тоқ ^ұрау шығар →// сосұн // біздің ұлттұң →// тағы ͡б̊ір ғателіг' ^уол →// немқұрайдылық ↓ /// ↑ біз ^уөтө немқұрайл' ^йелміз ↓ /// ↑ сплійннің бір әні ͡б̊ар →// сонда ͡б̊ір жол ба →// смерт' это то →// что ͡б̊ывает с дрұугими →// дейді ↓ ///	Солай да шығар, бірақ бір не де жоқ, бұзып кеткен бір, антты аттап кеткен, дүние жоқ, бірақ бәсеңсу бар. Мүмкін ол тоқырау шығар, сосын біздің ұлттың тағы бір қателігі ол - немқұрайдылық. біз өте немқұрайлы елміз. Сплиннің бір әні бар, сонда бір жол бар «смерть это то, что бывает с другими» дейді.
Ақберен Елгезек	↑ біреу ^уөліп жатс̆а → // бәрі де ажал жоқ сйақты болып көрінед ↓/// ↑ ^уол ↑анау ^уөледі/ анада ажал бар →// менде жоқ деген сйақты ↓/// ↑ болмаса / біреуде проблема боп жатс̆а↑/ ^уол сенің праблемаң бомайтын → // болд қазыр ↓ /// ↓ қазір қазаққа көмектеспейтін болд → // қазақ ↓ /// ↑ қатыгезденіп бара жатыр → // бұрұнғы мейірім жоқ ↓ /// ↑ біз ауұлда жүрген кезде → // мысалы сол ақ̊сақалдарымыз әлі тірі → // сол кісілердің ^уөздері ^уөзгеріп кетті ↓ ///	↑ біре' ^уөлүп жатč̆а →// бәрі д' ажал жоқ̊ сыйақты ͡б̊олұп көр ^ү нөдү ↓ /// ↑ ^уол →// ана' ^уөлөдү →// анад' ажал бар →// менде жоғ ͡деген сыйақты/ болмаса ↓ /// ↑ біреудө проблема ͡б̊об̊ жатč̆а →// ^уол сенің проблемаң бомайтын →// болд қазыр ↓ /// ↓ қазыр ғазаққа ͡гөмөктөспейтім болды →// қазақ →// қатыгезденіп пара жатыр // бұрұңғұ мейірім жоқ ↓ /// ↑ біз ауұлда жүргөң гезде →// мысалы →// сол ақ̊сақалдарымыз әлі тірі →// сол гіс ^і лердің ^уөздөр' ^уөзгөрүп кетті ↓ ///	Біреу өліп жатса, бәрі де ажал жоқ сияқты болып көрінеді. Ол анау өледі, анада ажал бар, менде жоқ деген сияқты. Болмаса біреуде проблема боп жатса, ол сенің проблемаң болмайды болды қазір. Қазір қазаққа көмектеспейтін болды, қазақ қатыгезденіп бара жатыр, бұрынғы мейірім жоқ. Біз ауылда жүрген кезде, мысалы, сол ақсақалдарымыз әлі тірі, сол кісілердің өздері өзгеріп кетті.
Ақберен Елгезек	↑ неғұрлұм мейірімді болатын → // неғұрлым адамға бір қайырымды болатын → // жұмсақ болатын ба → // қарапайымдау болатын ба → // сондай бір → // басқаша болатын адамдар ↓ /// ↑ күрт ^уөзгеріп кетті // адамдар → // соның ішінде қазақ → // бізде қазыр → // бір-бірін айау деген/ ^уондай сезім жоқ ↓///	↑ неғұрлұм мейірімді ͡б̊олатын → // неғұрлұм адамға ͡б̊ір ғай ^ырымды ͡б̊олатын → // жұмсақ ͡полатым ба → // қарапайымдау ͡б̊олатым ба → // сондай бір → // басқаша ͡б̊олатын адамдар ↓ /// ↑ күрт ^уөзгөрүп кетті → // адамдар → // сонұң ішінде қазақ → // бізде қазір → // бір-͡б̊ірін айау деген → // ^уондай сезім жоқ ↓ ///	Неғұрлым мейірімді болатын, неғұрлым адамға қайырымды болатын, жұмсақ болатын, қарапайымдау болатын ба, сондай бір басқаша болатын адамдар. Күрт өзгеріп кетті адамдар, соның ішінде қазақ, біздер, қазір бір-бірін аяу деген ондай сезім жоқ.
Ақберен Елгезек	↑ неғұрлым үстемдік жасағысы келед → // неғұрлым // ^уозбырлық жасағысы келед → // сені таптап тастауға тырысад → // сені тізесінің астында ұстап ^уотырғысы келед ↓ /// ↑ сондай бір → // белгісіз бір → // қатыгез бір сезімнен туған бір → // қызық мінез қалыптасты бізде ↓ /// ↑ ^уосының бәрі немқұрайдылықтан → // ^ұрушылдықтан // бәрін-бәрінен жиналып келген ↓ /// ↑ біздің қазір психологыйалық → // партретіміз ^уосындай боп тұр/ ^уөкінішке ^уорай ↓ ///	↑ неғұрлұм // үстөмдүг жасағысы ͡гелед → // неғұрлұм ↑^уозб̊ұрлұғ жасағысы ͡гелед → // сені таптап тастауға тырысад → // сені тізесінің астынд' ұстап ^уотұрғұсы ͡гелед ↓ /// ↑ сондай бір → // белгісіз ͡б̊ір → // қатыгез ͡б̊ір сезімнен тұуғам бір → // қызығ мінез ғалыптасты ͡б̊ізде ↓ /// ↑ ^уосұнұң бәрі немқұрайдылықтан → // ^ұрұушұлдұқтан → // бәрім-бәрінен жыйналып келген/ біздің ͡ғазір псұйхологұйалық → // портретіміз ^уосұндай боп тұр // ^уөк ^үнүшк' ^уорай ↓ ///	Неғұрлым үстемдік жасағысы келеді, неғұрлым озбырлық жасағысы келеді, сені таптап тастауға тырысады, сені тізесінің астында ұстап отырғысы келеді. Сондай бір, белгісіз бір, қатыгез бір сезімнен туған бір қызық мінез қалыптасты бізде. Осының бәрі немқұрайдылықтан, рушылдықтан, бәрін-бәрінен жиналып келген. Біздің қазір психологиялық портретіміз осындай боп тұр, өкінішке орай.
Ақберен Елгезек	↑ біздің қателік ↑/// ↑ біздің қателік дегенде ^йенд → // бәрі үшін жауап бер' алмаймын →// бірақ бір-екі дүнійені айтұуға болатын шығар → // ^уол → // аз ^уоқығандығымызда ↓ /// ↑ біз әрійне →// кейбір адамдармен салыстырғанда көбірек ^уоқыған шығармыз → // бірақ біз аз ^уоқыдық ↓ /// ↑ сосын біз әдебійетті / көп ^уоқыдық →// әдебійетті көбірек ^уоқымау керек ^йед/ меніңше ↓ ///	↑ біздің ͡ғателік ↑ /// ↑ біздің ͡ғателік дегенд' ^йенд →// бәр' үшүн жауап пер' алмаймын // бірақ →// бір-екі дүнүйөн' айт ^ұуға болатын шығар // ^уол →// аз ^уоқұғандығымызда ↑ /// ↑ біз // әрійне // кейб̊ір адамдармен салыстырғанда ͡гөб̊үрөг ^уоқұған шығармыз // бірақ ͡піз аз ^уоқұдұқ ↓ /// ↑ сосұм біз әдеб̊ійетті →// көб̊ ^уоқұдұқ →// әдеб̊ійетті ͡гөб̊ ^үрөг ^уоқ ^ұмау ͡герег ^йед/ меніңше ↓ ///	Біздің қателік? Біздің қателік дегенде енді, бәрі үшін жауап бере алмаймын, бірақ бір-екі дүниені айтуға болатын шығар, ол аз оқығандығымызда. Біз әрине, кейбір адамдармен салыстырғанда көбірек оқыған шығармыз, бірақ біз аз оқыдық. Сосын біз әдебиетті көп оқыдық, әдебиетті көбірек оқымау керек еді, меніңше.
Ақберен Елгезек	↑ жаратылыстану ғылымдарын көбірек ^уоқұу керек →// ғылымды көбірек игеру керек ^йед ↓ /// ↑ сонда біздің әдебійет кішкене байитын ^йед деп ^уойлайм ↓ /// ↑ біз ^уосы ↑өзімізге дейінгі адамдарды ^уоқыдық →// сол сыйақты ғана жаздық →// содан шыға алмай қалдық деген пікірде жүрем үнемі ↓ /// ↑ біздің бұуынның // тағы бір үлкен праблемасы меніңше →// ^уол/ арақ ішүу ↓ /// ↑ біз →// алдыңғы буыннан соны көрдік →// соны қызықтап жүрдік ↓ /// ↑^уол кезінде бір/ рамантика сыйлайтын →// ақын деген ^уосылай жүрүу керек →// мұқағалій байағыда ^уөстіп жүрген деген сиақты дүнійе ↓ /// ↑ кейін / сол жаман әдетке айналып кетті ↓ ///	↑ жарат ^ылыстанұу ғылымдарың гөб̊үрөг ^уоқұу ͡герек // ғылымды ͡гөб̊ ^үрөг ійгерүу ͡герег ^йеді ↓ /// ↑ сонда ͡б̊іздің әдеб̊ійет кішкене ͡б̊айыйтын ^йеді деб̊ ^уойлайм ↓ /// ↑ біз ^уосұ ^уөз ^үмүзге дейіңг' адамдарды ^уоқұдұқ // сол сыйақты ғана жаздық ↓ /// ↑ содан шығ' алмай қалдығ ͡дегем пікірде жүрөм үнөмү ↓ /// ↑ біздің бұуұннұң тағы ͡б̊ір үлкөм проблемасы меніңше/ол/ арағ ішүу ↓ /// ↑ біз →// алдыңғы ͡б̊ұуұннан сонұ ͡гөрдүк →// сонұ қызықтаб̊ жүрдүк →// ^уол гезінде ͡б̊ір →// романтыйка сыйлайтын →// ақын деген ^уос ^ұлай жүрүу ͡герек →// мұқағалый байағыд' ^уөстүп жүргөн деген сыйақты дүнүйө ↓ /// ↑ кейін →// сол жаман әдетк' айналып кетті ↓ ///	Жаратылыстану ғылымдарын көбірек оқу керек, ғылымды көбірек игеру керек еді. Сонда біздің әдебиет кішкене байитын еді деп ойлаймын. Біз осы өзімізге дейінгі адамдарды оқыдық, сол сияқты ғана жаздық, содан шыға алмай қалдық деген пікірде жүремін үнемі. Біздің буынның тағы бір үлкен проблемасы меніңше, ол - арақ ішу. Біз алдыңғы буыннан соны көрдік, соны қызықтап жүрдік. Ол кезінде бір романтика сыйлайтын, ақын деген осылай жүру керек, Мұқағали баяғыда өстіп жүрген деген сияқты дүние. Кейін сол жаман әдетке айналып кетті.
Ақберен Елгезек	↑ қазыр қойып жүрген жігіттер бар →// бірақ / ^уосы біраз // бізді қыйратып кеткен сиақты болып көрінед ↓ /// біздің алдыңғы бұуын ағаларды да →// біздің ^уөзімізді де біраз // ^йесеңгіретіп жіберді↓ /// ↑ себебі →// соған кеткен уақыт ^уоқұуға кететін ^ұуақыт ^йед →// соған кеткен ^ұуақыт // жазұу жазұуға кететін ^ұуақыт па ^йед ↓ /// ↑ сондай бір →// ^йегер таза шындығын айтатын болса →// ^уосұндай бір // кішкентай праблемалар бар ↓ ///	↑ қазір ғойұб̊ жүргөн жігіттер ͡б̊ар →// бірақ / ^уосұ ͡б̊іраз // бізді ͡ғыйратып кеткен сыйақты ͡б̊олұп көрүнөдү ↓ /// ↑ біздің алдыңғы ͡б̊ұуұн ағаларды да →// біздің ^уөз ^үмүзді де ͡б̊іраз // ^йесеңгіретіб̊ жіб̊ерді↓ /// ↑ себ̊еб̊і → // соғаң геткен ^ұуақыт ^уоқ ^ұуға ͡гететін ^ұуақыт ^йеді ↓ /// ↑ соғаң геткен ^ұуақыт/ жазұу жаз ^ұуға ͡гететін ^ұуақыт п' ^йед ↓ /// ↑ сондай бір ^йегер таза шындығын айтатым болса // уосұндай бір // кішкентай проблемалар ͡б̊ар ↓ ///	Қазір қойып жүрген жігіттер бар, бірақ осы біраз бізді қиратып кеткен сияқты болып көрінеді. Біздің алдыңғы буын ағаларды да, біздің өзімізді де біраз есеңгіретіп жіберді. Себебі, соған кеткен уақыт оқуға кететін уақыт еді, соған кеткен уақыт жазу жазуға кететін уақыт па еді. Сондай бір, егер таза шындығын айтатын болса, осындай бір кішкентай проблемалар бар.
Ақберен Елгезек	↑ ^уол →// бос сөз →// ^уоны кейін түсіндік →// ^уол бос сөз ^йекенін →//себебі адам ішіп ^уотырып ^уөлең жазбайд →// қалай жазад // адам ^уөзі // санасы тұманданып ^уотырған гезде ↓ /// ↑ ^уөлең таза кезде →// ^уөзің мынау ^уөмірге құштар болып →// төбеңнен нұр құйұлып тұрғангезде жазылатын/ қасійетті дүнійе ғой↑///	↑ ^уол →// бос сөз/ ^уонұ ͡гейін түсүндүк // ^уол бос сөз ^йекенін // себ̊еб̊' адам ішіб̊ ^уот ^ұрұб̊ ^уөлөң жазб̊айд // қалай жазад →// адам ^уөзү // санасы тұманданыб̊ ^уотұрғаң гезде ↓ /// ↑ ^уөлөң таза ͡гезде / ^уөзүң мына' ^уөмүргө құштар ͡б̊олұп →// төб̊өңнөн нұр ғұй ^ұлұп тұрғаң гезде жазылатын // қасыйетті дүнүйө ғой ↑///	Ол - бос сөз, оны кейін түсіндік, ол бос сөз екенін, себебі адам ішіп отырып өлең жазбайды, қалай жазады адам өзі санасы тұманданып отырған кезде. Өлең таза кезде, өзің мынау өмірге құштар болып, төбеңнен нұр құйылып тұрған кезде жазылатын қасиетті дүние ғой.
Ақберен Елгезек	↑ ^уол прозада да солай ↓ /// ↑ ал // ішіп жүріп →// ойбай →// мынау ақын ^йекен деген дүнійенің ^уөзі / бір →// негізі →// ақынға ^уоны / телімеу керек ↓ /// ↑ бұл да бізге ^уорыстан жұққан дүнійе ↓ /// ↑ ана бір / есениндер сөйтіп ішіпті →// пушкин де ішті деген сыйақты ↓ /// ↑ содан басталған дүнійе ғой →// ^уол да бір // ұлтты құртұудың бір тәсілі ↓ /// ↑ мысалы →// біздің ағаларымыз айтад →// жетпісінші-сек̊сенінші жылдар арақтың ↑кул'ті болған / кәдімгі қазақтың жастарында ↓ /// ↑ барған кезде қой соймаса →// қой соймаса ^іренжімейді →// дейді / арақ қоймаса →// ыстолдың басына ^іренжіп кететін деп ↓ ///	↑ ^уол прозада да солай ↓/// ↑ ал ішіб̊ жүрүп →// ^уойб̊ай →// мына' ақын ^йекен деген дүнүйөнүң ^уөзү/ бір →// нег ^ізі →// ақыңғ' ^уонұ тел ^імеу ͡герек ↓ /// ↑ бұл да ͡б̊ізг' ^уорұстан жұққан дүнүйе ↓ /// ↑ ана ͡б̊ір / есенійндер сөйтүб̊ ͡ішіпті →// пұушкійн д' ішті деген сыйақты ↓/// ↑ содам басталған дүнүйө ғой →// ^уол да ͡б̊ір // ұлттұ құрт ^ұудұң бір тәсілі ↓ /// ↑ мысалы →// біздің ағаларымыз айтады // жетпісінші-сек̊сенінші жылдар арақтың →// күул'тү ͡б̊олған // кәдімгі ͡ғазақтың жастарында ↓ /// ↑ барғаң гезде қой соймаса →// қой соймаса ^іренжімейді дейді →//^ұ арақ қоймаса →// столдұң бас ^ына/ ^іренжіп кететін деп ↓ ///	Ол прозада да солай. Ал ішіп жүріп, ойбай, мынау ақын екен деген дүниенің өзі бір, негізі, ақынға оны телімеу керек. Бұл да бізге орыстан жұққан дүние. Ана бір Есениндер сөйтіп ішіпті, Пушкин де ішті деген сияқты. Содан басталған дүние ғой, ол да бір ұлтты құртудың бір тәсілі. Мысалы, біздің ағаларымыз айтады, 70-80-ші жылдар арақтың культі болған кәдімгі қазақтың жастарында. Барған кезде қой соймаса, қой соймаса ренжімейді, арақ қоймаса, ренжіп кететін деп.
Ақберен Елгезек	↑ демек →// соншалық бізге санамызға / сол дүнійені сіңіріп тастаған →// йағни / арақ ішпесе →// ^уол ↑ қандай ақын болад↓ /// ↑ ал ^йесенин сыйақты ұлы бол'алмайд →// пушкин сыйақты ұлы болмайды // деген сыйақты // дүнійені сіңіріп тастаған ↓ /// ↑ керісінше →// біздің / қаншама ақын-жазұушыларымызды қырып тастады ғой / арақ деген ↓ /// ↑ жетпісінші-сек̊сенінші жылдарды қарап ^уотс̆аңыздар →// шетінен кәдімгі ↑штабел'дермен ^уөлген ↓ /// ↑ ^уоны біз ^йенді →// жасырып айтамыз ғой →// ауұрған→// бүйткен →// сүйткен →//жоқ/ көбісі арақтан кеткен ғой ↓ ///	↑ демек →// соншалық ͡пізге санамызға / сол дүнүйөнү сің ^іріп тастаған →// йағни // арағ ішпесе →// ^уол / қандай ақым болады ↓ /// ↑ ана' ^йесенійн сыйақт' ұлұ бол' алмайд →// пұушкійн сыйақт' ұлұ болмайды →// деген сыйақты/ дүнүйөнү сің^іріп тастаған ↓ /// ↑ керісінше →// біздің // қаншам'ақын-жаз ^ұушұларымызды қырып тастады ғой // арағ ͡деген↓/// ↑ жетпісінші-сек̊сенінші жылдарды қараб̊ ^уотč̆аңыздар →// шетінең гәдімгі // штаб̊ел' дермен ^уөлгөн ↓ /// ↑ ^уонұ ͡б̊із ^йенді →// жас ^ырыб̊ ͡айтамыз ғой →// ауұрған →// бүйткөн →// сүйткөн →// жоқ →// көб̊үс' арақтан кеткен ғой ↑ ///	Демек, соншалық бізге санамызға сол дүниені сіңіріп тастаған, яғни арақ ішпесе, ол қандай ақын болады. Ал Есенин сияқты ол бола алмайды, Пушкин сияқты ұлы болмайды деген сияқты дүниені сіңіріп тастаған. Керісінше, біздің қаншама ақын-жазушыларымызды қырып тастады ғой арақ деген. 70-80-ші жылдарды қарап отырсаңыздар, шетінен кәдімгі штабельдермен өлген. Ол біз енді жасырып айтамыз ғой, ауырған, бүйткен, сүйткен, жоқ, көбісі арақтан кеткен ғой.
Ақберен Елгезек	↑ бауыры ^йезіліп кеткен →// жүрегі тоқтап қалған →// ^ұуақтысында жүз грамм ішпей →// басын жаза аламай кетіп қалған қаншама ағаларымыз бар →// мысалы ↓ /// ↑ бәлкім →// ^уолардың ішінде →// адамзатқа →// ^уоның ішінде // қазаққа келетін // қаншама жауһар дүнійелер кеткен ↓ /// ↑ кетті ғой шындығында →// көбісі жас кетті ↓ /// ↑ ^уосындай дүнійе ↓ ///	↑ бауұр'ез ^іліп кеткен →// жүрөгү тоқтап қалған →// ^ұуақтысында жүз грамм ішпей →// басын жаз' аламай кетіп қалғаң ғаншам' ағаларымыз бар ↓ /// ↑ бәлкім →// ^уолардың ішінде →// адамзатқа →// ^уонұң ішінде қазаққа ͡гелетің ғаншама жаухар дүнүйөлөр ͡геткен ↓ /// ↑ кетті ғой шындығында →// көб̊үсү жас кетті ↓ /// ↑^уосұндай дүнүйө ↓ ///	Бауыры езіліп кеткен, жүрегі тоқтап қалған, уақтысында жүз грамм ішпей, басын жаза аламай кетіп қалған қаншама ағаларымыз бар. Бәлкім, олардың ішінде адамзатқа, оның ішінде қазаққа келетін қаншама жауһар дүниелер кеткен. Кетті ғой шындығында, көбісі жас кетті. Осындай дүние.
Ақберен Елгезек	↑ ал ^йенд' ақын деген ^уол ішіп →// ләйліп →// тізесі шығып кеткен трико кійіп / үйтіп жүрүу керек ^йемес ↓/// ↑ ақын деген ^йең бірінші →// ^ұрұухы аристократ →// ^уол әлбетте // санасы тұнық болұу керек ↓/// ↑ әлбетте →// ^уол дұрыс жүрүу керек →// дұрыс сөйлеу керек →// дұрыс кійіну керек ↓ /// ↑ ^уосыны мен жастарға да көп айтам →// ^уөзіміздің бұуындағы жігіттерге де үнемі айтып жүрем →// ^уөзім солай жүруге тырысам →// әрійне ↓ ///	↑ ал ^йенд' ақын деген ^уол ішіп →// ^іләйліп →// тізесі шығып кеткен трұйко кійіп/ үйтүб̊ жүрүу ͡герег ^йемес ↓ /// ↑ ақын деген ^йең бірінші →// ^ұрұух'арыйстократ →// ^уол әлб̊етте →// санасы тұнұқ ͡полұу ͡герек↓ /// ↑ әлб̊етт'ол дұрұш шүрүу ͡герек / дұрұс сөйлөу ͡герек →// дұрұс кійінүу ͡герек ↓ /// ↑ ^ұнұ мен жастарға да ͡гөб̊ ͡айтам →// ^уөз ^үмүздің бұуұндағы жігіттерге д' үнөмү айтыб̊ жүрөм →// ^уөзүм солай жүр ^үугө тырысам/ әрійне ↓ ///	Ал енді ақын деген ол ішіп, ләйліп, тізесі шығып кеткен трико киіп, үйтіп жүру керек емес. Ақын деген ең бірінші, рухы аристократ, ол әлбетте, санасы тұнық болу керек. Әлбетте, ол дұрыс жүру керек, дұрыс сөйлеу керек, дұрыс киіну керек. Осыны мен жастарға да көп айтам, өзіміздің буындағы жігіттерге де үнемі айтып жүрем, өзім солай жүруге тырысам, әрине.
Ақберен Елгезек	↑ мен ^йенді / ^уөзім үлкен қателігім деп // быйыл қырыққа келдім →// әлі күнге дейін ағылшын тілін білмейм ↓ /// ↑ сол менің үлкен қателігім деп ^йесептейм →// себебі / қазір / ағылшын тілінде шыққан кітәптің / ^уорыс аудиторийасына барғанша →// бес-алты жыл ^уөтед ↓ /// ↑ йағни аударылғанша ↓ ///	↑ мен ^йенді // ^уөзүм үлкөң ͡ғателігім деп // быйыл ғырыққа ͡гелдім →// әлі ͡гүңгө дейін ағылшын тілім білмейм ↓ /// ↑ сол менің үлкөң ғателігім деб̊ ^йесептейм →// себ̊еб̊і // қазір // ағылшын тілінде шыққаң ͡гітаптың // ^уорұс аудыйторұйасына ͡б̊арғанша →// бес-алты жыл ^уөтөді ↓ /// ↑ йағн' аударылғанша ↓///	Мен енді өзім үлкен қателігім деп биыл қырыққа келдім, әлі күнге дейін ағылшын тілін білмеймін. Сол менің үлкен қателігім деп есептеймін, себебі қазір ағылшын тілінде шыққан кітаптың орыс аудиториясына барғанша, бес-алты жыл өтеді. Яғни аударылғанша.
Ақберен Елгезек	↑ сосын ^уол кітәпты бір жерден ^йестисің →// сондай кітәп бар ^йекенін →// сонұ ^уорыс тілінде ^уоқыйсың →// сөйтіп саған жеткенше ^уон жыл болады ↓ /// ↑ сен / адамзаттық ақыл-ойдың керуенінен ^уон жылға қалып жатасың ↓ /// ↑ ^уөткенде бір // дао физики // деген кітәп ^уоқып шықтым ↓/// ↑ ыы:ы / қазыр авторы ^йесімде жоқ →// фрит'оф капра деген ғой дейм // аты ↓/// ↑ сол алпысыншы жылдардың айағында жетпісінші жылдардың басында жазылған кітәп →// ғаламат кітәп ↓ /// ↑ сол ↑ ^йенді жетіп тұр маған/ ^уорыс тілінде ↓ ///	↑ сосұн ^уол ͡гітапты ͡б̊ір жерден ^йестійсің →// сондай ͡гітап пар ^йекенін →// сон' ^уорұс тілінд' ^уоқұйсұң →// сөйтүп̊ саған жеткенш' ^уон жыл болады ↓ /// ↑ сен // адамзаттығ ақыл-^уойдұң ͡герүуөнүнөн ^уон жылға ͡ғалыб̊ жатасың ↓ /// ↑ ^уөткөндө ͡б̊ір / дао физикій / дегең гітаб̊ ^уоқұп̊ шықтым ↓ /// ↑ қазір автор'есімде жоқ →// фрұйт'оф капра деген ғой дейм // аты ↓ /// ↑ сол алпысыншы жылдардың айағында жетпісінші жылдардың басында жазылғаң ͡гітап →// ғаламат кітап ↓ /// ↑ сол ↑^йенді жетіп тұр маған // ^уорұс тілінде ↓ ///	Сосын ол кітапты бір жерден естисің, сондай кітап бар екенін, соны орыс тілінде оқисың, сөйтіп саған жеткенше он жыл болады. Сен адамзаттық ақыл-ойдың керуенінен он жылға қалып жатасың. Өткенде бір «Дао физики» деген кітап оқып шықтым. Қазір авторы есімде жоқ, Фритьоф Капра деген ғой деймін аты. Сол 60-шы жылдардың аяғында 70-ші жылдардың басында жазылған кітап, ғаламат кітап. Сол енді жетіп тұр маған орыс тілінде.
Ақберен Елгезек	↑ сонда мен / қанша →// алпысыншы жылдан бері қанша жыл ^уөтті мысалы →// ↑алпыс жыл ^уөтті ғой ^йенді ↓ /// ↑ алпыс жылдан кейін бір қазаққа жетіп тұр →// масқара ғой ↓ /// ↑ ^йегер мен ағылшын тілін білетін болсам →// ^уонда мен/ ағылшын тілінде шығып жатқан қаншама →// интеллектуалды дүнійелерді сол түпнұсқадан ^уоқыйтын ^йедім ↓ /// ↑ былжырап жүрдім жыйырма жыл/ мысалы ↓ /// ↑ унійверсійтет бітіргеніме жыйырма жыл болды →// сол жылда мен меңгеріп алұуыма болар ^йед ↓ /// ↑ енді / қазыр қарасам →// тіпті ағылшын тілі түгілі →// былтыр ^уоқыған кітәбымның мазмұнын ұмытып қалам ↓ /// ↑ йағни мен →// жадыма дұрыс қарамағам/ ^уөзім денсаулығыма дұрыс қарамағам/ бұл менің қателігім ↓///	↑ сонда мен // қанша →// алпысыншы жылдам бері ͡ғанша жыл ^уөттү мысалы →// алпыш шыл ^уөттү ͡ғой ^йенді ↓ /// ↑ алпыш шылдаң ͡гейім бір ͡ғазаққа жетіп тұр →// ↑масқара ͡ғой ↓ /// ↑ ^йегер мен ағылшын тілім білетім болсам →// ^уонда мен // ағылшын тілінде шығыб̊ жатқаң ғаншама →// ійнтеллектүуалды дүнүйөлөрді сол түпнұсқадан ^уоқұйтұн ^йедім ↓ /// ↑ былжыраб̊ жүрдүм жыйырма жыл / мысалы ↓ /// ↑ үунійверсійтет пітіргеніме жыйырма жыл болдұ →// сол жылда мен меңгеріб̊ ͡алұуұма ͡б̊олар ^йед ↓ /// ↑ енді ͡ғазір →// қарасам →// тіпт'ағылшын тілі түг ^үлү // былтыр ^уоқұғаң ͡гітаб̊ымның мазмұнұн ұмұтұп қалам ↓ /// ↑ йағни мен // жад ^ыма дұрұс қарамағам →// ^уөзүм денсаулұғұма дұрұс қарамағам →// бұл менің ͡ғателігім ↓///	Сонда мен қанша, 60-шы жылдан бері қанша жыл өтті мысалы, 60 жыл өтті ғой енді. 60 жылдан кейін бір қазаққа жетіп тұр, масқара ғой. Егер мен ағылшын тілін білетін болсам, онда мен ағылшын тілінде шығып жатқан қаншама интеллектуалды дүниелерді сол түпнұсқадан оқитын едім. Былжырап жүрдім жиырма жыл мысалы. Университет бітіргеніме жиырма жыл болды, сол жылда мен меңгеріп алуыма болар еді. Енді қазір қарасам, тіпті ағылшын тілі түгілі кеше оқыған кітабымның мазмұнын ұмытып қаламын. Яғни мен жадыма дұрыс қарамағам, өзім денсаулығыма дұрыс қарамағам, бұл менің қателігім.
Ақберен Елгезек	↑ ағылшын тілін ^уоқымадым →// бұл менің қателігім ↓/// ↑ ^уөт'аз дүние ^уоқыдымм/ шындығында ↓/// ↑ адам көп білген сайын ^йештеңе білмейтінін түсінет дейді ғой →// сократтың сөзі ма →// кімдікі ↓/// ↑ ^уол шынымен де солай →// бұл түзеуге болатын қателіктер →// бірақ / сапасыз болад ↓ /// ↑ мысалы →// қазыр мен ағылшын тілін меңгергенмен →// ^уорыс тілін білетіндей // біле алмаймын →// тұура сондай // күрделі тек̊істер ^уоқый алмайтын сиақты боп тұрам →// мүмкүн ^уол менің қорқынышым шығар ↓ ///	↑ ағылшын тілін ^уоқ ^ұмадым →// бұл менің ͡ғателігім ↓ /// ↑ ^уөт'аз дүнүй'оқұдұм / шындығында ↓ /// ↑ адам ͡гөп ͡пілген сайын ^йештеңе ͡б̊ілмейтінін түс ^үнөт дейді ͡ғой →// сократтың сөзү ма →// кімдікі ↓ /// ↑ ^уол шын ^ымен де солай →// бұл түзөугө ͡б̊олатың ғателіктер →// бірақ // сапасыз ͡б̊олады ↓ /// ↑ мысалы →// қазір мен ағылшын тілін меңгергеммен →// ^уорұс тілім білетіндей // біл' алмаймын →// тұура сондай // күрдөлү тек̊сттер ^уоқұй алмайтын сыйақты ͡б̊оп тұрамын →// мүмкүн ^уол менің ͡ғорқұнұшым шығар ↓ ///	Ағылшын тілін оқымадым, бұл менің қателігім. Өте аз дүние оқыдым шындығында. Адам көп білген сайын ештеңе білмейтінін түсінеді дейді ғой, Сократтың сөзі ма, кімдікі. Ол шынымен де солай, бұл түзеуге болатын қателіктер, бірақ сапасыз болады. Мысалы, қазір мен ағылшын тілін меңгергенмен, орыс тілін білетіндей біле алмаймын, тура сондай күрделі текстер оқи алмайтын сияқты болып тұрамын, мүмкін ол менің қорқынышым шығар.
Ақселеу Сейдімбек	↑ ассалаумағалейкүм қадірлі ͡көрөрмен ↑/// ↑ шынның жүзү астанада ↓/// ↑ бүгүн шынның жүзүнде ғалым ^йетногыраф / жазушы ақ̊селеу сейдімбек↓/// ↑ ақ̊селеу аға // қош келдіңіз ↑/// ↑ жақ̊сы↓/// ↑ ақ̊селеу аға біз / мынау ^уосұ зыййалы қауұмды көп кіналаб̊ жатамыз↓/// ↑ әйтпеді бүйтпеді / үндемей ғалды / айтпай ғалды деп көп кінә артып жатамыз↓/// ↑ жалпы ^уосұ кінә артұу / неден тұуындайд / қаншалықты жөн ↑/// және ^уос^ұлай кінәлағаң гезде / сіз зыййалы қауұмды ақтағыңыз кептұрама / әлде / қос^ұлыб̊ ͡ап кінәлағыңыз гептұрама↓/// ↑ қандай сезімде ͡ б̊оласыз↓///	↑ ассалаумағалейкүм қадірлі ͡гөрөрмөн ↑/// ↑ шынның жүзү астанада ↓/// ↑ бүгүн шынның жүзүндө ғалым ^йетногыраф / жаз^ұуш'ақ̊селеу сейдімбек↓/// ↑ ақ̊селе'аға // қош келдіңіз ↑/// ↑ жақ̊сы↓/// ↑ ақ̊селе'аға біз / мынау ^уосұ зыййалы қауұмдұ ͡гөп кіналаб̊ жатамыз↓/// ↑ әйтпеді бүйтпөдү / үндөмөй ғалды / айтпай ғалды деп көп кін'артып жатамыз↓/// ↑ жалпы ^уосұ ͡гін'артұу / неден тұуұндайды / қаншалықты жөн ↑/// және ^уос^ұлай гінәлағаң гезде / сіз зыййалы қауұмд'ақтағыңыз кептұрама / әлде / қос^ұлұб̊ ͡алып кінәлағыңыз гептұрама↓/// ↑ қандай сезімде ͡б̊оласыз↓///	Ассалаумағалейкүм, қадірлі көрермен. "Шынның жүзі" Астанада. Бүгін "Шынның жүзінде" ғалым-этнограф, жазушы Ақселеу Сейдімбек. Ақселеу аға, қош келдіңіз. - Жақсы - Ақселеу аға, біз мынау осы зиялы қауымды көп кіналап жатамыз. Әйтпеді, бүйтпеді, үндемей қалды, айтпай қалды деп, көп кінә артып жатамыз. Жалпы, осы кінә арту неден туындайды? Қаншалықты жөн? Және осылай кінәлаған кезде сіз зиялы қауымды ақтағыңыз кеп тұра ма? Әлде қосылып ап кінәлағыңыз кеп тұра ма? Қандай сезімде боласыз?
Ақселеу Сейдімбек	↑зыййалы қауұмға деген халықтың қыжылы //жалпы мемілекеттік ^уөрөдөгі / сайасый /әлеуметтік / ^ұрұуханый істерге жіб̊еріб̊ жатқан кемшіліктерге б̊айланысты↓/// ^у ↑үйткенү / халық / зыййалы қауұмнан көп нәрсе күтед↑/// ↑солардың қолұнда бійліктің тізгіні ͡ б̊ар сыййақты сезінед↑ /// ↑^уолардың айтқаны жерге түспей ^уорындалад деп ^уойлайд ↑/// ↑а шын мәнісінде қазақтың зыййалы қауұмұ / ұлттың тарыйхый тағдырына қатысты / ↑айтпай ғалған кезі жоқ // ↑сөз қозғамаған кезі жоқ // ↑^уолар қозғамаған тақырып жоқ ↑/// ↑бірақ ^уоғаң құлақ асатын үк^үмет ↑// ^уоған құлақ асатын бійлік басындағы деген мәселе ^уол бөлек↓/// ↑меніңше ыы → жалпыхалықтығ ͡деңгейдегі ұғұм түс^үнүкте / ^уос^ұның аражігін аж^ыратаб̊ермеушілік бар ғой деп ^уойлаймын↓///	↑зыййалы қауұмға деген халықтың ͡ғыж^ылы //жалпы мемілекеттік ^уөрөдөгі / сайасый /әлеумөттүк / ^ұрұуханый істерге жіб̊еріб̊ жатқаң гемшіліктерге б̊айланысты↓/// ^у ↑өйткөнү / халық / зыййалы қауұмнаң гөп нәрсе ͡гүтөд↑/// ↑солардың ͡ғолұнда ͡б̊ійліктің тізгіні ͡б̊ар сыййақты сез^інед↑ /// ↑^уолардың айтқаны жерге түспөй ^уорұндалад деп ^уойлайд ↑/// ↑а шын мәнісінде қазақтың зыййалы қауұмұ / ұлттұң тарыйхый тағдырына ͡ғатысты / ↑айтпай ғалғаң гезі жоқ // ↑сөз ғозғамағаң гезі жоқ // ↑^уолар ғозғамаған тақ^ырыб̊ жоқ ↑/// ↑бірақ ^уоғаң ғұлағ асатын үк^үмөт ↑// ^уоғаң ғұлағ асатым бійлік басындағы деген мәселе ^уол бөлөк↓/// ↑меніңше ыы → жалпыхалықтығ ͡деңгейдег'ұғұм түс^үнүкте / ^уос^ұнұң аражігін аж^ыратаб̊ермеушүлүк бар ғой деп ^уойлаймын↓///	- Зиялы қауымға деген халықтың қыжылы, жалпы мемлекеттік өредегі, саяси-әлеуметтік, рухани істерге жіберіп жатқан кемшіліктерге байланысты. Өйткені, халық зиялы қауымнан көп нәрсе күтед. Солардың қолында биліктің тізгіні бар сияқты сезінед. Олардың айтқаны жерге түспей орындалад деп ойлайд. А, шын мәнісінде қазақтың зиялы қауымы, ұлттың тарихи тағдырына қатысты, айтпай қалған кезі жоқ, сөз қозғамаған кезі жоқ. Олар қозғамаған тақырып жоқ. Бірақ, оған құлақ асатын, үкімет, оған құлақ асатын билік басындағы деген мәселе ол бөлек. Меніңше, ыы жалпыхалықтық деңгейдегі ұғым түсінікте, осының аражігін ажыратабермеушілік бар ғой деп ойлаймын.
Ақселеу Сейдімбек	↑бәлкім зыййалы қауұм сол айт^ұудұң бір формасын таппай жүрген шығар / ↑ ^уорындатұудың жолын таппай жүрген шығар↑/// ↑^уорындатұудың / ыы → жолдары әртүрлү ғой↓///↑әрійне ^йең соңғы жолы ͡ б̊ар ↓/// ^у ол зыййалы қауұм / басын бәйгеге тығып / бүкүл халықты соң^ұнан ^йертіп көшөгө шығұу / ыы →үлкөн ыы→ қарсылықтарды көрсөтүу↓/// ↑бірақ ^йенді ^уондай ыы → дүнүйөгө ͡б̊аратындай бір шектен шығып бара жатқан тарыйхый нәрсе / әзірше құдайға шүкүр жоқ бізде↓/// ↑а жалпы / мен айтар ^йедім ^уосұ ͡ б̊іздің ͡қазақ̊ыстанда ͡ б̊ұл ^іретте зыййалы қауұмды тыңдау / ыы → ^уоларға айтқан сөз^үнө құлағ асұу үзүлдү-кесілді жоқ ͡деб̊ ͡айт'алмайм↓/// ↑жыл сайын /↑жылына б̊ірнеше ^ірет қажет боса ақ̊сақалдармен / зыййалы қауұмдармен / ↑үлкөн ғалымдармен сала-саланың ^уөте жетек̊ші мамандарымен / ^уөте салыйқалы б̊ас қос^ұулар б̊оп тұрад↓/// ↑^уолардың айтқан пікірлері / ыы → ұсұңған ұс^ұнұстары жерде қала ͡ б̊ермейд↓///	↑бәлкім зыййалы қауұм сол айт^ұудұң бір формасын таппай жүргөн шығар / ↑ ^уорұндатұудұң жолұн таппай жүргөн шығар↑/// ↑^уорұндатұудұң / ыы → жолдар'әртүрлү ғой↓///↑әрійне ^йең соңғұ жолұ ͡б̊ар ↓/// ^у ол зыййалы қауұм / басым бәйгеге тығып / бүкүл халықты соң^ұнан ^йертіп көшөгө шығұу / ыы →үлкөн ыы→ қарсылықтарды ͡гөрсөтүу↓/// ↑бірақ ^йенді ^уондай ыы → дүнүйөгө ͡б̊аратындай бір шектен шығып пара жатқан тарыйхый нәрс' / әзірше құдайға шүкүр жоқ ͡пізде↓/// ↑а жалпы / мен айтар ^йедім ^уосұ ͡б̊іздің ͡ғазақ̊станда ͡б̊ұл ^іретте зыййалы қауұмдұ тыңдау / ыы → ^уоларға айтқан сөз^үнө құлағ асұу үзүлдү-кесілді жоғ ͡деб̊ ͡айт'алмаймын↓/// ↑жыл сайын /↑жыл^ына ͡б̊ірнеше ^ірет қажет пос'ақ̊сақалдармен / зыййалы қауұмдармен / ↑үлкөн ғалымдармен сала-саланың ^уөтө жетек̊ші мамандарымен / ^уөтө салыйқалы ͡б̊ас қос^ұулары ͡б̊оп тұрад↓/// ↑^уолардың айтқам пікірлері / ыы → ұсұңған ұс^ұнұстары жерде қала ͡б̊ермейд↓///	-Бәлкім, зиялы қауым сол айтудың бір формасын таппай жүрген шығар. Орындатудың жолын таппай жүрген шығар. -Орындатудың ыы жолдары әртүрлі ғой. Әрине, ең соңғы жолы бар. Ол зиялы қауым басын бәйгеге тығып, бүкіл халықты соңынан ертіп, көшеге шығу. Ыы үлкен ыы қарсылықтарды көрсету. Бірақ, енді ондай ыы дүниеге баратындай бір, шектен шығып бара жатқан тарихи нәрсе әзірше, Құдайға шүкір жоқ бізде. А, жалпы мен айтар едім, осы біздің Қазақстанда бұл ретте зиялы қауымды тыңдау, ыы оларға, айтқан сөзіне құлақ асу, үзілді-кесілді жоқ деп айта алмаймын. Жыл сайын, жылына бірнеше рет қажет боса ақсақалдармен, зиялы қауымдармен, үлкен ғалымдармен, сала-саланың өте жетекші мамандарымен, өте салиқалы бас қосулары боп тұрад. Олардың айтқан пікірлері, ыы ұсынған ұсыныстары жерде қала бермейд.
Ақселеу Сейдімбек	↑ал ^йенді саветтік дәуірдің ^уөзүнде / мысалы → бауұржан момұшұлұ сыййақты / бір / ыы шенеунүктерге б̊ір қолайсыздау адамдар болды / ↑ал бүгүңгү заманда ^уосұндай адамдардың тұумауұ не себ̊епті↑/// ↑бұл ^уөте жақ̊сы сұрақ↓/// ↑мынау / жыйырмасыншы ғасырдан бастап деб̊ ͡айт^ұуға ͡ б̊олад / → адамзаттық деңгейде мемілекет басқарұудың үрдүсү /сайасый ахұуал мүлде б̊өлек̊ сыйпат алды↓/// ↑^уол бөлек̊ сыйпаттың ^йең басты б̊елгісі// ↑ійдеалогұйалық ^уөктемдүк мемілекет басқарұуда ↓/// ↑а ійдеалогұйалық ^уөктемдүк бел алған /заманда / қоғамда / ^уортада / адамдар ^уөз^үмөн-^уөзү б̊ірыңғайланад ↓///↑^уөйткөнү ^уөктөм ійдеалогұйа б̊ірыңғайланбаған адамдардан құтылұуға тырысад ↓///↑құтұлұудұң жолдарын тарыйх жақ̊сы ͡б̊ілед↓ /// ↑^уоның ^йең жаман жолы / ^ірепірессійәлық тәсіл ↓/// ↑а ^йең жұмсағ жолы / қызметтен тайдырұу / бійік қызметк'алмау ↓///↑а / адам ^уөмүрге б̊ірақ ^ірет келед ↓///↑амал жоқ / жаңағы қоғамның ^уосындай / үрдүс тәртіб̊іне ͡б̊ейімделед ↓/// ↑нәтійжесінде / қазірг'адамдар / ↑^уөте б̊ірүлгүлү ↑ыстандартты адамдар деуге б̊олад↓ ///↑ал бауұржандар ͡б̊оса / кешег'асқар тоқпаныптар / асқар сүлейменыптер / нұрғыйса тілендійіптер ͡б̊олса / ↑^уол бұрұңғұ б̊іздің ͡көшпөлү ^уөмүрсалттағы мәденійетіміздің ↑соңғы ійінділері / ↑соңғұ сарқыншақтар ↑/// ↑^уолар шын мәнісінде қоғамды ^іреттеуге / ↑^уөте үлкөн ықпал ^йеткен адамдар↓ ///	↑ал ^йенді саветтік дәуүрдүң ^уөзүндө / мысалы → бауұржан момұшұлұ сыййақты / бір / ыы шенеунүктөргө ͡б̊ір ғолайсызда'адамдар болдұ / ↑ал бүгүңгү заманда ^уосұндай адамдардың тұумауұ не себ̊епті↑/// ↑бұл ^уөтө жақ̊сы сұрақ↓/// ↑мынау / жыйырмасыншы ғасырдам бастап деб̊ ͡айт^ұуға ͡б̊олад / → адамзаттығ ͡деңгейде мемілекет пасқарұудұң үрдүсү /сайасый ахұуал мүлдө ͡б̊өлөк̊ сыйпат алды↓/// ↑^уол бөлөк̊ сыйпаттың ^йең басты ͡б̊елгіс' // ↑ійдеологұйалық ^уөктөмдүг мемілекет пасқарұуда ↓/// ↑а ійдеологұйалық ^уөктөмдүк бел алған /заманда / қоғамда / ^уортада / адамдар ^уөз^үмөн-^уөзү ͡б̊ірыңғайланад ↓///↑^уөйткөнү ^уөктөм ійдеологұйа ͡б̊ірыңғайламбаған адамдардаң ғұтұлұуға тырысад ↓///↑құтұлұудұң жолдарын тарыйх жақ̊сы ͡б̊ілед↓ /// ↑^уонұң ^йең жаман жолұ / ^ірепрессійәлық тәсіл ↓/// ↑а ^йең жұмсағ жолұ / қызметтен тайдырұу / бійік қызметк'алмау ↓///↑а / адам ^уөмүргө ͡б̊ір-ақ ^ірет келед ↓///↑амал жоқ / жаңағы қоғамның ^уосұндай / үрдүс тәртіб̊іне ͡б̊ейімделед ↓/// ↑нәтійжесінде / қазірг'адамдар / ↑^уөтө ͡б̊ір үлгүлү ↑ыстандартт'адамдар деугө ͡б̊олад↓ ///↑ал бауұржандар ͡б̊олса / кешег'асқар тоқпаныптар / асқар сүлөймөнүптер / нұрғұйса тілендійіптер ͡б̊олса / ↑^уол бұрұңғұ ͡б̊іздің ͡гөшпөлү ^уөмүр-салттағы мәденійетіміздің ↑соңғ'ійінділері / ↑соңғұ сарқыншақтар ↑/// ↑^уолар шын мәнісінде қоғамды ^іреттеугө / ↑^уөт'үлкөн ықпал ^йеткен адамдар↓ ///	-Ал, енді советтік дәуірдің өзінде, мысалы, Бауыржан Момышұлы сияқты, бір ыы шенеуніктерде бір қолайсыздау адамдар болды. Ал, бүгінгі заманда осындай адамдардың тумауы не себепті? -Бұл өте жақсы сұрақ. Мынау, 20 ғасырдан бастап деп айтуға болад, адамзаттық деңгейде мемлекет басқарудың үрдісі, саяси ахуал мүлде бөлек сипат алды. Ол бөлек сипаттың ең басты белгісі - идеологиялық өктемдік мемлекет басқаруда. А, идеологиялық өктемдік бел алған заманда, қоғамда, ортада, адамдар өзімен-өзі бірыңғайланад. Өйткені, өктем идеология бірыңғайланбаған адамдардан құтылуға тырысад. Құтылудың жолдарын тарих жақсы білед. Оның ең жаман жолы – репрессиялық тәсіл. А, ең жұмсақ жолы – қызметтен тайдыру, биік қызметке алмау. А, адам өмірге бір-ақ рет келед. Амал жоқ, жаңағы қоғамның осындай үрдіс тәртібіне бейімделед. Нәтижесінде, қазіргі адамдар өте бір үлгілі, стандартты адамдар деуге болад. Ал, Бауыржандар болса, кешегі Асқар Тоқпановтар, Асқар Сүлейменовтер, Нұрғиса Тілендиевтер болса, ол бұрынғы біздің көшпелі өмір-салттағы мәдениетіміздің соңғы иінділері. Соңғы сарқыншақтар. Олар шын мәнісінде қоғамды реттеуге, өте үлкен ықпал еткен адамдар.
Ақселеу Сейдімбек	↑^йенді ^уол адамдар б̊ірнеше ғасыр ^ұуақыт ^уөткеткен жоққой /↑^уолардың дүнүйеден ^уөткеніне / ↑кеше ғана дүнүйеден ^уөткен адамдар / ↑^йенді ^уолардың да бір жалғасы ͡б̊олса ͡герек ^йеді ͡ғой↑/// ↑жалғас /^йенді / мүлде / кілт čарқылып қалд'деб̊ ͡айт'алмаймыз ↓///↑^уондай адамдар әлі де арада бар↓///↑бірақ мен /↑дарыны ^йерек̊ше / жұрттың көзүнің алдында жүргөн тұлғаларды / санамалаб̊ ͡айтып ^уотұрм↓/// ↑ал дарыны сол адамдардан кем ^йемес / бірақ̊ ыстандартты қалыпқа түскен ійнтеллійгенсійә қазір б̊ұрұңғыға ͡ғарағанда ^уөтө көп ↓///↑ бұрұңғы / біздің басқа ^йелді алмайа қойайық / ↑^уөз^үмүздің көшпелү ^уөмүр салтымызда /қоғамдағ'адамдардың әлеуметтік тійптері ^уөте әртүрлүед ↓/// ↑салсерілер / бақ̊сылар / бійлер / әншілер / үйшүлер / шеб̊ершілер деген сыййақты↓///	↑^йенді ^уол адамдар б̊ірнеше ғасыр ^ұуақыт ^уөткөткөн жоққой /↑^уолардың дүнүйөдөн ^уөткөнүне / ↑кеше ғана дүнүйөдөн ^уөткөн адамдар / ↑^йенді ^уолардың да бір жалғасы ͡б̊олса ͡герек ^йеді ͡ғой↑/// ↑жалғас /^йенді / мүлдө / кілт čарқылып қалды деб̊ ͡айт'алмаймыз ↓///↑^уондай адамдар әлі д'арада бар↓///↑бірағ мен /↑дар^ыны ^йерек̊ше / жұрттұң ͡гөз^үнүң алдында жүргөн тұлғаларды / санамалаб̊ ͡айтып ^уотұрм↓/// ↑ал дар^ыны сол адамдардаң гем ^йемес / бірақ̊ ыстандартты қалыпқа түскөн ійнтеллійгенсійә қазір ͡б̊ұрұңғұға ͡ғарағанда ^уөтө көп ↓///↑ бұрұңғұ / біздің басқа ^йелд'алмайа қойайық / ↑^уөз^үмүздің ͡гөшпөлү ^уөмүр салтымызда /қоғамдағ'адамдардың әлеумөттүк тійптері ^уөт'әртүрлү ^йед ↓/// ↑сал-сер^ілер / бақ̊сылар / бійлер / әншілер / үйшүлөр / шеб̊ершілер деген сыййақты↓///	Енді ол адамдар бірнеше ғасыр уақыт өткеткен жоқ қой, олардың дүниеден өткеніне, кеше ғана дүниеден өткен адамдар. Енді олардың да бір жалғасы болса керек еді қой. -Жалғас, енді, мүлде кілт сарқылып қалды деп айта алмаймыз. Ондай адамдар әлі де арада бар. Бірақ мен дарыны ерекше, жұрттың көзінің алдында жүрген тұлғаларды санамалап айтып отырм. Ал, дарыны сол адамдардан кем емес, бірақ стандартты қалыпқа түскен интеллигенция қазір бұрынғыға қарағанда өте көп. Бұрынғы, біздің басқа елді алмайа қояйық, өзіміздің көшпелі өмір салтымызда, қоғамдағы адамдардың әлеуметтік типтері өте әртүрлі ед. Сал-серілер, бақсылар, билер, әншілер, үйшілер, шебершілер деген сияқты.
Ақселеу Сейдімбек	↑а / қазіргі адамдардың ыы → моральдығ этыйкалық нормасында бірыңғайластылық бел алған ↓/// ↑бұл / қоғамның / заманның ійдеалогұйалық тәртіп талғамының нәтійжесі↓ /// ↑^уонұ ͡ б̊ұзұб̊ жарып̊ шыққан адамдар /↑сөз жоқ ^уөз^үмен ^уөзү сол қоғамға / ыы → кішкене / артықтау адам боп көр^үнед ↓/// ↑мысалы үшін / мүй^үзү қарағайдай нұрғұйсаларды //^уөз^үмүз құлағымызб̊ен ^йестіп көз^үмүзб̊ен көрдүк // ↑асқар тоқпановтарды ^уүй сол жындыларды қойшы дейтін / көзү тірісінде сөздерді ^йестідік ↓/// ↑бірақ солардың қазір / мысал'үшүн нұрғұйсаның / ↑бір дың ^йеткізген дыб̊ысына зармыз /// ↑бір дың ^йеткізген нұрғұйса мұузұкасының шеті ^йестілгенде / ↑қандай ұлы адаммен бірге замандас болғанымызға қайраң қаламыз↑ ///	↑а / қазірг'адамдардың ыы → моральдығ этыйкалық нормасында бірыңғайластылық ͡пел алған ↓/// ↑бұл / ғоғамның / заманның ійдеологұйалық тәртіп талғамының нәтійжесі↓ /// ↑^уонұ ͡б̊ұзұб̊ жарып̊ шыққан адамдар /↑сөж жоқ ^уөз^үмөн ^уөзү сол ғоғамға / ыы → ͡гішкен' / артықтау адам боп көр^үнөд ↓/// ↑мысалы үшін / мүй^үзү қарағайдай нұрғұйсаларды //^уөз^үмүз ғұлағымызб̊ен ^йестіп көз^үмүзб̊ең гөрдүк // ↑асқар тоқпановтарды ^уүй сол жындыларды қойшұ дейтің / гөзү тірісінде сөздөрдү ^йестідік ↓/// ↑бірақ солардың ͡ғазір / мысал'үшүн нұрғұйсаның / ↑бір дың ^йеткізген дыб̊ысына зармыз /// ↑бір дың ^йеткізген нұрғұйса мұузұкасының шеті ^йестілгенде / ↑қандай ұл'адаммен бірге замандас ͡полғанымызға ͡ғайраң ғаламыз↑ ///	А, қазіргі адамдардың ыы моральдық этикалық нормасында, бірыңғайластылық бел алған. Бұл - қоғамның, заманның идеологиялық тәртіп талғамының нәтижесі. Оны бұзып жарып шыққан адамдар, сөз жоқ өзімен өзі сол қоғамға, ыы кішкене артықтау адам боп көрінед. Мысалы үшін, мүйізі қарағайдай Нұрғисаларды өзіміз құлағымызбен естіп, көзімізбен көрдік. Асқар Тоқпановтарды «үй, сол жындыларды қойшы» дейтін көзі тірісінде сөздерді естідік. Бірақ, солардың қазір мысалы үшін Нұрғисаның бір дың еткізген дыбысына зармыз. Бір дың еткізген Нұрғиса музыкасының шеті естілгенде, қандай ұлы адаммен бірге замандас болғанымызға қайран қаламыз.
Ақселеу Сейдімбек	↑сол этныстың тереңін / ^уонұң құндұлықтарын зерттеб̊ зерделеб̊ жүрген адамсыз / ^уөмір б̊ақый ↓///↑^йенді сіз ^уөз б̊ас^ыңызда / жеке / қандай мінездерден айрылдым деп күйзелесіз мысалы ↑/// бір ↑көп қой / айрылғанымыз көп қой ↓/// ↑^уөз^үңіз көзіңіз көрген ақ̊сақалдар ͡б̊ар ↓///↑мысал үшүн мен бірнәрсеге пұшәйман болам↓///	↑сол этностұң тереңін / ^уонұң ͡ғұндұлұқтарын зерттеб̊ зерделеб̊ жүргөн адамсыз / ^уөмүр ͡б̊ақый↓ ///↑^йенді сіз ^уөз ͡б̊ас^ыңызда / жеке / қандай мінездерден айрылдым деп күйзөлөсіз мысалы ↑/// бір /↑көп қой / айрылғанымыз гөп қой↓/// ↑^уөз^үңүз гөз^үңүз гөргөн ақ̊сақалдар ͡б̊ар ↓///↑мысал үшүн мем бірнәрсеге пұшаймам болам↓///	Сол этностың тереңін, оның құндылықтарын зерттеп-зерделеп жүрген адамсыз өмір бақи. Енді сіз өз басыңызда, жеке, қандай мінездерден айрылдым деп күйзелесіз мысалы? - Бір.. Көп қой, айрылғанымыз көп қой. -Өзіңіз көзіңіз көрген ақсақалдар бар мысалыға -Мысал үшін, мен бірнәрсеге пұшайман болам.
Ақселеу Сейдімбек	↑біз ^үуәдеге б̊ерік халық ^йек // ^үуәдеден тайдық↓/// ↑мен ішімнен шыққам балам / ^уөз^үнө қатысты іс бомаса / берген ^үуәдесінде тұрмайд↓///↑ а ^уол балам басқаға не істейд ↑/// ↑жәнеде б̊ұл жалғыж жарым мінез ^йемес ^йекенінде / жақ̊сы ͡б̊ілем↓/// ↑демек / біздің халықтың бұл ^йең бір ұлұ құндұлұқтарының бір'ед↓/// ↑әрб̊ірден соң құранды / ^уөз^үнүң моральдығ этыйкалық нормасына ͡б̊ұрұб̊ ͡аған мынандай мәтел бар↓/// ↑құдайдың мыңбір аты ͡б̊ар // бір аты ^үуәде дейд / онысы ↑^үуәде / құдайдың аты дейд↓///	↑біз ^үуәдеге б̊ерік халық ^йек // ^үуәдеден тайдық↓/// ↑мен ішімнен шыққам балам / ^уөз^үнө қатыст'іс бомаса / берген ^үуәдесінде тұрмайд↓///↑ а ^уол балам басқаға н'істейд ↑/// ↑және де ͡ б̊ұл жалғыж жарым мінез ^йемес ^йекенін де / жақ̊сы ͡б̊ілем↓/// ↑демек біздің халықтың бұл ^йең бір ұлұ құндұлұқтарының бірі ^йед↓/// ↑әрб̊ірден соң құранды ^уөз^үнүң моральдығ этыйкалық нормасына ͡б̊ұрұб̊ ͡аған мынандай мәтел бар↓/// ↑құдайдың мыңбір аты ͡б̊ар // бір аты ^үуәде дейд / онысы ↑^үуәде / құдайдың аты дейд↓///	Біз уәдеге берік халық ек, уәдеден тайдық. Мен ішімнен шыққан балам, өзіне қатысты іс бомаса, берген уәдесінде тұрмайд. А, ол балам басқаға не істейд? Және де бұл жалғыз жарым мінез емес екенін де жақсы білем. Демек, біздің халықтың бұл ең бір ұлы құндылықтарының бірі ед. Әрбірден соң, Құранды өзінің моральдық этикалық нормасына бұрып аған мынандай мәтел бар: «Құдайдың 1001 аты бар, бір аты - уәде» дейд, онысы "Уәде - Құдайдың аты" дейд.
Ақселеу Сейдімбек	↑қазағ ͡даласына ͡гелген ^уонтоғызыншы ғасырға дейіңгі / ыы →жыйырымасыншы ғасырға дейіңгі сыртқы йэтногырыфтар бірақ нәрсеге таң ͡ғалад↓/// ↑ ^уөте ірі / ↑тағдырлы істер / ↑теққана ^үуәдемен шеш^іле б̊еред б̊ұл далада дейд↓/// ↑ а қазір ^үуәде б̊еріп тұрұп/ көзүңдү ͡б̊ақ^ырайтып тұрұп /↑^уол аздайақ̊ / ↑саған қолхат жазыб беріп тұрұп / сені қақпаңға түс^үрүп кетеді ғой↓/// ↑^уосұндай ^уосұндай құндұлұқтарды санап тауұс'алмайсың // жоғалтқан ↓/// ^уөте көп↓/// ↑ әс^іресе біздер / ↑мынау менің қатарларым / қоскүндүг ұрпақ біз / жаңағы / қаймағы ͡б̊ұзұлмаған ауұлдың / көшпөлү ^уөмүр салттың соңғұ түт^үнүн ійіскеген // ^уошағына жылыңған ұрпақпыз ↓/// ↑^уодаң гейін мынау жаңа қоғам / жаңа жүйөмен беттестік ↓///↑біс салғастырұу арқылы ненің жоғалғанын / нені жоғалтып ^уотырғанымызды /↑ ^уөте қатты сез^інетін ұрпақпыз ↓/// ↑бұл ^іретте б̊із ^уөз^үмүздің /↑халықтың тамаша / айаулы асыл қасыйеттерін көмескілеп бара жатырмыз↓///	↑қазағ ͡даласына ͡гелген ^уонтоғызыншы ғасырға дейіңгі / ыы →жыйырымасыншы ғасырға дейіңгі сыртқ'этногырыфтар бірақ нәрсеге таң ͡ғалад↓/// ↑ ^уөт'ірі / ↑тағдырл'істер / ↑тек қана ^үуәдемен шеш^іле ͡б̊ереді ͡б̊ұл далада дейд↓/// ↑ а қазір ^үуәде ͡б̊еріп тұрұп/ көзүңдү ͡б̊ақ^ырайтып тұрұп /↑^уол аздай-ақ̊ / ↑сағаң ғолғат ͡шазып періп тұрұп / сені ͡ғақпаңға түс^үрүп кетеді ғой↓/// ↑^уосұндай ^уосұндай ғұндұлұқтарды санап тауұс'алмайсың // жоғалтқан ↓/// ^уөтө көп↓/// ↑ әс^іресе біздер / ↑мынау менің ͡ғатарларым / қоскүндүг ұрпақ ͡піж / жанағы / қаймағы ͡б̊ұзұлмаған ауұлдұң / көшпөлү ^уөмүр салттың соңғұ түт^үнүн ійіскеген // ^уошағына жылыңған ұрпақпыз ↓/// ↑^уодаң гейін мынау жаңа ͡ғоғам / жаңа жүйөмөм беттестік ↓///↑біс салғастырұ'арқылы ненің жоғалғанын / нені жоғалтып ^уотұрғанымызды /↑ ^уөтө қатты сез^інетін ұрпақпыз ↓/// ↑бұл ^іретте ͡б̊із ^уөз^үмүздің /↑халықтың тамаша / айаулұ асыл ғасыйеттерің гөмөскүлеп пара жатырмыз↓///	-Қазақ даласына келген 19-ыншы ғасырға дейінгі, ыы 20-сыншы ғасырға дейінгі сыртқы этнографтар бір-ақ нәрсеге таң қалад. Өте ірі, тағдырлы істер тек қана уәдемен шешіле береді бұл далада дейд. А, қазір уәде беріп тұрып, көзіңді бақырайтып тұрып, ол аздай-ақ саған қолхат жазып беріп тұрып, сені қақпанға түсіріп кетеді ғой. Осындай-осындай құндылықтарды санап тауыса алмайсың, жоғалтқан. Өте көп. Әсіресе, біздер, мынау менің қатарларым, қоскүндік ұрпақ - біз жанағы қаймағы бұзылмаған ауылдың, көшпелі өмір салттың соңғы түтінін иіскеген, ошағына жылынған ұрпақпыз. Одан кейін, мынау жаңа қоғам, жаңа жүйемен беттестік. Біз салғастыру арқылы ненің жоғалғанын, нені жоғалтып отырғанымызды өте қатты сезінетін ұрпақпыз. Бұл ретте біз өзіміздің, халықтың тамаша, аяулы, асыл қасиеттерін көмескілеп бара жатырмыз.
Ақселеу Сейдімбек	↑тағыда қайталаб̊ ͡айтам ↓/// ↑үлкөн мемілекеттік деңгейде / тамаша шаралар жасалыб̊ жатыр ^йел болұ'үшүн / мемлекет болұ'үшүн/ ұлт полұ'үшүн↓/// ↑бірақ ^уосы салада / мән бер^іліб̊ жатқан қыймылды мен сезб̊ейм ↓/// ↑мен жоғары оқу орнында саб̊ақ ͡беремін қазір↓/// біздің білім мазмұнұнда жоқ↓/// ↑қалай↑/// ↑мына / кезгелген білімнің мазмұнұ ͡б̊олад ↓///↑бірінші кұурстың / ^йекінші ͡кұурстың / үшүншү кұурстың я бомаса ͡б̊ірінші сыныптың / ^йекінші сыныптың ^уөз^үнің білім мазмұндары / білім деңгейлері ͡б̊олад↓/// ↑білім мазмұндарының ішінде / ↑біздің ұлттұқ ділімізді / менталыйтетімізді /↑сақтауға / ұштауға/ жетілдірүуге б̊ағытталған білім жоқ // мазмұн жоқ↓///	↑тағыда ͡ғайталаб̊ ͡айтам ↓/// ↑үлкөн мемілекеттік деңгейде / тамаша шаралар жасалыб̊ жатыр ^йел болұ'үшүн / мемлекет полұ'үшүн/ ұлт полұ'үшүн↓/// ↑бірақ ^уосұ салада / мәм бер^іліб̊ жатқаң ғыймылды мен сезб̊ейм ↓/// ↑мен жоғары оқу орнында саб̊ақ ͡перемің ғазір↓/// біздің білім мазмұнұнда жоқ↓/// ↑қалай↑/// ↑мына / кез-гелгем білімнің мазмұнұ ͡б̊олад ↓///↑бірінші ͡гұурстұң / ^йекінші ͡гұурстұң / үшүншү кұурстұң я бомаса ͡б̊ірінші сыныптың / ^йекінші сыныптың ^уөз^үнүң білім мазмұндары / білім деңгейлері ͡б̊олад↓/// ↑білім мазмұндарының ішінде / ↑біздің ұлттұғ ͡діл^імізді / менталыйтетімізді / ↑сақтауға / ұштауға/ жетілдірүугө ͡б̊ағытталғам білім жоқ // мазмұн жоқ↓///	-Тағы да қайталап айтам, үлкен мемлекеттік деңгейде тамаша шаралар жасалып жатыр ел болу үшін, мемлекет болу үшін, ұлт болу үшін. Бірақ осы салада мән беріліп жатқан қимылды мен сезбейм. Мен ЖОО-да сабақ беремін қазір. Біздің білім мазмұнында жоқ. -Қалай? -Мына, кез-келген білімнің мазмұны болад. Бірінші курстың, екінші курстың, үшінші курстың я бомаса бірінші сыныптың, екінші сыныптың өзінің білім мазмұндары, білім деңгейлері болад. Білім мазмұндарының ішінде, біздің ұлттық ділімізді, менталитетімізді сақтауға, ұштауға, жетілдіруге бағытталған білім жоқ, мазмұн жоқ.
Ақселеу Сейдімбек	↑керісінше басқа ͡ құндұлұқтар ͡ б̊елалыб̊ жатыр ^уонда↑/// ↑біздің төлтаб̊ыйғатымызға жат құндұлұқтар ͡ б̊елалыб̊ жатыр↑/// ↑демек / бұл ^уөте / терең сезінүу арқылы тегеурүндү қыймыл жасайтын ^уөрүстөріміздің бірін сен сөз ^йетіп ^уотčұң↓///↑ал мұнұң бәрі / мынау сәветтік дәуүрде / әб̊ден жолға қойылып/ ↑әлі сонұң ійнертсійәсымен келе жатқандықтың белгісіме ↑/// ↑әлде сәветтік дәуүр ͡гезінде /дегеммем бір қарсы ͡күрестер ͡б̊олұп / ↑кейіннем барып ^уосұдан тантыраб̊ ͡ай^ырылып қалдықпа↑///	↑керісінше басқа ͡ғұндұлұқтар ͡б̊ел алыб̊ жатыр↓/// ^уонда↑/// ↑біздің төлтаб̊ыйғатымызға жат құндұлұқтар ͡б̊ел алыб̊ жатыр↑/// ↑демек / бұл ^уөтө / терең сезінү'арқылы тегеурүндү қыймыл жасайтын ^уөрүстөріміздің бірін сен сөз ^йетіп ^уотčұң↓/// ↑ал мұнұң бәрі / мынау сәбеттік дәуүрдө / әб̊ден жолға ͡ғой^ұлұп/ ↑әлі сонұң ійнерсійәсымең геле жатқандықтың белгісі ме ↑/// ↑әлде сәветтік дәуүр ͡гезінде /дегеммем бір ғарсы ͡гүрөстөр ͡б̊олұп / ↑кейіннем барып ^уосұдан тантыраб̊ ͡ай^ырылып қалдықпа↑///	- Керісінше, басқа құндылықтар бел алып жатыр онда. Біздің төл-табиғатымызға жат құндылықтар бел алып жатыр. Демек, бұл өте терең сезіну арқылы тегеурінді қимыл жасайтын өрістеріміздің бірін сен сөз етіп отсың. - Ал, мұның бәрі мынау Советтік дәуірде, әбден жолға қойылып, әлі соның инерциясымен келе жатқандықтың белгісі ме? Әлде Советтік дәуір кезінде, дегенмен бір қарсы күрестер болып, кейіннен барып осыдан тантырап айырылып қалдық па?
Ақселеу Сейдімбек	↑бұл жаңағы алғашқ̊ы айтқан ^үуәжіңнің /жөнжоб̊асы ͡ б̊ар↓/// ↑сәбет заманында / не ͡герек ^йед↑ /// ↑^йелдің башшыларының / қоғамның қандай болұу тетіктерін білетін башшының керегі жоқ ^йед↓/// ↑тек̊ шарұуашылық башшысы керек ^йед↓/// ↑біздің ͡қазақ̊ыстан тәуелсіздіг алғаннан кейін /^уосы үрдүс /↑ ^уосұ ͡ б̊ір жаман әдет әлі жалғасып кележатыр↓/// ↑біздің мемілекетіміздің басында ^уотұрған башшыларымыз / ↑біздің мійнійстірлеріміз әс^іресе саласала тетіктерге тізгінін'ійе болұп ^уотұрған↓ /// ↑^уолар ^уөз^үнүң саласының шарұуашылығының ͡қалай жүрүуүн / ↑^уөте жақ̊сы ͡б̊ілед↓/// ↑а бірақ / мемілекеттік құр^ұлұсты жетілдірүудүң / ↑мемілекеттік құр^ұлұстың айасындағ'ұлттұң төлтұумалығын сақтап қал^ұудұң / ↑мына жаханданұудұң ұлұ нөп^үрүнде ұлтқа араша түс^үудүң мүлде тетігім білмейд↑/// ↑былайш'айтқанда / мемілекеттік тұлғалар ^йемес / шарұуашылықтың ғана тұлғалары↓/// ↑сәбет заманындағы негізгі ұстаным боған ^уосұ әдет / әлі ͡гүңге дейін сүйретүліп / бізде қалмай геле жатыр↓/// ↑біз әлі ͡гүңгө дейін мійнійстрлерді ^уөз^үнүң саласын жақ̊сы ͡б̊ілген'үшүн / йэкономұйканы дұрұс дөңгөлеткен'үшүн / ақ̊шаны жақ̊сы ^йесептей алған'үшүн ғана ͡қойамыз↓/// ↑бірінші ͡б̊асымдық қасыйетті соған береміз↓/// ↑^уолай ^йемес //↑ бірінші ͡б̊асымдық қасыйет ұлт болмұсын ғалай біледі ↑/// ↑мемілекеттің мемілекет болұб̊ / жәнед'ұлттұқ мемілекет болұп̊ сақталып қалұ'үшүн / қай тетікті ͡б̊ас^ұудұ ͡б̊ілеме↑ /// ↑^уосұндай крійтеріййлер жетіспейд↓/// ↑біздің мійнійстрлеріміздің тоқсан пыросенті ^йелімай әнім білмейд↓/// ↑бұл ^уөте сұймволдұ мысал↓/// ↑^йелім-ай әнім білмеу / ^уол ұлттұ ͡ б̊ілмеу ↓/// ^уөк^үнүшке ^уорай / бізде ^уосұ ͡ б̊ір // талғамсыз дәстүр /↑^йел тағдырын тап̊сыратын азаматтарға қатысты ^йескерілмей геле жатыр↓///	↑бұл жаңағ'алғашқ̊ы айтылған ^үуәжіңнің /жөнжоб̊асы ͡ б̊ар↓/// ↑сәбет заманында / не ͡герек ^йед↑ /// ↑^йелдің башшыларының / ғоғамның ͡ғандай болұу тетіктерім білетім башшының ͡герегі жоқ ^йед↓/// ↑тек̊ шарұуашылық ͡пашшысы ͡герек ^йед↓/// ↑біздің ͡ғазақ̊стан тәуөлсүздүг алғаннаң гейін /^уос'үрдүс /↑ ^уосұ ͡ б̊ір жаман әдет әлі жалғасып кележатыр↓/// ↑біздің мемілекетіміздің басында ^уотұрғам башшыларымыз / ↑біздің мійнійстрлеріміз әс^іресе саласала тетіктерге тізгінін'ійе болұп ^уотұрған↓ /// ↑^уолар ^уөз^үнүң саласының шарұуашылығының ͡ғалай жүрүуүн / ↑^уөтө жақ̊сы ͡б̊іледі↓/// ↑а бірағ / мемілекеттік құр^ұлұсты жетілдірүудүң / ↑мемілекеттік құр^ұлұстың айасындағ'ұлттұң төл-тұумалығын сақтап қал^ұудұң / ↑мына жаханданұудұң ұлұ нөп^үрүнд'ұлтқа араша түс^үудүң мүлдө тетігім білмейд↑/// ↑былайш'айтқанда / мемілекеттік тұлғалар ^йемес / шарұуашылықтың ғана тұлғалары↓/// ↑сәбет заманындағы негізг'ұстаным боған ^уос'әдет / әлі ͡гүңгө дейін сүйрөтүліп / пізде қалмай геле жатыр↓/// ↑біз әлі ͡гүңгө дейін мійнійстрлерді ^уөз^үнүң саласын жақ̊сы ͡б̊ілген'үшүн / йэкономұйканы дұрұс төңгөлөткен'үшүн / ақ̊шаны жақ̊сы ^йесептей алған'үшүн ғана ͡ғойамыз↓/// ↑бірінші ͡б̊асымдық қасыйетті соғам береміз↓/// ↑^уолай ^йемес //↑ бірінші ͡б̊асымдық қасыйет ұлт полмұсұң ғалай біледі/// ↑мемілекеттің мемілекет полұб̊ / жәнед'ұлттұқ мемілекет полұп̊ сақталып қалұ'үшүн / қай тетікті ͡б̊ас^ұудұ ͡б̊ілеме↑ /// ↑^уосұндай крійтеріййлер жетіспейд↓/// ↑біздің мійнійстрлеріміздің тоқсан пыросенті ^йелімай әнім білмейд↓/// ↑бұл ^уөтө сұймволдұ мысал↓/// ↑^йелім-ай әнім білмеу / ^уол ұлттұ ͡ б̊ілмеу ↓/// ^уөк^үнүшке ^уорай / бізде ^уосұ ͡ б̊ір // талғамсыз дәстүр /↑^йел тағдырын тап̊сыратын азаматтарға ͡ғатысты ^йескерілмей геле жатыр↓///	- Бұл жаңағы алғашқы айтқан, уәжіңнің жөн-жобасы бар. Совет заманында не керек ед? Елдің басшыларының қоғамның қандай болу тетіктерін білетін басшының керегі жоқ ед. Тек шаруашылық басшысы керек ед. Біздің Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, осы үрдіс, осы бір жаман әдет, әлі жалғасып келе жатыр. Біздің мемлекетіміздің басында отырған басшыларымыз, біздің министрлеріміз, әсіресе, сала-сала тетіктерге тізгініне ие болып отырған. Олар өзінің саласының шаруашылығының қалай жүруін өте жақсы білед. А, бірақ мемлекеттік құрылысты жетілдірудің, мемлекеттік құрылыстың аясындағы ұлттың төл-тумалығын сақтап қалудың, мына жаһанданудың ұлы нөпірінде ұлтқа араша түсудің мүлде тетігін білмейд. Былайша айтқанда, мемлекеттік тұлғалар емес, шаруашылықтың ғана тұлғалары. Совет заманындағы негізгі ұстаным боған, осы әдет, әлі күнге дейін сүйретіліп бізде қалмай келе жатыр. Біз әлі күнге дейін министрлерді өзінің саласын жақсы білгені үшін, экономиканы дұрыс дөңгелеткені үшін, ақшаны жақсы есептей алғаны үшін ғана қоямыз. Бірінші басымдық қасиетті соған береміз. Олай емес, бірінші басымдық қасиет - ұлт болмысын қалай білед. Мемлекеттің мемлекет болып және де ұлттық мемлекет болып сақталып қалу үшін қай тетікті басуды біле ме? Осындай критерийлер жетіспейд. Біздің министрлеріміздің 90 проценті, "Елім-ай" әнін білмейд. Бұл өте символды мысал. "Елім-ай" әнін білмеу - ол ұлтты білмеу. Өкінішке орай, бізде осы бір талғамсыз дәстүр, ел тағдырын тапсыратын азаматтарға қатысты ескерілмей келе жатыр.
Ақселеу Сейдімбек	↑ұлттұқ мінез дегеннен шығады аға↓/// ↑мынау / қазір ͡көршү мемілекеттерде тыныш ^йемес болып тұр / ^уөк^үнүшке қарай↓ /// ↑ ал біздің ^йел^імізде / ^йенді ͡құдайға мың тәуб̊е тыныштық /ауұзб̊іршілік бар // кім недесе ^уодесін ↓ /// ↑бірақ ^уос'ауұзб̊іршілік мінез әртүрлү себ̊ептерден әргім әрқалай айтад ↓ /// ↑біреулер айтад / бұл таза ͡б̊ійліктің / пірезійденттік̊ сайасаттың сондай көреген жүргүзүлүуүнің арқасында дейд↓ /// ↑^йенді ͡б̊ір қарсы пікірдегі адамдар // жоқ бұл сайасаттың арқасында ^йемес // бұл ^уосы ұлттұң ^уөз^үнің ұлттұқ мінезінің /ұлттұқ ͡бір төз^үмүнің арқасында деб̊ ͡айтад ↓ /// ↑сіз ^уосұ пікірге қалай ғарайсыз / ^уосұ ^йекі пікірге↑///↑ бұнұң ^йекеуүнеде қос^ұлам↓ /// ↑ бірақ / үшүншү ͡б̊ір пікірді ͡қосқұм ͡келед ↓ /// ↑біздегі тұрақтылық // құдайға шүкүр /^уол сөж жоқ біздің презійдентіміз ͡б̊астаған/ мемілекет қайраткерлеріміздің / белгілі дәрежеде іскерлігі мен маңдай тер^інің арқасы ↓ /// ↑^йекінші / біздің халқымыздың ͡көнтөрлүгүнің арқасы / көнтөрлү/ шыдамды↓ ///	↑ұлттұғ мінез дегеннен шығады аға ↓ /// ↑мынау / қазір ͡гөршү мемілекеттерде тыныш ^йемес ͡полұп тұр / ^уөк^үнүшке қарай↓ /// ↑ ал біздің ^йел^імізде / ^йенді ͡ғұдайға мың тәуб̊ө тыныштық /ауұзб̊үршүлік бар // кім недесе ^уодесін ↓ /// ↑бірақ ^уос'ауұзб̊үршүлік мінез әртүрлү себ̊ептерден әркім әрқалай айтад ↓ /// ↑біреулөр айтад / бұл таза ͡б̊ійліктің / пірезійденттік̊ сайасаттың сондай гөрөгөн жүргүзүлүуүнүң арқасында дейд↓ /// ↑^йенді ͡б̊ір ғарсы пікірдег'адамдар // жоқ ͡пұл сайасаттың арқасында ^йемес // бұл ^уос'ұлттұң ^уөз^үнүң ұлттұғ мінезінің /ұлттұқ ͡пір төз^үмүнің арқасында деб̊ ͡айтад ↓ /// ↑сіз ^уосұ пікірге қалай ғарайсыз / ^уосұ ^йекі пікірге↑///↑ бұнұң ^йекеуүнө де қос^ұлам↓ /// ↑ бірақ / үшүншү ͡б̊ір пікірді ͡ғосқұм ͡гелед ↓ /// ↑біздегі тұрақтылық // құдайға шүкүр /^уол сөж жоқ ͡піздің презійдентіміз ͡б̊астаған/ мемілекет қайраткерлеріміздің / белгілі дәрежед'іскерлігі мен маңдай тер^інің арқасы ↓ /// ↑^йекінші / біздің халқымыздың ͡гөнтөрлүгүнің арқасы / көнтөрлү/ шыдамды↓ ///	- Ұлттық мінез дегеннен шығады, аға. Мынау, қазір көрші мемлекеттерде тыныш емес болып тұр, өкінішке қарай. Ал, біздің елімізде енді Құдайға мың тәубе тыныштық, ауызбіршілік бар, кім не десе о десін. Бірақ осы ауызбіршілік мінез, әртүрлі себептерден, әркім әрқалай айтад. Біреулер айтад, "бұл таза биліктің, президенттік саясаттың сондай көреген жүргізілуінің арқасында" дейд. Енді бір қарсы пікірдегі адамдар, "жоқ бұл саясаттың арқасында емес, бұл осы ұлттың өзінің ұлттық мінезінің, ұлттық бір төзімінің арқасында" деп айтад. Сіз осы пікірге, қалай қарайсыз, осы екі пікірге? - Бұның екеуіне де қосылам. Бірақ, үшінші бір пікірді қосқым келед. Біздегі тұрақтылық, Құдайға шүкір, ол - сөз жоқ біздің президентіміз бастаған, мемлекет қайраткерлеріміздің белгілі дәрежеде іскерлігі мен маңдай терінің арқасы. Екінші, біздің халқымыздың көнтөрлігінің арқасы, көнтөрлі, шыдамды.
Ақселеу Сейдімбек	↑үшүншү / біздің халқымыздың мінез ͡ б̊олмұсұна соңғұ ^йекі жарым / үш ғасырда сіңірілген ^йезіп тастаушылықтың нәтійжесі↓ /// ↑қазақ̊ша айтқанда // көтк'ұрса көндүм басқ'ұрса ^уөлдүм // деген мақал бар ғазақта ↓ /// ↑біздің халықты соңғұ ^йек'үш ғасырда ^уотаршылдық / ^уосұндай күйгө түсүрдү↓ /// ↑бас көтөрсөң басыңды қырқад / томпұлдаб̊ жүг^үрө ͡б̊ерсең ыйығыңа міне ͡б̊еред↓ /// ↑ ^уосұ ^уотаршылдық қалдырған зардапта /біздің ^йезілген ^йеңсеміздің әлі ͡көтөрүлүуүне мұрша ͡б̊ермей геле жатыр ↓ /// ↑бұл ^іретте / тағы да ͡қайталаб̊ ͡айтамын↓ /// ↑ біз тәуелсіздіг алғанда көп нәрселер жасадық / таб̊ыстарымызда көп ↓ /// ↑бірақ біз ͡б̊ір нәрсені мемілекеттік деңгейде қолғ'алмай ^уотұрмұз↓ /// ↑ ^уол ^уотаршылдықтың болғаны ^ырас / ↑^уонұң зардаб̊ы ^ырас↑ /// ↑ ^йенд'ұлттұң санасы мен / ^уөм^үрүн ^уотарсыздандырұу жоспары ͡б̊олұуұ ͡герек қой ↓ /// ↑бұл жоқ↓ /// ↑ мемілекеттік ^уойлау қаб̊^ілеті ^уол ійнженерлік ^йемес / ^уол тек қан'экономұйстік ^йемес / ^уол ^уөтө ͡б̊ір ͡кешенді ͡б̊ілім / ^уол тұтас ғылым жатқан↓ /// ↑ білдіңізб̊а↑/// ↑сіс сонда ͡қай ұрпақтан үмүт күтөсүз ↑/// ↑ бұл ^іретте маған / ыйндыййаның тарыйхындағы ͡б̊ір қызық мысалы ^йеске түсөд↓ ///	↑үшүншү / біздің халқымыздың мінез ͡б̊олмұсұна соңғұ ^йекі жарым / үш ғасырда сің^ірілген ^йезіп тастаушұлұқтұң нәтійжесі↓ /// ↑қазақ̊ш'айтқанда // көтк'ұрса көндүм басқ'ұрса ^уөлдүм // деген мақал бар ғазақта ↓ /// ↑біздің халықты соңғұ ^йек'үш ғасырда ^уотаршылдық / ^уосұндай гүйгө түсүрдү↓ /// ↑бас көтөрсөң басыңды қырқад / томпұлдаб̊ жүг^үрө ͡б̊ерсең ыйығыңа міне ͡б̊еред↓ /// ↑ ^уосұ ^уотаршылдық қалдырған зардапта /біздің ^йезілген ^йеңсеміздің әлі ͡гөтөрүлүуүнө мұрша ͡б̊ермей геле жатыр ↓ /// ↑бұл ^іретте / тағы да ͡ғайталаб̊ ͡айтамын↓ /// ↑ біз тәуөлсүздүг алғанда ͡гөп нәрселер жасадық / таб̊ыстарымыз да ͡гөп ↓ /// ↑бірақ біз ͡б̊ір нәрсені мемілекеттік деңгейде қолғ'алмай ^уотұрмұз↓ /// ↑ ^уол ^уотаршылдықтың болғаны ^ырас / ^уонұң зардаб̊ы ^ырас↓ /// ↑ ^йенд'ұлттұң санасы мен / ^уөм^үрүн ^уотарсыздандырұу жоспары ͡б̊олұуұ ͡герек қой ↓ /// ↑бұл жоқ↓ /// ↑ мемілекеттік ^уойлау ͡ғаб̊^ілеті ^уол ійнженерлік ^йемес / ^уол тек қан'экономұйстік ^йемес / ^уол ^уөтө ͡б̊ір ͡гешенді ͡б̊ілім / ^уол тұтас ғылым жатқан↓ /// ↑ білдіңізб̊а↑/// ↑сіс сонда ͡ғай ұрпақтан үмүт күтөсүз ↑/// ↑ бұл ^іретте маған ыйндыййаның тарыйхындағы ͡б̊ір ғызығ мысалы ^йеске түсөд↓ ///	-Үшінші, біздің халқымыздың мінез болмысына соңғы екі жарым, үш ғасырда сіңірілген езіп тастаушылықтың нәтижесі. Қазақша айтқанда, "көтке ұрса көндім, басқа ұрса өлдім" деген мақал бар қазақта. Біздің халықты соңғы екі-үш ғасырда отаршылдық осындай күйге түсірді. Бас көтерсең басыңды қырқад, томпылдап жүгіре берсең иығыңа міне беред. Осы отаршылдық қалдырған зардапта, біздің езілген еңсеміздің әлі көтерілуіне мұрша бермей келе жатыр. Бұл ретте тағы да қайталап айтамын, біз тәуелсіздік алғанда көп нәрселер жасадық, табыстарымыз да көп. Бірақ, біз бір нәрсені мемлекеттік деңгейде қолға алмай отырмыз. Ол отаршылдықтың болғаны рас, оның зардабы рас, енді ұлттың санасы мен өмірін отарсыздандыру жоспары болуы керек қой. Бұл жоқ. Мемлекеттік ойлау қабілеті ол - инженерлік емес, ол тек қана экономистік емес, ол өте бір кешенді білім, ол тұтас ғылым жатқан. Білдіңізба? - Сіз сонда қай ұрпақтан үміт күтесіз? - Бұл ретте маған Индияның тарихындағы бір қызық мысалы еске түсед.
Ақселеу Сейдімбек	↑ағылшындар ыйндыййаны / тастап кеткеннен кейін /бір^йекі ұрпақ алмасқаңға дейін / жаңағылар / ↑ұлттұң төл тұума қасыйеті мен мәденійетін ұштауға қатысты дәрменсіз күй гешкенғой ↓ /// ↑мәселе қой^ұлад дейд / ↑проблема қой^ұлад ↓ /// ↑ бірақ ^уот^ұратта / ↑^йе бұл заңға ͡кемейді ғой деб̊ ͡айтатдейд ↓ /// ↑бұған заң ^ұрұқ̊саты констұйтұусыйамызда ͡б̊ұл жоқ ͡деб̊ ͡айтатдейд ↓ /// ↑сонда ^йекінші үшүншү ұрпақ келгенде айтқанғой /↑ а ^уол заңды кім жазды құдай ^йемесқой жазған/ / ^уөз^үмүс сыййақты адамдар /^уон'неге ^уөзгөртпейміз /дейтін ұрпақ тұуад ↓ /// ↑былайш'айтқанда / мүлде ͡б̊асқаша ^уойлайтын ұрпақ тұуған ↓ /// ↑жаңағындай көмпүс ^уорұндаушы ұрпақ ^йемес / ↑^уойлайтын / сараптамалық зердесі ұшталған / ұлтш̆ұл ұрпақ пайда ͡б̊олды /// ↑ менімше / біз тәуелсіздіг алғалы ͡б̊ір ұрпағ алмасыб̊ ͡үлгердү ↓ /// ↑^уөте жаңаша ^уойлайтын / жаңа жігері ͡б̊ар / жаңа түйсүгү ͡б̊ар ұрпақтардың төб̊есі көр^үніп қалд↓ /// ↑ ал сіз ^уөз^үңіз д'ұстаз адамсыз // ійә ↑ /// ↑сол ұстазы ^іретінде / сондай төб̊өсү көр^үнүп қалған ұрпаққа ^йеңбек̊ сің^іріб̊ жатырмын деп ^уойлайсызб̊а↑/// ↑сіздің бұуұн сондай ұрпақты қалыптастырұуға мүдделіме↑///	↑ағылшындар ыйндыййаны / тастап кеткеннең гейін /бір^йек'ұрпақ алмасқаңға дейін / жаңағылар / ↑ұлттұң төл тұума ͡ғасыйеті мен мәденійетін ұштауға ͡ғатысты дәрменсіз гүй гешкен ғой ↓ /// ↑мәселе қой^ұлады дейд / ↑проблема ͡ғой^ұлад ↓ /// ↑ бірақ ^уот^ұрат та / ↑^йе бұл заңға ͡гемейді ғой деб̊ ͡айтат дейд ↓ /// ↑бұған заң ^ұрұқ̊саты констұйтұусыйамызда ͡б̊ұл жоғ ͡деб̊ ͡айтат дейд ↓ /// ↑сонда ^йекінш'үшүншү ұрпақ келгенд'айтқан ғой /↑ а ^уол заңды ͡гім жазды құдай ^йемес қой жазған/ / ^уөз^үмүс сыййақт'адамдар /^уонұ неге ^уөзгөртпөйміз дейтін ұрпақ тұуад ↓ /// ↑былайш'айтқанда / мүлдө ͡б̊асқаша ^уойлайтын ұрпақ тұуған ↓ /// ↑жаңағындай гөмпүс ^уорұндауш'ұрпақ ^йемес / ↑^уойлайтын / сараптамалық зердес'ұшталған ұлтш̆ұл ұрпақ пайда ͡б̊олады↓ /// ↑ менімше / біз тәуөлсүздүг алғалы ͡б̊ір ұрпағ алмасыб̊ ͡үлгөрдү ↓ /// ↑^уөтө жаңаша ^уойлайтын / жаңа жігері ͡б̊ар / жаңа түйсүгү ͡б̊ар ұрпақтардың төб̊өсү көр^үнүп қалд↓ /// ↑ ал сіз ^уөз^үңүз д'ұстаз адамсыз ійә ↑ /// ↑сол ұстазы ^іретінде / сондай төб̊өсү көр^үнүп қалған ұрпаққа ^йеңбек̊ сің^іріб̊ жатырмын деп ^уойлайсызб̊а↑/// ↑сіздің бұуұн сондай ұрпақ қалыптастырұуға мүддөлүме↑///	-Ағылшындар Индияны тастап кеткеннен кейін, бір-екі ұрпақ алмасқанға дейін, жаңағылар ұлттың төл тума қасиеті мен мәдениетін ұштауға қатысты дәрменсіз күй кешкен ғой. Мәселе қойылады дейд, проблема қойылад, бірақ отырат та «- е, бұл заңға кемейді ғой» деп айтат дейд. «Бұған заң рұқсаты, Конституциямызда бұл жоқ деп айтат» дейд». Сонда екінші-үшінші ұрпақ келгенде айтқан ғой, «- а, ол заңды кім жазды? Құдай емес қой жазған, өзіміз сияқты адамдар ғой, оны неге өзгертпейміз»- дейтін ұрпақ туад, былайша айтқанда мүлде басқаша ойлайтын ұрпақ туған. Жаңағындай көмпіс, орындаушы ұрпақ емес, ойлайтын, сараптамалық зердесі ұшталған, ұлтшыл ұрпақ пайда болады. Менімше, біз тәуелсіздік алғалы бір ұрпақ алмасып үлгерді. Өте жаңаша ойлайтын, жаңа жігері бар, жаңа түйсігі бар ұрпақтардың төбесі көрініп қалд. - Ал сіз өзіңіз де ұстаз адамсыз? - Иә. - Сол ұстазы ретінде, сондай төбесі көрініп қалған ұрпаққа еңбек сіңіріп жатырмын деп ойлайсызба? Сіздің буын сондай ұрпақ қалыптастыруға мүдделі ме?
Ақселеу Сейдімбек	↑сөж жоқ / бізде ^уөте зерделі / ұстаздар көп / академійктер көп↓ /// ↑ әс^іресе /қоғамдық ғылым саласы / ↑мынау жалпы мемілекет басқарұу дегеннің ^уөзү ͡б̊ұл қоғамдық ғылым саласының міндеті ↓ /// ↑ бұл күрүш ^йег^үушүнүң міндеті ^йемес / мақта ^уөсүрүушүнүң міндеті ^йемес / қой жайұушұнұң міндеті ^йемес / ↑мемлекет басқарұу ұлт тағдырымен айланысұу / қоғамдық ғылымның ^йеншісіндегі міндет↓ /// ↑ ^уосұ салада ͡ б̊ізде ^уөте зерделі ғалымдар ͡б̊ар / ^уолардың мектеб̊і / шәкірттері ͡ б̊ар ↓ /// ↑ ^уолар қазір / ^уотаршылдық кезінде ^йесеміз кеткен ійдейә мен ійдеологұйаны / ^уөздөрүнің шәкірттерінің бой^ұна / қалқад^ірінше сің^іріб̊ жатыр деп ^уойлаймын ↓ /// ↑ ^уол ^йешүуақытта нәтійжесіз ͡ б̊олмауға тійіс ↓ /// ↑ сіз жастарға сенесіз ↑ /// ↑ мен жастарға сенем↓ /// ↑ ал ақа / мынау / сізді мына ͡ б̊үгүңгү заманның мына аласапыран бір/ сайасый тартыстардың бір ͡кезеңінде тұрмұз ғой қазір ↓ ///↑ сөж жоқ ↓ ///↑ ^уосұндай бір сайасатқа / сайасый науқандарға тартатын / жағдайлар б̊олама сізде ↑ /// ↑ тартатындар ͡ б̊олад ↓ /// ↑ партыйасына шақ^ыратындар ͡ б̊олад ↓ /// ↑үйүптөгүп ^үуәде ͡ б̊еретіндер ͡ б̊олад ↓ ///↑ қандай ^үуәде ↑ /// ↑ ^үуәде / адам боған соң / іші құуұс пендеғой↓ ///	↑сөж жоқ / бізде ^уөтө зерделі ұстаздар ͡гөп / академійктер ͡гөп↓ /// ↑ әс^іресе /қоғамдық ғылым саласы / ↑мынау жалпы мемлекет пасқарұу дегеннің ^уөзү ͡б̊ұл ғоғамдық ғылым саласының міндеті ↓ /// ↑ бұл гүрүш ^йег^үушүнүң міндеті ^йемес / мақта ^уөсүрүушүнүң міндеті ^йемес / қой жайұушұнұң міндеті ^йемес / ↑мемлекет пасқарұу ұлт тағдырымен айланысұу / ͡ғоғамдық ғылымның ^йеншісіндегі міндет↓ /// ↑ ^уосұ салада ͡б̊ізде ^уөтө зерделі ғалымдар ͡б̊ар / ^уолардың мектеб̊і / шәкірттері ͡б̊ар ↓ /// ↑ ^уолар ғазір / ^уотаршылдық кезінде ^йесеміз геткен ійдейә мен ійдеологұйаны / ^уөздөрүнің шәкірттерінің бой^ұна / ғал-ғад^ірінше сің^іріб̊ жатыр деп ^уойлаймын ↓ /// ↑ ^уол ^йешүуақытта нәтійжесіз ͡б̊олмауға тійіс ↓ /// ↑ сіж жастарға сенесіз ↑ /// ↑ мен жастарға сенем↓ /// ↑ ал ақа / мынау / сізді мына ͡б̊үгүңгү заманның мын'аласапыран бір/ сайасый тартыстардың бір ͡гезеңінде тұрмұз ғой ғазір ↓ ///↑ сөж жоқ ↓ ///↑ ^уосұндай бір сайасатқа / сайасый науқандарға тартатын / жағдайлар ͡б̊олама сізде ↑ /// ↑ тартатындар ͡б̊олад ↓ /// ↑ партыйасына шақ^ыратындар ͡б̊олад ↓ /// ↑үйүп-төгүп ^үуәде ͡б̊еретіндер ͡б̊олад ↓ ///↑ қандай ^үуәде ↑ /// ↑ ^үуәде / адам боған соң / іші ͡ғұуұс пенде ғой↓ ///	- Сөз жоқ, бізде өте зерделі, ұстаздар көп, академиктер көп. Әсіресе қоғамдық ғылым саласы, мынау жалпы мемлекет басқару дегеннің өзі - бұл қоғамдық ғылым саласының міндеті. Бұл күріш егушінің міндеті емес, мақта өсірушінің міндеті емес, қой жаюшының міндеті емес. Мемлекет басқару, ұлт тағдырымен айланысу - қоғамдық ғылымның еншісіндегі міндет. Осы салада бізде өте зерделі ғалымдар бар, олардың мектебі, шәкірттері бар. Олар қазір отаршылдық кезінде есеміз кеткен идея мен идеологияны өздерінің шәкірттерінің бойына қал-қадірінше сіңіріп жатыр деп ойлаймын. Ол ешуақытта нәтижесіз болмауға тиіс. -Сіз жастарға сенесіз? -Мен жастарға сенем. -Ал, Ақа мынау сізді, мына бүгінгі заманның мына аласапыран бір, саяси тартыстардың бір кезеңінде тұрмыз ғой қазір. -Сөз жоқ. -Осындай бір саясатқа, саяси науқандарға тартатын жағдайлар бола ма сізде? -Тартатындар болад. Партиясына шақыратындар болад. Үйіп-төгіп уәде беретіндер болад. -Қандай уәде? -Уәде, адам боған соң, іші қуыс пенде ғой.
Ақселеу Сейдімбек	↑балашағасы ͡ б̊ар / үйгүйгерек / жағдайгерек / ябомаса қызметке қызығатындар ͡б̊ар↓ /// ↑ ^уосұндай ^үуәде ͡б̊еретіндер ͡б̊ар↓ /// ↑ сөйтүп / ^уөз^үнүң жаңағы ұстаңған бағытына / қолшоқпар ^йеткісі келетіндер ͡б̊ар↓ /// ↑ ^йенді / құдайға шүкүр /^уондайға ^йелігіп кететін жастан ^уөттүк ↓ /// ↑^йенді / мен / камм^ұунұйстік партыйаның заманында мүшөсү ͡б̊олдұқ ↓ /// ↑құдайдан бірақ нәрсе тілеймін ↓ /// ↑^йенді қалған ^уөм^үрүмде / мені арадара ͡б̊ір партыйаға мүшө ғып / сол /алагөңүл ^йетпейақ қойса ^йекендеп↓ /// ↑ мен ^уөж жүрөгүмде ^уөзүм партыйамын // мен ^уөж жүрөгүмде тұтас ͡пір партыйалық пырагыраммалар ͡б̊ар↓ /// ↑ бұл ^йенді ͡б̊ір / мақтан сөз ^йемес↓ /// ↑ қалқад^іріміз келгенше / сол жүрөгүміздің сөзүн айтып / тыңдайтын құлақ ͡болса / дұрұс ^уөткөңгө не жетčін↓ ///	↑балашағасы ͡ б̊ар / үйгүй герек / жағдай герек / я бомаса ͡ғызметке қызығатындар ͡б̊ар↓ /// ↑ ^уосұндай ^үуәде ͡б̊еретіндер ͡б̊ар↓ /// ↑ сөйтүп / ^уөз^үнүң жаңағ'ұстаңған бағытына / қолшоқпар ^йеткісі ͡гелетіндер ͡б̊ар↓ /// ↑ ^йенді / құдайға шүкүр /^уондайға ^йелігіп кететін жастан ^уөттүк ↓ /// ↑^йенді / мең гомм^ұунұйстік партыйаның заманында мүшөсү ͡б̊олдұқ ↓ /// ↑құдайдам бірақ нәрсе тілеймін ↓ /// ↑^йенді қалған ^уөм^үрүмде / мен'арадара ͡б̊ір партыйаға мүшө ғып / сол /алакөңүл ^йетпейақ қойса ^йекен деп↓ /// ↑ мен ^уөж жүрөгүмде ^уөзүм партыйамын // мен ^уөж жүрөгүмде тұтас ͡пір партыйалық программалар ͡б̊ар↓ /// ↑ бұл ^йенді ͡б̊ір / мақтан сөз ^йемес↓ /// ↑ қал-ғад^іріміз гелгенше / сол жүрөгүміздің сөзүн айтып / тыңдайтың ғұлақ ͡полса / дұрұс ^уөткөңгө не жетčін↓ ///	-Бала-шағасы бар, үй-күй керек, жағдай керек я бомаса қызметке қызығатындар бар, осындай уәде беретіндер бар. Сөйтіп, өзінің, жаңағы ұстанған бағытына қолшоқпар еткісі келетіндер бар. Енді, Құдайға шүкір, ондайға елігіп кететін жастан өттік. Енді мен коммунистік партияның заманында мүшесі болдық. Құдайдан бір-ақ нәрсе тілеймін, енді қалған өмірімде мені ара-дара бір партияға мүше ғып, сол алакөңіл етпей-ақ қойса екен деп. Мен өз жүрегімде өзім партиямын, мен өз жүрегімде тұтас бір партиялық программалар бар. Бұл енді бір мақтан сөз емес. Қал-қадіріміз келгенше, сол жүрегіміздің сөзін айтып, тыңдайтын құлақ болса, дұрыс өткенге не жетсін.
Ақселеу Сейдімбек	↑партыйаларға ͡б̊елсене атсалысыб̊ жүрген әріптестеріңізге қандай пікірдесіз↑/// ↑мен ^йенді ͡/ қазақ̊ыстанда /ұлт пен мемілекеттің мүддөсүн шыншылдықпен / шын жүрөгүмен / жәнеде үлкөн / терең /ғыл^ымый сараптамалығ ͡деңгейде ͡б̊астаған партыйаны әлі көргөм жоқ ↓ /// ↑ бәрінде ͡б̊ір ͡б̊ақа ^йесеп / бәрінде / бәрінде ͡б̊ір шын жүрөгүміздегі/ қалау жетпей жатад↓ /// ↑ тіпті мынаған мысалды ғана ^уойлашы / ^уосұ жала жаб̊ұу ^йемес / ↑біздегі таза ұлттұқ мүдде / ↑ұлттұң тағдыры / ↑ұлттұң тарыйхы кеткен ^йесесі / деб̊ ͡айқайлап̊ шыққам бір партыйаны ͡гөрдүңүзб̊а ↑/// ↑бір ͡гезде ͡б̊олдұ / алаш партыйасы сәб̊етқаз'ақатай құрған↓ /// ↑ алаш партыйасы / алғашқ̊ы ͡б̊астау ^ілеб̊і жақ̊сы ^йеді ↓ /// ↑ бірақ̊ сонда /біріншіден / үлкөн ауұзб̊үрлүк болмады↓ /// ↑ ^йекіншіден / үлкөн сенім / үлкөн ^уорұшш'айтқанда / тырезвый саналы ͡б̊ағдарлама ͡б̊олмады ^уоларда↓ ///	↑партыйаларға ͡б̊елсен'ат салысыб̊ жүргөн әріптестеріңізге қандай пікірдесіз↑/// ↑мен ^йенді ͡/ ғазақ̊станда /ұлт пен мемлекеттің мүддөсүн шыншылдықпен / шын жүрөгүмен / жәнеде үлкөн / терең /ғыл^ымый сараптамалығ ͡деңгейде ͡б̊астағам партыйан'әлі көргөм жоқ ↓ /// ↑ бәрінде ͡б̊ір ͡б̊ақа ^йесеп / бәрінде / бәрінде ͡б̊ір шын жүрөгүміздегі/ ͡ғалау жетпей жатад↓ /// ↑ тіпті мынаған мысалды ғана ^уойлашы / ^уосұ жала жаб̊ұу ^йемес / ↑біздегі таз'ұлттұқ мүддө / ↑ұлттұң тағдыры / ↑ұлттұң тарыйхы ͡геткен ^йесесі / деб̊ ͡айқайлап̊ шыққам бір партыйаны ͡гөрдүңүзб̊а ↑/// ↑бір ͡гезде ͡б̊олдұ / алаш партыйасы сәб̊етқаз'ақатай құрған↓ /// ↑ алаш партыйасы / алғашқ̊ы ͡б̊астау ^ілеб̊і жақ̊сы ^йеді ↓ /// ↑ бірақ̊ сонда /біріншіден / үлкөн ауұзб̊үрлүк болмады↓ /// ↑ ^йекіншіден / үлкөн сенім / үлкөн ^уорұшш'айтқанда / тырезвый саналы ͡б̊ағдарлама ͡б̊олмады ^уоларда↓ ///	-Партияларға белсене ат салысып жүрген әріптестеріңізге қандай пікірдесіз? -Мен енді Қазақстанда, ұлт пен мемлекеттің мүддесін, шыншылдықпен, шын жүрегімен және де, үлкен терең ғылыми сараптамалық деңгейде бастаған партияны әлі көргем жоқ. Бәрінде бір бақа есеп, бәрінде, бәрінде бір шын жүрегіміздегі қалау жетпей жатад. Тіпті, мынаған мысалды ғана ойлашы, осы жала жабу емес, біздегі таза ұлттық мүдде, ұлттың тағдыры, ұлттың тарихы кеткен есесі деп айқайлап шыққан бір партияны көрдіңізба? -Бір кезде болды, Алаш партиясы Сәбетқазы Ақатай құрған. - Алаш партиясы, алғашқы бастау лебі жақсы еді. Бірақ сонда, біріншіден, үлкен ауызбірлік болмады, екіншіден, үлкен сенім, үлкен орысша айтқанда трезвый, саналы бағдарлама болмады оларда.
Ақселеу Сейдімбек	↑ мен жақ̊сы ͡б̊ілем / сәб̊етқазы марқұм менің ^уөте жақын досұм ^йед ↓ /// ↑ сол арадара күйгө түстү↓ /// ↑ солай болұуұна / ͡б̊іздегі сол гездегі ͡б̊ійліг мүддөлү да ͡б̊олдұ ↓ /// ↑ ^уөйткөнү қоғамды ^іреволйұусыйалау жолмен ^йемес / эволйұусыйалау жолмен дам^ұудұ таңдады ͡б̊іздің башшыларымыс со гезде ↓ /// ↑ әлі де / сол жолдұ ͡б̊ас^ымырақ башшылыққа алып келе жатыр ↓ /// ↑ ал біздің алаш / азат партыйаларында / ↑ б̊ірден қолғ'алұу / ↑ бірден тарыйхқа кеткен ^йесені қалпына ͡гелтірүу / ↑ бірден кемшілікті жойсам дейтін /нәрестедей пәк ұмтұлұстар ͡б̊олдұ ↓ /// ↑ бұл заңдылыққой // барлығ жаңағы / ^уотарлықтан босаған ^йелдердің барлығында / сондай партыйалар ͡б̊ар / болған / болұпта ͡геле жатыр ↓ /// ↑ бұл заңдылық↓ /// ↑ ал бізде қазір жоқ / неге жоқ ↑ /// ↑ бізде / біздің қоғам / сонұ қажетčімбей ^уотұр / менің пай^ымыдауұмда↓ /// ↑ қоғам қажетčімбей ^уотұр↑/// қоғам қажетčімбей ^уотұр↓ ///	↑ мен жақ̊сы ͡б̊ілемін / сәб̊етқазы марқұм / менің ^уөтө жақын досұм ^йед ↓ /// ↑ сол ара-дара ͡гүйгө түстү↓ /// ↑ солай болұуұна / ͡б̊іздегі сол гездегі ͡б̊ійліг мүддөлү да ͡б̊олдұ ↓ /// ↑ ^уөйткөнү қоғамды ^іреволйұусыйалау жолмен ^йемес / эволйұусыйалау жолмен дам^ұудұ таңдады / ͡б̊іздің башшыларымыс сол гезде ↓ /// ↑ әлі де / сол жолдұ ͡б̊ас^ымырақ ͡пашшылыққ'алып келе жатыр ↓ /// ↑ ал біздің алаш / азат партыйаларында / ↑ б̊ірдең ғолғ'алұу / ↑ бірден тарыйхқа ͡геткен ^йесені ͡ғалпына ͡гелтірүу / ↑ бірдең гемшілікті жойсам дейтін /нәрестедей пәг ұмтұлұстар ͡б̊олдұ ↓ /// ↑ бұл заңдылық қой ↓ /// ↑ барлығ жаңағы / ^уотарлықтам босаған ^йелдердің барлығында / сондай партыйалар ͡б̊ар / болған / болұпта ͡геле жатыр ↓ /// ↑ бұл заңдылық↓ /// ↑ ал бізде қазір жоқ неге жоқ ↑ /// ↑ бізде біздің ͡ғоғам сонұ қажетčімбей ^уотұр / менің пай^ымыдауұмда↓ /// ↑ қоғам қажетčімбей ^уотұр↑/// қоғам қажетčімбей ^уотұр↓ ///	- Мен жақсы білемін, Сәбетқазы марқұм менің өте жақын досым ед. Сол ара-дара күйге түсті, солай болуына біздегі сол кездегі билік мүдделі да болды. Өйткені, қоғамды революциялау жолмен емес, эволюциялау жолмен дамуды таңдады біздің басшыларымыз сол кезде, әлі де сол жолды басымырақ басшылыққа алып келе жатыр. Ал біздің "Алаш", "Азат- партияларында бірден қолға алу, бірден тарихқа кеткен есені қалпына келтіру, бірден кемшілікті жойсам дейтін, нәрестедей пәк ұмтылыстар болды. - Бұл заңдылық қой, барлық жаңағы отарлықтан босаған елдердің барлығында сондай партиялар бар, болған, болыпта келе жатыр. - Бұл заңдылық. - Ал бізде қазір жоқ. Неге жоқ? - Бізде, біздің қоғам соны қажетсінбей отыр, менің пайымыдауымда. - Қоғам қажетсінбей отыр? - Қоғам қажетсінбей отыр.
Ақселеу Сейдімбек	↑біздің сайасый бійлігіміз / ^уондай ^іреволйұусыйалық тосұн шешімді жақтырмай ^уотұр ↓ /// ↑бұнұң ақыйқат ш̆ындығы / ^уосұ ↓ /// ↑бұл ^іретте ^йенді тағы да кесіб̊ ͡айтұу сүубъөктійвтілік болады↓ /// ↑ біздің ^іреспүублійкамыздың тық^ыры ͡б̊өлөк ↓ /// ↑басқа ^іреспүублійкаларға қарағанда / біздің ^іреспүублійкамыздың тық^ыры / ^іресейден де ͡б̊өлөк ↓ /// ↑ұсақтүйөк қырғысстан / грұузия /^уөзб̊өк̊стан деген / түрүкмөнстан дегенді ͡б̊ылай ғойғанда ↓ /// ↑біздің ^іреспүублійкамыздың болмұс біт^імі әлемдік мүддөмен кіндіктес ↓ /// ↑әлемдік̊ / сайасый / экономұйкалығ мүддөлермен кіндіктес ↓ /// ↑бұл бір қыйс^ыны / ^йекінші қыйс^ыны ͡б̊іздің ^іреспүублійкамыздың этныйкалық құрамы мейлінше алашаб̊ыр / мейлінше алашаб̊ыр↓ /// ↑ ^уөте әртекті ұлт ^уөкүлдері әліде ͡б̊асым↓ /// ↑ ^уолардың ійдеалдары әртекті↓ /// ↑ ^уонұң үстүнө ^уотаршылдық кезіндегі зардап / қазақтың ^уөзүн ^йекіжікке ͡б̊өлүб̊ / ассыймыйлыйасыйаға түскөн топ / ассыймыйлыйасыйаға түспөгөн дәстүрлү топ деген ^йекіжікке бөліп тастады↓ /// ↑ ақыйқатыда сол ↓ /// ↑^уолардыңда қоғамдық / тарыйхый / сайасый мүддөлері ͡б̊өлөк бөлөк ↓ /// ↑ал ^уосұндай жағдайда / қолға ͡б̊ійшікті алып / ұлтұм деб̊ ͡айғайлап̊ шыға ͡гелші / не ͡б̊олатыным бір ғұдай біледі↓ /// ↑ сондұқтан көп нәрсеге ͡б̊айыппен қарап / кіналаудұң алдында /кішкене жайжап̊сарды саралаб̊ ͡алып ^уотұрған артық ͡болад деп ^уойлаймын↓ ///	↑біздің сайасый бійлігіміз / ^уондай ^іреволйұусыйалық тосұн шешімді жақтырмай ^уотұр ↓ /// ↑бұнұң ақыйқат ш̆ындығы / ^уосұ ↓ /// ↑бұл ^іретте ^йенді тағы да кесіб̊ ͡айтұу сүубъөктійвтілік болады↓ /// ↑ біздің ^іреспүублійкамыздың тық^ыры ͡б̊өлөк ↓ /// ↑басқа ^іреспүублійкаларға ͡ғарағанда / біздің ^іреспүублійкамыздың тық^ыры / ^іресейден де ͡б̊өлөк ↓ /// ↑ұсақтүйөк қырғысстан / грұузия /^уөзб̊өк̊стан деген / түрүкмөнстан дегенді ͡б̊ылай ғойғанда біздің ^іреспүублійкамыздың болмұсұ /біт^ім'әлемдік мүддөмөң гіндіктес ↓ /// ↑әлемдік̊ / сайасый / экономұйкалығ мүддөлөрмең гіндіктес ↓ /// ↑бұл бір ғыйс^ыны / ^йекінші ͡ғыйс^ыны ͡б̊іздің ^іреспүублійкамыздың этныйкалық құрамы мейлінш'ала шаб̊ыр / мейлінш'ала шаб̊ыр↓ /// ↑ ^уөт'әр тект'ұлт ^уөкүлдөр'әлі де ͡б̊асым↓ /// ↑ ^уолардың ійдеалдар'әр текті↓ /// ↑ ^уонұң үстүнө ^уотаршылдық кезіндегі зардап / қазақтың ^уөзүн ^йекі жікке ͡б̊өлүб̊ / ассыймыйлыйасыйаға түскөн топ / ассыймыйлыйасыйаға түспөгөн / дәстүрлү топ деген ^йекі топқа жіктеп тастады↓ /// ↑ ақыйқаты да сол ↓ /// ↑^уолардыңда ͡ғоғамдық / тарыйхый / сайасый мүддөлөрі ͡б̊өлөк бөлөк ↓ /// ↑ал ^уосұндай жағдайда ͡ғолға ͡б̊ійшікт'алып / ұлтұм деб̊ ͡айғайлап̊ шыға ͡гелші / не ͡б̊олатыным бір ғұдай біледі↓ /// ↑ сондұқтаң гөп нәрсеге ͡б̊айыппең ғарап / кіналаудұң алдында /кішкене жайжап̊сарды саралаб̊ ͡алып ^уотұрған артық ͡полад деп ^уойлаймын↓ ///	- Біздің саяси билігіміз, ондай революциялық тосын шешімді жақтырмай отыр. Бұның ақиқат-шындығы осы. Бұл ретте енді тағы да, кесіп айту субъективтілік болады. Біздің республикамыздың тықыры бөлек, басқа республикаларға қарағанда. Біздің республикамыздың тықыры Ресейден де бөлек, ұсақ-түйек Қырғызстан, Грузия, Өзбекстан деген, Түрікменстан дегенді былай қойғанда. Біздің республикамыздың болмысы, бітімі әлемдік мүддемен кіндіктес. Әлемдік саяси-экономикалық мүдделермен кіндіктес. Бұл бір қисыны, екінші қисыны біздің республикамыздың этникалық құрамы мейлінше ала шабыр, мейлінше ала шабыр. Өте әр текті ұлт өкілдері әлі де басым. Олардың идеалдары әр текті. Оның үстіне отаршылдық кезіндегі зардап, қазақтың өзін екі жікке бөліп ассимилияцияға түскен топ, ассимилияцияға түспеген дәстүрлі топ деген екі топқа жіктеп тастады. Ақиқаты да сол, олардың да қоғамдық, тарихи, саяси мүдделері бөлек-бөлек. Ал осындай жағдайда қолға бишікті алып, ұлтым деп айғайлап шыға келші, не болатынын бір Құдай біледі. Сондықтан көп нәрсеге байыппен қарап кіналаудың алдында, кішкене жай-жапсарды саралап алып отырған артық болад деп ойлаймын.
Ақселеу Сейдімбек	↑ақ̊селе'аға / сіз ^уөз ͡б̊ас^ыңыз / былай прійнсійпке ͡б̊еріг адаммын деп ^йесептей аласызб̊а / ^уөз^үңүзді↑ /// ↑ ^уол қыйын сұрақ ↓ /// ↑^йенді кім ^уөзүн жамаммын дейд↑ /// ↑ адам ^уөз^үнүң кемшілігін ^уөте терең / саналы түрдө ͡б̊ілсе сонұ жіб̊ермес ^йеді ғой ↓ /// ↑кемшілік̊сізб̊ін деб̊ ͡айт'алмаймын↓ /// ↑ ал / ақа / мынау сіздің ͡көптөгөн замандастарыңыздың балалары әкелерінің шығармаларын ^уөз тілінде ^уоқый алмайтұғын / ана тілінде ^уоқұй алмайтұғын бір пұшайман жағдайы ͡б̊ар ↓ /// ↑сіздің бас^ыңызда ^уосұндай бір проблема ͡б̊арма↑ /// ↑менің мұхтар шаханов дейтін құрдасым бар↓ /// ↑ бірге ^уоқұп / бірге ^уөсүп келе жатырмыз ↓ /// ↑қой десем қоймайды↓ /// ↑ ^уол қазақ тілін білмейтін қазақтарды кінәлайды ↓ /// ↑^уоларды космополұйт дейді ↓ /// ↑тұтас ^уонұ ͡б̊ір термійнологұйаға ^уорнұқтұрды↓ /// ↑	↑ақ̊селе'аға / сіз ^уөз ͡б̊ас^ыңыз / былай прійнсійпке ͡б̊еріг адаммын деп ^йесептей аласызб̊а / ^уөз^үңүзді↑ /// ↑ ^уол ғыйын сұрақ ↓ /// ↑^йенді кім ^уөзүн жамаммын дейд↑ /// ↑ адам ^уөз^үнүң ͡гемшілігін ^уөтө терең / саналы түрдө ͡б̊ілсе сонұ жіб̊ермес ^йеді ғой ↓ /// ↑кемшілік̊сізб̊ін деб̊ ͡айт'алмаймын↓ /// ↑ ал / ақа / мынау сіздің ͡гөптөгөн замандастарыңыздың балалары әкелерінің шығармаларын ^уөз тілінде ^уоқұй алмайтұғұн / ана тілінде ^уоқұй алмайтұғұм бір пұшайман жағдайы ͡б̊ар ↓ /// ↑сіздің бас^ыңызда ^уосұндай бір проблема ͡б̊арма↑ /// ↑менің мұхтар шаханов дейтің ғұрдасым бар↓ /// ↑ бірге ^уоқұп / бірге ^уөсүп келе жатырмыз ↓ /// ↑қой десем қоймайды↓ /// ↑ ^уол ғазақ тілім білмейтің ғазақтарды ͡гінәлайды ↓ /// ↑^уоларды ͡госмополұйт дейді ↓ /// ↑тұтас ^уонұ ͡б̊ір термійнологұйаға ^уорнұқтұрды↓ /// ↑	- Ақселеу аға сіз өз басыңыз, былай принципке берік адаммын деп есептей аласызба өзіңізді? - Ол қиын сұрақ енді. Кім өзін жаманмын дейд. Адам өзінің кемшілігін өте терең, саналы түрде білсе, соны жібермес еді ғой. Кемшіліксізбін деп айта алмаймын. -Ал, Ақа, мынау сіздің көптеген замандастарыңыздың балалары, әкелерінің шығармаларын өз тілінде оқи алмайтұғын, ана тілінде оқи алмайтұғын бір пұшайман жағдайы бар. Сіздің басыңызда осындай бір проблема барма? - Менің Мұхтар Шаханов дейтін құрдасым бар. Бірге оқып, бірге өсіп келе жатырмыз. Қой десем қоймайды. Ол қазақ тілін білмейтін қазақтарды кінәлайды, оларды космополит дейді. Тұтас оны бір терминологияға орнықтырды.
Ақселеу Сейдімбек	↑әкешешесінің шығармасын түпнұсқасында ^уоқұй алмайтын жаз^ұушұларды кінәлайды /балаларын / балалары ^уоқұй алмаса ↓ /// ↑бұл / себ̊еппен ^йемес / салдармен күрөсүу ↓ /// ↑мен ^уол жаз^ұушұларды кінәламас ^йедім→ қазақ тілін білмейтін ұрпақтыда кінәламаймын ↓ /// ↑^уол ғұдайдан тілеб̊ ͡алған жоққой / ↑қай дені дұрұс адам ^уөз тілім білмеудү құдайдан тілейд ↓ /// ↑мұнұң барлығы / кешегі ^уотаршылдықтың / сол ^уотаршылдық ^йезгіде әб̊дән сөңгөн сананың / сонұң ^йекпінінің зардаб̊ы ғой ↓ /// ↑ал ^уол зардаппен күрөсүу /мемлекеттіг іс↓ /// ↑ ^йенді ^уотпасындағы жағдай / ^уол ^уотбасындағы әкенің ісі ^йемеспе ↑/// ↑ жожоқ / әб̊іш кекілб̊айывтың айтқаны ^йес^іңіздеме ↑///балаларыңыз қазақ̊ша ͡б̊ілеме дегең кезде // балаларым қазақ̊ша сөйлөйдү / әттең үйде ійтім болған жоқ /қалада тұрдұм / ійтім болса / ійтімдіде қазақ̊ша сөйлетер ^йедім дейд↓ /// ↑ дұрұс қой әб̊екеңнің ^уонұсұ дұрұс↓ ///	↑әкешешесінің шығармасын түпнұсқасында ^уоқұй алмайтын жаз^ұушұларды ͡гінәлайды /балаларын / балалары ^уоқұй алмаса ↓ /// ↑бұл / себ̊еппен ^йемес / салдармең гүрөсүу ↓ /// ↑мен ^уол жаз^ұушұларды ͡гінәламас ^йедім→ қазақ тілім білмейтін ұрпақтыда ͡гінәламаймын ↓ /// ↑^уол ғұдайдан тілеб̊ ͡алған жоққой / ↑қай дені дұрұс адам ^уөз тілім білмеудү құдайдан тілейд ↓ /// ↑мұнұң барлығы / ͡гешегі ^уотаршылдықтың / сол ^уотаршылдық ^йезгід'әб̊ден сөңгөн сананың / сонұң ^йекпінінің зардаб̊ы ғой ↓ /// ↑ал ^уол зардаппең гүрөсүу /мемлекеттіг іс↓ /// ↑ ^йенді ^уотпасындағы жағдай / ^уол ^уотпасындағ'әкенің ісі ^йемеспе ↑/// ↑ жожоқ / әб̊іш кекілб̊аевтың айтқаны ^йес^іңіздеме ↑///балаларыңыз ғазақ̊ша ͡б̊ілеме дегең гезде // балаларым қазақ̊ша сөйлөйдү / әттең үйд'ійтім болған жоқ /қалада тұрдұм / ійтім болса / ійтімді де қазақ̊ша сөйлөтөр ^йедім дейд↓ /// ↑і дұрұс қой әб̊екеңнің ^уонұсұ дұрұс↓ ///	- Әке-шешесінің шығармасын, түпнұсқасында оқи алмайтын жазушыларды кінәлайды, балаларын, балалары оқи алмаса. Бұл - себеппен емес, салдармен күресу. Мен ол жазушыларды кінәламас едім, қазақ тілін білмейтін ұрпақты да кінәламаймын.Ол Құдайдан тілеп алған жоқ қой, қай дені дұрыс адам өз тілін білмеуді Құдайдан тілейд. Мұның барлығы кешегі отаршылдықтың, сол отаршылдық езгіде әбден сөнген сананың, соның екпінінің зардабы ғой. Ал ол зардаппен күресу - мемлекеттік іс. -Енді, отбасындағы жағдай, ол отбасындағы әкенің ісі емес пе? -Жо, жоқ. -Әбіш Кекілбаевтың айтқаны есіңіздеме? Балаларыңыз қазақша біле ме деген кезде: "- балаларым қазақша сөйлейді, әттең, үйде итім болған жоқ, қалада тұрдым, итім болса, итімді де қазақша сөйлетер едім," - дейді. -Дұрыс қой, Әбекеңнің онысы дұрыс.
Ақселеу Сейдімбек	↑қазақ̊ша сөйлөсүудүң / ͡қааандай азаппен келіп ^уотұрғанын білсең ↑/// ↑мен ісемійәмда қатал адаммын ↓ /// ↑менің немерелерім байқамай ^уорұшша сөз қосұп қалса / мен былай қарағанда/↑жүг^үрүп барыб̊ ͡аузұн жұуұп келеді // аузұм арам болдұ деп↓ /// ↑ мен ^уосұндай тәртіппен ұстап ^уотұрған адаммын ↓/// а мен неге ͡б̊үйтүб̊ ͡айұудай алысұуұм ͡герек̊ семьйәмды↑ /// ↑ мен ^уөмүр сүрүп ^уотұрғаң қоғам неге / сол тілде сөйлөугө жағдай жасамайды↑ /// ↑ неге мені азапқа салады үк^үмөтім↑ /// ↑ ^йелдің бәрі мен ^йемес қой ↑ /// ↑біреуүнүң ^ұрұухұ төмөн / ↑біреуү ісемійәда жұмсақ /↑біреуүнүң / әлеуметтүг жағдайы мұрша ͡б̊ермейд↑ /// ↑ алматы сыййақты/ ^йекі мұйллұйон халқы ͡б̊ар қаланың/ ͡қазағ мектеб̊і жоқ ͡бұрұшұнда тұрад ↓ /// ↑машыйнасы жоқ / қазағ мектеб̊ін'алып бар^ұуға↓ ///	↑қазақ̊ша сөйлөсүудүң / ͡ғандай азаппең геліп ^уотұрғаным білсең ↓ /// ↑мен семьйәмда ͡ғатал адаммын ↓ /// ↑менің немерелерім байқамай ^уорұшша сөз ғосұп қалса / мем былай ғарағанда/↑жүг^үрүп парыб̊ ͡аузұн жұуұп келеді // аузұм арам болдұ деп↓ /// ↑ мен ^уосұндай тәртіппен ұстап ^уотұрған адаммын ↓/// а мен неге ͡б̊үйтүб̊ ͡айұудай алысұуұм ͡герек̊ семьйәмды↑ /// ↑ мен ^уөмүр сүрүп ^уотұрғаң ғоғам / неге сол тілде сөйлөугө жағдай жасамайды↑ /// ↑ неге мен'азапқа салад'үк^үмөтім↑ /// ↑ ^йелдің бәрі мен ^йемес қой ↑ /// ↑біреуүнүң ^ұрұухұ төмөн / ↑біреуү семьйәда жұмсақ /↑біреуүнүң / әлеумөттүг жағдайы мұрша ͡б̊ермейд↑ /// ↑ алматы сыййақты/ ^йекі мұйллұйон халқы ͡б̊ар ғаланың/ ͡ғазағ мектеб̊і жоқ ͡пұрұшұнда тұрад ↓ /// ↑машыйнасы жоқ / қазағ мектеб̊ін'алып бар^ұуға↓ ///	- Қазақша сөйлесудің қандай азаппен келіп отырғанын білсең. Мен семьямда қатал адаммын. Менің немерелерім байқамай орысша сөз қосып қалса, мен былай қарағанда, жүгіріп барып аузын жуып келеді, "аузым арам болды" деп... Мен осындай тәртіппен ұстап отырған адаммын.А мен неге бүйтіп аюдай алысуым керек семьямды?! Мен өмір сүріп отырған қоғам неге сол тілде сөйлеуге жағдай жасамайды?! Неге мені азапқа салады үкіметім?! Елдің бәрі мен емес қой. Біреуінің рухы төмен, біреуі семьяда жұмсақ, біреуінің әлеуметтік жағдайы мұрша бермейд. Алматы сияқты екі миллион халқы бар қаланың қазақ мектебі жоқ бұрышында тұрад.Машинасы жоқ қазақ мектебіне алып баруға.
Ақселеу Сейдімбек	↑демек/ мемлекеттік деңгейде/ қазақ тілі / қазақ болмұсұ / қазақ тағыдырына қатысты қайтағайт'айт^ұуға сен мәжб̊үр ^йетіп ^уотčұң ↓ /// ↑қанағаттанарлығ ͡деңгейде шара жасалынып ^уотұрған жоқ ↓ /// ↑жоспары да жоқ // ^уонұ ͡көрүптө ^уотұрғаным жоқ ↓ /// ↑біз ^уос^ұны ашық айтұуұмұз герек / ^уос^ұнұ талап ^йетүуүмүз герег үк^үмөтімізден↓ /// ↑ міне / қазақ зыййалыларының ашығ мәселе қойатын тақ^ырыб̊ы / ^уосұ деп білем ↓ /// ↑ақа мынау сіз / әр саланы зерттедіңіз/ мұузұка /йэтнагырафыйа /әдеб̊ійет/ жаз^ұушұлұқпен д'айналыстыңыз ↓ /// ↑жалпы /жас күн^үңүзде ^уос^ұлардың біреуүн ғана таңдап/ біреуүнің ған'із^іне түссем деген ^уой болған шығар/ ійә ↑/// ↑мен ^уонұ жас кезімде / ^уорұшш'айтқанда асознанна бәлем болсам деб̊ ͡армандағаным жоқ↓ /// ↑ мен ^уоныншы кылас ͡бітіргенде / ^уоныншы сынып бітіргенде / вұуздарда қандай факұультеттөр ͡б̊олатыным білгенім жоқ↓ /// ↑	↑демек/ мемлекеттік деңгейде/ қазақ тілі / қазақ ͡полмұсұ / қазақ тағыдырына ͡ғатысты қайтағайт'айт^ұуға сен мәжб̊үр ^йетіп ^уотčұң ↓ /// ↑қанағаттанарлығ ͡деңгейде шара жасалынып ^уотұрған жоқ ↓ /// ↑жоспары да жоқ // ^уонұ ͡гөрүптө ^уотұрғаным жоқ ↓ /// ↑біз ^уос^ұн'ашық айтұуұмұз герек / ^уос^ұнұ талап ^йетүуүмүз герег үк^үмөтімізден↓ /// ↑ міне / қазақ зыййалыларының ашығ мәселе қойатын тақ^ырыб̊ы / ^уосұ деп пілем ↓ /// ↑ақа мынау/ сіз әр саланы зерттедіңіз/ мұузұка/ йэтногырафыйа /әдеб̊ійет/ жаз^ұушұлұқпөн д'айналыстыңыз ↓ /// ↑жалпы /жас күн^үңүзде ^уос^ұлардың біреуүн ғана таңдап/ біреуүнүң ған'із^іне түссөм деген ^уой болған шығар/ ійә ↑/// ↑мен ^уонұ жас кезімде / ^уорұшш'айтқанда ^уосознанно бәлем болсам деб̊ ͡армандағаным жоқ↓ /// ↑ мен ^уоныншы ͡гылас пітіргенде / ^уоныншы сынып пітіргенде / вұуздарда ͡ғандай факұультөттөр ͡б̊олатыным білгенім жоқ↓ /// ↑	-Демек, мемлекеттік деңгейде қазақ тілі, қазақ болмысы, қазақ тағыдырына қатысты, қайта-қайта айтуға сен мәжбүр етіп отсың, қанағаттанарлық деңгейде шара жасалынып отырған жоқ. Жоспары да жоқ, оны көріпте отырғаным жоқ. Біз осыны ашық айтуымыз керек, осыны талап етуіміз керек үкіметімізден. Міне, қазақ зиялыларының ашық мәселе қоятын тақырыбы осы деп білем. -Ақа, мынау сіз әр саланы зерттедіңіз, музыка, этнография, әдебиет, жазушылықпен де айналыстыңыз. Жалпы жас күніңізде осылардың біреуін ғана таңдап, біреуінің ғана ізіне түссем деген ой болған шығар, иә? -Мен оны жас кезімде, орысша айтқанда осознанно, бәлен болсам деп армандағаным жоқ. Мен, 10-шы класс бітіргенде, 10-шы сынып бітіргенде ВУЗ-дарда қандай факультеттер болатынын білгенім жоқ.
Ақселеу Сейдімбек	↑мем бетпақтың шөлүндө ^уөстүм ↓ /// ↑мен ^уорұсты алтыншы кыласта ͡көрдүм /машыйна тырактор дегенді ͡б̊есінші ͡кыласта көрдүм↓ /// ↑ аттың жалы / атамның ͡қолұнда ^уөстүм ↓ /// ↑бірақ мен кейін / білім алып /^уоң-солұмдұ танып/ адам болмұсұның/ адам ^іретінде ^уөзүмнүң болмұсұмның қандай ^йекенімді сезіңгең гезде/ іштей бірақ нәрсеге ^уөк^үнөм ↓ /// ↑менен ^уөте жақ̊сы мұузұкант ш̆ығатын ^йед ↓ /// ↑менің бойұмда мұузұкалық қаб̊^ілет/ басқа қаб̊^ілетімнен әлдеқайда ͡б̊асым ^йекенін сезем ↓ /// ↑^уөк^үнүшке ^уорай /мұузұкалық / мен ^уоқұған ^уорта мектепте мұузұка пәні жүргөн жоқ /мұузұкалық білім алмақ түг^үлү ↓ /// ↑бірақ мен ^уөскөн ^уорта ^уол / ↑тәттімбеттің ауұлұ /↑дайраб̊айдың ауұлұ /↑ық^ыластың ауұлұ /↑тоқаның ауұлұ /↑күләштің ауұлұ /↑манарб̊ектің ауұлұ /↑әб̊ікен қасеновтұң ауұлұ↑ /// ↑біздің ауұлдұң ^йең нашар ͡күйшүсү / мағауыйа хамзыйм болатын / ↑^уосұ ͡б̊ала домбұраны мандалыйн ғыб̊ жіб̊ерді деп̊ шалдарымыз менсімбей ^уот^ұратын↓ /// ↑ былайш'айтқанда / мұузұка және де/ қазақтың ͡дәстүрлү ͡классыйкалығ мұузұкасы менің жөргөктөң ғұлағыма сіңіп ^уөстү↓ /// ↑ ^уоған фұйлологұйалық / тарыйхый зерде қосұлғанда / мен шын мәнісінде ^уөкүндүм / шіркін / мен мұузұкант болғанда халқыма ͡көб̊^үрек пайда ͡келтіретін ^йедім / дегем бір қыййалдар ͡б̊ар ↓ /// ↑бірақ пойұз ^уөтүп кетті / ^йенді ^уоған↓ /// ↑ ^уөкүңгөммен ^йештеңе ^уөмбөйд↓ ///	↑мем бетпақтың шөлүндө ^уөстүм ↓ /// ↑мен ^уорұст'алтыншы класста ͡гөрдүм /машыйна трактор дегенді ͡б̊есінші ͡гласста ͡гөрдүм↓ /// ↑ аттың жалы / атамның ͡ғолұнда ^уөстүм ↓ /// ↑бірағ мең гейін білім алып /^уоң-солұмдұ танып/ адам болмұсұның/ адам ^іретінде ^уөзүмнүң болмұсұмның ͡ғандай ^йекенін сезіңгең гезде/ іштей бірақ нәрсеге ^уөк^үнөм ↓ /// ↑менен ^уөтө жақ̊сы мұузұкант ш̆ығатын ^йед ↓ /// ↑менің бойұмда мұузұкалық қаб̊^ілет/ басқа ͡ғаб̊^ілетімнен әлдеқайда ͡б̊асым ^йекенін сезем ↓ /// ↑^уөк^үнүшке ^уорай /мұузұкалық / мен ^уоқұған ^уорта мектепте мұузұка пәні жүргөн жоқ /мұузұкалық ͡пілім алмақ түг^үлү ↓ /// ↑бірағ мен ^уөскөн ^уорта ^уол / ↑тәттімбеттің ауұлұ /↑дайраб̊айдың ауұлұ /↑ық^ыластың ауұлұ /↑тоқаның ауұлұ /↑күләштің ауұлұ /↑манарб̊ектің ауұлұ /↑әб̊ікең ғасеновтұң ауұлұ↑ /// ↑біздің ауұлдұң ^йең нашар ͡гүйшүсү / мағауыйа хамзыйм болатын / ↑^уосұ ͡б̊ала домбұраны мандалыйн ғыб̊ жіб̊ерді деп̊ шалдарымыз менсімбей ^уот^ұратын↓ /// ↑ былайш'айтқанда / мұузұка және де/ қазақтың ͡глассыйкалығ ͡дәстүрлү мұузұкасы менің жөргөктөң ғұлағыма сіңіп ^уөстү↓ /// ↑ ^уоған фұйлологұйалық / тарыйхый зерде қосұлғанда / мен шын мәнісінде ^уөкүндүм / шіркін / мен мұузұкант полғанда халқыма ͡гөб̊^үрөк пайда ͡гелтіретін ^йедім / дегем бір ғыййалдар ͡б̊ар ↓ /// ↑бірақ пойұз ^уөтүп кетті ↓ /// ↑^йенді ^уоған / ^уөкүңгөммен ^йештеңе ^уөмбөйд↓ ///	-Мен бетпақтың шөлінде өстім, мен орысты алтыншы класста көрдім, машина, трактор дегенді бесінші класста көрдім. Аттың жалы, атамның қолында өстім. Бірақ мен кейін, білім алып, оң-солымды танып, адам болмысының, адам ретінде өзімнің болмысымның қандай екенін сезінген кезде, іштей бір-ақ нәрсеге өкінем, менен өте жақсы музыкант шығатын ед. Менің бойымда музыкалық қабілет, басқа қабілетімнен әлдеқайда басым екенін сезем. Өкінішке орай, музыкалық, мен оқыған орта мектепте музыка пәні жүрген жоқ. Музыкалық білім алмақ түгілі. Бірақ мен өскен орта, ол Тәттімбеттің ауылы, Дайрабайдың ауылы, Ықыластың ауылы, Тоқаның ауылы, Күләштің ауылы, Манарбектің ауылы, Әбікен Қасеновтың ауылы, біздің ауылдың ең нашар күйшісі Мағауия Хамзин болатын. "Осы бала домбыраны мандалин ғып жіберді" деп шалдарымыз менсінбей отыратын. Былайша айтқанда, музыка және де қазақтың дәстүрлі классикалық музыкасы менің жөргектен құлағыма сіңіп өсті. Оған филологиялық, тарихи зерде қосылғанда, мен шын мәнісінде өкіндім, шіркін, мен музыкант болғанда халқыма көбірек пайда келтіретін едім деген бір қиялдар бар. Бірақ пойыз өтіп кетті енді оған. Өкінгенмен ештеңе өнбейд.
Ақселеу Сейдімбек	↑сіз және ^уөзү коллексійә жыйнайсыз /йэтногырафыйалық бұйұмдарды↓ /// ↑ содаң гейін / ^уөз^үңүзде ͡б̊ір қолөнөршүлік̊ шеб̊ерліктеріңіз ͡б̊ар/ жасаған бұйұмдарыңыз ͡б̊ар ↓ /// ↑сыртқы ^уөмүріңізде де ͡б̊ір әдемі заттар тұт^ұнұп / әдемі сөйлеп / әдемі ͡гійініб̊ жүргенд'ұнатасыз / бұл неден/ ^уосұ заманның салсерісі ͡б̊олғыңыз келедіме↑///↑ жожоқ↓ /// ↑ бұл заманда салсері ͡б̊олам дегеммен/ ^йешкім бол'алмайды ↓ /// ↑ салсері ^уол /қоғамдығ әлеумөттүк тійп ↓ /// ↑^уонұң заманы ^уөтүп кеткен↓ /// ↑ ^йенді салсері ͡б̊олсаң тег масқара ͡б̊оласың ↓ /// ↑^уонұң жайын жақ̊сы түс^үнөм/ жақ̊сы ͡б̊ілем жәнеде/ салсері ͡б̊олам деб̊ ͡ұмтұлмаймын да ↓ /// ↑ал менің қолұмнам бірдеңе жасау ͡гелсе/ қамшы ^уөрүу ͡гелсе/ шақ̊ша жасау /сақыйна жасау/ білезіг жасау ͡гелсе //^уол мен ^уөскөн ^уортаның қажеттілігі ^йеді ↓ /// ↑менің ауұлұма / совет ^уөк^үмөтінен/ жыл^ына ^йекі ͡б̊өшкө кәресін мен / алты қап тұзғана ͡гелетін↓ /// ↑ басқасының бәрін /ауұл ^уөзү жасайтын↓ /// ↑ менің шешем /қыс ͡пойұ тана моншақтың ͡көз^үнөн ^уөткүзүп / әкеме ͡кастйұум шалб̊ар тігіп берген адам ↓ /// ↑ман^ұуфактұура жасайтын/ қамшы ^уөрөтүн/ шақ̊ша жасаб̊ ͡алатын/ кійіздік̊ соғұб̊ ͡алатын /содан қалған жұқана ғой ↓ /// ↑әйтпесе менің↓ ///	↑сіж және ^уөзү коллексійә жыйнайсыз /этнографыйалық ͡пұйұмдарды↓ /// ↑ содаң гейін / ^уөз^үңүзде ͡б̊ір ғолөнөршүлік̊ шеб̊ерліктеріңіз ͡б̊ар/ жасағам бұйұмдарыңыз ͡б̊ар ↓ /// ↑сыртқы ^уөм^үрүңізде де ͡б̊ір әдемі заттар тұт^ұнұп / әдемі сөйлөп / әдемі ͡гійініб̊ жүргөнд'ұнатасыз / бұл неден/ ^уосұ заманның салсерісі ͡б̊олғұңұз геледі ме↑///↑ жожоқ↓ /// ↑ бұл заманда салсері ͡б̊олам дегеммен/ ^йешкім бол'алмайды ↓ /// ↑ салсері ^уол /ғоғамдығ әлеумөттүк тійп ↓ /// ↑^уонұң заманы ^уөтүп ^йеткен↓ /// ↑ ^йенді сал-сері ͡б̊олсаң тег масқара ͡б̊оласың ↓ /// ↑^уонұң жайын жақ̊сы түс^үнөм/ жақ̊сы ͡б̊ілем және де/ сал-сері ͡б̊олам деб̊ ͡ұмтұлмаймын да ↓ /// ↑ал менің ͡ғолұмнам бірдеңе жасау ͡гелсе/ қамшы ^уөрүу ͡гелсе/ шақ̊ша жасау /сақыйна жасау ͡гелсе/ білезіг жасау ͡гелсе //^уол мен ^уөскөн ^уортаның ͡ғажеттілігі ^йеді ↓ /// ↑менің ауұлұма / совет ^уөк^үмөтінен/ жыл^ына ^йекі ͡б̊өшкө корұйсін мен / алты қап тұз ғана ͡гелетін↓ /// ↑ басқасының бәрін /ауұл ^уөзү жасайтын↓ /// ↑ менің шешем /қыс ͡пойұ тана моншақтың ͡гөз^үнөн ^уөткүзүп / әкеме ͡гостйұум шалб̊ар тігіп перген адам ↓ /// ↑ман^ұуфактұура жасайтын/ қамшы ^уөрөтүн/ шақ̊ша жасаб̊ ͡алатын/ кійіздік̊ соғұб̊ ͡алатын /содаң ғалған жұқана ғой ↓ /// ↑әйтпесе менің↓ ///	-Сіз және өзі коллекция жинайсыз, этнографиялық бұйымдарды. Содан кейін өзіңізде бір қолөнершілік шеберліктеріңіз бар, жасаған бұйымдарыңыз бар. Сыртқы өміріңізде де бір әдемі заттар тұтынып, әдемі сөйлеп, әдемі киініп жүргенді ұнатасыз. Бұл неден, осы заманның сал серісі болғыңыз келеді ме? -Жо, жоқ.Бұл заманда сал-сері болам дегенмен, ешкім бола алмайды. Сал-сері ол қоғамдық әлеуметтік тип, оның заманы өтіп еткен. Енді сал-сері болсаң, тек масқара боласың. Оның жайын жақсы түсінем, жақсы білем. Және де сал-сері болам деп ұмтылмаймын да. Ал менің қолымнан бірдеңе жасау келсе, қамшы өру келсе, шақша жасау, сақина жасау келсе, білезік жасау келсе, ол мен өскен ортаның қажеттілігі еді. Менің ауылыма совет өкіметінен жылына екі бөшке корисін мен алты қап тұз ғана келетін. Басқасының бәрін ауыл өзі жасайтын. Менің шешем - қыс бойы тана моншақтың көзінен өткізіп, әкеме костюм шалбар тігіп берген адам. Мануфактура жасайтын, қамшы өретін, шақша жасап алатын, киіздік соғып алатын, содан қалған жұқана ғой, әйтпесе менің...
Ақселеу Сейдімбек	↑жоқ / ^уосұ ͡күңге дейін дамытыб̊ ͡алып кел^үуд'айтам↓ /// ↑ а ^уол бір қызық нәрсе ͡б̊ар адам псұйхологұйасында ↓ /// ↑ ^уол ^уөткөн ^уөмүргө деген іңкәрлік / ^уөткөн ^уөмүргө деген аңсау↓ /// ↑ мен ^уөскөн ^уортамды// сол бір мұңсұз ғамсыз ͡б̊алалық̊ шақты// ^йеске түсүргөнде /әс^іресе ^уөм^үрүмнің ^уон жылдай ^ұуақыты тілші ͡б̊олұп ^уөттү / ^ұуақытым мол болдұ сол гезд'аздап қолөнөрмөн айналысқаң кезім болдұ↓ /// ↑ а қазір ^уоған мұрша жоқ / жәнеде мен қолөнөрмөн жасаған заттарым әжептәуүр ͡б̊олдұ ↓ /// ↑мен жасаған домбұра қазір нұрғұйса тілендійевтің үйүндө пұйонұйнасының үстүндө тұр↓ /// ↑ мен әжептәуүр әдемі дүнүйөлөр жасай ал^ұушұ ^йедім ↓ /// ↑ал қазір ^ұуақытта жоқ / жаста ͡гелді / мүмкүндүк те жоқ ↓ /// ↑ал бұл бір ^йерек̊шеленүудүң /басқағ'ұқ̊самаудұң тәс^ілі ^йемеспе↑ /// ↑ жоқ / құдай сақтасын // ^йенді солай ^уойлайтындар ͡б̊ар шығар // мынау ͡б̊ір ^йерек̊шелеңгісі ͡геледі дейтін ↓ /// ↑жоқ ^уол ^уөзүмнүң ^уөскөн ^уортамнан жұғұстұ ͡б̊олғам бір қасыйеттер шығар/ деп ^уойлаймын ^йенд ↓ /// ↑сіз мысал'ана жылы ͡б̊ір былапыт čөздөр дегең кітап̊ шығарып / сонұ жарнамалап көп̊шүлүкк'ұсұңған жағдай болдұ↓ /// ↑ ал бұл мақ̊сат неден тұуұндады / бұлда ͡б̊ір ^йерек̊шеленүу ^йемеспе↑ /// ↑ мен фольклоршұ ^іретінде / ылғый ^уөлүп бара жатқан нәрселерге жан^ына жармасам ↓ /// ↑менің ͡кандыйдаттығым/ қара ^уөлөңнен↓ ///	↑жоқ / ^уосұ ͡гүңгө дейін дамытыб̊ ͡алып кел^үуд'айтам↓ /// ↑ а ^уол бір ғызық нәрсе ͡б̊ар адам псұйхологұйасында ↓ /// ↑ ^уол ^уөткөн ^уөмүргө деген іңкәрлік / ^уөткөн ^уөмүргө деген аңсау↓ /// ↑ мен ^уөскөн ^уортамды/ сол бір мұңсұз ғамсыз ͡б̊алалық̊ шақты ^йеске түсүргөнде /әс^іресе ^уөм^үрүмнің ^уон жылдай ^ұуақыты тілші ͡б̊олұп ^уөттү / ^ұуақытым мол болдұ сол гезд'аздап қолөнөрмөн айналысқаң гезім болдұ↓ /// ↑ а қазір ^уоған мұрша жоқ және де мең ғолөнөрмөн жасаған заттарым әжептеуүр ͡б̊олдұ ↓ /// ↑мен жасаған домбұра қазір нұрғұйса тілендійевтің үйүндө пұйонұйнасының үстүндө тұр↓ /// ↑ мен әжептәуүр әдемі дүнүйөлөр жасай ал^ұушұ ^йедім ↓ /// ↑ал ғазір ^ұуақытта жоқ жаста ͡гелді мүмкүндүк те жоқ ↓ /// ↑ал бұл бір ^йерек̊шеленүудүң /басқағ'ұқ̊самаудұң тәс^ілі ^йемес пе↑ /// ↑ жоқ құдай сақтасын // ^йенді солай ^уойлайтындар ͡б̊ар шығар // мынау ͡б̊ір ^йерек̊шелеңгісі ͡геледі дейтін ↓ /// ↑жоқ ^уол ^уөзүмнүң ^уөскөн ^уортамнан жұғұстұ ͡б̊олғам бір ғасыйеттер шығар/ деп ^уойлаймын ^йенд ↓ /// ↑сіз мысал'ана жылы ͡б̊ір былапыт čөздөр дегең гітап̊ шығарып / сонұ жарнамалап көп̊шүлүкк'ұсұңған жағдай болдұ↓ /// ↑ ал бұл мақ̊сат неден тұуұндады бұлда ͡б̊ір ^йерек̊шеленүу ^йемес пе↑ /// ↑ мен фольклоршұ ^іретінде / ылғый ^уөлүп пара жатқан нәрселерге жан^ына жармасам ↓ /// ↑менің ͡гандыйдаттығым/ қара ^уөлөңмөн↓ ///	- Жоқ осы күнге дейін дамытып алып келуді айтам? -А, ол бір қызық нәрсе бар адам психологиясында, ол өткен өмірге деген іңкәрлік, өткен өмірге деген аңсау. Мен өскен ортамды сол бір мұңсыз қамсыз балалық шақты, еске түсіргенде, әсіресе өмірімнің он жылдай уақыты тілші болып өтті, уақытым мол болды. Сол кезде аздап қолөнермен айналысқан кезім болды. А қазір оған мұрша жоқ, және де мен қолөнермен жасаған заттарым әжептеуір болды. Мен жасаған домбыра, қазір Нұрғиса Тілендиевтің үйінде, пионинасының үстінде тұр. Мен әжептәуір әдемі дүниелер жасай алушы едім. Ал қазір уақытта жоқ, жаста келді, мүмкіндік те жоқ. -Ал бұл бір ерекшеленудің, басқаға ұқсамаудың тәсілі емес пе? -Жоқ, Құдай сақтасын, енді солай ойлайтындар бар шығар, мынау бір ерекшеленгісі келеді дейтін. Жоқ, ол өзімнің өскен ортамнан жұғысты болған бір қасиеттер шығар, дей ойлаймын енді. -Сіз мысалы ана жылы бір «Былапыт сөздер» деген кітап шығарып, соны жарнамалап, көпшілікке ұсынған жағдай болды. Ал бұл мақсат неден туындады, бұлда бір ерекшелену емес пе? -Мен фольклоршы ретінде, ылғи өліп бара жатқан нәрселерге жанына жармасам. Менің кандидаттығым қара өлеңмен.
Ақселеу Сейдімбек	↑қара ^уөлөң мен бастағаннаң гейін /томтом болұб̊ жыйналды ↓ /// ↑^уол ғазақ поэзыйасының шедевырі ^йеді ↓ /// ↑менің докторлұғұм // қазақтың ͡күйаңыздары↓ /// ↑ мен үш мыңға тарта ͡күй аңызын жыйнаған адаммын ↓ /// ↑ал қазақтың бейпіл сөздөрүн халел досмұхамбеттен бастап / бейсембай кенжеб̊айывқа дейін қазақтың ^йең асыл сөзү/ ^уосұнда кетіп бара жатыр деп /құлағымызға ͡ғұйған ↓ /// ↑халел досмұхамбетов ^уонұ ͡б̊оғауұс сөз деген / бейсекең боғауұс сөз дегенді ͡қолдамбады ↓ /// ↑^уол гісі ұстазымыз болдұ ғой/ бейпіл сөздөр дейтін ↓ /// ↑бейсекең ^уонұ ^йекі дәптер қылыб̊ жыйнаб̊ жүрөтүн ↓ /// ↑^уөк^үнүшке ^уорай /менің қол^ұма түспедү↓ /// ↑ ал мем бейпіл сөздү қолданатың қазақтың / ^уонұ ͡б̊ілетің қазақтың соңғұ тұйағы ^йекенімді сезіндім ↑ /// ↑мен таза фольклорлұғ ұлттұң ійг^ілігі ^іретінде жыйнадым↑ /// ↑ ^уонұң ішінде менің бір ауұс сөзүм жоқ↑ ///	↑қара ^уөлөң мем бастағаннаң гейін /томтом болұб̊ жыйналды ↓ /// ↑^уол ғазақ поэзыйасының шедеврі ^йеді ↓ /// ↑менің докторлұғұм // қазақтың ͡гүй'аңыздары↓ /// ↑ мен үш мыңға тарта ͡гүй аңыздарын жыйнаған адаммын ↓ /// ↑ал ғазақтың бейпіл сөздөрүн халел досмұхамбеттем бастап / пейсембай генжеб̊аевка дейін қазақтың ^йең асыл сөзү/ ^уосұнда ͡гетіп пара жатыр деп /құлағымызға ͡ғұйған ↓ /// ↑халел досмұхамбетов ^уонұ ͡б̊оғ ауұс сөз деген / бейсекең боғ ауұс сөз дегенді ͡ғолдамбады ↓ /// ↑^уол гіс'ұстазымыз болдұ ғой/ бейпіл сөздөр дейтін ↓ /// ↑бейсекең ^уонұ ^йекі дәптер ғылыб̊ жыйнаб̊ жүрөтүн ↓ /// ↑^уөк^үнүшке ^уорай /менің ͡ғол^ұма түспөдү↓ /// ↑ ал мем бейпіл сөздү қолданатың ғазақтың / ^уонұ ͡б̊ілетің ғазақтың соңғұ тұйағы ^йекенімді сезіндім ↓ /// ↑мен таза фольклорлұғ ұлттұң ійг^ілігі ^іретінде жыйнадым↓ /// ↑ ^уонұң ішінде менің бір ауұс сөзүм жоқ↓ ///	-Қара өлең мен бастағаннан кейін том-том болып жиналды, ол қазақ поэзиясының шедеврі еді. Менің докторлығым - қазақтың күйі аңыздары, мен - үш мыңға тарта күй аңыздарын жинаған адаммын. Ал қазақтың бейпіл сөздерін, Халел Досмұхамбеттен бастап Бейсенбай Кенжебаевка дейін, қазақтың ең асыл сөзі осында кетіп бара жатыр деп құлағымызға құйған. Халел Досмұхамбетов оны боқ ауыз сөз деген, Бейсекең боқ ауыз сөз дегенді қолданбады ,ол кісі ұстазымыз болды ғой, бейпіл сөздер дейтін. Бейсекең оны екі дәптер қылып жинап жүретін, өкінішке орай менің қолыма түспеді. Ал мен бейпіл сөзді қолданатын қазақтың, оны білетін қазақтың соңғы тұяғы екенімді сезіндім. Мен таза фольклорлық ұлттың игілігі ретінде жинадым, оның ішінде менің бір ауыз сөзім жоқ.
Ақселеу Сейдімбек	↑ ал ^уонұ ͡көп̊шүлүкке ұсұнұудағы мақ̊сат не↑ /// ↑ ^уол академійәлығ ͡деңгейд'ұс^ұнұлды мұхтар ауөзов атындағы ↓ /// ↑жас алаштан жарнамаланып тұрұп̊ сатылғаным білеміз ғой↓ /// ↑ кітап дүкөндөрінің бәрінде тұрдұ ↓ /// ↑жоқ /^уонұ шығарған адам жарнамалаған шығар↓ /// ↑ біз академійәлығ ͡деңгейде/ сейіт қасқаб̊асов /^уонұң жауапты ^іредакторұ ͡б̊олдұ // академійк сейіт қасқаб̊асов ↓ /// ↑біздің академійәның ыйнстыйтұутұнда талқыланды ↓ /// ↑сосұн дүнүйөжүзүндө ͡б̊ар нәрсе // мүй^үзү қарағайдай фрейд / ^уотұж жыл йэротұйкалығ жұурналдың ^ірекколлегійә мүшөсү ͡б̊олдұ↓ /// ↑ мүй^үзү қарағайдай дальдың соңұнда төрт том йэротұйкалық фольклор ғалды ↓ /// ↑мүй^үзү қарағайдай ^уорұс фольклоршұс'афанасыйвтың ^уон ^йекі том йэротұйкалық фольклорұ ͡б̊ар ↓ /// ↑біз мынандай / ұлттұң жад^ынан ^уөшүп пара жатқан дүнүйөні архыйвтен жыйнаб̊ ͡алып̊ шығардық ↓ /// ↑ал сіз ^уөз^үңүз ͡б̊оқтап̊ сөйлөйсүз ͡б̊е сөйтүп ↑ /// ↑ жоқ / мем бейпіл сөз айтпаймын / бейпіл сөз айтпаймын ↓ /// ↑айтш̆ы деп құрдастарым жалыңғанда / мен жанағының бәр^інен таң ͡қалатындарын білемін / сонұ күлдүрү'үшүн айтып берүуүм мүмкүн ↓ /// ↑ақ̊селе'аға / сіз мына ^уөмүрдө қандай адамсыз/ аш^ұушаңсызб̊а ↑ /// ↑ жалп'адамдармен / ілісінісіп қалатын /кійкілжіңге ͡гелетің гездеріңіз гөп пе ↑ /// ↑ болады/ мен ^уөзүм қызұу қандылау шығармын тәріз↓ ///↑ ^уодаң гейін мен /әд^ілетčіздікке төзб̊өймүн ↓ /// ↑әд^ілетčіж жасалған қыййанаттарға төзб̊өймүн↓ /// ↑ сол гезде мінез көрсөтүп / тікелей бетке айтып қарсы шығұуұм мүмкүн ↓ /// ↑мүмкүн ^йемес / жійі ͡б̊олады↓ ///	↑ ал ^уонұ ͡гөп̊шүлүкк'ұсұнұудағы мақ̊сат не↑ /// ↑ ^уол академійәлығ ͡деңгейд'ұс^ұнұлды мұхтар ауөзов атындағы ↓ /// ↑жас алаштан жарнамаланып тұрұп̊ сатылғаным білеміз ғой↓ /// ↑ кітап дүкөндөрінің бәрінде тұрдұ ↓ /// ↑жоқ /^уонұ шығарған адам жарнамалаған шығар↓ /// ↑ біз академійәлығ ͡деңгейде/ сейіт қасқаб̊асов /^уонұң жауапты ^іредакторұ ͡б̊олдұ ↓ /// ↑академійк сейт қасқаб̊асов біздің академійәның ыйнстыйтұутұнда талқыланды ↓ /// ↑сосұн дүнүйөжүзүндө ͡б̊ар нәрсе // мүй^үзү қарағайдай фрейд / ^уотұж жыл эротұйкалығ жұурналдың ^ірекколлегійә мүшөсү ͡б̊олдұ↓ /// ↑ мүй^үзү қарағайдай дальдың соңұнда төрт том эротұйкалық фольклор ғалды ↓ /// ↑мүй^үзү қарағайдай ^уорұс фольклоршұс'афанасыйвтың ^уон ^йекі том эротұйкалық фольклорұ ͡б̊ар ↓ /// ↑біз мынандай / ұлттұң жад^ынан ^уөшүп пара жатқан дүнүйөн'архыйвтен жыйнаб̊ ͡алып̊ шығардық ↓ /// ↑ал сіз ^уөз^үңүз ͡б̊оқтап̊ сөйлөйсүз ͡б̊е сөйтүп ↑ /// ↑ жоқ / мем бейпіл сөз айтпаймын / бейпіл сөз айтпаймын ↓ /// ↑айтш̆ы деп құрдастарым жалыңғанда / мен жанағының бәр^інен таң ͡ғалатындарым білемін / сонұ ͡гүлдүрү'үшүн айтып перүуүм мүмкүн ↓ /// ↑ақ̊селе'аға / сіз мына ^уөмүрдө қандай адамсыз/ аш^ұушаңсызб̊а ↑ /// ↑ жалп'адамдармен / ілісінісіп қалатын /кійкілжіңге ͡гелетің гездеріңіз гөп пе ↑ /// ↑ болады↑ мен ^уөзүм қызұу ͡ғандылау шығармын тәріз↓ ///↑ ^уодаң гейін мен әд^ілетčіздікке төзб̊өймүн ↓ /// ↑әд^ілетčіж жасалғаң ғыййанаттарға төзб̊өймүн↓ /// ↑ сол гезде мінез гөрсөтүп / тікелей бетк'айтып қарсы шығұуұм мүмкүн ↓ /// ↑мүмкүн ^йемес / жійі ͡б̊олады↓ ///	- Ал оны көпшілікке ұсынудағы мақсат не? - Ол академиялық деңгейде ұсынылды, Мұхтар Ауезов атындағы... - Жас алаштан жарнамаланып тұрып сатылғанын білеміз ғой, кітап дүкендерінің бәрінде тұрды. -Жоқ, оны шығарған адам жарнамалаған шығар, біз академиялық деңгейде Сейіт Қасқабасов оның жауапты редакторы болды. Академик Сейт Қасқабасов, біздің академияның институтында талқыланды. Сосын дүниежүзінде бар нәрсе. Мүйізі қарағайдай Фрейд отыз жыл эротикалық журналдың рекколлегия мүшесі болды, мүйізі қарағайдай Дальдың соңында төрт том эротикалық фольклор қалды. Мүйізі қарағайдай орыс фольклоршысы Афанасивтың он екі том эротикалық фольклоры бар. Біз мынандай ұлттың жадынан өшіп бара жатқан дүниені архивтен жинап алып шығардық. -Ал сіз өзіңіз боқтап сөйлейсіз бе, сөйтіп? -Жоқ, мен бейпіл сөз айтпаймын, бейпіл сөз айтпаймын. Айтшы деп құрдастарым жалынғанда, мен жанағының бәрінен таң қалатындарын білемін,соны күлдіру үшін айтып беруім мүмкін. -Ақселеу аға, сіз мына өмірде қандай адамсыз? Ашушаңсыз ба? Жалпы адамдармен ілісінісіп қалатын, кикілжіңге келетін кездеріңіз көп пе? -Болады. Мен өзім қызу қандылау шығармын тәріз, одан кейін мен әділетсіздікке төзбеймін. Әділетсіз жасалған қиянаттарға төзбеймін. Сол кезде мінез көрсетіп, тікелей бетке айтып, қарсы шығуым мүмкін. Мүмкін емес, жиі болады.
Ақселеу Сейдімбек	↑ ал кеш^ірімшілдік дегенше ↑ /// ↑^йенді ^уосұ жас келген сайың /кеш^ірімді ͡б̊олұп бара жатқан сыййақтымын ↓ /// ↑жастау гезіме әд^ілетčіздікті іздеб̊ жүрүп айқасұушұ ^йедім ↓ /// ↑ әс^іресе ;ұлттұң ^йесесі ͡кетіб̊ жатқан нәрсеге түн^үмөн ^уот^ұра ͡қалып мақала жазып /таңертең газеттерге ұсұнұушұ ^йедім ↓ /// ↑қазір ͡кішкене ͡көмпүстүк / ақ^ырың күт^үушүлүк / кеш^іре сал^ұушұлұқ ͡бел алып бара жатқан сыййақты ↓ /// ↑бұл ^йенді / адамның жас^ына ͡б̊айланысты қалыптасатын зат мінез ͡б̊олұу ͡герек ↓ /// ↑ал сіздің мысалы / көң^үлүңізді тоғайтатым бір көргөн ^уоқұйғаңызы айтасызба ↑ ↑ ///ай көңүл тоғайтатын / құуантатын нәрселер көп ^йей ↓ /// ↑ ^уол бір ұлттұң /мемлекеттің тағдырында үлкөн ^үрөл атқармауұда мүмкүн ↓ /// ↑бірақ ͡біздің жастарымыздың ^уөнөр саласындағы/ пойезыйада/ пырозада/ ғылым саласында шыншылдық пен жүрөгүндегі қаб̊^ілет қар^ымының ійдеологұйалық құрсаусұз көр^үнүс тауұб̊ жатқандарына құуанам ↓ /// ↑^уосұндай мысалдар ͡көп бізде қазір ↓ /// ↑ сон соң ^уосұ тәуелсүздүк дегең құд^ірет ^йекен ғой ↓ /// ↑мысал'үшүн / достарымның жаңадан алғам пәтеріне ͡келгенде шек̊сіз ғуанам ↓ /// ↑^уөйткөнү қазіргідей пәтер салұу/ совет заманында ^уоблұс ͡башшыларындада ͡б̊олмайтын ↓ /// ↑ ^уолар ^уондай үйгө кір^үудөң қорқатын ↓ /// ↑^уондай үйгө кірүу месжандықты көк̊сөушүлүк деген айыппен партыйадан шығарылып / қызметінен ал^ынып / жазаға тартылатын ↓ /// ↑ ал тәуелсүздүктің бізге ͡б̊еріб̊ жатқан мың мұйллұйон мысалдарына ͡құуанам ↓ ///	↑ ал кеш^ірімшілдік деген ше ↑ /// ↑^йенді ^уосұ жас келген сайың /геш^ірімді ͡б̊олұп пара жатқан сыййақтымын ↓ /// ↑жастау гезімд'әд^ілетčіздікті іздеб̊ жүрүп айқасұушұ ^йедім ↓ /// ↑ әс^ірес'ұлттұң ^йесесі ͡гетіб̊ жатқан нәрсеге түн^үмөн ^уот^ұра ͡ғалып мақала жазып /таңертең газеттерг'ұсұнұушұ ^йедім ↓ /// ↑қазір ͡гішкене ͡гөмпүстүк / ақ^ырың гүт^үушүлүк / кеш^іре сал^ұушұлұқ ͡пел алып пара жатқан сыййақты ↓ /// ↑бұл ^йенді / адамның жас^ына ͡б̊айланысты қалыптасатын зат мінез ͡б̊олұу ͡герек ↓ /// ↑ал сіздің мысалы / гөң^үлүңізді тоғайтатым бір ͡гөргөн ^уоқұйғаңызд'айтасызба ↑ ↑ ///ай гөңүл тоғайтатын / құуантатын нәрселер ͡гөп ^йей ↓ /// ↑ ^уол бір ұлттұң /мемлекеттің тағдырынд'үлкөн ^үрөл атқармауұда мүмкүн ↓ /// ↑бірақ піздің жастарымыздың ^уөнөр саласындағы/ пойезыйада/ пырозада/ ғылым саласында шыншылдық пен жүрөгүндегі ͡ғаб̊^ілет қар^ымының ійдеологұйалық құрсаусұз гөр^үнүс тауұб̊ жатқандарына ͡ғұуанам ↓ /// ↑^уосұндай мысалдар ͡гөп пізде қазір ↓ /// ↑ сон соң ^уосұ тәуөлсүздүк дегең ғұд^ірет ^йекен ғой ↓ /// ↑мысал'үшүн / достарымның жаңадан алғам пәтеріне ͡гелгенде шек̊сіз ғұуанам ↓ /// ↑^уөйткөнү қазіргідей пәтер салұу совет заманында ^уоблұс ͡пашшыларындада ͡б̊олмайтын ↓ /// ↑ ^уолар ^уондай үйгө кір^үудөң ғорқатын ↓ /// ↑^уондай үйгө кірүу месжандықты ͡гөк̊сөушүлүк деген айыппен партыйадан шығарылып / қызметінен ал^ынып / жазаға тартылатын ↓ /// ↑ ал тәуөлсүздүктің бізге ͡б̊еріб̊ жатқан мың мұйллұйон мысалдарына ͡ғұуанам ↓ ///	- Ал, кешірімшілдік деген ше? -Енді, осы жас келген сайын кешірімді болып бара жатқан сияқтымын. Жастау кезімде әділетсіздікті іздеп жүріп, айқасушы едім, әсіресі ұлттың есесі кетіп жатқан нәрсеге, түнімен отыра қалып, мақала жазып, таңертең газеттерге ұсынушы едім. Қазір кішкене көмпістік, ақырын күтушілік, кешіре салушылық бел алып бара жатқан сияқты. Бұл енді, адамның жасына байланысты қалыптасатын зат, мінез болу керек. -Ал сіздің мысалы көңіліңізді тоғайтатын бір көрген оқиғаңызды айтасыз ба? -Ай көңіл тоғайтатын, қуантатын нәрселер көп ей. Ол бір ұлттың, мемлекеттің тағдырында үлкен рөл атқармауы да мүмкін. Бірақ біздің жастарымыздың өнер саласындағы, поэзияда, прозада, ғылым саласында шыншылдық пен жүрегіндегі қабілет-қарымының идеологиялық құрсаусыз көрініс тауып жатқандарына қуанам. Осындай мысалдар көп бізде, қазір. Сон соң осы тәуелсіздік деген құдірет екен ғой, мысалы үшін достарымның жаңадан алған пәтеріне келгенде шексіз қуанам. Өйткені, қазіргідей пәтер салу совет заманында, облыс басшыларында да болмайтын, олар ондай үйге кіруден қорқатын. Ондай үйге кіру месжандықты көксеушілік деген айыппен, партиядан шығарылып, қызметінен алынып, жазаға тартылатын. Ал тәуелсіздіктің бізге беріп жатқан мың миллион мысалдарына қуанам.
Ақселеу Сейдімбек	↑ кең сарайдай дейсіз ғой↓ /// ↑ кең сарайдай бала-шағаң ͡көп болса/ мүмкүндүгің болс'ала бер↓ /// ↑ қазаққ'арналған/// және д'үйдүң салынұу сұрқұ ͡б̊өлөк болұп кетті ғой ↓ /// ↑ал сен қазіргі хырүушшөв марқұм салған үйлөрдү көр / қайраң ғаласын// ↑алл'ау адам баласын ^уосұндай күйгө келтірүугө ͡б̊олады ^йекенау /деп төб̊ө шашың тік тұрад↓ /// ↑ ал біс соғаң көндүк// сондай үй алғаңға ͡құуандық қой/ ал бұл сұмдұқ↓ /// ↑ құрқұлтайдың ұйасындай дейсіз ғой ↓ /// ↑құрқұлтайдың ұйасынанда жаман // және ͡көгала семент қой денсаулұққа зиян ғой↓ /// ↑ ^уөз^үңүс сән салтанатты ұнатасызб̊а ↑ /// ↑ салтанатты сәттер ^уорнұмен жасалыб̊ жатčа /^ылайықты жасалыб̊ жатčа/ ^уөте ұнатам↓ /// ↑ жоқ былай ^уөмүр сүрүу sup>уортаңызда үй^үңүзде сән салтанатқа мал^ынып ^уотұрғанды ұнатасызба ↑ /// ↑ мен ^уоғаң көп мән бермеймін ↓ ///↑ мен ^уөз қатарларымның ішінде / менең көп кітаб̊ жыйнаған адам жоқ ↓///	↑ кең сарайдай дейсіз ғой↓ /// ↑ кең сарайдай бала-шағаң ͡гөп полса мүмкүндүгің болс'ала бер↓ /// ↑ қазаққ'арналған және д'үйдүң салынұу сұрқұ ͡б̊өлөк болұп кетті ғой ↓ /// ↑ал сен қазіргі хырүушшөв марқұм салған үйлөрдү көр қайраң ғаласын алл'ау адам баласын ^уосұндай гүйгө келтірүугө ͡б̊олады ^йекенау /деп төб̊ө шашың тік тұрад↓ /// ↑ ал біс соғаң гөндүк// сондай үй алғаңға ͡ғұуандық қой ал бұл сұмдұқ↓ /// ↑ құрқұлтайдың ұйасындай дейсіз ғой ↓ /// ↑құрқұлтайдың ұйасынан да жаман және ͡гөгала семент қой денсаулұққа зиян ғой↓ /// ↑ ^уөз^үңүс сән салтанатт'ұнатасызб̊а ↑ /// ↑ салтанатты сәттер ^уорнұмен жасалыб̊ жатčа /^ылайықты жасалыб̊ жатčа/ ^уөт'ұнатам↓ /// ↑ жоқ былай ^уөмүр сүрүу sup>уортаңызда үй^үңүзде сән салтанатқа мал^ынып ^уотұрғанд'ұнатасыз ба ↑ /// ↑ мен ^уоғаң гөп мәм бермеймін ↓ ///↑ мен ^уөз ғатарларымның ішінде менең гөп кітаб̊ жыйнаған адам жоқ ↓///	- Кең сарайдай дейсіз ғой? - Кең сарайдай, бала-шағаң көп болса, мүмкіндігің болса ала бер. - Қазаққа арналған... -Және де үйдің салыну сұрқы бөлек болып кетті ғой. Ал сен, қазіргі Хрущев марқұм салған, үйлерді көр. Қайран қаласын, Алла ау адам баласын осындай күйге келтіруге болады екен-ау деп, төбе шашың тік тұрады. Ал біз соған көндік, сондай үй алғанға қуандық қой. Ал бұл сұмдық... -Құрқылтайдың ұясындай дейсіз ғой? - Құрқылтайдың ұясынан да жаман, және көк ала цемент қой, денсаулыққа зиян ғой. -Өзіңіз сән салтанатты ұнатасызба? - Салтанатты сәттер орнымен жасалып жатса, лайықты жасалып жатса өте ұнатам. -Жоқ, былай өмір сүру ортаңызда, үйіңізде сән салтанатқа малынып отырғанды ұнатасыз ба? - Мен оған көп мән бермеймін. Мен өз қатарларымның ішінде менен көп кітап жинаған адам жоқ.
Ақселеу Сейдімбек	↑қадыр мырзалыйев↑/// ↑ жоқ / қадырдың кітаб̊ы менің кітаб̊ымның ұшқ̊ұнұ ғана / әуб̊әкір нілб̊аевтың кітаб̊ы / менің кітаб̊ымның ұшқ̊ұнұ ғана ↓ /// ↑^уоғам бірағ мысал айтайын /достарым ͡гүуә/ менің жалғыз ұлұм үйлөңгөнде /тойұн жасауға ақ̊шам болмай / мең кітаб̊ымның бір ͡б̊өлүгүн ғана мұйллұйон теңгеге саттым↓ /// ↑ бір ͡б̊өлүгүн ғана / көркөм шығармаларды ғана↓ /// ↑ ^уол мұйллұйон теңгенің ішінде ұлттұң ійг^ілігі ͡б̊олатын ^йек'үш кітап кетті↓ /// ↑ антыйквар ͡кітаптар ғой↑ /// ↑ антыйквар ͡кітаптар ↓ /// ↑^уол / аб̊ай астын сызып ^уоқұғаң кітап ^йедә ↓ /// ↑ұйсторұй'үумствөнно ^ыразвыйтыйа ^йевыропұ / дыжон дыреппердің ^йекі томдұқ кітаб̊ы ^йеді ↓ /// ↑^уол кітап / мұхтар әуөзовтұң ͡қолұнда ͡б̊олады ^йекен↓ /// ↑ мұхтар әуөзов ^уоперасыйаға кеткенде /сіләм жарылқапқа ͡б̊ерген↓ /// ↑ сосұн ^уөлүп қалған соң / сонда ͡ғалған ↓ /// ↑сіләм жарылқаптан ^уоқ^ұуға мен алғанда ^уол гісі ^уөлүп қалды ↓ /// ↑^уонұң бетінде әуөзовтұң қолтаңбалары ͡б̊олдұ ↓ /// ↑сондайсондай кітаптар ͡б̊олдұ ↓ /// ↑^уолардың бәрің қалай жыйнадыңыз ↑ /// ↑^уонұң бәрім / бүукөндө ^уөтөдү ^уөм^үрүміз / базарда ^уөтөдү ↓ /// ↑сіз ақ̊шал'адам болдұңұзб̊а ↓ /// ↑жоқ /ақ̊шам аз ͡б̊олдұ↓ ///	↑қадыр мырзалыйев↑/// ↑ жоқ / қадырдың ͡гітаб̊ы менің ͡гітаб̊ымның ұшқ̊ұнұ ғана / әуб̊әкір нілб̊аевтың ͡гітаб̊ы / менің ͡гітаб̊ымның ұшқ̊ұнұ ғана ↓ /// ↑^уоғам бірағ мысал айтайын /достарым ͡гүуә/ менің жалғыз ұлұм үйлөңгөнде /тойұн жасауғ'ақ̊шам болмай / мең гітаб̊ымның бір ͡б̊өлүгүн ғана мұйллұйон теңгеге саттым↓ /// ↑ бір ͡б̊өлүгүн ғана / көркөм шығармаларды ғана↓ /// ↑ ^уол мұйллұйон теңгенің ішінд'ұлттұң ійг^ілігі ͡б̊олатын ^йек'үш кітап кетті↓ /// ↑ антыйквар ͡гітаптар ғой↑ /// ↑ антыйквар ͡гітаптар ↓ /// ↑^уол / аб̊ай астын сызып ^уоқұғаң гітап ^йедә ↓ /// ↑ұйсторұй'үумствөнно ^ыразвыйтыйа ^йевыропұ / дыжон дыреппердің ^йекі томдұқ кітаб̊ы ^йеді ↓ /// ↑^уол гітап / мұхтар әуөзовтұң ͡ғолұнда ͡б̊олады ^йекен↓ /// ↑ мұхтар әуөзов ^уоперасыйаға ͡геткенде /сіләм жарылқапқа ͡б̊ерген↓ /// ↑ сосұн ^уөлүп қалған соң / сонда ͡ғалған ↓ /// ↑сіләм жарылқаптан ^уоқ^ұуға мен алғанда ^уол гісі ^уөлүп қалды ↓ /// ↑^уонұң бетінд'әуөзовтұң қолтаңбалары ͡б̊олдұ ↓ /// ↑сондайсондай гітаптар ͡б̊олдұ ↓ /// ↑^уолардың бәрің ғалай жыйнадыңыз ↑ /// ↑^уонұң бәрім / бүукөндө ^уөтөдү ^уөм^үрүміз / базарда ^уөтөдү ↓ /// ↑сіз ақ̊шал'адам болдұңұзб̊а ↓ /// ↑жоқ /ақ̊шам аз ͡б̊олдұ↓ ///	- Қадыр Мырзалиев? -Жоқ, Қадырдың кітабы менің кітабымның ұшқыны ғана, Әубәкір Нілбаевтың кітабы менің кітабымның ұшқыны ғана. Оған бірақ мысал айтайын, достарым куә, менің жалғыз ұлым үйленгенде тойын жасауға ақшам болмай, мен кітабымның бір бөлігін ғана миллион теңгеге саттым. Бір бөлігін ғана... Көркем шығармаларды ғана. Ол миллион теңгенің ішінде ұлттың игілігі болатын екі-үш кітап кетті. -Антиквар кітаптар ғой? - Антиквар кітаптар, ол Абай астын сызып оқыған кітап еді, «История умственно развития Европы» Джон Дреппердің екі томдық кітабы еді. Ол кітап Мұхтар Әуезовтың қолында болады екен, Мұхтар Әуезов операцияға кеткенде Сіләм Жарылқапқа берген, сосын өліп қалған соң сонда қалған. Сіләм Жарылқаптан оқуға мен алғанда, ол кісі өліп қалды. Оның бетінде Әуезовтың қолтаңбалары болды. Сондай-сондай кітаптар болды. - Олардың бәрін қалай жинадыңыз? - Оның бәрін букенде өтеді өміріміз, базарда өтеді. -Сіз ақшалы адам болдыңызба? - Жоқ, ақшам аз болды.
Ақселеу Сейдімбек	↑бірақ кітапқа көп қаржым ͡гетті ↓ /// ↑ кітап / менің сыйқырлы тайағым↓ /// ↑ мен'ақ̊селеу қып тұрған/ менің кітапқанам↓ /// ↑ ^уол жоқ болса/ жынын алдырғам бақ̊сы ұқ̊сап мен түккө жарамай ғалам↓ /// ↑ менің архыйвтіг матерійалдарым ^уөтө мол ↓ /// ↑ менде дүнүйөжүзүнде ^йең көп̊ шеж^іреліг матерійал менде ғана↓ /// ↑ ^уол ғылым академійәсында жоқ ↓ /// ↑ ^уол маскывада/ ұуфада/ қазанда /^іленійңгырадта/ ^уорұмборда да жоқ ↓ /// ↑ мен төр ш̆еж^іре деген / мынандай пылакат ш̆ығарған адаммын↓ ///	↑бірақ кітапқа ͡гөп қаржым ͡гетті ↓ /// ↑ кітап / менің сыйқырлы тайағым↓ /// ↑ мен'ақ̊селеу қып тұрған/ менің ͡гітапқанам↓ /// ↑ ^уол жоқ ͡полса/ жынын алдырғам бақ̊с'ұқ̊сап мен түккө жарамай ғалам↓ /// ↑ менің архыйвтіг матерійалдарым ^уөтө мол ↓ /// ↑ менде дүнүйөжүзүндө ^йең ͡гөп̊ шеж^іреліг матерійал менде ғана↓ /// ↑ ^уол ғылым академійәсында жоқ ↓ /// ↑ ^уол маскывада/ ұуфада/ қазанда /^іленійңгырадта/ ^уорұмборда да жоқ ↓ /// ↑ мен төр ш̆еж^іре деген / мынандай пылакат ш̆ығарған адаммын↓ ///	- Бірақ кітапқа көп қаржым кетті. Кітап - менің сиқырлы таяғым. Мені Ақселеу қып тұрған - менің кітапханам. Ол жоқ болса жынын алдырған бақсы ұқсап, мен түкке жарамай қалам. Менің архивтік материалдарым өте мол. Менде дүниежүзінде ең көп шежірелік материал менде ғана, ол ғылым академиясында жоқ, ол Москвада, Уфада, Қазанда, Ленинградта, Орынборда да жоқ. Мен "төр шежіре" деген мынандай плакат шығарған адаммын.
Ақселеу Сейдімбек	↑кейб̊іреулердең көресүң /^уос^ұнұ бәйтерек̊ сыййақты тұр /сонұң авторұ меммін ↓ /// ↑сонұң астына дресімді бергеммін↓ /// ↑ содаң гейін маған мыңға тарта шеж^іре түстү/ мыңға тарта/ қазақ̊ыстанның түкпүртүкпүрүнен↓ /// ↑ ^уонұң ішінде қазақтың тарыйхына қатысты / ^уөтө құндұ мұралар ͡б̊ар ↓ /// ↑қазіргі жазыб̊ жатқан менің ^йеңбегім// қазақ тарыйхына қатысты шеж^ірелік деректер// деб̊ ͡аталады ↓ /// ↑^уөте қызық/ ^уөте сүйүктү кітаптарымның бірі ͡б̊олар деб̊ ͡үмүттөнемін/ амандық ͡полса↓ /// ↑ ^ырақмет/ аға ↑ /// ↑кітаб̊ыңызға таб̊ыс тілейміз↓ /// ↑ жақ̊сы ↓ /// ↑бүгүңгү ^уосұ стұудыййамызға ͡келіп/ аш^ылыб̊ ͡әңгіме айтқаныңызға көптеңгөп ^ырақмет↓ /// ↑ жақ̊сы/ ^ырақмет čаған да↓ /// ↑ қадірлі ͡гөрөрмөн/ сіздер ͡б̊үгүн шынның жүзүндө ғалым/ йэтногыраф/ жаз^ұушы ақ̊селеу сейдімбекпем болған сұхбатымызды тыңдадыңыздар↑ /// ↑ бұл сұхбатымыздың жазб̊аша нұсқасын/ айқын газетінің алдағы сандарынан ^уоқұй аласыздар↓/// ↑ келесі ͡кездескенше↑///	↑кейб̊іреулөрдөң гөрөсүң /^уос^ұнұ бәйтерек̊ сыййақты тұр /сонұң авторұ меммін ↓ /// ↑сонұң астын'адресімді бергеммін↓ /// ↑ содаң гейін маған мыңға тарта шеж^іре түстү/ мыңға тарта/ ͡ғазақ̊станның түкпүртүкпүрүнен↓ /// ↑ ^уонұң ішінде қазақтың тарыйхына ͡ғатысты / ^уөтө құндұ мұралар ͡б̊ар ↓ /// ↑қазіргі жазыб̊ жатқан менің ^йеңбегім// қазақ тарыйхына ͡ғатысты шеж^ірелік деректер// деб̊ ͡аталады ↓ /// ↑^уөтө қызық/ ^уөтө сүйүктү кітаптарымның бірі ͡б̊олар деб̊ ͡үмүттөнемін/ амандық ͡полса↓ /// ↑ ^ырақмет/ аға ↑ /// ↑кітаб̊ыңызға таб̊ыс тілейміз↑ /// ↑ жақ̊сы ↓ /// ↑бүгүңгү ^уосұ стұудыййамызға ͡геліп/ аш^ылыб̊ ͡әңгім'айтқаныңызға көптөң гөп ^ырақмет↑ /// ↑ жақ̊сы/ ^ырақмет čаған да↓ /// ↑ қадірлі ͡гөрөрмөн/ сіздер ͡б̊үгүн шынның жүзүндө ғалым/ йэтногыраф/ жаз^ұуш'ақ̊селеу сейдімбекпем болған сұхбатымызды тыңдадыңыздар↑ /// ↑ бұл сұхбатымыздың жазб̊аша нұсқасын/ айқын газетінің алдағы сандарынан ^уоқұй аласыздар↑/// ↑ келесі ͡гездескенше↑ ///	- Кейбіреулерден көресің осыны, бәйтерек сияқты тұр соның авторы менмін, соның астына адресімді бергенмін, содан кейін маған мыңға тарта шежіре түсті, мыңға тарта Қазақстанның түкпір-түкпірінен, оның ішінде қазақтың тарихына қатысты өте құнды мұралар бар. Қазіргі жазып жатқан менің еңбегім «Қазақ тарихына қатысты шежірелік деректер» деп аталады. Өте қызық, өте сүйікті кітаптарымның бірі болар деп үміттенемін, амандық болса. -Рақмет аға, кітабыңызға табыс тілейміз. -Жақсы. -Бүгінгі осы студиямызға келіп, ашылып әңгіме айтқаныңызға көптен- көп рақмет. -Жақсы, рақмет саған да. -Қадірлі көрермен, сіздер бүгін «Шынның жүзінде» ғалым, этнограф, жазушы Ақселеу Сейдімбекпен болған сұхбатымызды тыңдадыңыздар, бұл сұхбатымыздың жазбаша нұсқасын «Айқын» газетінің алдағы сандарынан оқи аласыздар. Келесі кездескенше.
Алмас Темірбай	↑самалтау →/ қайран ͡ елім → // шалқаргөлүм ↓ /// ↑ не ͡ болар / салдат болұп көргөң ͡ гүнүм ↓ /// ↑^йесіме / қайта-қайта түсе бердің → // кір-жұуып → // кіндік кескен → / қайран ͡ елім ↓ /// ↑атты ͡ емеспін → // жайаумын ↓ /// ↑жайаудан ͡ да ͡ байаумын ↓ /// ↑^уомбес күндей жүргенде → // ^уомбы ͡жаққа тайаумын ↓ /// ↑жасым ͡ бар қос мүшелдей→ // жылым / сыйыр ↓ /// ↑тағдырдың айдауымең ͡геттім қыйыр ↓ /// ↑самалтау → // қайран ͡ елім артта ͡ғалды ↓ /// ↑адасқан ^уөрісінен біз ͡бір ͡үйүр ↓ /// ↑әке-шешем ͡бар ͡ еді ↓ /// ↑жасы жеткен кәрі ͡ еді ↓ /// ↑^уосынау әнге салдырған ↓ /// ↑^уоналтының зар'еді ↓ ///	↑самалтау →/ қайран ͡ елім → // шалқаргөлүм ↓ /// не ͡б̊олар / салдат ͡ полұп көргөң ͡ гүнүм ↓ /// ↑^йесіме →/ қайта-͡ғайта түсө ͡б̊ердің → // кір-жұуұп → // кіндік ͡ кескен →/ қайран ͡ елім ↓ /// ↑атт'емеспін → // жайаумұн ↓ /// ↑жайаудан ͡ да ͡б̊айаумұн ↓ ///^уомбес күндөй жүргөндө → // ^уомбұ жаққа тайаумұн ↓ /// жасым ͡бар ͡ғос мүшөлдөй→ // жылым →/ сыйыр ↓ /// ↑тағдырдың айдауұмөң ͡ геттім ͡ғыйыр ↓ /// ↑самалтау → // қайран ͡ елім артта ͡ ғалды ↓ /// адасқан ^уөрүсүнем біз ͡б̊ір үйүр ↓ /// ↑әке-шешем бар ͡ еді ↓ /// ↑жасы жеткең ͡ гәр'еді ↓ ///^уосұнау әңге салдырған ↓ /// ↑^уон ͡ алтының зар'еді ↓ ///	Самалтау, қайран елім, шалқар көлім, Не болар солдат болып көрген күнім? Есіме қайта-қайта түсе бердің Кір-жуып, кіндік кескен қайран елім. Атты емеспін, жаяумын, Жаяудан да баяумын. Он бес күндей жүргенде Омбы жаққа таяумын. Жасым бар қос мүшелде, жылым – сиыр, Тағдырдың айдауымен кеттім қиыр. Самал тау, қайран елім артта қалды Адасқан өрісінен біз бір үйір. Әке-шешем бар еді, Жасы жеткен кәрі еді. Осынау әнге салдырған Он алтының зары еді.
Алмас Темірбай	↑ійә → / ^уосылай ^уөрілетін → // самалтау әнін / қайта жаңғыртқандардың бірі → // қазақ ͡ халқының күмүс көмөй әншісі → // ғажайып дауұс ійесі → // димаш ͡құдайберген ↓ /// ↑^йестіген ͡жұрт → // ^йел ͡ шежіресіндегі / қыйлы ͡ гезеңді сипаттайтын → // тұундұны → / халық ͡ әні ͡ деп қабылдап ͡жүр ↓ /// ↑алайда → / бүгүнде → / нұрсұлтаң ͡ғаласында тұратын → // үміт ͡асайынова → // самалтаудың авторы → / атасы → /әнші сұраған ͡екеніне сенімді ↓ /// ↑димаш ͡құдайбергеннің ^уорұндауұндағы → // зарлы самалтау → / қытайдың фучжоу ͡ғаласында → // жібек жолы / халықаралық кинофестивалінің жабылу салтанатында шырқалғам ͡болатын ↓ /// ↑кейін американың → / ни-йорк қаласында ͡ да → / дәл ^уосұ ән талай шетелдіктің жүрегін ^йелжіретіп → // көздерін →/ жасқа толтырғаны ͡бар ↓ /// ↑^уолай ^йетпеске ͡де ͡болмас → // ^уөйткені → / туұндұ менің атамның → // және сол қысылтайаң замандағы → // талай қазақ жігітінің → // ауұр тағдырын байан ͡ етеді деп → // бастады әңгімесін үміт ͡асайынова ↓ ///	↑ійә / ^уосұлай ^уөрүлөтүн самалтау әнін →// қайта жаңғыртқандардың бірі → // қазаққалқының ͡гүмүс көмөй әншісі → // ғажайып ͡тауұс ійесі → // дыймаш құдайб̊ерген ↓/// ↑^йестіген жұрт → // ^йел шежіресіндегі → / қыйлы ͡гезеңді сыйпаттайтын тұуұндұнұ → // халығ ͡әні деп қаб̊ылдаб̊ ͡ жүр ↓ /// ↑алайда →/ бүгүндө →/ нұрсұлтаң ͡ғаласында тұратын → // үмүт асайынова → // самалтаудұң авторұ →/ атасы →/ әнші сұраған ^йекеніне сенімді ↓ /// ↑дыймаш құдайб̊ергеннің орұндауұндағы → // зарлы самалтау →/ қытайдың фұучжоу ͡ғаласында → // жіб̊ег ͡жолұ →/ халықаралық кійнофестійвалінің жаб̊ылұу салтанатында шырқалғам ͡ болатын ↓ /// ↑кейін амерійканың →/ нійо-йорк қаласында ͡да →/ дәл ^уос'ән талай шетелдіктің жүрөгүн ^йелжіретіп → // көздөрүн жасқа толтұрғаны ͡б̊ар ↓ /// ↑ ^уолай ^йетпеске ͡де ͡б̊олмас → // ^уөйткөнү →/ тұуұндұ менің атамның → // және сол ͡ғысылтайаң замандағы → // талай ͡ғазағ ͡жігітінің → // ауұр тағдырым ͡байан ͡етеді» → // деп ͡пастад'әңгімесін үмүт асайынова ↓ ///	Иә, осылай өрілетін «Самалтау» әнін қайта жаңғыртқандардың бірі - қазақ халқының күміс көмей әншісі, ғажайып дауыс иесі Димаш Құдайберген. Естіген жұрт ел шежіресіндегі қилы кезеңді сипаттайтын туындыны халық әні деп қабылдап жүр. Алайда бүгінде Нұрсұлтан қаласында тұратын Үміт Асайынова «Самалтаудың» авторы атасы, әнші Сұраған екеніне сенімді. «Димаш Құдайбергеннің орындауындағы зарлы «Самалтау» Қытайдың Фучжоу қаласында «Жібек жолы» халықаралық кинофестивалінің жабылу салтанатында шырқалған болатын. Кейін Американың Нью-Йорк қаласында да дәл осы ән талай шетелдіктің жүрегін елжіретіп, көздерін жасқа толтырғаны бар. Олай етпеске де болмас, өйткені туынды менің атамның және сол қысылтаяң замандағы талай қазақ жігітінің ауыр тағдырын баян етеді», - деп бастады әңгімесін Үміт Асайынова.
Алмас Темірбай	↑«самалтау» → /халығ ͡әнін sup>уорындаушылардың → // бірәзының репертуарынан ^уойұп ͡тұрұп ^уорұн ͡алад ↓ /// ↑дегенмен / туынды / димаштың sup>уорұндауынан ͡соң → // көпшілікке → / кеңінен таныла ͡бастады ↓ /// ↑халық әнінің → / алғашқы шумағындағы → / «самалтау» аталатын мекен → // қәзіргі қазақстан картасында → // көрсетілмеген ↓ /// ↑тұуұндының шығу тарихын → // зерттеп көрген әнші ^йерлан ͡төлөутай → // әннің авторы ^йеліне ^уоралмаған → // содан шығармағ'арқау болған → // ^йелдімекен ͡ де ͡ белгісіз қалған ͡деп ^уой ͡түйөд ↓ ///	↑ самалтау →/халығ ͡әнін орұндаушұлардың → // біразының ^ірепертүуарынан ^уойұп ͡тұрұб̊ ͡орұн алады ↓ /// ↑дегеммен →/ тұуұндұ →/ дыймаштың ^уорұндауұнан соң → // көп̊шүлүкке → / кеңінен таныла ͡б̊астады ↓ /// ↑ халығ ͡әнінің →/ алғашқ̊ы шұумағындағы →/ самалтау аталатын мекен → // қәзіргі ͡ғазағыстаң ͡ гартасында → // көрсөтүлмеген ↓ /// ↑тұуұндұнұң шығұу тарыйхын → // зерттеп көргөн әнші →/ерлан төлөутай → // әннің авторы ^йеліне ^уоралмаған → // содан шығармағ'арқау болған → // ^йелдімекен ͡де ͡б̊елгісіз ͡ғалған деб̊ ͡ой түйөдү ↓ ///	«Самалтау» халық әні орындаушылардың біразының репертуарынан ойып тұрып орын алады, дегенмен туынды Димаштың орындауынан соң көпшілікке кеңінен таныла бастады. Халық әнінің алғашқы шумағындағы «Самалтау» аталатын мекен қазіргі Қазақстан картасында көрсетілмеген. Туындының шығу тарихын зерттеп көрген әнші Ерлан Төлеутай әннің авторы еліне оралмаған, содан шығармаға арқау болған елдімекен де белгісіз қалған деп ой түйеді.
Алмас Темірбай	↑үмүт ͡апай болса → // самалтау → / ^уөзіміздің ^уөңіріміздегі → // айыртау деген пікірде ↓ /// ↑«атамыз / көзі ͡жұмұлғанша → // айыртау → / айыртау ͡ деп туған ͡ жері → // сырымбетті аңсап ͡ өтіпті ↓ /// ↑^уөлеңде → / туған жерінің атын жасырып → // самалтау ͡ деп / ^уөзгөртуіне тура ͡гелген ↓ /// ^уөскен ^уөлкесінің айыртау ^йекенін жарыйа ͡етсе → // ^уонұң ͡ гім ^йекенін іздеп жүрген адамдар → // бірдем ͡ біліп қойар ͡ еді ↓ /// ↑жасырынып жүргендіктен → // ^уоны ͡айт'алмады ↓ /// ↑бұл туынды / атамыздың мың тоғұжжүз ^уоналтыншы жылғы патш̆а жарлығы бойынша → // уездегі ^уөзге → / бешшігітпен ^уакоп қазұуға баражатып → // шығарған әні» деп → // әңгімесін жалғады үмүт ͡сапарғалыйқызы ↓ ///	↑үмүт ͡апай болса → // самалтау →/ ^уөзүмүздің ^уөңүрүміздегі → // айыртау дегем ͡бікірде ↓ /// ↑атамыз →/ көзү ͡жұмұлғанша → // айыртау / айыртау деп тұуған жері → // сырымбетт'аңсап ^уөтүптү ↓ /// ↑^уөлөңдө / тұуған жерінің атын жасырып → // самалтау деп →/ ^уөзгөртүуүнө тұура ͡гелген ↓ /// ↑^уөскөн ^уөлкөсүнің айыртау ^йекенін жәрый'етčе → // ^уонұң ͡гім ^йекенін іздеб̊ жүргөн адамдар → // бірдем ͡ біліп қойар ͡ еді ↓ /// ↑ жасырыныб̊ жүргөндүктен → // ^уон'айт'алмады ↓ /// ↑ бұл тұуұндұ →/ атамыздың мың ͡тоғұжжүз ^уон ͡ алтыншы жылғы патш̆а жарлығы ͡б̊ойұнша → // үуөздөг'өзгө→ / бешшігітпен ^уокоп қазұуға ͡б̊аражатып → // шығарған әні ͡деп → // әңгімесін жалғады → /үмүт ͡сапарғалыйқызы ↓ ///	Үміт апай болса Самалтау өзіміздің өңіріміздегі Айыртау деген пікірде. «Атамыз көзі жұмылғанша Айыртау, Айыртау деп туған жері Сырымбетті аңсап өтіпті. Өлеңде туған жерінің атын жасырып, Самалтау деп өзгертуіне тура келген. Өскен өлкесінің Айыртау екенін жария етсе, оның кім екенін іздеп жүрген адамдар бірден біліп қояр еді. Жасырынып жүргендіктен оны айта алмады. Бұл туынды атамыздың 1916 жылғы патша жарлығы бойынша уездегі өзге бес жігітпен окоп қазуға бара жатып шығарған әні» деп әңгімесін жалғады Үміт Сапарғалиқызы.
Алмас Темірбай	↑^уосындай → / сәйкестіктерді → / тізіп айтып ͡перген үміт ͡асайынова → // ^уотандастарына әннің авторы → / әнші → / сұраған ͡екенін → // дәлелдегісі ͡гелед↓ /// ↑кезінде / атасы ^уонұ / ^уөзү айт'алмай ͡гетті ↓ /// ↑«мың тоғұжжүз ^уотұзұншы жылы → // қазағ ^уөнерінің жарық жұлдыздарының ͡бірі→ // үкілі / ыбырай халық жауұ атанып / атылып ͡кетті↓ /// ↑сұраған атамыз әнші-сазгердің → //^йең жақын адамы болғандықтан → //ақынның ізінше қамалуы тійіс^йед→ // бірақ →/ қар'ауылдан шыққан ағайындары → // ^уоны жасыруының арқасында ͡ғана → // аман алып ͡қалды ↓ /// ↑ домбырасын ͡ да→/^йешкімге көрсетпеген → // балаларына үйрөтпеген → // малы кәмпескеленген ^уол / сібірде бой ͡тасалады → // тіпті біз кішкентай болғанда ͡да → // ^уол жәйлы көп ͡айтыла ͡бермейтін → // үйдөгілер балалықпен бәрін айтып қойа ͡ма ͡деп → // сескенуші ͡ед↓ ///	↑^уосұндай →/ сәйкестіктерді →/ тізіб̊ ͡айтып ͡ перген үмүт ͡асайынова → // ^уотандастарына → / әннің авторұ →/ әнші →/ сұраған ^йекенін → // дәлелдегісі ͡геледі↓ /// ↑ кезінде →/ атас'онұ / өз'айт'алмай ͡гетті ↓ /// ↑«мың тоғұжжүз ͡отұзұншұ жылы → // қазағ ͡өнөрүнің жарығ ͡жұлдұздарының бірі→ // үкүл'ыб̊ырай →/ халығ ͡ жау'атанып атылып ͡кетті↓ /// ↑сұраған атамыз әнші-сазгердің → //ең ͡жақын адамы ͡б̊олғандықтан → //ақынның ͡ізінше ͡ғамалұуұ тійіс ͡еді→ // бірақ →/ қар'ауұлдан шыққан ағайындары → // ^уонұ жасырұуұнұң арқасында ͡ғана → // аман ͡алып ͡қалды ↓ /// ↑домбұрасын ͡да→ / ^йешкімге ͡гөрсөтпөген → // балаларын' үйрөтпөген → // малы ͡гәмпескелеңген ͡ ол / сіб̊ірде ͡б̊ой тасалады → // тіпті ͡б̊із ͡гішкентай болғанда ͡да → // ^уол жәйлы ͡гөб̊ ͡айтыла ͡б̊ермейтін → // үйдөгүлөр ͡б̊алалықпем ͡бәрін айтып ͡қойа ͡ма ͡деп → // сескенүуш'еді ↓ ///	Осындай сәйкестіктерді тізіп айтып берген Үміт Асайынова отандастарына әннің авторы әнші Сұраған екенін дәлелдегісі келеді. Кезінде атасы оны өзі айта алмай кетті. «1930 жылы қазақ өнерінің жарық жұлдыздарының бірі Үкілі Ыбырай халық жауы атанып атылып кетті. Сұраған атамыз әнші-сазгердің ең жақын адамы болғандықтан ақынның ізінше қамалуы тиіс еді, бірақ қара ауылдан шыққан ағайындары оны жасыруының арқасында ғана аман алып қалды. Домбырасын да ешкімге көрсетпеген, балаларына үйретпеген, малы кәмпескеленген ол Сібірде бой тасалады, тіпті біз кішкентай болғанда да ол жайлы көп айтыла бермейтін, үйдегілер балалықпен бәрін айтып қоя ма деп сескенуші еді.
Алмас Темірбай	↑^уосұлайша →/ кейінг'ұрпағына ұлттұқ аспапты шерттіруге → // үрөйленген сұраған → // әнші ^уөзі шығарған жыр шумақтарын ͡да → // жасырып ͡келген → // тек ^уөзіне аманат^йетіп қалдырғандықтан → // үкүлі / ыбырайдың шығармаларын шамасы ͡гелгенше → // жұртш̆ылыққа жеткізіпті ↓ /// ↑қалдырған ^уөлеңінің соңында → // үкүл'ыбырай мен атама қаратып → // ізін жалғауды сұрағанға аманат ͡еткен → // ^уоны дәлелдеген бірнеше адам ͡бар ↓ /// ↑атам →/ көрнекті сазгердің шәкірті әрі жақын жолдасы болғандықтан → // ^уоның талай әнін → // халыққа жеткізген ↓ /// ↑^уөкүнүштісі →/ сұраған атамыздың ^уөзі жәйлы → // бірауұс ͡ сөз сақталмапты ↓ /// ↑^уол ͡жәйлы жазылған →/ қандай ͡да бір дерек іздеп → // талай мұрағатқа жүгүндік → // бірақ көкшетау ^уөңірінің архивіндегі → //алғашқы жазбалар небәрі мың тоғұжжүз ^уотұзұншы жылдан басталад ↓ /// ↑^уол ͡гезде →/ атамыз бір жаққа қашып кетсе ͡керек» ͡деп → // шерін тарқатты зейнеткер ↓ ///	↑^уосұлайша →/ кейіңг'ұрпағына →/ ұлттұғ ͡аспапты шерттірүугө → // үрөйлөңген сұраған → // әнш'өзү шығарған жыр шұумақтарын ͡да → // жасырып ͡келген → // тег ͡ өзүн'аманат ^йетіп қалдырғандықтан → // үкүл'ыб̊ырайдың шығармаларын шамасы ͡гелгенше → // жұртш̆ұлұққа жеткізіпті ↓ /// ↑қалдырған ^уйеткен → // ^уонұ дәлелдегем ͡бірнеш'адам ͡бар ↓ /// ↑атам → / көрнөктү сазгердің шәкірті → / әрі жақын жолдасы ͡б̊олғандықтан → // ^уонұң талай әнін → // халыққа жеткізген ↓ /// ↑^уөкүнүштүсү →/ сұраған атамыздың ^уөзү жәйлы → // бір ауұс ͡сөс ͡ сақталмапты ↓ /// ↑^уол жәйлы жазылған →/ қандай ͡да ͡б̊ір дерег ͡іздеп → // талай мұрағатқа жүгүндүк → // бірақ көк̊шөтау ^уөңүрүнің архійвіндегі → //алғашқ̊ы жазб̊алар неб̊әрі мың тоғұжжүз ͡отұзұншұ жылдам ͡басталады ↓ /// ↑^уол ͡гезде →/ атамыз ͡б̊ір жаққа ͡ғашып кетčе ͡герек деп → // шерін тарқатты зейнеткер ↓ ///	Осылайша кейінгі ұрпағына ұлттық аспапты шерттіруге үрейленген Сұраған әнші өзі шығарған жыр шумақтарын да жасырып келген, тек өзіне аманат етіп қалдырғандықтан Үкілі Ыбырайдың шығармаларын шамасы келгенше жұртшылыққа жеткізіпті. Қалдырған өлеңінің соңында Үкілі Ыбырай мен атама қаратып ізін жалғауды Сұрағанға аманат еткен, оны дәлелдеген бірнеше адам бар. Атам көрнекті сазгердің шәкірті әрі жақын жолдасы болғандықтан, оның талай әнін халыққа жеткізген. Өкініштісі, Сұраған атамыздың өзі жайлы бір ауыз сөз сақталмапты. Ол жайлы жазылған қандай да бір дерек іздеп, талай мұрағатқа жүгіндік, бірақ Көкшетау өңірінің архивіндегі алғашқы жазбалар небәрі 1930-шы жылдан басталады. Ол кезде атамыз бір жаққа қашып кетсе керек» деп шерін тарқатты зейнеткер.
Алмас Темірбай	↑«әкем атамыздан ͡соң → // ^йекі жыл салып → // жол ͡апатынан көжжұмды ↓ /// ↑тірі болса →/ атамыздың атын ͡да → // шығармаларын ͡да / жаңғыртар ͡ма ͡ед ↓ /// ↑бабамыздаң ͡ғалған арапша жазылған біраз құжаттар болды → // ^уоны сандықта сақтап жүретін → // кейін біз көшүп-қонұп жүргенде → // ^уол ͡ғұжаттардан көжжазып ͡қалдық» деп → // ^уөткен күндөрдү ^уөкүнүшпен ^йеск'алды /үмүт ͡апа ↓ /// үмүт ͡асайынова / атасын соңғы ͡ рет → // бешшасында көргөн → // көкшетау ^уөңүрінде / ^уоның ͡ғандай әнші болғанын білетін адамдар бар болуұ мүмкін → // түрлі заманаларда →/ бойұндағы ^уөнері түгүл →/ өзінің аты ͡жөнін → // қазақ руханійатына қосқан үлөсүн жасырған адамдарды → // ^уолардың қыйлы тағдырын жас ұрпақ біліп ^уөсүу ͡герек ↓ ///	↑әкем атамыздан ͡соң → // ^йекі ͡жыл салып → // жол ͡апатынаң ͡гөжжұмдұ ↓ /// ↑тірі ͡б̊олса →/ атамыздың атын ͡да → // шығармаларын ͡да / жаңғыртар м'еді ↓ /// ↑баб̊амыздаң ͡ғалған арабша жазылғам ͡біраз ͡ғұжаттар ͡б̊олдұ → // ^уонұ сандықта сақтаб̊ жүрөтүн → // кейім ͡біз ͡гөшүп-қонұб̊ жүргөндө → // ^уол ͡ғұжаттардаң ͡гөжжазып ͡қалдық деп → // ^уөткөң ͡гүндөрдү ^уөкүнүшпөн ^йеск'алды →/ үмүт ͡апа ↓ /// ↑үмүт ͡асайынова →/ атасын соңғұ ^ірет → // бешшасында ͡гөргөн → // көк̊шөтау ^уөңүрүндө →/ ^уонұң ͡ғандай әнші ͡б̊олғаным ͡білетін адамдар ͡б̊ар ͡б̊олұуұ мүмкүн → // түрлү заманаларда →/ бойұндағы ^уөнөрү түгүл →/ ^уөзүнүң аты-жөнүн → // қазақ ^ұрұуханыйатына ͡ғосқан үлөсүн жасырған адамдарды → // ^уолардың ͡ғыйлы тағдырын жас ұрпақ ͡піліб̊ ͡өсүу ͡герек ↓ ///	«Әкем атамыздан соң екі жыл салып жол апатынан көз жұмды, тірі болса атамыздың атын да, шығармаларын да жаңғыртар ма еді. Бабамыздан қалған арабша жазылған біраз құжаттар болды, оны сандықта сақтап жүретін, кейін біз көшіп-қонып жүргенде ол құжаттардан көз жазып қалдық», - деп өткен күндерді өкінішпен еске алды Үміт апа. Үміт Асайынова атасын соңғы рет 5 жасында көрген, Көкшетау өңірінде оның қандай әнші болғанын білетін адамдар бар болуы мүмкін, түрлі заманаларда бойындағы өнері түгіл өзінің аты-жөнін, қазақ руханиятына қосқан үлесін жасырған адамдарды, олардың қилы тағдырын жас ұрпақ біліп өсу керек.
Алмас Темірбай	↑^йел ͡арасында →/ сұраған әнші жәйлы → // халығ ͡әніне телініп жүрген самалтау туындысы → // ^уоның төл шығармасы ^йекенін → // білетіндер кездесіп ͡қалар → // бәлкім ↓ /// ↑құдайға ͡шүкүр → // қәзіргі заманд'өткөн ^ұуақытпен салыстыр'алмаймыз ↓ /// ↑әлдегімдердің көзі ͡мен ͡сөзінен → // жасырынудың қажеті ͡жоқ → // керісінше →/ ұмұт ͡полған дүнүйелерді →/ жаңғыртуұмыз ͡ герек ↓ /// ↑үмүт ͡асайынованың ͡да →/ тілегі ^уосыған сайады ↓ /// ↑алмас ͡темірбай ↓ /// ↑оқұған қуат ͡ахметжанов ↓ ///	↑^йел арасында →/ сұраған әнші жәйлы → // халығ ͡әніне телініб̊ жүргөн →/ самалтау тұуұндұсұ → // ^уонұң төл шығармасы ^йекенін → // білетіндер ͡гездесіп ͡қалар → // бәлкім ↓ /// ↑құдайға ͡шүкүр → // қәзіргі заманды ^уөткөн ұуақытпен салыстыр'алмаймыз ↓ /// әлдекімдердің ͡гөзү ͡мен ͡сөзүнөн → // жасырынұудұң ͡ғажеті ͡жоқ → // керісінше →/ ұмұт ͡полған дүн^үйөлөрді →/ жаңғыртұуұмұз ͡ герек ↓ /// ↑үмүт ͡асайынованың ͡ да →/ тілегі ^уосұған сайады ↓ /// ↑алмас ͡темірб̊ай ↓ /// ↑ ^уоқұғаң ͡ ғұуат ͡ ахметш̆анов ↓ ///	Ел арасында Сұраған әнші жайлы, халық әніне телініп жүрген «Самалтау» туындысы оның төл шығармасы екенін білетіндер кездесіп қалар, бәлкім. Құдайға шүкір, қазіргі заманды өткен уақытпен салыстыра алмаймыз, әлдекімдердің көзі мен сөзінен жасырынудың қажеті жоқ, керісінше, ұмыт болған дүниелерді жаңғыртуымыз керек. Үміт Асайынованың да тілегі осыған саяды. Алмас Темірбай, оқыған Қуат Ахметжанов.
Анар Фазылжанова	↑қазақ тілі/ халықаралық тіл болұуға әлеуеті әб̊ден жететін тіл↓/// ↑адамзат баласы ^уол тілде сөйлеп// ^уөз^інің ^уойында ^йемін ^йеркін жеткіз'алад// дітінде ^уорындат'алад↓/// ↑мұны ͡б̊ос қыйал деп ^уойламаңыздар↓/// ↑бұл менің зерттеуші/ тілтанұушы ^іретіндегі ^уойым↓/// ↑мұны сіздерге ͡б̊үгінгі келб̊ет бағдарламасында/ түсіндіріп берүуге тырысамын↓/// ↑назарларыңыз ͡б̊ізде ͡б̊олсын↑///	↑қазақ тілі/ халығаралық тіл болұуға әлеуөтү әб̊ден жететін тіл↓ /// ↑адамзат ͡паласы ^уол тілде сөйлөп// ^уөз^үнүң ^уойұнда ^йемін ^йеркін жеткіз'алады// дітінде ^уорұндат'алады↓ /// ↑мұнұ ͡б̊ос қыйал деп ^уойламаңыздар↓ /// ↑бұл менің зерттеушү/ тілтанұушұ ^іретіндегі ^уойұм↓ /// ↑мұнұ сіздерге ͡б̊үгүңгү келб̊ет бағдарламасында/ түсүндүріп ͡перүугө тырысамын↓ /// ↑назарларыңыз ͡б̊ізде ͡б̊олсұн↑///	Қазақ тілі - халықаралық тіл болуға әлеуеті әбден жететін тіл. Адамзат баласы ол тілде сөйлеп, өзінің ойын да емін-еркін жеткізе алады, дітін де орындата алады. Мұны бос қиял деп ойламаңыздар. Бұл - менің зерттеуші, тілтанушы ретіндегі ойым. Мұны сіздерге бүгінгі «Келбет» бағдарламасында түсіндіріп беруге тырысамын. Назарларыңыз бізде болсын!
Анар Фазылжанова	↑ ійә/ былай сырт қарағанда// бір әпенденің сөзі сыйақты көр^үніп тұр// шын^ыменде/ солай көр^үнед көп адамға↓/// ↑негізгі мамандығымыз / зерттеушіміз↓/// ↑біздің негізг'іс^іміз/ ^уосы/ бізге ͡б̊өл^үнетін жұмыс ^ұуақыты сегіз сағат десек// сол сегіз сағатты ͡б̊ас^ынан айағына дейін// тек ^уосы тілде ͡б̊оп жатқан үдерістерді зерттеу/ қарау/ жыйнау/ жүйелеу/ сараптау// норма ͡б̊олып келе жатқан үрдістерді анықтап// қазақ тіл^інің нарматійвтік̊ сөздіктерін/ тағы ͡б̊асқа құралдарын әзірлеу↓/// ↑біздің негізгі мақ̊сатымыз сол / ғыл^ымый ізденістер жүргізүу↓/// ↑сонда / ^йенді/ қарап ^уотырсам// қазақ тіл^інің қазіргі ішкі әлеуеті ^уөте мықты↓///	↑ ійә/ былай сырт қарағанда/ бір әпенденің сөзү сыйақты ͡гөр^үнүп тұр// шын^ыменде/ солай ͡гөр^үнөді ͡ гөб̊ ͡адамға↓/// ↑негізгі мамандығымыз / зерттеушүмүз↓/// ↑біздің негізг'іс^іміз / ^уосұ/ бізге ͡б̊өл^үнөтін жұмұс ^ұуақыты сегіс сағат десек// сол сегіс сағатты ͡б̊ас^ынан айағына дейін// тек ^уосұ тілде ͡б̊об̊ жатқан үдөрүстерді зерттеу/ қарау/ жыйнау/ жүйөлөу/ сараптау// норма ͡б̊олұп келе жатқан үрдүстөрд'анықтап// қазақ тіл^інің норматыйвтік̊ сөздүктөрін/ тағы ͡б̊асқа ͡ғұралдарын әзірлеу↓/// ↑біздің негізгі мақ̊сатымыс сол// ғыл^ымый ізденістер жүргүзүу↓/// ↑сонда / ^йенді/ қарап ^уотұрсам// қазақ тіл^інің ͡ғазірг'ішкі әлеуөтү ^уөтө мықты↓///	Иә, былай сырт қарағанда, бір әпенденің сөзі сияқты көрініп тұр, шынымен де, солай көрінеді көп адамға. Негізгі мамандығымыз – зерттеушіміз. Біздің негізгі ісіміз - осы, бізге бөлінетін жұмыс уақыты 8 сағат десек, сол 8 сағатты басынан аяғына дейін тек осы тілде боп жатқан үдерістерді зерттеу, қарау, жинау, жүйелеу, сараптау, норма болып келе жатқан үрдістерді анықтап, қазақ тілінің нормативтік сөздіктерін, тағы басқа құралдарын әзірлеу. Біздің негізгі мақсатымыз сол - ғылыми ізденістер жүргізу. Сонда, енді, қарап отырсам, қазақ тілінің қазіргі ішкі әлеуеті өте мықты.
Анар Фазылжанова	↑тоқ̊сан алтыншы жылы әлем бойынша алты мыңнан астам тілдің сөйлермендері/ көп алғашқ̊ы топ жүздігі жарійаланғанда// қазақ тілі сол жүздіктің ішінде тұрды↓/// ↑ ^уол жүздіктің ішінде тоқ̊сан үшінші ^уорында ͡б̊олды/ қателеспесем↓/// ↑^йенді жыйырма ͡б̊ірінші жылы / қазір қазақ тілі сол жүздіктің ішінде/ жән'алдыға жылжыған/ ^уол сек̊сен тоғызыншы ^уорында тұр↓/// ↑сөйлермендердің сан'артқан↓/// ↑ал ^йенді ͡б̊ұл / қысқа мерзімді құб̊^ұлыс ^йемес// бұл ұзақ мерзімді тенденсійа↓/// ↑ұзақ мерзімді тенденсійалар// ^уол тоқтамайд деген сөз↓/// ↑бүгін/ ^йертең/ бүрсігүні немесе ͡б̊ірнеше жылдан кейін ^уол тоқтамайды/ ^уол / алдыға қарай ^уөсүуге ͡б̊ет алған тіл↓///	↑тоқ̊сан алтыншы жыл'әлем бойұнша алты мыңнан астам тілдің сөйлөрмөндері/ ͡гөб̊ ͡алғашқ̊ы тоб̊ жүздүгү жарыйалаңғанда// қазақ тілі сол жүздүктүң ішінде тұрдұ↓/// ↑ ^уол жүздүктүң ішінде тоқ̊сан үшүншү ^уорұнда ͡б̊олдұ/ қателеспесем↓/// ↑^йенді жыйырма ͡б̊ірінші жылы / қазір ͡ғазақ тілі сол жүздүктүң ішінде// жән'алдыға жылжыған/ ^уол сек̊сен тоғұзұншы ^уорұнда тұр↓/// ↑сөйлөрмөндердің сан'артқан↓/// ↑ал ^йенді ͡б̊ұл / ͡ғысқа мерзімді ͡ғұб̊^ұлұс ^йемес// бұл ұзағ мерзімді тенденсійә↓/// ↑ұзағ мерзімді тенденсійәлар// ^уол тоқтамайды деген сөз↓/// ↑бүгүн/ ^йертең/ бүрсүгүнү немесе ͡б̊ірнеше жылдаң ͡ гейін ^уол тоқтамайды/ ^уол / алдыға ͡ғарай ^уөс^үугө ͡б̊ет алған тіл↓///	Тоқсан алтыншы жылы әлем бойынша 6000-нан астам тілдің сөйлермендері көп алғашқы топ жүздігі жарияланғанда, қазақ тілі сол жүздіктің ішінде тұрды. Ол жүздіктің ішінде 93-ші орында болды, қателеспесем. Енді жиырма бірінші жылы қазір қазақ тілі сол жүздіктің ішінде және алдыға жылжыған, ол 89-шы орында тұр. Сөйлермендердің саны артқан. Ал, енді бұл - қысқа мерзімді құбылыс емес, бұл - ұзақ мерзімді тенденция. Ұзақ мерзімді тенденциялар, ол тоқтамайды деген сөз. Бүгін, ертең, бүрсігүні немесе бірнеше жылдан кейін ол тоқтамайды, ол - алдыға қарай өсуге бет алған тіл.
Анар Фазылжанова	↑ қазақ тіл^інің сөйлермен саны артčа// бұл метафыйзыйканың ^уөз^үнің заңдылығы↓/// ↑сан бар жерде сапа ͡б̊олады↓/// ↑ійә/ сөйлермендеріміздің сапасы әлі де/ ауұз толтұрұб̊ ͡айтатындай ^йемес қой ^йенді↓/// ↑ал бірақ тілдің ^уөзүн алып қарайық// әлемдегі сол қанша тіл бар дедік// ійә сол тілдердің ішінде тек ^йекі жүз ^йел^үуден астамы ғана мемлекеттік тіл мәртеб̊есін ійеленген тілдер↓///	↑қазақ тіл^інің сөйлөрмөн сан'артčа// бұл метафыйзыйканың ^уөз^үнүң заңдылығы↓/// ↑сам бар жерде сапа ͡б̊олады↓/// ↑ійә/ сөйлөрмөндеріміздің сапас'әлід'ауұз толтұрұб̊ ͡айтатындай ^йемес қой// ^йенді↓/// ↑ал бірақ тілдің ^уөзүн алып қарайық// әлемдегі сол ғанша тіл бар дедік// ійә сол тілдердің ішінде тек ^йекі жүз ^йел^үудөн астамы ғана мемлекеттік тіл мәртеб̊есін ійелеңген тілдер↓///	Қазақ тілінің сөйлермен саны артса, бұл - метафизиканың өзінің заңдылығы. Сан бар жерде сапа болады. Иә, сөйлермендеріміздің сапасы әлі де ауыз толтырып айтатындай емес қой, енді. Ал, бірақ тілдің өзін алып қарайық, әлемдегі сол қанша тіл бар дедік, иә, сол тілдердің ішінде тек 250-ден астамы ғана мемлекеттік тіл мәртебесін иеленген тілдер.
Анар Фазылжанова	↑қазақ тілі сол тілдердің іш^іне кіред↓/// ↑әлемдегі мен айтқан тілдердің жетпіс пайыздан астамы // сырқат тілдерге жатады↓/// ↑сырқат тілдер деген қандай тілдер↑ /// ↑сырқат тілдер деген/ сыртқы әсерді ійгеріп алұудың механыйзмдерін жойып алған тілдер↓/// ↑мысалы йамайка аралының тілі/ пійджійн боп таб̊^ылад↓/// ↑^уөйткені ^уоның түрлері/ сол жердегі ͡б̊айырғы тайпаның тіл^інің сөздері ͡б̊олады да// ал ^уоған жалғаңған жалғаулар/ жұрнақтар/ әртүрлі граматійкалық формалардың бәрі// ағылшын тіл^інен ал^ынады↓/// ↑бұл ^йешқ̊андайда таза тіл ^йемес// бұл нағыз сырқат тіл↓/// ↑^уосындай сырқат тілдер / жыл санап көб̊ейіп келе жатыр↓/// ↑бірақ қазақ тілі ^уол қатарда жоқ// қазақ тілі саламатты тіл↓/// ↑қазақ тілінде ^уорыс тіл^інен сөзді ^уөзгертпей алұу үрдісі/ жетпіс жылдай дәурен құрды// тырнақ̊шаның ішінд'алғанда↓/// ↑бірақ бұл жетпіс жыл/ қазақ тіл^інің жалпы тарыйхымен қарағанда// бұл ^уөте қысқа мерзім↓///	↑қазақ тілі сол тілдердің іш^іне ͡гіреді↓/// ↑әлемдегі мен айтқан тілдердің жетпіс пайыздан астамы / сырқат тілдерге жатады↓/// ↑сырқат тілдер дегең ͡ғандай тілдер↑ /// ↑сырқат тілдер деген / сыртқ'әсерді ійгеріб̊ ͡алұудұң механыйзмдерін жойұб̊ ͡алған тілдер↓/// ↑ мысалы йамайк'аралының тілі / пійджыйм боп таб̊^ылады↓/// ↑^уөйткөнү ^уонұң түрлөрү/ сол жердегі ͡б̊айырғы тайпаның тіл^інің сөздөрү ͡б̊олады да// ал ^уоған жалғаңған жалғаулар/ жұрнақтар/ әртүрлү граматыйкалық формалардың бәрі// ағылшын тіл^інен ал^ынады↓/// ↑бұл ^йешқ̊андайда таза тіл ^йемес// бұл нағыс сырқат тіл↓/// ↑^уосұндай сырқат тілдер / жыл санап көб̊өйүп келе жатыр↓/// ↑бірақ қазақ тілі ^уол ͡ғатарда жоқ// қазақ тілі саламатты тіл↓/// ↑қазақ тілінде ^уорұс тіл^інен сөздү ^уөзгөртпөй алұу үрдүсү/ жетпіш ͡ шылдай дәурөң ͡ ғұрдұ// тырнақ̊шаның ішінд'алғанда↓/// ↑бірақ бұл жетпіш ͡ шыл ͡ғазақ тіл^інің жалпы тарыйхымең ͡ғарағанда// бұл ^уөтө қысқа мерзім↓///	Қазақ тілі сол тілдердің ішіне кіреді. Әлемдегі мен айтқан тілдердің 70%-дан астамы сырқат тілдерге жатады. Сырқат тілдер деген қандай тілдер? Сырқат тілдер деген – сыртқы әсерді игеріп алудың механизмдерін жойып алған тілдер. Мысалы, Ямайка аралының тілі пиджин боп табылады. Өйткені оның түрлері сол жердегі байырғы тайпаның тілінің сөздері болады да, ал, оған жалғанған жалғаулар, жұрнақтар, әртүрлі грамматикалық формалардың бәрі ағылшын тілінен алынады. Бұл - ешқандай да таза тіл емес, бұл - нағыз сырқат тіл. Осындай сырқат тілдер жыл санап көбейіп келе жатыр. Бірақ қазақ тілі ол қатарда жоқ, қазақ тілі - саламатты тіл. Қазақ тілінде орыс тілінен сөзді өзгертпей алу үрдісі 70 жылдай дәурен құрды, тырнақшаның ішінде алғанда. Бірақ, бұл 70 жыл қазақ тілінің жалпы тарихымен қарағанда, бұл - өте қысқа мерзім.
Анар Фазылжанова	↑қазақ тілі там^ыры терең тіл/ ^уөте терең тіл↓/// ↑қазақтың ^ілек̊сійкалық қорында/ ^уоның ^уөз^үнің түпкі төркінін сақтаған/ түркілік̊ сөздік қор / ^йең үлкен пайызды құрайды↓/// ↑ал сон^ұмен бірге/ қазақ тіл^інің ^ілек̊сійкалық қорында ^уөте көне ^йелементтер жеткілікті// және ^уолардың көнелігі адамды тіпті таңқалдырады↓/// ↑мысалы үнді ^йеуропа тілдері/ кезінде ͡б̊ір ата тілде сөйлеген// бір ата тілде сөйлеген↓/// ↑үнді ^йеуропа тілдері дегенді түс^үніп ^уотырсыз ғой// бүкіл ^йеуропа ^ұраман/ герман тілдері/ славйан ұлттарының тілдері// үндістандағы тайпалардың ^ұрұуларының тілдері// сосын мына тұрандағы/ ійә сонда/ солардың бәрі кезінде ͡б̊ір тілден тараған↓/// ↑сол бір тілде сөйлеген қауымдастықтың тіл^інің граматыйкасын ғалымдар тауып алған↓/// ↑^уоны санскрійт дейді↓/// ↑сол санскрійттен де қазақ тілінде сөздер ͡б̊ар↓/// ↑бұл деген сөз/ қазақ тіл^інің тарыйхы ^уон бесінші ғасырда қазақ хандығы құрылғаннан кезеңнен ғана ͡б̊асталмайды дейд ↓/// ↑^уол ^уөте там^ыры терең тіл ^йекенін көрсетед↓///	↑қазақ тілі там^ыры терең тіл/ ^уөтө терең тіл↓/// ↑қазақтың ^ілек̊сійкалық қорұнда/ ^уонұң ^уөз^үнүң түпкү төркүнүн сақтаған/ түркүлүк̊ сөздүк қор / ^йең үлкөм пайызды құрайды↓/// ↑ал сон^ұмем бірге/ қазақ тіл^інің ^ілек̊сійкалық қорұнда ^уөтө көн'элементтер жеткілікті// және ^уолардың ͡гөнөлүг'адамды тіпті таңқалдырады↓/// ↑мысалы үндү ^йеуропа тілдері ͡гезінде ͡б̊ір ата тілде сөйлөгөн// бір ата тілде сөйлөгөн↓/// ↑үндү ^йеуропа тілдері дегенді түс^үнүп ^уотұрсыз ғой// бүкүл ^йеуропа ^ұраман/ герман тілдері/ славйан ұлттарының тілдері// үндүстандағы тайпалардың ^ұрұуларының тілдері// сосұн мына тұрандағы/ ійә сонда/ солардың бәрі ͡гезінде ͡б̊ір тілден тараған↓/// ↑сол бір тілде сөйлөгөң ͡ ғауұмдастықтың тіл^інің граматыйкасын ғалымдар тауұб̊ ͡алған↓/// ↑^уонұ санскрыйт дейді↓/// ↑сол санскрыйттен де қазақ тілінде сөздөр ͡б̊ар↓/// ↑бұл деген сөз/ қазақ тіл^інің тарыйхы ^уон бесінші ғасырда ͡ғазақ хандығы құрұлғаннаң ͡ гезеңнен ғана ͡б̊асталмайды дейді ↓/// ↑ ^уол ^уөтө там^ыры терең тіл ^йекенің ͡ гөрсөтөді↓///	Қазақ тілі - тамыры терең тіл, өте терең тіл. Қазақтың лексикалық қорында, оның өзінің түпкі төркінін сақтаған түркілік сөздік қор ең үлкен пайызды құрайды. Ал сонымен бірге, қазақ тілінің лексикалық қорында өте көне элементтер жеткілікті және олардың көнелігі адамды тіпті таңқалдырады. Мысалы, үнді-еуропа тілдері кезінде бір ата тілде сөйлеген, бір ата тілде сөйлеген. Үнді-Еуропа тілдері дегенді түсініп отырсыз ғой, бүкіл Еуропа Роман-Герман тілдері, Славян ұлттарының тілдері, Үндістандағы тайпалардың руларының тілдері, сосын, мына Тұрандағы, иә, сонда, солардың бәрі кезінде бір тілден тараған. Сол бір тілде сөйлеген қауымдастықтың тілінің грамматикасын ғалымдар тауып алған. Оны «санскрит» дейді. Сол санскриттен де қазақ тілінде сөздер бар. Бұл деген сөз, қазақ тілінің тарихы XV ғасырда қазақ хандығы құрылғаннан кезеңнен ғана басталмайды дейді. Ол өте тамыры терең тіл екенін көрсетеді.
Анар Фазылжанова	↑^йенді/ бір қызығын қараңыз// қырық бірінші жылы мықты арійенталійс ғалым/ ^уорыстың ғал^ымы маловтың мақаласы шығад↓/// ↑^уол мақаласында қазақ тілі маналійтті тіл дейд↓/// ↑маналійтті тіл дегеніміз / ^уоңтүстігі мен солтүстігі/ батысы мен шығысы ͡б̊ірін бірі ^йеркін түс^үнетін// әдеб̊ій нормасы жалпы халықтық тіл негізінде дамыған/ біртұтас тіл↓/// ↑бұл да ͡б̊ір ^йерек̊ше құб̊^ұлыс// және ^уол кіс'айтад// қазақ тілі жас тіл дейд↓/// ↑^уөйткені қазақ тілінде / қазір жүріп жатқан жас прасестер ^уөте көп дейд↓/// ↑^йенді мен мында мынандай паралель жүргізгім келед// мысалы жер сілкінісі көп болатын аймақтар/ ^уол жаңағы/ геалогійалық тұрғыдан жас аймақтар ғой↓/// ↑^йенді қалыптасып келе жатқан таулар/ ^уол жерде жер сілкінісі көп↓/// ↑сол сыйақты қазақ тілінде де жас/ жаңадан қалыптасып келе жатқан үрдістер ^уөте көп ↓///	↑^йенді/ бір ͡ғызығың ͡ ғараңыз// қырық ͡пірінші жылы мықты арыйенталыйс ғалым/ ^уорұстұң ғал^ымы маловтұң мақаласы шығады↓/// ↑^уол мақаласында ͡ғазақ тілі монолұйтті тіл дейді↓/// ↑монолұйтті тіл дегеніміз / ^уоңтүстүгү мен солтүстүгү/ батысы мен шығысы ͡б̊ірім бірі ^йеркін түс^үнөтін// әдеб̊ій нормасы жалпы халықтық тіл негізінде дамыған// біртұтас тіл↓/// ↑бұлда ͡б̊ір ^йерек̊ше құб̊^ұлұш ͡ шәне ^уол ͡гіс'айтады // қазақ тілі жас тіл дейді↓/// ↑^уөйткөнү қазақ тілінде / қазір жүрүб̊ жатқан жас просестер ^уөтө көп дейді↓/// ↑^йенді мен мында мынандай паралель жүргүзгүм ͡геледі// мысалы жер сілкінісі ͡гөп ͡полатын аймақтар/ ^уол жаңағы/ геологұйалық тұрғұдан жас аймақтар ғой↓/// ↑^йенді ͡ғалыптасып келе жатқан таулар// ^уол жерде жер сілкінісі ͡гөп↓/// ↑сол сыйақты қазақ тіліндеде жас/ жаңадаң ͡ ғалыптасып келе жатқан үрдүстөр ^уөтө көп ↓///	Енді, бір қызығын қараңыз, қырық бірінші жылы мықты ориенталист ғалым, орыстың ғалымы Маловтың мақаласы шығады. Ол мақаласында қазақ тілі монолитті тіл дейді. Монолитті тіл дегеніміз – оңтүстігі мен солтүстігі, батысы мен шығысы бірін бірі еркін түсінетін, әдеби нормасы жалпы халықтық тіл негізінде дамыған, біртұтас тіл. Бұл да бір ерекше құбылыс және ол кісі айтады, қазақ тілі жас тіл дейді. Өйткені қазақ тілінде қазір жүріп жатқан жас процестер өте көп дейді. Енді, мен мында мынандай параллель жүргізгім келеді, мысалы, жер сілкінісі көп болатын аймақтар, ол, жаңағы, геологиялық тұрғыдан жас аймақтар ғой. Енді қалыптасып келе жатқан таулар, ол жерде жер сілкінісі көп. Сол сияқты қазақ тілінде де жас, жаңадан қалыптасып келе жатқан үрдістер өте көп.
Анар Фазылжанова	↑фійлалогійалық білім берүуге / ^іреформа жасау керек↓/// ↑қазақ̊стандағы фійлалогійалық білім берүу / кеңес үк^үметі кезіндегі/ класійкалық фійлалогійалық ұстаным бойынша қалып қойған↓/// ↑ал ^іресейдің ^уөзі әлдеқашан ^уол ұстанымнан кетіп// фійлалогійалық білім берүуге жақ̊сы ^іреформа жасады↓/// ↑мысалы ^ұламаносов атындағ'үунійверсійтетте / фійлалогійа факұултетінің қырық ^йекі тар ͡б̊ейінді мамандығы ͡б̊ар↓/// ↑ал бізде санасаңыз ͡б̊ес алтаудан аспайд↓/// ↑^уоның ішінде негізгісі // тіл бойынша пәннен саб̊ақ берүу/ ^уодан кейін аударма жасау// ^уодан қала ͡б̊ерді ғыл^ымый зерттеулермен айналысұу↓/// ↑бұдан асып ^йешқ̊айда шықпайды↓/// ↑ал бір фійлалогійаның ^уөзінде// мысалы ^ұламаносов үунійверсійтетінде/ қараңыз// фійлолог ^йеканамійс/ фійлолог ійурійс/ фійлолог немесе лійнгвійс каперайтер/ лійнгвійс спійтшрайтер деген тар ͡б̊ейінді қырық ^йекі мамандық бар↓///	↑фыйлалогұйалық ͡пілім берүугө / ^іреформа жасау ͡герек↓/// ↑қазақ̊стандағы фыйлалогұйалық ͡пілім берүу / ͡геңес үк^үмөті ͡гезіндегі / ͡гласыйкалық фыйлалогұйалығ ұстаным бойұнша ͡ғалып қойған↓/// ↑ал ^іресейдің ^уөз'әлдеқашан ^уол ұстанымнаң ͡ гетіп/ фыйлалогұйалық ͡пілім берүугө жақ̊сы ^іреформа жасады↓/// ↑мысалы ^ұламоносов атындағ'үунійверсійтетте / фыйлалогұйа факұультөтүнүң ͡ғырық ^йекі тар ͡б̊ейінді мамандығы ͡б̊ар↓/// ↑ал бізде санасаңыз ͡б̊ес алтаудан аспайды↓/// ↑^уонұң ішінде негізгісі // тіл бойұнша пәннен саб̊ақ ͡перүу// ^уодаң ͡ гейін аударма жасау// ^уодаң ͡ ғала ͡б̊ерді ғыл^ымый зерттеулөрмөн айналысұу↓/// ↑бұдан асып ^йешқ̊айда шықпайды↓/// ↑ал бір фыйлалогұйаның ^уөзүндө/ мысалы ^ұламоносов үунійверсійтетінде қараңыз// фыйлолог ^йекономұйс/ фыйлолог ійурійс/ фұйлолог немесе лійңгвійс каперайтер/ лійңгвійс спыйчрайтер деген тар ͡б̊ейінді ͡ғырық ^йекі мамандық ͡пар↓///	Филологиялық білім беруге реформа жасау керек. Қазақстандағы филологиялық білім беру Кеңес үкіметі кезіндегі классикалық филологиялық ұстаным бойынша қалып қойған. Ал Ресейдің өзі әлдеқашан ол ұстанымнан кетіп, филологиялық білім беруге жақсы реформа жасады. Мысалы, Ломоносов атындағы университетте филология факультетінің 42 тар бейінді мамандығы бар. Ал бізде санасаңыз 5-6-дан аспайды. Оның ішінде негізгісі: тіл бойынша пәннен сабақ беру, одан кейін аударма жасау, одан қала берді ғылыми зерттеулермен айналысу. Бұдан асып ешқайда шықпайды. Ал бір филологияның өзінде, мысалы, Ломоносов университетінде, қараңыз, филолог экономист, филолог юрист, филолог немесе лингвист коперайтер, лингвист спичрайтер деген тар бейінді 42 мамандық бар.
Анар Фазылжанова	↑ ал ^уосы мәселенің айтып жүргеніме// ^уон жылдың жүзі ͡б̊олып қалды// бірақ бұған назар аудармай жатыр↓/// ↑біздің қоғам тілді тек қана күнделікті тұрмыстағы/ қала ͡б̊ерді// тек қана қазақ тілді ^уортадағы кәсіб̊ій қат^ынастағы// ары кетčе/ қазақ тілді ^уортадағы кәсіб̊ій қат^ынас// содан күнделікті тұрмыстағы камұунійкасійаның құралы деп түс^үнеді ↓/// ↑ал дамыған ^йелдер ^йешқ̊ашан тілге ͡б̊ұлай қарамаған↓/// ↑сондай қатарға қос^ұламыз десек// біз тілге ^уөте ыждағатпен қарауұмыз керек/ ^уөте мұқыйат қарауымыз керек↓/// ↑мысалы сайасаткер мен ^уоның ^йелектарат арасында// дәрігер мен ^уоның пасійенттер'арасында // ійә/ мұғалім мен ^уоның ^уоқұушылар'арасында тағы ͡б̊асқа толып жатқан әртүрл'әлеуметтік ^уорталарда камұунійкасійа мықты жүрүуі керек↓/// ↑ал камұунійкасійа мықты жүрүу үшін // тіл ^уол тек қана қарым қат^ынастың құралы ^йемес// ^уол сенің кәсіб̊ій біліктілігіңнің аж^ырамас бөлігі ^йекенін түс^үнетін ^ұуақыт жетті↓///	↑ал ^уосұ мәселенің айтыб̊ жүргөнүме // ^уон жылдың жүзү ͡б̊олұп қалды// бірақ ͡пұған назар аудармай жатыр↓/// ↑біздің ͡ғоғам тілді тек қана ͡гүндөлүкті тұрмұстағы/ қала ͡б̊ерді// тек қана ͡ғазақ тілді ^уортадағы ͡гәсіб̊ій ͡ғат^ынастағы// ары ͡гетčе қазақ тілді ^уортадағы ͡гәсіб̊ій ͡ғат^ынас// содаң ͡ гүндөлүкті тұрмұстағы ͡гамұунұйкасыйаның ͡ғұралы деп түс^үнөді ↓/// ↑ал дамыған ^йелдер ^йешқ̊ашан тілге ͡б̊ұлай ͡ғарамаған↓/// ↑сондай ͡ғатарға ͡ғос^ұламыз десек/ біз тілге ^уөт'ыждағатпен қарауұмұз ͡герек/ ^уөтө мұқұйат қарауұмұз ͡герек↓/// ↑мысалы сайасаткер мен ^уонұң ^йелекторат арасында// дәрігер мен ^уонұң пасыйенттер'арасында // ійә/ мұғалім мен ^уонұң ^уоқұушұлар'арасында тағы ͡б̊асқа толұб̊ жатқан әртүрл'әлеумөттүк ^уорталарда ͡гамұунұйкасыйа мықты жүрүуү керек↓/// ↑ал ͡гамұунұйкасыйа мықты жүрүу үшүн // тіл ^уол тек қана ͡ғарым қат^ынастың ͡ғұралы ^йемес// ^уол сенің ͡гәсіб̊ій біліктілігіңнің аж^ырамас ͡пөлүгү ^йекенін түс^үнөтін ^ұуақыт ͡шетті↓///	Ал, осы мәселенің айтып жүргеніме 10 жылдың жүзі болып қалды, бірақ бұған назар аудармай жатыр. Біздің қоғам тілді тек қана күнделікті тұрмыстағы, қала берді, тек қана қазақ тілді ортадағы кәсіби қатынастағы, ары кетсе, қазақ тілді ортадағы кәсіби қатынас, содан күнделікті тұрмыстағы коммуникацияның құралы деп түсінеді. Ал дамыған елдер ешқашан тілге бұлай қарамаған. Сондай қатарға қосыламыз десек, біз тілге өте ыждағатпен қарауымыз керек, өте мұқият қарауымыз керек. Мысалы, саясаткер мен оның электорат арасында, дәрігер мен оның пациенттері арасында, иә, мұғалім мен оның оқушылары арасында тағы басқа толып жатқан әртүрлі әлеуметтік орталарда коммуникация мықты жүруі керек. Ал коммуникация мықты жүру үшін, тіл, ол тек қана қарым-қатынастың құралы емес, ол сенің кәсіби біліктілігіңнің ажырамас бөлігі екенін түсінетін уақыт жетті.
Анар Фазылжанова	↑мысалы заңгерлерді дайындайтын болсақ// заңгердің ^ылійнгвійстійкалық құз^іреттіліктерін/ ^уоның кәсіб̊ій құз^іреттілігінің аж^ырамас бөлігі ^іретінде дайындап̊ шығұуымыз керек↓/// ↑қазір ͡б̊алаб̊ақ̊шаларда тілі дұрыс шықпай жатқан балаларды ^ұлагапедке апарсақ// барлық ^ұлагапедтердің біл^імі ^уорыс тілі негізінде// ^йекен/ қазақ тілді ^ұлагапед таппаймыз дейд↓/// ↑міне праблема деген көп↓/// ↑бұл тек қана/ сонда қарап ^уотырсаңыз// тіл тек қана ^уол қарым қат^ынастың ғана құралы ^йемес// ^уол мемлекет құр^ұудың құралы// мемлекетті күшейтүудің құралы// қоғамды ͡б̊ір мемлекеттік бірегейлік төң^үрегінд'ұйыстырұудың құралы↓/// ↑^уол стратегійалық мәселе↓/// ↑^уос^ұны түсінген басқа ^йеуропа ^йелдерінің тәж^ірійб̊есін/ мен көп қарадым// мысалы германійада ^уосындай үдерістер мықты ͡б̊олған// ^уөз^үңіз айтқан/ жаңағы франсійад'ағылшын тіл^інің күшейүуі де ^уосы себ̊епті↓/// ↑себ̊еб̊і ^уолар тілдік құз^іреттіліктерді/ кәсіб̊ій құз^іреттіліктің аж^ырамас кампаненті ^іретінде қарайды↓///	↑мысалы заңгерлерді дайындайтым болсақ// заңгердің ^ылыйңгвыйстыйкалық құз^іреттіліктерін/ ^уонұң ͡гәсіб̊ій ͡ғұз^іреттілігінің аж^ырамас ͡пөлүгү ^іретінде дайындап̊ шығұуұмұз ͡герек↓/// ↑қазір ͡б̊алаб̊ақ̊шаларда тілі дұрұш шықпай жатқам балаларды ^ұлагопедк'апарсақ// барлық ^ұлагопедтердің біл^імі ^уорұс тілі негізінде// ^йекен/ қазақ тілді ^ұлагопед таппаймыз дейді↓/// ↑міне праблема дегең ͡ гөп↓/// ↑бұл тек қана/ сонда ͡ғарап ^уотұрсаңыз// тіл тек қана ^уол ͡ғарым қат^ынастың ғана ͡ғұралы ^йемес// ^уол мемлекет құр^ұудұң ͡ғұралы// мемлекетті ͡гүшөйтүудүң ͡ғұралы// қоғамды ͡б̊ір мемлекеттік бірегейлік төң^үрөгінд'ұйұстұрұудұң құралы↓/// ↑^уол стратегійәлығ мәселе↓/// ↑^уос^ұнұ түсүңгөм басқа ^йеуропа ^йелдерінің тәж^ірійб̊есін/ мең ͡ гөп қарадым// мысалы германыйада ^уосұндай үдөрүстер мықты ͡б̊олған// ^уөз^үңүз айтқан/ жаңағы франсыйад'ағылшын тіл^інің ͡гүшөйүуүде ^уосұ себ̊епті↓/// ↑себ̊еб̊і ^уолар тілдік құз^іреттіліктерді/ ͡гәсіб̊ій ͡ғұз^іреттіліктің аж^ырамас кампоненті ^іретінде қарайды↓///	Мысалы, заңгерлерді дайындайтын болсақ, заңгердің лингвистикалық құзіреттіліктерін, оның кәсіби құзіреттілігінің ажырамас бөлігі ретінде дайындап шығуымыз керек. Қазір балабақшаларда тілі дұрыс шықпай жатқан балаларды логопедке апарсақ, барлық логопедтердің білімі орыс тілі негізінде екен, қазақ тілді логопед таппаймыз дейді. Міне, проблема деген көп. Бұл тек қана, сонда қарап отырсаңыз, тіл - тек қана ол қарым-қатынастың ғана құралы емес, ол мемлекет құрудың құралы, мемлекетті күшейтудің құралы, қоғамды бір мемлекеттік бірегейлік төңірегінде ұйыстырудың құралы. Ол - стратегиялық мәселе. Осыны түсінген басқа Еуропа елдерінің тәжірибесін мен көп қарадым, мысалы, Германияда осындай үдерістер мықты болған, өзіңіз айтқан, жаңағы, Францияда ағылшын тілінің күшеюі де осы себепті. Себебі, олар тілдік құзіреттіліктерді кәсіби құзіреттіліктің ажырамас компоненті ретінде қарайды.
Анар Фазылжанова	↑дүнійенің тілдік бейнесі деген болады↓/// ↑адамның мыйында/ дүнійе тұуралы дүнійенің бейнесі ͡б̊олады↓/// ↑содан кейін сол дүнійенің бейнесін/ тіл арқылы сыйпаттаған кездегі сыртқа шығатын нәрсені// дүнійенің тілдік бейнесі дейд↓/// ↑мен сізге қазір/ қой үстіне ͡б̊озторғай жұмыртқалаған заман болыпты деп айта салдым ійә↑/// ↑сіз ͡б̊ірден ^уол заманның қандай болғанын түсіндіңіз↓/// ↑ал ^йенді ͡б̊асқа адамға/ басқа ұлттың ^уөк^үліне мен қой деген сөзді аударып// баран деп ійә/ бозторғай деген сөзді аударып жавырынык деп ійә мысалы / ^уорыс тіл^ін'аударып// былій времена/ кагда жавырынык війл гнездо на спійне ͡б̊арана десем// сен маған н'айтып тұрсың дейді ғой// не айтып тұрсын сен маған// прійтшем тұут ійзаб̊ійлійа дейді ғой ійә↑/// ↑бұл дүнійенің тілдік бейнесі↓/// ↑біздің санамыз/ қазақ деген ұлттың санасында/ дүнійенің тілдік бейнесінің бойаулары/ нақыштары/ ^уоб̊раздары/ сіймвылдары/ ^йеталондары/ ^ыстереатійптері ^уөзінше↓/// ↑ал ^уорыстарда ^уөзінше/ мүлдем біздікіне ұқ̊самайды ^уорыстардікі↓/ //	↑дүнүйөнүң тілдік бейнесі дегем болады↓/// ↑адамның мыйында дүнүйө тұуралы дүнүйөнүң бейнесі ͡б̊олады↓/// ↑содаң ͡ гейін сол дүнүйөнүң бейнесін/ тіл арқылы сыйпаттағаң ͡ гездегі сыртқа шығатын нәрсені// дүнүйөнүң тілдік бейнесі дейді↓/// ↑мен сізге қазір ғой үстүнө ͡б̊озторғай жұмұртқалаған замам болұптұ деб̊ ͡айта салдым ійә↑/// ↑сіз ͡б̊ірден ^уол заманның ͡ғандай болғанын түсүндүңіз↓/// ↑ал ^йенді ͡б̊асқ'адамға / басқ'ұлттұң ^уөк^үлүне мен қой деген сөзд'аударып / баран деб̊ ͡ійә/ бозторғай деген сөзд'аударып жаворонок деп ійә мысалы / ^уорұс тіл^ін'аударып // былый времена ͡гогда жаворонок війл гнездо на спійне ͡б̊арана десем// сен маған н'айтып тұрсұң дейді ғой// н'айтып тұрсұң сен маған// прійтшем тұут ыйзоб̊ұйлұйе дейді ғой ійә↑/// ↑бұл дүнүйөнүң тілдік бейнесі↓/// ↑біздің санамыз/ қазағ ͡деген ұлттұң санасында/ дүнүйөнүң тілдік бейнесінің бойаулары/ нақыштары/ ^уоб̊раздары/ сіймволдары/ ^йеталондары/ ^ұстереотұйптері ^уөзүншө↓/// ↑ал ^уорұстарда ^уөзүншө/ мүлдөм біздікін'ұқ̊самайды ^уорұстардікі↓///	«Дүниенің тілдік бейнесі» деген болады. Адамның миында дүние туралы дүниенің бейнесі болады. Содан кейін сол дүниенің бейнесін тіл арқылы сипаттаған кездегі сыртқа шығатын нәрсені «дүниенің тілдік бейнесі» дейді. Мен сізге қазір қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман болыпты деп айта салдым, иә? Сіз бірден ол заманның қандай болғанын түсіндіңіз. Ал, енді басқа адамға, басқа ұлттың өкіліне мен «қой» деген сөзді аударып, «баран» деп иә, «бозторғай» деген сөзді аударып, «жаворонок» деп, иә, мысалы, орыс тіліне аударып: «были времена когда жаворонок вил гнездо на спине барана» десем, сен маған не айтып тұрсың дейді ғой, не айтып тұрсың сен маған, при чем тут изобилие дейді ғой, иә? Бұл - дүниенің тілдік бейнесі. Біздің санамыз, қазақ деген ұлттың санасында, дүниенің тілдік бейнесінің бояулары, нақыштары, образдары, символдары, эталондары, стереотиптері өзінше. Ал, орыстарда өзінше, мүлдем біздікіне ұқсамайды орыстардікі.
Анар Фазылжанова	↑мысалы ^уорыс тілділер ͡б̊ір б̊ір^іне тілек айтқанда// аставайтес такой красійвой/ как вы сейшас деп айтады↓/// ↑ійә↑/// ↑ал ^йенді/ ^уос^ұны қазақый ^уортада/ дәстүрді ͡б̊ілетін/ дәстүрлі ^уортада ^уөскен қазаққа ͡б̊арып// ^уосындай бетіңнен таймай/ ^уосы жас күніңде қал десе// ^уол сені/ саған ^ырахмет айтпайды// не мен саған шайтанмын ба немесе қазір ^уөліп қал деп тұрсұң ба маған дейді/ ійә↑/// ↑біз ^уоған не деп айтамыз↑/// ↑біз ^уоған былай айтамыз// ақ басты ақ̊сақал / сары тісті кемпір ͡б̊ол дейміз↓/// ↑^йенді мен ^уос^ұны ^уорысқ'айтайыншы// бұуд желто зұуб̊ой баб̊ұушкой дейінші/ ^уоған ^уол ұнай ма↑/// ↑ұнамайды↓/// ↑^уөйткені ^уолардың дүнійе тұуралы тілдік бейнесі ͡б̊асқа/ біздікі ͡б̊асқа↓///	↑мысалы ^уорұс тілділер ͡б̊ір б̊ір^іне тілег айтқанда // аставайтесь такой красійвой ͡гак вы сейчас деб̊ ͡айтады↓/// ↑ійә↑/// ↑ал ^йенді/ ^уос^ұнұ қазақый ^уортада/ дәстүрдү ͡б̊ілетін/ дәстүрлү ^уортада ^уөскөң ͡ ғазаққа ͡б̊арып // ^уосұндай бетіңнен таймай/ ^уосұ жас күнүңдө қал десе/ ^уол сені/ саған ^ырахмет айтпайды // не мен саған шайтаммым ба немесе қазір ^уөлүп қал деп тұрсұң ба маған дейді/ ійә↑/// ↑біз ^уоған не деб̊ ͡айтамыз↑/// ↑біз ^уоғам былай айтамыз // ақ ͡паст'ақ̊сақал / сары тісті ͡гемпір ͡б̊ол дейміз↓/// ↑^йенді мен ^уос^ұнұ ^уорұсқ'айтайыншы // бұудь желто зұуб̊ой баб̊ұушкой дейінші/ ^уоған ^уол ұнайма↑/// ↑ұнамайды↓/// ↑^уөйткөнү ^уолардың дүнүйө тұуралы тілдік бейнесі ͡б̊асқа/ біздікі ͡б̊асқа↓///	Мысалы, орыс тілділер бір-біріне тілек айтқанда: «Оставайтесь такой красивой как вы сейчас» деп айтады, иә? Ал, енді, осыны қазақи ортада, дәстүрді білетін, дәстүрлі ортада өскен қазаққа барып: «Осындай бетіңнен таймай, осы жас күніңде қал» десе, ол сені, саған рахмет айтпайды: «Не мен саған шайтанмын ба немесе қазір өліп қал деп тұрсың ба маған?!» дейді, иә? Біз оған не деп айтамыз? Біз оған былай айтамыз: «Ақ басты ақсақал, сары тісті кемпір бол» дейміз. Енді, мен осыны орысқа айтайыншы: «Будь желто зубой бабушкой» дейінші, оған ол ұнай ма? Ұнамайды. Өйткені, олардың дүние туралы тілдік бейнесі басқа, біздікі басқа.
Анар Фазылжанова	↑ійнстійтұутымызда қазір прафесыр құралай күдерійнова/ қазақы сөзсаптам деген тақ^ырыпта ұлттық сөзсаптамды зерттеп// соның негіздерін көрсетіп беретін// гранттық жоб̊а ұтып алды↓/// ↑біз сол жоб̊а ͡б̊ойынша/ құралайдың ұйымдастырұуымен/ біздің мамандар қазақ̊станның батысындағы/ солтүстік ^уөң^үріндегі/ ^уосы алматы төң^үрегіндегі қаймағы ͡б̊ұзылмаған қазақый ^уортадағы қарыйалардың сөздерін дійктафонға жазып алдық↓/// ↑^йенді қызығын қараңыз// әлгі сөзді тыңдап ^уотырсаңыз// сіз/ жаңағы сіз айтқан аудармадағы шұб̊алаңқылық/ сөйлемдердің ұзақтығы/ бір ғана ^уойды ͡б̊ірнеше сөздің тіркесімен берүу деген ат^ымен жоқ↓/// ↑^уол кіс^ілердің сөзсаптамы/ ұлттық сөзсаптам↓/// ↑ал ұлттық̊ сөзсаптамның бір ^йерек̊шелігі// қысқа әрі нұсқа/ мағ^ынаға дөп келетін/ жұп жұмыр/ құлаққа жеп жеңіл/ түсінүуге ^уоп^уоңай↓///	↑ыйнстыйтұутұмұзда ͡ғазір прафесор ͡ғұралай ͡гүдөрүйнова/ қазақы сөссаптам деген тақ^ырыпт'ұлттұқ сөссаптамды зерттеп// сонұң негіздерің ͡ гөрсөтүп ͡перетін гранттығ жоб̊'ұтұп алды↓/// ↑біс сол жоб̊а ͡б̊ойұнша/ құралайдың ұйұмдастырұуұмөм/ біздің мамандар ͡ғазақ̊станның батысындағы/ солтүстүк ^уөң^үрүндегі/ ^уос'алматы төң^үрөгіндегі ͡ғаймағы ͡б̊ұзұлмағаң ͡ ғазақый ^уортадағы қарыйалардың сөздөрүн дійктофоңға жазыб̊ ͡алдық↓/// ↑^йенді қызығың ͡ ғараңыз// әлгі сөздү тыңдап ^уотұрсаңыс// сіз/ жаңағы сіз айтқан аудармадағы шұб̊алаңқылық/ сөйлөмдөрдің ұзақтығы/ бір ғана ^уойдұ ͡б̊ірнеше сөздүң тіркесімем берүу деген ат^ымен жоқ↓/// ↑^уол ͡гіс^ілердің сөссаптам'ұлттұқ сөссаптам↓/// ↑ал ұлттұқ̊ сөссаптамның бір ^йерек̊шелігі// қысқ'әрі нұсқа/ мағ^ынаға дөп келетін/ жұб̊ жұмұр/ құлаққа жеб̊ жеңіл/ түсүнүугө ^уоп ^уоңай↓///	Институтымызда қазір профессор Құралай Күдеринова «қазақы сөзсаптам» деген тақырыпта ұлттық сөзсаптамды зерттеп, соның негіздерін көрсетіп беретін гранттық жоба ұтып алды. Біз сол жоба бойынша, Құралайдың ұйымдастыруымен біздің мамандар Қазақстанның батысындағы, солтүстік өңіріндегі, осы Алматы төңірегіндегі қаймағы бұзылмаған қазақи ортадағы қариялардың сөздерін диктофонға жазып алдық. Енді, қызығын қараңыз, әлгі сөзді тыңдап отырсаңыз сіз, жаңағы сіз айтқан аудармадағы шұбалаңқылық, сөйлемдердің ұзақтығы, бір ғана ойды бірнеше сөздің тіркесімен беру деген атымен жоқ. Ол кісілердің сөзсаптамы - ұлттық сөзсаптам. Ал ұлттық сөзсаптамның бір ерекшелігі: қысқа әрі нұсқа, мағынаға дөп келетін, жұп-жұмыр, құлаққа жеп-жеңіл, түсінуге оп-оңай.
Анар Фазылжанова	↑мен сөздерді аудармауым керек// мен түс^үніктерд'аударұуым керек// ұғымдард'аударұуым керек↓/// ↑жалпы мен ^уөзім бір нәрсені түсіндім// мына кыйно ^уөнерінде жүргендерге/ арнайы ^ылійнгвійстійкалық білім жетілдірүу кұурсы қажет↓/// ↑театрда жүргендерге/ әртістерімізге/ театрға ͡б̊арып// біраз күн әртістеріміздің жаңағы театр ^уөнерпаздарының қой^ұлымдарын жазып ^уотырдым↓/// ↑сонда кәдімгі ^уотбасындағы дійалогтарын / мекеменің басшысы мен қызметкерінің сөзі сыйақты қылдырып̊ // сөз саптайды жаңағы↓/// ↑ал күнделікті тіршілікте ^уол сөйлеу стійлінде/ ауызекі тілде жүзег'асатын қолданыстар ͡б̊олұу керек қой// ^уондайды көрмейсің↓/// ↑демек ^уоларға да сенарійстер жаңағы/ сенарій жазатындарға жақ̊сылап тұрып ^ылійнгвійстійкалық білім берүу керек↓///	↑мен сөздөрд'аудармауұм керек// мен түс^үнүктерд'аударұуұм керек// ұғұмдард'аударұуұм керек↓/// ↑жалпы мен ^уөзүм бір нәрсені түсүндүм// мына ͡гұйно ^уөнөрүнде жүргөндөрг'арнайы ^ылыйңгвыйстыйкалық ͡пілім жетілдірүу ͡гұурсұ қажет↓/// ↑театрда жүргөндөрге/ әртістерімізге/ театрға ͡б̊арып// ͡піраз ͡гүн әртістеріміздің жаңағы театр ^уөнөрпаздарының ͡ғой^ұлұмдарын жазып ^уотұрдұм↓/// ↑сонда кәдімгі ^уотпасындағы дійалогтарын / мекеменің башшысы мең ͡ ғызметкерінің сөзү сыйақты қылдырып̊ / сөс саптайды жаңағы↓/// ↑ал ͡гүндөлүкті тіршілікте ^уол сөйлөу стійлінде/ ауұзөкү тілде жүзөг'асатын қолданыстар ͡б̊олұу ͡герек қой// ^уондайды ͡гөрмөйсүң↓/// ↑демек ^уоларғада сенарыйстер жаңағы/ сенарый жазатындарға жақ̊сылап тұрұп ^ылыйңгвыйстыйкалық ͡пілім берүу ͡герек↓///	Мен сөздерді аудармауым керек, мен түсініктерді аударуым керек, ұғымдарды аударуым керек. Жалпы, мен өзім бір нәрсені түсіндім, мына кино өнерінде жүргендерге арнайы лингвистикалық білім жетілдіру курсы қажет. Театрда жүргендерге, әртістерімізге, театрға барып біраз күн әртістеріміздің, жаңағы, театр өнерпаздарының қойылымдарын жазып отырдым. Сонда, кәдімгі отбасындағы диалогтарын мекеменің басшысы мен қызметкерінің сөзі сияқты қылдырып сөз саптайды, жаңағы. Ал күнделікті тіршілікте ол сөйлеу стильінде, ауызекі тілде жүзеге асатын қолданыстар болу керек қой, ондайды көрмейсің. Демек, оларға да сценаристер, жаңағы, сценарий жазатындарға жақсылап тұрып лингвистикалық білім беру керек.
Анар Фазылжанова	↑қазір түрлі телесерійалдар шығып атыр// кәдімгі қазақтың тұрмыстық қарым қат^ынасына қатысты ͡б̊ір ^уоқыйғаларды сүуреттейді/ сыйпаттайд↓/// ↑бірақ ^уол жерде ^уойнап жүрген актйорлар/ б̊арлығы ͡б̊ір кеңсенің қызметкерлері сыйақты сөйлесед ͡б̊ір б̊ір^імен↓/// ↑үйдег'анасы мен ұлы кеңседе жүргендей сөйлесед↓/// ↑ал міне ^уосындайда ^уойлайсың/ шіркінай ^уос^ұларға тіл тұуралы/ жаңағы бір не/ аудармашыларымыз ^уөз алдына/ жарнамашыларымыз ^уөз алдына/ заңгерлерімізге ^уөз алдына/ барлығының ^ылійнгвійстійкалық құз^іреттіліктерін көтерүу керек ^йекен↓/// ↑дәрігерлер ^уол ^уөз алдына әңгіме↓/// ↑мысалы қанша бізде/ мысал'ійнстійтұутта ійнстійтұусійоналды камұунійкасійа жөн^үнен десертасійа қорғалды↓/// ↑сонда сол десертант/ мына пасійент пен дәрігердің сөзін жазды↓/// ↑сонда неше түрлі күлкілі ^уоқыйғаларға кезіккенін айтты↓///	↑қазір түрлү телесерійалдар шығыб̊ ͡атыр// кәдімгі ͡ғазақтың тұрмұстұқ қарым қат^ынасына ͡ғатысты ͡б̊ір ^уоқұйғаларды сүурөттөйдү/ сыйпаттайды↓/// ↑бірақ ^уол жерде ^уойнаб̊ жүргөн актйорлар/ ͡б̊арлығы ͡б̊ір ͡геңсенің ͡ ғызметкерлері сыйақты сөйлөсөді ͡б̊ір б̊ір^імен↓/// ↑үйдөг'анасы мен ұлұ ͡геңседе жүргөндөй сөйлөсөді↓/// ↑ал міне ^уосұндайда ^уойлайсың/ шіркінай ^уос^ұларға тіл тұуралы/ жаңағы бір не/ аудармашыларымыз ^уөз алдына/ жарнамашыларымыз ^уөз алдына/ заңгерлерімізге ^уөз алдына/ барлығының ^ылыйңгвыйстыйкалық құз^іреттіліктерің ͡ гөтөрүу ͡герек ^йекен↓/// ↑дәрігерлер ^уол ^уөз алдын'әңгіме ↓/// ↑мысалы қанша/ бізде мысал'ыйнстыйтұутта ыйнстыйтұусұйоналды ͡гамұунұйкасыйа жөн^үнөн десертасыйа ͡ғорғалды↓/// ↑сонда сол десертант/ мына пасыйент пен дәрігердің сөзүн жазды↓/// ↑сонда неше түрлү күлкүлү ^уоқұйғаларға ͡гезіккенін айтты↓///	Қазір түрлі телесериалдар шығып атыр, кәдімгі қазақтың тұрмыстық қарым-қатынасына қатысты бір оқиғаларды суреттейді, сипаттайды. Бірақ ол жерде ойнап жүрген актерлар барлығы бір кеңсенің қызметкерлері сияқты сөйлеседі бір-бірімен. Үйдегі анасы мен ұлы кеңседе жүргендей сөйлеседі. Ал, міне, осындайда ойлайсың, шіркін-ай, осыларға тіл туралы, жаңағы, бір не, аудармашыларымыз өз алдына, жарнамашыларымыз өз алдына, заңгерлерімізге өз алдына, барлығының лингвистикалық құзіреттіліктерін көтеру керек екен. Дәрігерлер ол өз алдына әңгіме. Мысалы, қанша, бізде мысалы институтта институционалды коммуникация жөнінен дессертация қорғалды. Сонда сол дессертант, мына, пациент пен дәрігердің сөзін жазды. Сонда неше түрлі күлкілі оқиғаларға кезіккенін айтты.
Анар Фазылжанова	↑мысалы пасійент келеді/ дәрігер ^уоған таза ғыл^ымый медійсійналық тілде / ^уоның қай жері ауыратынын түсіндіред↓/// ↑анау ауылдан келген ақ̊сақал кәдімгі↓/// ↑^уол ақ̊сақал ^уоны түкте де түсінбейді↓/// ↑^еуол ақ̊сақал ^уодан бір нәрсені кәдімгі тұрмыстық деңгейде сұраса/ ^уол ^уоған қайтадан сондай тілде↓/// ↑сонда / міне көрдіңіз б̊е/ бұл камұуныйкасыйа жүзег'аспайды ↓/// ↑камұунұйкасыйа жүзег'аспағаннан кейін/ сен қанша жерден мықты/ білімді дәрігер ͡б̊олсаң да/ сенің пасійентің ^йемделіп̊ шығұуы ^йекі талай↓///	↑мысалы пасыйент келеді/ дәрігер ^уоған таза ғыл^ымый медійсійналық тілде / ^уонұң ͡ғай жер'ауұратынын түсүндүреді↓/// ↑ана'ауұлдан келген ақ̊сақал ͡гәдімгі↓/// ↑^уол ақ̊сақал ^уонұ түктө де түсүмбөйді↓/// ↑^уол ақ̊сақал ^уодам бір нәрсені ͡гәдімгі тұрмұстұғ ͡деңгейде сұраса/ ^уол ^уоғаң ͡ ғайтадан сондай тілде↓/// ↑сонда / міне көрдүңүз б̊е/ бұл ͡гамұунұйкасыйа жүзөг'аспайды↓/// ↑камұунұйкасыйа жүзөг'аспағаннан кейін/ сең ͡ ғанша жерден мықты/ білімді дәрігер ͡б̊олсаң да/ сенің пасыйентің ^йемделіп̊ шығұуұ ^йекі талай↓///	Мысалы, пациент келеді, дәрігер оған таза ғылыми медициналық тілде оның қай жері ауыратынын түсіндіреді. Анау ауылдан келген ақсақал кәдімгі. Ол ақсақал оны түкте де түсінбейді. Ол ақсақал одан бір нәрсені кәдімгі тұрмыстық деңгейде сұраса, ол оған қайтадан сондай тілде. Сонда, міне, көрдіңіз бе, бұл коммуникация жүзеге аспайды. Коммуникация жүзеге аспағаннан кейін, сен қанша жерден мықты, білімді дәрігер болсаң да, сенің пациентің емделіп шығуы екі талай.
Анар Фазылжанова	↑^ылатын әліпбійіне көшүу мәселесі / қоғамда ^уотыұз жылдай талқыланды↓/// ↑^йегер ^ылатын әліпбійіне көшетін болсақ/ біз жаханданұудың да/ ұлттанұудың да талаптарына жауап беретін тілтанымдық ^іреформаны жүзеге ас^ырамыз↓/// ↑^уосы ^ылатын негізд'әліпбійге көшүуді неге тек қана сон^ұмен арнайы айналысқан сала мамандарына ͡б̊ере қойып/ шеше салмайды ^йекен↑/// ↑бір ^уоп ^уоңай ғой/ неге ͡б̊ұл жалпыхалықтық талқылауға шықты деп ^уойлайтынмын↓/// ↑сөйтčем мен ^уөте тар ^уойлаған ^йекенмін↓/// ↑менің қателігім болды↓/// ↑шын мәнінде бұл халықтың талқысынан ^уөтүу керек↓/// ↑бұл әрб̊ір қазақ̊стандық азаматтың / ^уөз^үнің ^йерікті шеш^імі ͡б̊олұу керек ^йекен/ ал ^уол сол бойынша ^йерікті түрде / ^уөзі шешім шығарұу үшін / ^уол тақ^ырып былай күнде айтылұу керек ^уоған/ ^уол ^уоны ^уөз^үнің ^уой^ұның ^йелегінен/ көң^үлінен/ зердесінен ^уөткізүу керек ^йекен↓/// ↑сондықтан ^уосы күнге дейін / ^ылатынгүл болып жүргеніме ^йешқ̊андай да ^уөк^үніп ^уотырған жоқпын↓/// ↑себ̊еб̊і біз ұлт болып/ тәуелсіз қазақ̊стан азаматы/ тәуелсіз қазақ̊стан қоғамы ͡б̊олып қалыптасып жатқанда/ біз ұлтымыздың тағдырына қатысты мәселелерге ͡б̊үкіл қоғам болып араласұуымыз керек↓/// ↑сонда ғана ͡б̊із піседі ^йекенбіз↓///	↑^ылатын әліпбійіне ͡гөшүу мәселесі / ͡ғоғамда ^уотұз жылдай талқыланды↓/// ↑^йегер ^ылатын әліпбійіне ͡гөшөтүм болсақ/ біж жаханданұудұңда/ ұлттанұудұңда талаптарына жауап ͡перетін тілтанымдық ^іреформаны жүзөг'ас^ырамыз↓/// ↑^уосұ ^ылатын негізд'әліпбійге көшүудү неге тек қана сон^ұмен арнай'айналысқан сала мамандарына ͡б̊ере қойұп/ шеше салмайды ^йекен↑/// ↑бір ^уоп ^уоңай ғой/ неге ͡б̊ұл жалпыхалықтық талқылауға шықты деп ^уойлайтыммын↓/// ↑сөйтčөм мен ^уөтө тар ^уойлаған ^йекеммін↓/// ↑менің ͡ғателігім болдұ↓/// ↑шын мәнінде бұл халықтың талқысынан ^уөтүу ͡герек↓/// ↑бұл әрб̊ір ͡ғазақ̊стандығ азаматтың / ^уөз^үнүң ^йерікті шеш^імі ͡б̊олұу ͡герек ^йекен/ ал ^уол сол бойұнша ^йерікті түрдө / ^уөзү шешім шығарұу үшүн / ^уол тақ^ырып былай күнд'айтылұу керек ^уоған/ ^уол ^уонұ ^уөз^үнүң ^уой^ұнұң ^йелегінен/ көң^үлүнен/ зердесінен ^уөткүзүу ͡герек ^йекен↓/// ↑сондұқтан ^уосұ ͡гүңгө дейін / ^ылатыңгүл болұб̊ жүргөнүме ^йешқ̊андайда ^уөк^үнүп ^уотұрған жоқпұн↓/// ↑себ̊еб̊і біз ұлт ͡полұп/ тәуөлсүз ͡ғазақ̊стан азаматы/ тәуөлсүз ͡ғазақ̊стаң ͡ ғоғамы ͡б̊олұп қалыптасыб̊ жатқанда/ біз ұлтұмұздың тағдырына ͡ғатысты мәселелерге ͡б̊үкүл ͡ғоғам болұб̊ ͡араласұуұмұз ͡герек↓/// ↑сонда ғана ͡б̊із піседі ^йекембіз↓///	Латын әліпбиіне көшу мәселесі қоғамда 30 жылдай талқыланды. Егер, латын әліпбиіне көшетін болсақ, біз жаһанданудың да, ұлттанудың да талаптарына жауап беретін тілтанымдық реформаны жүзеге асырамыз. Осы латын негізді әліпбиге көшуді неге тек қана сонымен арнайы айналысқан сала мамандарына бере қойып, шеше салмайды екен? Бір, оп-оңай ғой, неге бұл жалпыхалықтық талқылауға шықты деп ойлайтынмын. Сөйтсем, мен өте тар ойлаған екенмін. Менің қателігім болды. Шын мәнінде, бұл халықтың талқысынан өту керек. Бұл әрбір қазақстандық азаматтың өзінің ерікті шешімі болу керек екен, ал, ол сол бойынша ерікті түрде өзі шешім шығару үшін, ол тақырып, былай, күнде айтылу керек оған, ол оны өзінің ойының елегінен, көңілінен, зердесінен өткізу керек екен. Сондықтан осы күнге дейін Латынгүл болып жүргеніме ешқандай да өкініп отырған жоқпын. Себебі, біз ұлт болып, тәуелсіз Қазақстан азаматы, тәуелсіз Қазақстан қоғамы болып қалыптасып жатқанда, біз ұлтымыздың тағдырына қатысты мәселелерге бүкіл қоғам болып араласуымыз керек. Сонда ғана біз піседі екенбіз.
Анар Фазылжанова	↑негізі ^йекі мың жыйырма бесінші жылға дейін / ^ылатын әліпбійіне көшірүудің бірінші кезеңі айақталады деген/ ^уо ͡б̊астан солай айтылған болатұғын↓/// ↑^йенді жоспар ͡б̊ойұнша ^йекі мың жыйырма ͡б̊ірінші жылы/ ^йең алғашқ̊ы жоспар ͡б̊ойынша жыйырма ͡б̊ірінші жылы /йағный быйылғы жылдан бастап бірінші сыныпқа ͡б̊арған бүлдіршіндер / әліппені ^ылатын әліпбійінде қол^ұна алады деген↓/// ↑бірақ ^уөздеріңіз ͡б̊ілесіздер/ sup>уон тоғызыншы жылы мына ͡б̊екітілген акұут әліпбійге ͡б̊айланысты сын^йескертпелер/ қоғам тарапынан наразылық көп болғанын ^йескеріп/ презійдентіміз тап̊сырма ͡б̊ерді ғой/ мын'әліпбійді де жетілдірейік деп↓/// ↑^йенді ^уоған байланысты да жұмыстар атқарылды↓/// ↑әлі күнге дейін/ соның бір/ соған байланысты шаралар жүріп жатыр↓/// ↑бірақ ^йенді/ жетілдірілген әліпбійді ͡б̊із ұсындық/ ^уол біз деп ^уотырғаным / қазақ̊стан ^іреспүублійкасы үк^үметі жан^ынан құрылған ұлттық камійсійаның төрт жұмыс тоб̊ы б̊ар/ соның ішіндегі арфаграфійалық жұмыс тоб̊ы/ әс^іресе белсенді қатысып / және қалған үш жұмыс тоб̊^ының мамандарымен бірлесе ^уот^ұрып/ ахмет байтұрсынұл'атындағы тіл біл^ім'ійнстійтұуты ғалымдарының мақұлдауынан ^уөтіп ұс^ұнылған/ жетілдірілген әліпбійдің жоб̊асы ͡б̊ар↓///	↑негізі ^йекі мың жыйырма бесінші жылға дейін / ^ылатын әліпбійіне ͡гөшүрүудүң бірінші ͡гезең'айақталады деген/ ^уо ͡б̊астан солай айтылғам болатұғұн↓/// ↑^йенді жоспар ͡б̊ойұнша ^йекі мың жыйырма ͡б̊ірінші жылы/ ^йең алғашқ̊ы жоспар ͡б̊ойұнша жыйырма ͡б̊ірінші жылы /йағный быйылғы жылдам бастап ͡пірінші сыныпқа ͡б̊арғам бүлдүршүндер / әліппені ^ылатын әліпбійінде қол^ұн'алады деген↓/// ↑бірақ ^уөздөрүңіз ͡б̊ілесіздер/ ^уон тоғұзұншы жылы мына ͡б̊екітілген акұут әліпбійге ͡б̊айланысты сын^йескертпелер/ қоғам тарапынан наразылық көп ͡полғанын ^йескеріп/ презійдентіміз тап̊сырма ͡б̊ерді ғой/ мын'әліпбійдіде жетілдірейік деп↓/// ↑^йенді ^уоғам байланыстыда жұмұстар атқарылды↓/// ↑әлі ͡гүңгө дейін/ сонұң бір/ соғам байланысты шаралар жүрүб̊ жатыр↓/// ↑бірақ ^йенді/ жетілдірілген әліпбійді ͡б̊із ұсұндұқ/ ^уол біз деп ^уотұрғаным// қазақ̊стан ^іреспүублійкасы үк^үмөті жан^ынаң ͡ ғұрұлған ұлттұқ камыйсыйаның төрт ͡шұмұс тоб̊ұ ͡б̊ар/ сонұң ішіндегі арфаграфыйалығ жұмұс тоб̊ұ/ әс^іресе белсенді ͡ғатысыб̊ / және қалған үш ͡шұмұс тоб̊^ұнұң мамандарымем бірлесе ^уот^ұрұп/ ахмет ͡пайтұрсұнұл'атындағы тіл біл^ім'ыйнстыйтұутұ ғалымдарының мақұлдауұнан ^уөтүп ұс^ұнұлған/ жетілдірілген әліпбійдің жоб̊асы ͡б̊ар↓///	Негізі, 2025 жылға дейін латын әліпбиіне көшірудің бірінші кезеңі аяқталады деген, о бастан солай айтылған болатұғын. Енді, жоспар бойынша 2021 жылы, ең алғашқы жоспар бойынша 21 жылы, яғни, биылғы жылдан бастап бірінші сыныпқа барған бүлдіршіндер әліппені латын әліпбиінде қолына алады деген. Бірақ өздеріңіз білесіздер, 2019 жылы мына бекітілген акут әліпбиге байланысты сын-ескертпелер, қоғам тарапынан наразылық көп болғанын ескеріп, Президентіміз тапсырма берді ғой, мына әліпбиді де жетілдірейік деп. Енді, оған байланысты да жұмыстар атқарылды. Әлі күнге дейін соның бір, соған байланысты шаралар жүріп жатыр. Бірақ енді, жетілдірілген әліпбиді біз ұсындық, ол, біз деп отырғаным - ҚР үкіметі жанынан құрылған ұлттық коммисияның 4 жұмыс тобы бар, соның ішіндегі орфографиялық жұмыс тобы, әсіресе, белсенді қатысып және қалған 3 жұмыс тобының мамандарымен бірлесе отырып, Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты ғалымдарының мақұлдауынан өтіп, ұсынылған, жетілдірілген әліпбидің жобасы бар.
Анар Фазылжанова	↑шетелдерге ͡б̊арған іссапарым болды↓/// ↑мына түркійаға ͡б̊арғанда/ әс^іресе әзірб̊айжанға ͡б̊арғанда/ со жердің ғалымдарымен кездескенде/ мынандай нәрсені түс^үніп таңқалдым↓/// ↑түркійа ғалымдар'айтты // біз ^ылатын әліпбійіне көшкенде / ͡б̊іздің түркійа ^уосман іймперійасының мұрагері ^іретінде / құлдыраған іймперійаның қалдықтарын ғана ійеленген ^йел болып ^йеді↓/// ↑біздің әйел зат^ымыздың білім деңгейі со кезде нашар ͡б̊олған/ жаппай сауатčыздық болған↓/// ↑ал ^йенді/ сол әліпбійге көшкен кезде/ біз сол әліпбійді ұлтымыздың жаңғырұуының/ ұлттық жаңарұудың сыймволы ^іретінде қарадық деді↓/// ↑мен соған таңқалдым↓/// ↑сосын ыстамбұул мәденійет үунійверсійтетінде/ кұултұур үунійверсійтеті дейд/ прафесыр ^йертем ^ірейкій мырза ͡б̊ар/ үлкен ғалым↓///	↑шетелдерге ͡б̊арған іссапарым болдұ↓/// ↑мына түркүйәға ͡б̊арғанда/ әс^іресе әзірб̊айжаңға ͡б̊арғанда/ со жердің ғалымдарымең ͡ гездескенде/ мынандай нәрсені түс^үнүп таңқалдым↓/// ↑түркүйә ғалымдар'айтты // біз ^ылатын әліпбійіне ͡гөшкөндө / ͡б̊іздің түркүйә ^уосман іймперійәсының мұрагері ^іретінде / құлдұраған іймперійәның ͡ғалдықтарын ған'ійелеңген ^йел болұп ^йеді↓/// ↑біздің әйел зат^ымыздың білім деңгейі со кезде нашар ͡б̊олған/ жаппай сауатčыздық ͡полған↓/// ↑ал ^йенді/ сол әліпбійге ͡гөшкөң ͡ гезде/ біс сол әліпбійд'ұлтұмұздың жаңғырұуұнұң/ ұлттұғ жаңарұудұң сыймволұ ^іретінде қарадық деді↓/// ↑мен соған таңқалдым↓/// ↑сосұн ыстамбұул мәденійет үунійверсійтетінде/ кұултұур үунійверсійтеті дейді/ прафесор ^йертем ^ірейкій мырза ͡б̊ар/ үлкөн ғалым↓///	Шетелдерге барған іссапарым болды. Мына Түркияға барғанда, әсіресе, Әзірбайжанға барғанда, со жердің ғалымдарымен кездескенде, мынандай нәрсені түсініп, таңқалдым. Түркия ғалымдары айтты: «Біз Латын әліпбиіне көшкенде біздің Түркия Осман империясының мұрагері ретінде құлдыраған империяның қалдықтарын ғана иеленген ел болып еді. Біздің әйел затымыздың білім деңгейі со кезде нашар болған, жаппай сауатсыздық болған. Ал, енді, сол әліпбиге көшкен кезде, біз сол әліпбиді ұлтымыздың жаңғыруының, ұлттық жаңарудың символы ретінде қарадық»,- деді. Мен соған таңқалдым. Сосын, Стамбул мәдениет университетінде, культур университеті дейді, профессор Эртем Рейки мырза бар, үлкен ғалым.
Анар Фазылжанова	↑сол кіс^інің зерттеулерін бұрыннан білетінбіз// со кіс^імен кездесүуге б̊арғанда// ^уол кісі ͡б̊ізге әб̊ден сарғайып кеткен// жыйырма сегізінші жылы ыстамбұул мешіттерінің мұнарасына жаб̊ыстырған// үндеу хаттарды көрсетті↓/// ↑сонда мешіттің жаңағы/ қызметкерлері ͡б̊үгінгі жұма намазының ^ұуағызы// жаңа әліпбій тұуралы ͡б̊олады деп жазылған↓/// ↑ійслам канондарына арқа сүйеді ғой// сонда ͡б̊ұл мешіттерінің қызметкерлері/ іймамдары/ керісінше ^ылатынға түб̊егейлі қарсы ͡б̊олұуы керек ^йеді ғой// ал бірақ ^уолар кәдімгідей ^уосы ^іреформаға ат салысып// үгіт насійхат жұмыстарын жүргізген ^йекен↓/// ↑сонда ͡б̊арып мен әліпбій деген// бұл тек қана ͡б̊із ^уойлағандай// тіл танұушылар ^уөзі ^уойлағандай// тілдің ғана ішкі бір мәселесі ^йемес// бұл жалпы халықтың санасын ^уөзгертетін// бұл жалпы мемлекеттің бағдарын ^уөзгертетін// бұл керек десеңіз/ ^уөркенійеттің бағытын ^уөзгертетін// мықты құрал ^йекенін түсіндім↓/// ↑сондықтан барып/ біз қоғамның қандай ^уөк^үлі ͡б̊олмасын// бізге ұс^ұныс айтып келсе// біз ^уоған үлкен құрметпен қараймыз↓///	↑сол гіс^інің зерттеулөрүм бұрұннам білетімбіз// со кіс^імең ͡ гездесүугө ͡б̊арғанда// ^уол ͡гісі ͡б̊ізг'әб̊ден сарғайып кеткен// жыйырма сегізінші жылы стамбұул мешіттерінің мұнарасына жаб̊ыстырған// үндөу хаттарды ͡гөрсөттү↓/// ↑сонда мешіттің жаңағы/ қызметкерлері ͡б̊үгүңгү жұма намазының ^ұуағызы// жаң'әліпбій тұуралы ͡б̊олады деб̊ жазылған↓/// ↑ыйслам ͡ганондарын'арқа сүйөдү ғой// сонда ͡б̊ұл мешіттерінің ͡ғызметкерлері/ ыймамдары/ керісінше ^ылатыңға түб̊өгөйлі ͡ғарсы ͡б̊олұуұ ͡герек ^йеді ғой// ал бірақ ^уолар ͡гәдімгідей ^уосұ ^іреформағ'ат салысып// үгүт насыйхат ͡шұмұстарын жүргүзгөн ^йекен↓/// ↑сонда ͡б̊арып мен әліпбій деген// бұл тек қана ͡б̊із ^уойлағандай// тіл танұушұлар ^уөзү ^уойлағандай// тілдің ған'ішкі бір мәселесі ^йемес// бұл жалпы халықтың санасын ^уөзгөртөтін// бұл жалпы мемлекеттің бағдарын ^уөзгөртөтін// бұл керек десеңіз/ ^уөркөнүйеттің бағытын ^уөзгөртөтін// мықты құрал ^йекенін түсүндүм ↓/// ↑сондұқтам барып/ біз ͡ ғоғамның ͡ғандай ^уөк^үлү ͡б̊олмасым// бізг'ұс^ұнұс айтып келсе// біз ^уоған үлкөң ͡ ғұрметпең ͡ ғараймыз ↓///	Сол кісінің зерттеулерін бұрыннан білетінбіз, со кісімен кездесуге барғанда, ол кісі бізге әбден сарғайып кеткен жиырма сегізінші жылы Стамбул мешіттерінің мұнарасына жабыстырған үндеу хаттарды көрсетті. Сонда мешіттің, жаңағы, қызметкерлері бүгінгі жұма намазының уағызы жаңа әліпби туралы болады деп жазылған. Ислам канондарына арқа сүйеді ғой, сонда бұл мешіттерінің қызметкерлері, имамдары, керісінше, латынға түбегейлі қарсы болуы керек еді ғой, ал бірақ, олар кәдімгідей осы реформаға ат салысып, үгіт-насихат жұмыстарын жүргізген екен. Сонда барып мен әліпби деген – бұл, тек қана біз ойлағандай, тіл танушылар өзі ойлағандай тілдің ғана ішкі бір мәселесі емес, бұл - жалпы халықтың санасын өзгертетін, бұл - жалпы мемлекеттің бағдарын өзгертетін, бұл, керек десеңіз, өркениеттің бағытын өзгертетін мықты құрал екенін түсіндім. Сондықтан барып, біз қоғамның қандай өкілі болмасын бізге ұсыныс айтып келсе, біз оған үлкен құрметпен қараймыз.
Анар Фазылжанова	↑^ылатын әліпбійіне ^уөтпесек// күнделікті тіршілігімізде/ дәл қазір/ дәл бүгін/ ^йертең/ бүрсігүні ұт^ұлатын ^йештеңе жоқ↓/// ↑бірақ болашақта жақ̊сылап тұрып ұт^ұламыз↓/// ↑^уөйткені кійрійл әліпбійі ͡б̊іздің тіл^імізге ^йенгізілгенде// ^уол біздің тіл^іміздің ұлттық қасійетін сақтайтындай болып ^йенген жоқ↓/// ↑кійрійл әліпбійі ͡б̊ізге ^йенгізілгенде// қырық ^йекі әріппен келіп бекіді↓/// ↑бұл қырық ^йек'әріптің жыйырма сегізі ͡б̊іздің ^уөз^үміздің төл/ қазақ дыб̊ыстарын'арналған таңбалар↓/// ↑ал қалған ^уон төрті// ^уорыс тіл^інен ^йенген сөздерді ^йешқ̊андай ^уөзгертпей// жазып̊ сызұуғ'арналған таңбалар↓/// ↑^уорыс тілінде қазақ тіліндегі қазы деген сөзде/ ^уорыс тілінде жоқ қы дыб̊ыс'айтылады↓/// ↑сондықтам біз әліпбійге ^уосы дыб̊ысқ'арналған таңба ^йенгізейік деген ^уойда жоқ/ түс^үнікте жоқ// ағылшын тілінде де солай↓/// ↑ал бізде/ бізде ^уорыс тіліндегі әріп/ дыб̊ыстарды таңбалайтын әріптерд'әліпбійге ^йеңгізіп қойғанбыз↓/// ↑мысалы сс / мысалы шш құйрықты/ ^йеканомійка дегендегі ее / жіңішкелік белгісі/ жұуандық белгісі/ ^йешбір ^уөзін сыйлайтын ұлтта мұндай үрдіс жоқ↓/// ↑мұндай үрдіс тек ^уотар ͡б̊олған/ калонійа ͡б̊олған тілдерде ͡б̊ар↓///	↑^ылатын әліпбійіне ^уөтпөсөк// күндөлүкті тіршілігімізде/ дәл ͡ғазір/ дәл бүгүн/ ^йертең/ бүрсүгүн'ұт^ұлатын ^йештеңе жоқ↓/// ↑бірақ болашақта жақ̊сылап тұрұб̊ ͡ұт^ұламыз↓/// ↑^уөйткөнү кійрійл әліпбійі ͡б̊іздің тіл^імізге ^йеңгізілгенде/ ^уол біздің тіл^іміздің ұлттұқ қасыйетін сақтайтындай болұп ^йеңген жоқ↓/// ↑кійрійл әліпбійі ͡б̊ізге ^йеңгізілгенде қырық ^йек'әріппен келіп пекіді↓/// ↑бұл ͡ғырық ^йек'әріптің жыйырма сегізі б̊іздің ^уөз^үмүздің төл/ қазағ ͡дыб̊ыстарын'арналған таңбалар↓/// ↑ал қалған ^уон төртү ^уорұс тіл^інен ^йеңген сөздөрдү ^йешқ̊андай ^уөзгөртпөй/ жазып̊// сыз^ұуғ'арналған таңбалар↓/// ↑ ^уорұс тілінде қазақ тіліндегі қазы деген сөздө/ ^уорұс тілінде жоқ қ дыб̊ыс'айтылады↓/// ↑сондұқтам біз әліпбійге ^уосұ дыб̊ысқ'арналған таңба ^йеңгізейік деген ^уойда жоқ/ түс^үнүкте жоқ// ағылшын тіліндеде солай↓/// ↑ал бізде/ бізде ^уорұс тіліндег'әріп / дыб̊ыстарды таңбалайтын әріптерд'әліпбійге ^йеңгізіп қойғамбыз↓/// ↑мысалы сс / мысалы шш құйрұқтұ/ ^йекономұйка дегендегі ее / жіңішкелік белгісі/ жұуандық ͡пелгісі/ ^йешбір ^уөзүн сыйлайтын ұлтта мұндай үрдүш ͡ шоқ↓/// ↑мұндай үрдүс тек ^уотар ͡б̊олған/ калонұйа ͡б̊олған тілдерде ͡б̊ар↓///	Латын әліпбиіне өтпесек, күнделікті тіршілігімізде, дәл қазір, дәл бүгін, ертең, бүрсігүні ұтылатын ештеңе жоқ. Бірақ, болашақта жақсылап тұрып ұтыламыз! Өйткені, кирил әліпбиі біздің тілімізге енгізілгенде, ол біздің тіліміздің ұлттық қасиетін сақтайтындай болып енген жоқ. Кирилл әліпбиі бізге енгізілгенде 42 әріппен келіп бекіді. Бұл 42 әріптің 28-і біздің өзіміздің төл, қазақ дыбыстарына арналған таңбалар. Ал, қалған 14-і орыс тілінен енген сөздерді ешқандай өзгертпей, жазып-сызуға арналған таңбалар. Орыс тілінде қазақ тіліндегі «қазы» деген сөзде, орыс тілінде жоқ «қ» дыбысы айтылады. Сондықтан біз әліпбиге осы дыбысқа арналған таңба енгізейік деген ой да жоқ, түсінік те жоқ, ағылшын тілінде де солай. Ал бізде, бізде орыс тіліндегі әріп, дыбыстарды таңбалайтын әріптерді әліпбиге енгізіп қойғанбыз. Мысалы, «ц», мысалы, «щ» құйрықты, экономика дегендегі «э», жіңішкелік белгісі, жуандық белгісі, ешбір өзін сыйлайтын ұлтта мұндай үрдіс жоқ. Мұндай үрдіс тек отар болған, колония болған тілдерде бар.
Анар Фазылжанова	↑ зерттеуші ͡б̊олұуыма ^уотбасым әсер ^йетті↓/// ↑әкем фазылжанов мұрат ақ̊сұу ауданының білім саласын ұйымдастырұушысы// тарыйх пән^інің мұғалімі↓/// ↑анам математыйка пән^інің мұғалімі// ^уөмір ͡б̊ойы мектепте саб̊ақ берді↓/// ↑сөйтіп әкемнің қалауымен// тіл және тарыйх мамандығына ^уоқұуға түстім↓/// ↑жаңағы мамандық ^уөзі ^йекі мамандық// тілді де/ тарыйхты д'үйретед↓/// ↑бес жыл ^уоқыдық біз// ал басқа мамандық ійелері төрт жыл ^уоқыды↓/// ↑содан бітіргеннен кейін// жақ̊сы ^уоқыдың қызым// ^йенді сен бұны жалғастырұуың керек// мектепте мұғалім болұуды// ^йенді сен сыйақты дійпломы ͡б̊арлардың бәр^інің қол^ұнан келед деп// әкем аспійрантұураға түскенің дұрыс болар деді↓/// ↑содан аспійрантұураға ^уосы ахмет байтұрсынұлы атындағы/ тіл біл^ім'ійнстійтұутына түсүуді маған бұйырды↓///	↑зерттеушү ͡б̊олұуұма ^уотпасым әсер ^йетті↓/// ↑әкем фазылжанов мұрат ақ̊сұу ауданының білім саласын ұйұмдастырұушұсұ// тарыйх пән^інің мұғалімі↓/// ↑анам математыйка пән^інің мұғалімі// ^уөмүр ͡б̊ойұ мектепте саб̊ақ ͡перді↓/// ↑сөйтүп әкемнің ͡ғалауұмөн тіл және тарыйх мамандығына ^уоқұуға түстүм↓/// ↑жаңағы мамандық ^уөзү ^йекі мамандық/ тілді де/ тарыйхтыд'үйрөтөді↓/// ↑беш ͡ шыл ^уоқұдұқ ͡піз// ал басқа мамандығ ійелері төрт ͡шыл ^уоқұдұ↓/// ↑содам бітіргеннең ͡ гейін// жақ̊сы ^уоқұдұң қызым// ^йенді сем бұнұ жалғастырұуұң ͡ герек// мектепте мұғалім болұудұ/ ^йенді сен сыйақты/ дійпломұ ͡б̊арлардың бәр^інің ͡ғол^ұнаң ͡ геледі деп// әкем аспыйрантұураға түскөнүң дұрұс ͡полар деді↓/// ↑содан аспыйрантұураға ^уос'ахмет байтұрсұнұл'атындағы / тіл біл^ім'ыйнстыйтұутұна түсүудү мағам бұйұрдұ↓///	Зерттеуші болуыма отбасым әсер етті. Әкем - Фазылжанов Мұрат Ақсу ауданының білім саласын ұйымдастырушысы, тарих пәнінің мұғалімі. Анам – математика пәнінің мұғалімі, өмір бойы мектепте сабақ берді. Сөйтіп, әкемнің қалауымен тіл және тарих мамандығына оқуға түстім. Жаңағы мамандық өзі екі мамандық, тілді де, тарихты да үйретеді. Бес жыл оқыдық біз, ал, басқа мамандық иелері төрт жыл оқыды. Содан бітіргеннен кейін: «Жақсы оқыдың, қызым, енді сен бұны жалғастыруың керек, мектепте мұғалім болуды, енді, сен сияқты дипломы барлардың бәрінің қолынан келеді» деп әкем, «аспирантураға түскенің дұрыс болар» деді. Содан, аспирантураға осы Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтына түсуді маған бұйырды.
Анар Фазылжанова	↑со кезде сол ійнстійтұуттың дійректыры/ прафесыр көб̊ей шахметұлы хұсайын мені жылы қаб̊ылдады↓/// ↑^йемтійханды тап̊сырдым/ ^уоқұуға түстім↓/// ↑содан бері/ мен тоқ̊сан алтыншы жылдан бері/ ^уөзімнің тұуған ійнстійтұутымнан таб̊ан аудармай// қызмет ^йетіп келе жатырмын ↓/// ↑^уөзімнің ^уойға алған дітім бар// ^уол дітім жеке ͡б̊ас^ыма қатысты ^йемес↓/// ↑^уөзімнің ^уосы атқарып жатқан іс^іме ͡б̊айланысты↓/// ↑мен ^уөз ісімді қатты жақ̊сы көрем↓/// ↑әрійне/ бірінші мені жаратқан алланы жақ̊сы көрем// сонан кейін әке шешем// сосын бір ͡б̊алаларым/ сосын бір ісім бар ^уөзім ^уойлаған/ істерім/ жоспарым бар↓/// ↑білмеймін ^йенді мен ^уоны айталмаймын↓/// ↑бір іште/ іште сол нәрсе/ менің ^уосы жер ͡б̊етінд'атқарып кететін мійсійам сыйақты көр^үнеді↓/// ↑соны дұрыс және дұрыс ^уорындай алмай қалұудан /немесе мүлдем ^уорындай алмай жер ͡б̊ет^інен кетіп қалұудан қорқам↓/// ↑кәсіб̊ім ана тілін зерттеу↓/// ↑^йегер ұлы ^уотанымыздың әрб̊ір азаматы мемлекеттік тілдің құд^іретін түсінсе/ сезінсе/ білсе/// бұл менің кәсіб̊ій арманымның ^уорындалғаны↓/// ↑менің келб̊етім ^уосы↓///	↑со кезде сол ыйнстыйтұуттұң дійректорұ/ прафесор ͡гөб̊өй шахметұлұ хұсайын мені жылы қаб̊ылдады↓/// ↑^йемтійханды тап̊сырдым/ ^уоқұуға түстүм↓/// ↑содам бері/ мен тоқ̊сан алтыншы жылдам бері/ ^уөзүмнүң тұуған ыйнстыйтұутұмнан таб̊ан аудармай// ͡ғызмет ^йетіп келе жатырмын↓/// ↑^уөзүмнүң ^уойғ'алған дітім бар// ^уол дітім жеке ͡б̊ас^ыма ͡ғатысты ^йемес↓/// ↑^уөзүмнүң ^уос'атқарып жатқан іс^іме ͡б̊айланысты↓/// ↑мен ^уөз ісімді ͡ғатты жақ̊сы ͡гөрөмүн↓/// ↑әрійне/ бірінші мені жаратқан алланы жақ̊сы ͡гөрөмүн// содаң ͡ гейін әке шешем/ сосұм бір ͡б̊алаларым/ сосұм бір ісім бар ^уөзүм ^уойлаған// істерім/ жоспарым бар↓/// ↑білмеймін ^йенді мен ^уон'айталмаймын↓/// ↑бір іште/ іште сол нәрсе/ менің ^уосұ жер ͡б̊етінд'атқарып кететін мійссыйам сыйақты ͡гөр^үнөді↓/// ↑сонұ дұрұш ͡ шәне дұрұс ^уорұндай алмай ͡ғал^ұудан//немесе мүлдөм ^уорұндай алмай жер ͡б̊ет^інең ͡ гетіп қал^ұудаң ͡ ғорқамын↓/// ↑кәсіб̊ім ана тілін зерттеу↓/// ↑^йегер ұлұ ^уотанымыздың әрб̊ір азаматы мемлекеттік тілдің ͡ғұд^іретін түсүнсө/ сезінсе/ білсе// бұл менің ͡гәсіб̊ій арманымның ^уорұндалғаны↓/// ↑менің ͡гелб̊етім ^уосұ↓///	Со кезде сол институттың директоры, профессор Көбей Шахметұлы Хұсайын мені жылы қабылдады. Емтиханды тапсырдым, оқуға түстім. Содан бері, мен 96-шы жылдан бері, өзімнің туған институтымнан табан аудармай қызмет етіп келе жатырмын. Өзімнің ойға алған дітім бар, ол дітім жеке басыма қатысты емес. Өзімнің осы атқарып жатқан ісіме байланысты. Мен өз ісімді қатты жақсы көремін. Әрине, бірінші, мені жаратқан Алланы жақсы көремін, содан кейін, әке-шешем, сосын бір балаларым, сосын бір ісім бар өзім ойлаған, істерім, жоспарым бар. Білмеймін, енді мен оны айталмаймын. Бір іште, іште сол нәрсе менің осы жер бетінде атқарып кететін миссиям сияқты көрінеді. Соны дұрыс және дұрыс орындай алмай қалудан немесе мүлдем орындай алмай жер бетінен кетіп қалудан қорқамын. Кәсібім – ана тілін зерттеу. Егер, ұлы Отанымыздың әрбір азаматы мемлекеттік тілдің құдіретін түсінсе, сезінсе, білсе, бұл менің кәсіби арманымның орындалғаны. Менің келбетім осы.
Арман Дүйсенов			Анамнан сұраймын ғой, сол анамның ғибраты, сол кезде айта салған жауабы маған, менің қалыптасуыма үлкен себеп болған сияқты бір сөзі бар есімде, жадымда .Ол қандай сөз дейсіздер ғой?
Арман Дүйсенов			Біздер «енді жұрттың баласын қарашы, әне ,анау қандай 5-ке оқиды екен. Сен болсаң әлі жүрсің, бір этот, жаңағы пәніңнен емтихан дұрыс тапсыра алмай» деген сияқты салыстырулармен баланың кейде мысын басып отырамыз ғой. Ал менің анам керсінше, былай дейді жаңағы. «Ана, мен молда болсам, қандай болда боламын?» деп сұрадым анамнан. «Жаным, сен молда болсаң, анау орысты басқа халықтардың барлығын сен мұсылман қылып жіберетін молда болар едің»дейді.
Арман Дүйсенов			«Мен дәрігер болсам ше? – Онда, емханадағы жаңағы науқастардың барлығы тек сенің есігіңнің алдына жиылып, үйіліп тұратын дәрігер болатын едің. –Демек, сонда мен кез-келген мамандықты таңдасам алып кете аламын ба? – Сен жан-жақты дарынды баласың, саған, сен қандай жолды таңдамасаңда, сен биік асқақ шыңына жететініңе мен кәміл сенемін. Себебі сенен асқан дарынды жоқ» деп маған айтты.
Арман Дүйсенов			Ол енді қазір анау айтқандай қатты бір амбицияға айналған жоқ, «мен сондаймын» деген. Бірақ күнінде тайынбай, тайсалмай, қорқпай, батыл шешім қабылдап, көптеген істерге бел бууыма ұйытқы болған тәрбиелік мәні зор жауап болды, сол анамның айтқаны.
Артур Давлетьяров	↑қайырлы ͡күн құрметті ͡көрермендер ↑ /// ↑ бұл таб̊ұу ͡б̊ағдарламасы ↓ /// ↑ бүгін бізде қонақта талантт'әнші → // хійт әндердің ^уорындаушыс'артұур ↓ /// ↑ саламатčызб̊а ↑ /// - ↑ артұур / қош келдің ↑ /// - ↑^ырахмет / -^ырахмет ↓ /// ↑ қош көрдік ↓ /// - ↑ сені ͡көргеніме құуаныштымын ↓ ///- ↑ менде ↓ /// ↑ қатты құуанышты ↓ /// - ↑ шын жүректен ↓ /// ↑ ійә → // көңілкүй тамаша ғой↓/// ↑ ^уөте керемет ↓ /// - ↑ сұхбатқа дайынсыңғой ↓ /// - ↑ дайымбыз ↓ /// - ↑ барлық̊ сұраққа дайынсың ↓ /// - ↑ барлық / ^үлйүуб̊^уой ↓ /// - ↑ әнекей / ^уөздеріңіз ^йестідіңіздер достар ↓ /// ↑ бүгін ^үлйүуб̊^уой / сұрақтың жауаб̊ын алатын боламын бұйырса ↓ /// - ↑ ^йенді/ білүуімше ͡б̊ұл сенің берейін деп жатқан алғашқ̊'үлкен сұхбатың ↓ ///	↑ қайырлы ͡гүң ғұрметті ͡гөрөрмөндер ↓ /// ↑ бұл таб̊ұу ͡б̊ағдарламасы ↓ /// ↑ бүгүм бізде қонақта талантт'әнші →// хійт әндердің ^уорұндаушұс'артұур ↓/// -↑ саламатčызб̊а↑ /// -↑ артұур →// қош келдің ↑ /// -↑ ^ырахмет/ -^ырахмет ↓/// ↑ қош көрдүк ↓/// - ↑сені ͡гөргөнүме құуаныштымын ↓ /// - ↑ менде ↓ /// ↑ ғатты құуанышты ↓ /// - ↑ шын жүрөктөн ↓ /// ↑ ійә →// көңүлгүй тамашағой ↓ /// ^уөтө керемет ↓ /// - ↑ сұхбатқа дайынсыңғой ↓ /// - ↑ дайымбыз ↓ /// - ↑ барлық̊ сұраққа дайынсын ↓ /// - ↑ барлық →// ^үлйүуб̊^уой ↓ /// - ↑ әнекей →// ^уөздөрүңіз ^йестідіңіздер достар ↓ /// ↑ бүгүн ^үлйүуб̊^уой →// сұрақтың жауаб̊ын алатым боламым бұйұрса ↓ /// - ↑ ^йенді/ білүуүмшө ͡б̊ұл сенің берейін деб̊ жатқан алғашқ̊'үлкөн сұхбатың ↓ ///	Қайырлы күн құрметті көрермендер! Бұл "Табу"бағдарламасы. Бүгін бізде қонақта атақты әнші, хит әндердің орындаушысы Артур! - Салеметсіз ба! - Қош келдің! Сені көргеніме қуаныштымын. - Менде. Қатты қуаныштымын. - Шын жүректен! Иә, көңіл-күй тамаша ғой. - Өте керемет! - Сұхбатқа дайынсың ғой? - Дайынбыз. - Барлық сұраққа дайынсың? - Барлық, любой. - Мінекей, өзіңіз естідіңіздер, достар. Бүгін любой сұрақтың жауабын алатын боламын бұйыртса. - Енді, білуімше бұл сенің берейін деп жатқан алғашқы үлкен сұхбатың.
Артур Давлетьяров	↑ ^уөтө дұрыс → // ^йем бірінші ↓ /// - ↑ баған'айтып қалдыңғой ^уөзің гріймеркада ↓ /// ↑ бір ай бұрын / ^уосындай ^уой жіверіп ^йедім деп вселеннайаға ↓ /// ↑^уосындай бір үлкен сұхбатқа шақырсағой → // ^уорындалып кетті деп ↓ /// - ↑ как ^ыраз ͡б̊ір ай бұрын достарымызб̊ем бірг'ұмрада меккеде ͡б̊олғамбызғой ↓ /// ↑ сол ͡гезде ͡б̊ір дұғаның бір түрі ͡б̊олды сондай ій'ыраббым аллах → // йаққа → // қазақыстаңға ͡геліп/ бір ійнтервйүу б̊^йерсем бекен деп↓/// ↑^уөйткені деген мен үш жыл үуже творчествадан кеткенім'үш жыл болдығой ↓ /// - ↑^уоралда тұрып қалдым → // үйлендім → // сүйттім → // бүйттім ↓ /// - ↑ айтарым ͡көп болды ↓/// - ↑ айтарым ͡көп болды / ійә↓ ///	↑ ^уөтө дұрұс/ ^йем бірінші ↓ /// - ↑ баған'айтып қалдыңғой ^уөзүң гріймеркада ↓ /// ↑ бір ай бұрұн →// ^уосұндай ^уой жіб̊еріп ^йедім деп вселеннайаға↓/// ↑^уосұндай бір үлкөн сұхбатқа шақырсағой/ ^уорұндалып кетті деп ↓ /// - ↑ как ^ыраз ͡б̊ір ай бұрұн достарымызб̊ем бірг'ұмрада меккеде ͡б̊олғамбызғой ↓ /// ↑ сол ͡гезде ͡б̊ір дұғаның бір түрү ͡б̊олдұ сондай ій'ыраббым аллах →// йаққа →// қазақыстаңға ͡геліп →// бір ійнтервйүу б̊^йерсем бекен деп ↓ /// ↑ ^уөйткөнү деген мен үш шыл үужө творчесвадаң геткенім'үшшыл болдұғой ↓ /// - ↑^уоралда тұрұп қалдым →// үйлөндүм →// сүйттүм →// бүйттүм ↓ /// - ↑ айтарым ͡гөп полдұ ↓ /// - ↑ айтарым ͡гөп полдұ / ійә ↓ ///	Өте дұрыс, ең бірінші. - Бағана айтып қалдың ғой өзің гримеркада. Бір ай бұрын осындай бір ой жіберіп едім деп вселеннаяға. Осындай бір үлкен сұхбатқа шақырса ғой деп. - Как раз бір ай бұрын достарымызбен Ұмрада Меккеде болғанбыз ғой. Дұғаның бір түрі болды сондай «Я Раббым Аллах, Қазақстанға келіп бір интервью берсем екен» деп. Өйткені үш жыл уже творчестводан кеткеніме үш жыл болды ғой. Оралда тұрып қалдым, үйлендім, айтарым көп болды.
Артур Давлетьяров	↑ сені шақырған жоқпа → // әлде сен ^уөзің барғың ͡келген жоқ па ↓ /// - ↑ жо → // ^уөзім барғым ͡гелмед↓/// ↑ и кейб̊іреулөр шақырғандары да ͡б̊олды ↓ /// ↑ ^уондай дайын ^йемес ͡болдымда ↓ /// ↑ ^уөйткені қазыр деген андай → // вдохновенійе дейдғой / көктем ͡келді / алматыға ͡көшіп келдім / воовшшем бүкіл сұраққа дайын ↓ /// ↑ ұра ͡б̊ер^іңіз ↓ ///	↑ сені шақырған жоқпа →// әлде сен ^уөзүң барғың ͡гелген жоқ па ↓ /// - ↑ жо →// ^уөзүм барғым ͡гелмед ↓ /// ↑ и кейб̊іреулөр шақырғандары да ͡б̊олдұ ↓ /// ↑ ^уондай дайын ^йемес ͡полдұмда ↓ /// ↑ ^уөйткөнү қазыр деген андай →// вдохновенійе дейдғой →// көктөм ͡гелді →// алматыға ͡гөшүп келдім →// воовшшем бүкүл сұраққа дайын ↓ /// ↑ ұра ͡б̊ер^іңіз ↓ ///	Сені шақырған жоқ па, әлде сен өзің барғың келмеді ме? - Жо, өзім барғым келмеді. Кейбіреулер шақырғандары да болды. Дайын емес болдым да. Өйткені қаз деген андай, вдохновение дейд ғой, көктем келді, Алматыға көшіп келдім, вообщем бүкіл сұраққа дайынмын. Ұра беріңіз.
Артур Давлетьяров	↑ ұра ͡б̊ер^іңіз → // қойа ͡б̊ер^іңіз → // мен барлығына дайыммын деп → // біздің артұур ͡кәдімгідей дайын ^уотыр достар ↓ /// ↑ ійә → // бастайық ↓ /// ↑ артұур ^йенді → // сен ән әлеміне қалай келдің → // немесе → // кім әсер ^йетті ↓ /// ↑ әлде ͡б̊ала ͡кезден мұузыкаға ͡қызығұушылығың болдыма ↓ /// ↑ бұл деген бір ͡б̊есінш'алтыншы кыластан бастап → // ^уөзімнің ͡қасымдағы ͡б̊ір → // ыы → // досым болған сергей деген ↓ /// ↑ ^уөзім бес жасқ' үлкен ^уөзімнен ↓/// ↑ ^уөзі сонда ͡ғызығұушы ^йеді сондай әнге ↓ /// ↑ сонда маған келіп̊ сен андай кішкене талпынысың бар сыйақты ͡гел менімен бірг'айтайық деп → // ^йекеуміз доспызғой ↓ /// ↑ війдіймо просто ͡б̊әр^іне предлагат' ^йетті/ бәр'атказ берген соң маған ͡келіп → // сен кел айтčаңшы → // бірг'айтайық дегеннен кейін → // сол бір ͡көріп ↓ /// ↑ ^йең алғашқ̊ы тек̊ст мынандай болды → // бесінші м'алтыншы кыласта ↓ /// - ↑ алғаш көріп → // сені ғашық ͡болдым мен саған → // - шын нійетті жүрекпен бірдене ͡б̊ірдене деп кеттік қой біз кәдімгі ↓ ///	↑ ұра ͡б̊ер^іңіз →// қойа ͡б̊ер^іңіз / мем барлығына дайыммын деп →// біздің артұур ͡гәдімгідей дайын ^уотұр достар ↓ /// ↑ ійә →// бастайық ↓ /// ↑ артұур ^йенді →// сен ән әлеміне қалай ͡гелдің/ немесе →// кім әсер ^йетті ↓ /// ↑ әлде ͡б̊ала ͡гезден мұузұкаға ͡ғызығұушұлұғұң болдұма ↓ /// ↑ бұл дегем бір ͡б̊есінш'алтыншы кыластам бастап / ^уөзүмнүң ͡ғасымдағы ͡б̊ір →// досұм болған сергей деген ↓ /// ↑^уөзүм беш шасқ'үлкөн ^уөзүмнөн ↓ /// ↑ ^уөзү сонда ͡ғызығұушұ ^йеді сондай әңге ↓ /// ↑ сонда мағаң ͡геліп̊ сен андай гішкене талпынысың // бар сыйақты ͡гел меммем бірг'айтайық деп →// ^йекеумүз доспұзғой ↓ /// ↑ вұйдұймо просто ͡б̊әр^іне предлагат' ^йетті →// бәр'атказ берген соң мағаң ͡геліп/ сең гел айтčаңшы/ бірг'айтайық дегеннең гейін/ сол бір ͡гөрүп↓/// ↑^йең алғашқ̊ы тек̊ст мынандай болдұ →// бесінші м'алтыншы класта ↓ /// - ↑ алғаш көрүп →// сені ғашық ͡полдұм мен саған →// - шын нійетті жүрөкпөм бірдене ͡б̊ірдене деп кеттікқой біз гәдімгі ↓ ///	- Ұра беріңіз, қоя беріңіз деп, біздің Артур кәдімгідей дайын отыр, достар. Иә, бастайық. Артур енді, сен ән әлеміне қалай келдің немесе кім әсер етті? Әлде бала кезден музыкаға қызығушылығың болды ма? - Бұл деген бір бесінші алтыншы кластан бастап, қасымдағы бір досым болған Сергей деген. Өзімнен бес жасқа үлкен. Өзі сондай қызығушы еді сондай әнге. Сонда маған келіп сенің андай қызығушылығың бар сияқты әнге кел екеуміз бірге айтайық деп... екеуміз доспыз ғой. Видимо бәріне предлогать етті, бәрі отказ берген соң маған келіп, сен кел айтсаңшы, бірге айтайық дегеннен кейін, сол бір көріп. Ең алғашқы текст мынандай болды, бесінші ма алтыншы класта. «Алғаш көріп, ғашық болдым мен саған. Шын ниетті жүрекпен» бірдеңе-бірдеңе деп кеттік қой біз кәдімгі.
Артур Давлетьяров	↑ ^уөзің // шығардың ↓ /// - ↑ ^уол ͡гезде → // ^уөз^үміз жаздық ↓ /// ↑ және қас^ымызд'ағаларымыз ^уөнердегі ͡көмектесті да → // қалаға ͡б̊арып̊ стүудйада жаздық ↓ /// ↑а уылда хійтčыңғо кароче ↓ /// ↑ алтыншы ͡класт'үуже бір рэб̊ айтыватčың андай ↓ /// ↑ сол ↓ /// ↑ содан бер'андай мұузыкаға талпыныс ͡болды ↓ /// ↑ бірақ / ^уодан кейін бір ^йек'үш жылдай ән айттық ^уосы сергей деген дос^ұмызб̊ен ↓ /// ↑ андай → // айтадығо ^ұлйұуб̊ійтійлскій війдео түсірдік ↓ /// ↑ бұл вашше қандай бұл йұутұуб̊ жаңа шығыватқан кездеғой бұл ↓ /// ↑ ^уодан кейің қойып кетті ^уолда ↓ /// ↑ қаз сергей қайда ↓ /// ↑ сергей деген қазыр вахтада ↓ /// - ↑ қой тастап кеттіма ^уол ↓ /// ↑ сергей де тастап кетті ↓ /// ↑ нег^ізі ^уөте қатты талантты ͡б̊алағой ^уол↓///	↑ ^уөзүң // шығардың ↓ /// - ↑ ^уолгезде →// ^уөз^үмүж жаздық ↓ /// ↑ және қас^ымызд'ағаларымыз ^уөнөрдөгі ͡гөмөктөсті да →// қалаға ͡б̊арып̊ стұудйада жаздық ↓ /// ↑ ауұлда хыйтčыңғо кәроче ↓ /// ↑ алтыншы ͡гласт'үужө бір рэб̊ айтыватčың андай ↓ /// ↑ сол ↓/// ↑ содам бер'андай мұузұкаға талпыныс ͡полдұ ↓ /// ↑ бірақ →// ^уодаң ͡гейім бір ^йек'үш жылдай ән айттық ^уосұ сергей деген дос^ұмұзб̊ен ↓ /// ↑ андай →// айтадығо ^ұлйұуб̊ұйтұйлскұй війдео түсүрдүк ↓ /// ↑ бұл вашше қандай бұл йұутұуб̊ жаңа шығыватқаң ͡гездеғой бұл ↓ /// ↑^уодаң ͡гейің ғойұп кетті ^уолда ↓ /// ↑ қазір сергей ͡ғайда↓/// ↑сергей дегең қазір вахтада ↓ /// - ↑ қой тастап кеттіма ^уол ↓ /// ↑ сергей де тастап кетті ↓ /// ↑ нег^ізі ^уөтө қатты талантты ͡б̊алағой ^уол ↓ ///	Өзің шығардың? - Ол кезде былай ғой, өзіміз жаздық. Қасымыздағы ағаларымыз өнердегі көмектесті да, қалаға барып студияда жаздық. Ауылда хитсың ғой. Алтыншы класта уже бір рэп айтып жатсың андай. Содан бері музыкаға талпыныс болды. Бірақ одан кейін бір-екі үш жылдай ән айттық осы Сергей деген досымызбен. Андай любительский видео түсірдік. Ютуб арнасы жаңа шығып жатқан кезде ғой бұл. Одан кейін қойып кеттік. - Сергей қайда қазір? - Сергей деген қазір вахтада. - Ол да тастап кетті ме? - Сергей де тастап кетті. Негізі өте қатты талантты бала ғой ол.
Артур Давлетьяров	↑ әлде ͡б̊із артұур сергей деген мүмкін топты ͡көрер ме ^йедік ійә ↓ /// ↑ ^йегер тастап кетпесе ↓ /// ↑ мүмкін мүмкін ↓ /// ↑ бізде ^йекеуміз ^уөз^үмізде звандаймыз ғой кейб̊ір ͡кезде б̊ір^імізге ↓ /// ↑ ^уойлаш діймда / біз ͡б̊ұл жерді тастамасақ ^йекеуміз артұур сергей болатын кездер ͡б̊олатын ^йедіғо ↓ /// ↑ ійә ↓ /// ↑ сондай болды ↓// - ↑ ^йенді ͡б̊әр'алланың қалауы / деседе ↓ /// - ↑ бәрі солайғо ↓ /// ↑ ^уөк^үніш жоқ ͡дейсіңғой ↓ /// ↑ ^уөк^үніш жоқ / ^уөк^үніш жо ↓ /// - ↑dd records камандасына ͡қашан қаб̊ылдандың ↓ /// ↑ каманда ^йенді/ ^уөт'үлкен болды ↓ /// ↑ қаншам'әріптестеріңмен бірге тмд-ны шұулатқан хійт тректер жаздыңдар ↓ /// ↑ сол тұуралы ͡б̊ізге тол^ұрақ айтып берсең ↓ ///	↑ әлде ͡б̊із артұур сергей деген мүмкүн топтұ ͡гөрөр ме ^йедіг ійә ↓ /// ↑ ^йегер тастап кетпесе ↓ /// ↑ мүмкүн мүмкүн ↓ /// ↑ бізде ^йекеумүз ^уөз^үмүзде звандаймызғой гейб̊ір ͡гезде б̊ір^імізге ↓ /// ↑ ^уойлаш діймда / біз ͡б̊ұл жерді тастамасақ ^йекеумүз артұур сергей болатың гездер ͡б̊олатын ^йедіғо ↓ /// ↑ ійә ↓ /// ↑ сондай болдұ ↓/// - ↑ ^йенді ͡б̊әр'алланың қалауұ →// деседе ↓ /// - ↑ бәрі солайғо ↓ /// ↑ ^уөк^үнүш шоғ ͡дейсіңғой ↓ /// ↑ ^уөк^үнүш шоқ →// ^уөк^үнүш шо ↓/// - ↑ ddrecords камандасына ͡ғашаң ғаб̊ылдандың ↓ /// ↑ каманда ^йенді →// ^уөт'үлкөн болдұ ↓ /// ↑ қаншам'әріптестеріңмен бірге тмд ны шұулатқан хійт тректер жаздыңдар ↓ /// ↑ сол тұуралы ͡б̊ізге тол^ұрағ айтып персең ↓ ///	Әлде біз «Артур-Сергей» деген, мүмкін, топты көрер ме едік, иә? Егер тастап кетпесе. - Мүмкін, мүмкін. Екеуміз өзімізде звондаймыз ғой кейде бір-бірімізге. Ойлаш дим да, егер бұл жерде тастамасақ екеуміз Артур-Сергей болатын кездер болатын еді ғой деп. Сондай болды. - Енді бәрі Алланың қалауы, десе де, өкініш жоқ дейсің ғой. - Өкініш жоқ. - DD Records командасына қашан қабылдандың? Команда енді өте үлкен болды. Қаншама әріптестеріңмен бірге ТМД-ны шулатқан хит трэктер жаздыңдар. Сол туралы бізге толығырақ айтып берсең.
Артур Давлетьяров	↑ так dd recordsке / ыыы : / шатаспасам екі мың ^уон алт' екі мың ^уон бесте ͡кірген сійақтымын / ^уосындай кездері ↓ /// ↑ ^уол кезд 'үуже dd recordsта →// ^ырайым мүше ͡б̊олды ↓ /// ↑ алійна ͡б̊олды / женійс ͡болды / ^ырамазан діймаш деген адамдар ͡б̊олды ↓ /// - ↑ а : ^уолар ͡б̊олды сен келген гезде ↓ /// - ↑ болды / дан^ійар сол топты құраған бастады ↓ /// ↑ ^уол сондай болды ↓ /// ↑ вовшшем мені женійс алып келдіғо ↓ /// ↑ бұл дійскатек'ійз девійностых деген қайырмасын айтдығо сол баламен қатты дос ͡болғамбыз мектеп кезінде ↓ /// ↑ бұлда сол кішкене мен байқап / сенде ^уолен айтасыңғо / келсійш стүуд^үйаға↓/// ↑ бірақ →// андай ^уой болған жоқ / стүуд^үйаға ͡кел сені ͡қаб̊ылдаймыз / деп↓/// ↑ бұл деген мені шақырды ͡б̊ұл ^ұ^уоказываетсйа даныйар мырзамем ͡бірге ^іремонт ͡жасаватқан стүудүйада↓/// ↑кеттік көмектесіп қайтш̆ы деп барғамғой↓///	↑ так dd recordsке →// шатаспасам екі мың ^уон алт' екі мың ^уом бесте ͡гелген сійақтымын →// ^уосұндай гездері ↓ /// ↑ ^уол гезд'үужө dd recordsта →// ырайым мүшө ͡б̊олдұ ↓ /// ↑ алійна ͡б̊олдұ →// женійс ͡полдұ →// ^ырамазан діймаш деген адамдар ͡б̊олдұ ↓ /// - ↑ а : ^уолар ͡б̊олдұ сең гелгең ͡гезде ↓ /// - ↑ болдұ дан^ійар сол топтұ құрағам бастады↓/// ↑ ^уол сондай болдұ↓/// ↑ вовшшем мені женійс алып келдіғо ↓ /// ↑ бұл дійскатек'ійз девійностұх дегең ғайырмасын айтдығо сол баламең ғатты дос ͡полғамбыз мектеп кезінде ↓ /// ↑ бұлда сол ͡гішкене мем байқап →// сенде ^уөлең айтасыңғой →// келсеңші стүуд^үйаға ↓ /// ↑ бірақ →// андай ^уой болған жоқ // стүуд^үйаға ͡гел сені ͡ғаб̊ылдаймыз // деп↓/// ↑ бұл деген мені шақырды ͡б̊ұл ^ұ^уоказываесйа дан^ійар мырзамем бірге ^іремонт жасаб̊ жатқан стұудүйада ↓ /// ↑ кеттік көмөктөсіп қайтш̆ы деп парғамғой↓///	DD Recordsке шатаспасам 2016-2015-те кірген сияқтымын. Ол кезде уже DD Recordsта Райм мүше болды. Алина болды, Жеңіс, Рамазан, Димаш деген адамдар болды. - Олар болды сен келген кезде? - Иә, олар болды, Данияр сол топты құраған бастады. Вообщем мені Жеңіс алып келді ғой. «Бұл дискотека из 90» деген қайырмасын айтты ғой сол бала. Бұл баламен дос болғанбыз мектеп кезінде. Бұлда сол кішкене мені байқап, келсейші студияға деп. Бірақ ондай ой болған жоқ «кел сені қабылдаймыз» деп. Мені шақырды, мені шақырғанда бұл оказывается Данияр мырзамен бірге ремонт жасап жатқан екен студияда. Көмектесіп қайтшы деп барғам ғой.
Артур Давлетьяров	↑ кішігірім ͡кастійнг ↓ /// - ↑ ій'үй жәй әшейін ана йахта стеналарын қаптаватқан кезде мен барғамғо ↓ /// ↑ сөйтіп жазып бүйтіп ͡анда стеналарын көмектесіп →// содан кейін дан ^ійармен танысып →// ^йекінші ͡күн'үуже ^уөзім ͡келем ән айтып ͡ақ̊шаға ͡б̊ійтіп ^йек'үш мың теңге ͡б̊еріп →// бырат ^уөлең айтайын менде де деп̊ ші ↓ /// - ↑ааа : ↓/// - ↑ ^уол кезде ͡б̊ір ^уөлең жазып қойып →// тағы да ͡келдім →// сол кезд'үуже данйар айтат ͡жо жоқ ақ̊ша ͡керек ^йемес →// нармально вовшшем →// жаз^ыла б̊ер мына жақта ͡б̊ола ͡б̊ер деп̊ ші ↓ /// - ↑ қойш →// аха ↓ ///	↑ кішігірім ͡гастыйңг ↓ /// - ↑ ій'үй жәй // әншейін ана жақта стеналарың ғаптаб̊ жатқаң гезде мем барғаммын ғой. ↓/// ↑ сөйтүб̊ жазып пүйтүб̊ ͡анда стеналарың гөмөктөсіп →// содаң гейін дан^ійармен танысып →// ^йекінші ͡гүн'үужө ^уөзүм ͡гелем ән айтыб̊ ͡ақ̊шаға ͡б̊ійтіп ^йек'үш мың теңге ͡б̊еріп →// бырат ^уөлөң айтайын менде де деп̊ ші ↓ /// - ↑ ааа ↓ /// - ↑ ^уолгезде ͡б̊ір ^уөлөң жазып қойұп →// тағыда ͡гелдім →// сол гезд'үужө данйар айтат ͡жо жоғ ақ̊ша ͡герек ^йемес →// нармально вовшшем →// жаз^ылаб̊ер мына жақта ͡б̊ола ͡б̊ер деп̊ ше ↓ /// - ↑ қойшы →// аха ↓ ///	Кішігірім кастинг… - Үй жай әншейін ана жақта стеналарын қаптап жатқан кезде мен барғанмын ғой. Сөйтіп, жазып андай стеналарын көмектесіп, содан кейін Даниярмен танысып, екінші күні өзім келем ән айтып ақшаға битіп 2-3мың теңге беріп, брат өлең айтайын менде деп ші. - Ааа… - Ол кезде бір өлең жазып қойып, тағы да келдім, сол кезде уже Данияр айтты жо жоқ ақша керек емес, нормально вообщем, жазыла бер мына жақта бола бер деп ші. - Қойш..
Артур Давлетьяров	↑ вот čол кезде // біз қатт'араласып кетеміз ↓/// ↑ менің бір сольный ^уөлеңдерім бар // қазақ̊ша ^уорысша ↓ /// ↑ ^уол кезде // үуже ^ырайм ^йекеуміз // бір стүудійада ͡қалып қаламыз вообшшем ↓ /// ↑ ^уол ауылда тұрады // мен ^уөзім ауылда тұрамын. ↑ үуже кеш болды // автоб̊ус жоқ ↓ /// ^йекеуміз стүудійада ͡қаламыз да →//жатамыз да ͡б̊олды ^уонда →// стүудійада қонайық ͡деп →// стүудійада ͡қондық ↓ /// ↑ таңертең магазійнге ͡б̊арып // ^ұролтынымызд'әкеліп →// компьйұутердің алдында ^уөлеңдерді ͡қосып // ^ыразный мійн^ұусовкаларды ↓ /// ↑ жақын араласқан кездер →// ^ырайммем бірге ↓ /// ↑ ійә и че то ͡б̊ійтіп →// тоқта тоқта мына мійнус жақ̊сы ғо дид та ^ырайм // бір мійнусты тыңдап жатырмыз да →// давай ^йекеуміз просто көрейік // для прійкола деп ͡айтқанбыз ғой ↓ /// ↑ мәссаған ↓///	↑ вот čол гезде // біз ғатт'араласып кетеміз ↓/// ↑ менің бір сольнұй ^уөлөңдөрім бар // қазақ̊ша ^уорұшша ↓ /// ↑ ^уол ͡гезде // үужө ^ырайм ^йекеумүз// бір стұудыйада ͡ғалып қаламыз вообшшем ↓ /// ↑^уол ауұлда тұрады // мен ^уөзүм ауұлда тұрамын. ↑ уже кеш болдұ // автоб̊ус жоқ↓/// ^йекеумүс стұудыйада ͡ғаламыз да//жатамыз да ͡б̊олдұ ^уонда // стұудыйада ͡ғонайығ ͡деп // стұудыйада ͡ғондұқ ↓ /// ↑ таңертең магазыйңге ͡б̊арып// ^ұролтұнұмызд'әкеліп // компьйұутөрдүң алдында ^уөлөңдөрді ͡ғосұп //^ыразный мұйн^ұусовкаларды ↓ /// ↑ жақын араласқаң гездер // ^ырайммем бірге ↓ /// ↑ійә и че то ͡б̊ійтіп // тоқта тоқта мына минұус жақ̊сығой диді да ^ырайм // бір мыйнұустұ тыңдаб̊ жатырмыз да // давай ^йекеумүз просто көрөйүк //для прыйкола деб̊ ͡айтқамбызғой ↓ /// ↑ мәссаған ↓ ///	Вот сол кезде біз қатты араласып кетеміз. Менің бір сольный өлеңдерім бар қазақша орысша. Ол кезде уже Райм екеуміз бір студияда қалып қаламыз вообщем. Ол ауылда тұрады мен өзім ауылда тұрамын. Уже кеш болды автобус жоқ. Екеуміз студияда қаламыз да, жатамыз да болды онда, студияда қонайық деп, студияда қондық. Таңертең магазинге барып ролтынымызды әкеліп, компьютердің алдында өлеңдерді қосып разный минусовкаларды.... - Жақын араласқан кездер, Райммен бірге. - Иә, и че то битіп, тоқта-тоқта мына минус жақсы ғо дид та Райм, бір минусты тыңдап жатырмыз да, давай екеуміз просто көрейік для прикола деп айтқанбыз ғой. - Мәссаған...
Артур Давлетьяров	↑ и сол кезде қалай ^уойлайсыз ^йең бірінші өлең қандай болды ↓ /// - ↑ самайа вышка ↓ /// - ↑ ійә / самайа вышка ͡б̊олды ғо / ^ұ^уос^ұлай самайа вышка жазылған ^йеді ^уол ↓ /// ↑ біздер ^йекеуміз ^йешш'андай ырайым ^йенді ^уөзі нег^ізі таза ͡қазақ̊ша сөйлейді ғо ↓ /// ↑ так андай ^йен әдемі деген ^уорысша ͡қалай болад давай шала ͡қазақ̊ша жазайық ͡деп мен айтам самайа вышка ^уосы ͡б̊олды давай самайа вышка мойа малышка ^йең әдемі самайа вышка деп кеттіол ↓ /// ↑ біздер деген ^йешқ̊андай ^уой болған жоқ ↓ /// ↑ бұл ^уолен ^йертең бір жаққа ͡б̊ереміз →// хійт боламыз ↓ /// ↑ жәй ^уөз^үміз үшін көрейік дегембіз да ↓ /// ↑ ^йең бірінші жұмысымыз ͡б̊олд ↓ /// ↑ ^уол кезде шығардық / болды ^уол бір үш төрт ай просто деген жатқан шығар ͡б̊ұл ^уөлең ↓ /// ↑ выкантакте желісінде ↓ /// ↑ ^уодан кейін былай қараймыз ͡б̊ір вайнер шығарад →// ^уодан кейін былай қараймыз квнда шығад спарт астана ↓ /// ↑ ^уодан кейін жека ͡кетті →// назым ͡кетті и / ^уол кезде уже: ↓ ///	↑ и сол ͡гезде қалай ^уойлайсыз ^йем бірінші ^уөлең ғандай болдұ↓/// - ↑ самайа вышка ↓/// - ↑ ійә →// самайа вышка ͡б̊олдұғо →// ^ұ^уос^ұлай самайа вышка жазылған ^йеді ^уол ↓ /// ↑ біздер ^йекеумүз ^йешше андай ^ырайым ^йенді ^уөзү нег^ізі таза ͡ғазақ̊ша сөйлөйдүғо↓/// ↑таг андай ^йен әдемі деген ^уорұшша ͡ғалай болады // давай шала ͡ғазақ̊ша // жазығ ͡деп мен айтам самайа вышка ^уосұ ͡б̊олдұ давай →// самайа вышка мойа малышка ^йен әдемі самайа вышка // деп кетті ^уол ↓ /// ↑ біздер деген ^йешқ̊андай ^уой болған жоқ ↓ /// ↑ бұл ^уолен ^йертем бір жаққа ͡б̊ереміз →// хійт поламыз ↓ /// ↑ жәй ^уөз^үмүз үшүң ͡горұйк дегембіз да ↓ /// ↑ ^йең бірінші жұмұсұмыз ͡б̊олды ↓ /// ↑^уол ͡гезде шығардық / болдұ ^уол бір үш төрт ай просто деген жатқан шығар ͡б̊ұл ^уолен ↓ /// ↑ выкантакте желісінде ↓/ // ↑ ^уодаң ͡гейім былай ғараймыз ͡б̊ір вайнер шығарады /^уодаң ͡гейім былай ғараймыз квн-да шығады спарта астана ↓ /// ↑ ^уодаң ͡гейін жека ͡гетті →// назым ͡гетті →// и →// ^уол ͡гезде уже: ↓///	И сол кезде қалай ойлайсыз ең бірінші өлең қандай болды? - Самая вышка! - Иә, самая вышка, осылай самая вышка жазылған еді. Біздер екеуміз еще анда Райм енді өзі негізі таза қазақша сөйлейді ғой. «Так андай ең әдемі деген орысша қалай болады?» давай шала қазақша жазайық деп мен айтам «Самая вышка» о давай, самая вышка болсын моя малышка ең әдемі самая вышка деп кеттік. Біздер деген ешқандай ой болған жоқ. Бұл өлеңді бір жаққа береміз, хит боламыз деп. Жай өзіміз үшін көрейік деген біз да. Ең бірінші жұмысымыз ғой. Ол кезде шығардық, болды ол үш-төрт ай просто деген жатқан шығар бұл өлең. Вк желісінде. Одан кейін былай қараймыз, бір вайнда шығады, одан кейін бір қараймыз КВН-да шығады Спарта. Одан кейін Жека кетті, Назим кетті, и, ол кезде уже..
Артур Давлетьяров	↑ бақтарың жанды ↓ /// - ↑ аха →// білә ^уол кезде нұртас адамбай звандайд үуже →// звандайд дегенде →// анда странійсына жазып қойған ғо →// кім ^уосы ͡б̊алдардың ͡кантактыларын білед ырайым артұурдың ↓ /// ↑ мен бұл көрмегем / ^уөзім автоб̊ұуста ^уотырм / бійтіп қыйналып̊ ше / званок түсет / ало / саламалейкүум деген сійахты / мен ғо нұртас адамбай деген сійахты ↓ /// ↑номер звандағамбызғо ͡б̊із ↓ /// ↑^уөзім сенбеймінғо ^уоған ^уойб̊ай / кім прійкалыватčійа ^йетіватрма пранк шығар деп ↓ /// ↑ ^уол кезде нұртас адамбай бізге деген ^уойб̊ай көке ғой ↓ /// ↑ фійлімдері ͡б̊ар ^уөзінің ^ілійчнос қой ^йенді ↓ /// ↑ біз ауылдың жәй балдарымыз деген сійахты ↓ /// - ↑^уодан кейін странійсынан көрдім действійтельна ^уол іздеватр ͡екен ↓ /// - ↑ мәәә / саған / құуанышқ̊'ішек жоқ ↓/// ↑ звандап / данйарға ^ырайымға ↓///	↑ бақтарың жанды ↓/// - ↑ аха →// білә ^уол ͡гезде нұртас адамбай звандайд уже →// звандайд дегенде →// анда странійсына жазып қойғаңғо →// кім ^уосұ ͡б̊алдардың ͡гантактыларым білед ^ырайым артұурдұң ↓ /// ↑ мем бұл гөрмөгөм →// ^уөзүм автоб̊ұуста ^уотұрм →// бійтіп қыйналып̊ ше →// званок түсөт →// ало →// саламалейкүум деген сыйақты →// меңғо нұртас адамбай деген сійахты ↓ /// ↑ номер звандағамбызғо ͡б̊із ↓ /// ↑ ^уөзүм сембейміңғо ^уоған ^уойб̊ай / кім прыйкалыват'сйа ^йетіб̊ жатыр ма праңк шығар деп ↓ /// ↑ ^уолгезде нұртас адамбай бізге деген ^уойб̊ай гөкөғой ↓ /// ↑ фійлімдері ͡б̊ар ^уөзүнүң ^ілійчносқой ^йенді ↓ /// ↑ біз ауұлдұң жәй балдарымыз деге сыйақты↓/// - ↑^уодаң ͡гейін страныисасынан гөрдүм действійтельна ^уол іздеп жатыр ^йекен ↓ /// - ↑ мәәә →// саған/ құуанышқ̊'ішек жоқ ↓ /// ↑ звандап →// данйарға →// ^ыайымға ↓///	Бақтарың жанды. - *** И, бір кезде Нұртас Адамбай звондайды уже.звондайды дегенде, анда страницасына жазып қойған ғой, кім осы балардың контактілерін біледі Райм Артурдың деп. Мен бұны көрмегенмін, өзім автобуста битіп қысылып тұрмын, қиналып ше, звонок түседі «Ало, саламалейкум, мен ғой Нұртас Адамбай» деген сияқты. Өзім сенбеймін ғой оған біреу прикалываться етіп жатыр ма, пранк шығар деп. Ол кезде Нұртас Адамбай деген ойбай көке ғой. Фильмдері бар өзінің личность қой. Біз ауылдың жай балдарымыз деген сияқты. Одан кейін страницасынан көрдім действительно. Мәәә, қуанышқа шек жоқ. Звондап, Даниярға Раймға.
Артур Давлетьяров	↑ данйарда таңғалды ↓ /// - ↑ бәрі таңғалдығо ↓ /// - ↑ йағный былай қарап тұрсаң ырайм артұур дүуеті →/ күтпеген жерден құрылған / ^ұролтон жеп ^уотырған жерден құрылған топ ↓/// - ↑ дәл ^уөзі ↓ /// ↑ ^йешқ̊андай планійровка ͡б̊олмад ↓ /// ↑ міне сіз ^йекі ͡б̊аласыз ↓ /// ↑ ^йертең сізге ^уосындай болад сен ^уорысш'айтасың →// сен қазақша айтасың →// ^йертең жыртасыңдар деген сыйахты ↓ /// ↑ вообшше →// ^уой болған жоққо ↓/// - ↑ әха ↓/// - ↑ просто спантанна ^уөлең жазып →// спантанна ͡б̊ір жерге жетті и кетті ↓ /// ↑ былай қарасаңыз ^уол кезде →// таргет деген ^уондай қатты қолданбайтын ↓ /// ↑ ^уол кезде қазыргідей бійтіп ͡әншілерге жіб̊ермейсің →// қолдашы ͡б̊үйтш̆і сүйтш̆і деп ↓ /// ↑ просто выкантакте салдық ↓ /// ↑ ^уөз^үмен ^уөзі қалай болып кеткенін ^уөз^үміз ͡б̊ілмей қалдық ↓ ///	↑ данйарда таңғалды ↓ /// - ↑ бәрі таңғалдығо ↓ /// - ↑ йағный былай ғарап тұрсаң ^ырайм артұур дуеті →// күтпөгөн жердең ғұрұлған/ ^ұролтон жеп ^уотұрған жердең ғұрұлған топ↓/// - ↑ дәл ^уөзү↓/// ↑^йешқ̊андай планійровка ͡б̊олмады↓/// ↑ міне сіз ^йекі ͡б̊аласыз ↓ /// ↑ ^йертен сізге ^уосұндай болад сен ^уорұшш'айтасын →// сең ғазағша айтасың →// ^йертен жыртасыңдар деген сыйақты ↓ /// ↑ вообшше →// ^уой болған жоққой ↓ /// - ↑ аха ↓/// - ↑ просто спантанна ^уөлөң жазып →// спантанна ͡б̊ір жерге жетті и кетті ↓ /// ↑ былай ғарасаңыз ^уолгезде / таргет деген ^уондай ғатты қолдамбайтын ↓ /// ↑ ^уолгезде қазыргідей бійтіб̊ ͡әншілерге жіб̊ермейсін / қолдашы ͡б̊үйтш̆ү сүйтш̆ү деп ↓ /// ↑ просто выкантакте салдық ↓ /// ↑ ^уөз^үмөн ^уөзү қалай болұп кеткенін ^уөз^үмүз ͡б̊ілмей ғалдық↓///	Даниярда таң қалды? - Бәрі таң қалды ғой. - Яғни былай қарап тұрсаң, Райм, Артур дуэті күтпеген жерден құрылған, ролтон жеп отырған жерден құрылған топ. - Дәл өзі. Ешқандай планировка болмады. Міне, сіз екі баласыз. Осындай болады сен орысша айтасың, сен қазақша айтасың, ертең жыртасыңдар деген сияқты. Вообще олай болған жоқ қой. - Аха.. - Просто спантанно өлең жазды, спантанно бір жерге жетті и кетті. Былай қарасаңыз ол кезде, таргет деген ондай қатты қолданбайтын. Ол кезде қазіргідей битіп әншілерге жібермейсің, қолдашы бүйтші, сүйтші деп. Просто ВК салды. Өзімен өзі хит болып кеткенін өзіміз білмей қалдық.
Асанәлі Әшімов	↑кійно – / →^йең бірінші ^уол ^уөнөр ↓ /// ↑сол кійно ^уөнөрін →// алға дамытуда ↑ / үлкөн үлес қосқан →// азаматтар бар↓ /// ↑баршылық↓/// ↑соған қуанам↓/// ↑бұрын / аз болатын↓// ↑бірақ мәз болатын↓ // қазақ̊ша айтқанда↓/// ↑шәкең бастаған →/ ұлы топ // біраз дүние жасады↓/// ↑солардың бәрін →/ алға ͡ ғарай / апарушы →// қазіргі жастар↓/// ↑соларға сенем↓/// ↑сұлтанмахмұт торайғыров айтпақ̊шы →// мен жастарға сенем↓/// ↑талай фестивал'ға ͡ ғатысқан →// фестивал'дардан жүлде алған //→ шығармалары бар↓////	↑кійно – /→^йең бірінші ^уол ^уөнөр↓/// ↑сол / кійн'өнөрүн →// алға дамытұуда↑ / үлкөн ͡ үлөс ͡ қосқан→// азаматтар ͡ б̊ар↓ /// ↑баршылық↓ /// ↑соғаң ͡ ғұуанамын↓/// ↑бұрұн / аз͡ б̊олатын → бірақ / мәз ͡ б̊олатын↓ қазақ̊ш'айтқанда ↓/// ↑шәкең бастаған →/ ұлұ ͡ топ // →біраз дүн^үйө ͡ жасады↓/// ↑солардың бәрін→ / алға ͡ ғарай апарұушұ – // қәзіргі жастар↓/// ↑соларға сенемін↓ /// ↑cұлтанмахмұт торайғыров айтпақ̊шы →// мен ͡ жастарға ͡ сенемін↓/// ↑талай фестійвал'ға͡ ғатысқан →фестивал'дардан жүлд'алған // →шығармалары ͡ б̊ар↓///	Кино – ең бірінші ол өнер. Сол кино өнерін алға дамытуда үлкен үлес қосқан азаматтар бар. Баршылық. Соған қуанам. Бұрын аз болатын, бірақ мәз болатын, қазақша айтқанда. Шәкең бастаған ұлы топ біраз дүние жасады. Солардың бәрін алға қарай апарушы – әзіргі жастар. Соларға сенем. Cұлтанмахмұт Торайғыров айтпақшы, «мен жастарға сенемін». Талай фестивальға қатысқан, фестивальдарда жүлде алған талай шығармалар бар.
Асанәлі Әшімов	қазір / мінеки бүгінгі таңда →// ^йевразиа фестивалі жүріватр↓/// ↑соған келген фил'мдерді ͡ гөріп // салыстырып / тіпті кейде / сондай нашар фил'мдерден // үйренуге болат↓/// ↑былай түсіруге / →болмайды ͡ екең ͡ ғой // →былай ^йекең ͡ ғой деп ↓ /// ↑со сійақты / біздерде ͡ де // жаңағы / жақ̊сы фил'мдер ͡ де бар //^уортасы ͡ да бар // ^уортадан төмені ͡ де бар↓/// ↑^йенді / ^уонсыз болмайд↓/// ↑барлығы бірдей / шедевр туу / →^уөте қыйын↓/// ↑сондықтан / →сол ^уон шақты фил'мнің ішінен →// ^йекі жақ̊сы фил'м шық̊са ↑ // ^уол / үлкөн жетістік↓//	↑қәзір / мінекей бүгүңгү ͡ таңда→// ^йевразійа ͡ фестійвалі / жүрүб̊ ͡ жатыр↓ /// ↑соғаң ͡ гелген ͡ фійлімдерді ͡ гөрүп →// салыстырып / тіпті͡ гейде / сондай нашар фійлімдерден үйрөнүугө͡ б̊олады↓ /// ↑былай түсүрүугө ͡ б̊олмайды ͡ екең ͡ ғой // →былай ͡ екең ͡ ғой деп↓/// ↑сол сыйақты /біздерде ͡ де // жаңағы / жақ̊сы фійлімдер ͡ де ͡ б̊ар →// ^уортасы ͡ да͡ б̊ар →// ^уортадан төмөнү ͡ де ͡ б̊ар ↓/// ↑^йенді / ^уонсұз ͡ б̊олмайды↓/// ↑барлығы͡ б̊ірдей / шедевыр ͡ тұуұуұ / ^уөтө ͡ ғыйын↓/// ↑сондұқтан /→сол / ^уоншақты фійлімнің ішінен →// ^йекі жақ̊сы фійлім ͡ шық̊са ↑// ^уол / үлкөн жетістік↓///	Қазір, мінеки, бүгінгі таңда Евразия фестивалі жүріб атыр. Соған келген фильмдерді көріп, салыстырып, тіпті, кейде сондай нашар фильмдерден үйренуге болады. Былай түсіруге болмайды екен ғой, былай екен ғой деп. Со сияқты біздерде де жаңағы жақсы фильмдер де бар, ортасы да бар, ортадан төмені де бар. Енді онсыз болмайд. Барлығы бірдей шедевр тууы өте қиын. Сондықтан сол оншақты фильмнің ішінен екі жақсы фильм шықса, ол – үлкен жетістік.
Асанәлі Әшімов	↑рүстем әбдірашев сійақты ↓// ақан сійақты →/ ^йермек тұрсынов сійақты //→жақ̊сы фил'мдер түсүрген / азаматтар бар → // қайраткерлер↓/// ↑соның ішінде →/ маған ^уөзіме ұнайтындары бар ↓ // ^уоның толық фил'м болмағанмен ↑// фил'мнің ішіндегі / эпизодтарын айт↓/// → «келін» деген фил'м / көп адамға↑ / қазақтарға ұнамайт ↓// маған ұнайд↓/// ^уөнөр/ ^уөнөр жасаған ↓/// жан-жақты → /// ↑ со сійақты →/ шал / тұрсыновтың↑// ^уосы фил'мдер / маған ұнайд↓///	↑^үрүстөм әб̊дірашев сыйақты ↓ // ақан сыйақты /→ ^йермек тұрсұнов сыйақты →/жақ̊сы фійлімдер түсүргөн / азаматтар͡ б̊ар →// қайраткерлер↓/// ↑сонұң ішінде→/ маған ^уөзүм'ұнайтындары ͡ б̊ар ↓ // ^уонұң толұқ фійлім болмағаммен ↑ // фійлімнің ішіндегі /эпійзодтарын айт↓/// → келін деген фійлім / көб̊ ͡ адамға↑ қазақтарғ'ұнамайды ↓// маған ұнайды↓/// ↑^уөнөр /^уөнөр жасаған↓/// ↑ жан-жақты→ /// ↑сол сыйақты → шал / тұрсұновтұң↑/// ↑ ^уосұ фійлімдер / маған ұнайды↓///	Рүстем Әбдірашев сияқты, Ақан сияқты, Ермек Тұрсынов сияқты жақсы фильмдер түсірген азаматтар бар, қайраткерлер. Соның ішінде маған өзіме ұнайтындары бар, оның толық фильм болмағанмен, ішіндегі эпизодтарын айт. «Келін» деген фильм көп адамға, қазақтарға ұнамайды, маған ұнайды. Өнер. Өнер жасаған. Жан-жақты. Сол сияқты, «Шал», Тұрсыновтың. Осы фильмдер ұнайды.
Асанәлі Әшімов	^уоған қазір / ^йелу жыл болд↓/// ^уолгезде мен //→ ^уотыздың ішінде ^йедім↓/// жас / бірақ сол театрдан →// ^уопера театрынан // құрекеңдерді ↑жандарбеков↓// ↑соларды / бекежанды көріп ^уөстікқой ^йенді↓// ↑ұнаушы ^йед → / құрекеңнің ↓/// ↑бірақ ^уойлаушем →// неге ^уол жағымсыз кейіпкер↑ /// ↑қызды сүйдүғой → // жүрөгі бар↓/// ^йелді қорғадығой → // білегі бар↓///↑ ал ^уол неге / жағымсыз кейіпкер↑ /// (Фил'мнен үзінді)///	↑^уоғаң ͡ ғәзір ↑/ ^йелүу жыл болдұ↓/// ↑^уолгезде мен /→ // ^уотұздұң ішінде ^йедім↓ /// ↑жас / бірақ̊ сол театырдан → ^уопера ͡ театырынан // құрекеңдерді/ ↑жандарб̊еков↓/// ↑соларды / бекежанды ͡ гөрүб ͡ ^уөстүк қой ^йенді ↓/// ↑ ұнаушұ ^йеді ͡ ғұрекеңнің ↓ /// ↑бірақ ^уойлаушұ ^йедім → // неге ^уол жағымсыз ͡ гейіпкер ↑ /// ↑ қызды сүйдүғой →// жүрөгү ͡ б̊ар↓/// ↑ ^йелді ͡ ғорғадығой → // білегі ͡ б̊ар↓/// ↑^уол неге / жағымсыз ͡ гейіпкер↑ /// (фійлімнен үзүндү)	Оған қазір 50 жыл болды. Ол кезде мен 30-дың ішінде едім. Жас, бірақ сол театрдан, опера театрынан Құрекеңдерді, Жандарбеков, соларды – Бекежанды көріп өстік қой енді. Ұнаушы еді Құрекеңнің. Бірақ ойлаушы едім, неге ол жағымсыз кейіпкер. Қызды сүйді ғой, жүрегі бар. Елді қорғады ғой, білегі бар. Ал ол неге жағымсыз кейіпкер. (Фильмнен үзінді).
Асанәлі Әшімов	↑сұлтан қожыков / →режиссермен келісіп ↑// мен айттым ↓// ^уосы жігітті мен / жағымды кейіпкер шығарғым келед ^уосыдан↓//↑жағымды жағын / көбірек →/ көрсеткім келеді деп↑/// ↑соған келістік↓/// ↑солай болды ͡ да ↑ /// ↑сондықтан / халықтың бекежан жағына шығатын себебі // сол ↓ /// ↑ ал ^йенді / ^уоның ^йеткен ^йеңбегі // төлөгенге қарағанда →// халыққа ^йеткен / сіңірген ^йеңбегі молдау ↓/// ↑сырлыбайдың ауылын қорғап →// сырт жаудан қорғап жүрген адам↓/// ↑сырлыбайдың сөзү бар →// үуәдесі бар →// қызымды берем деген↓/// ↑қалай ^йенді ^уол ↑ // көлденең көк аттыға →// ұстатып жібере салатын ↓/// ↑намыс деген бар↓/// ↑бола ͡ ма →/ болмай ͡ ма ↑/// ↑сондықтан мен / бекежанның адвокатымын↓///	↑ сұлтаң ͡ ғожұқов / →^ірежійсөрмөң ͡ гелісіп → // мен айттым / ^уосұ жігітті мен →// жағымды͡ гейіпкер / шығарғым͡ геледі↓ /// ↑ жағымды жағын / көб̊үрөк →/ көрсөткүм ͡ геледі деп ↑ /// ↑соғаң ͡ гелістік↓ /// ↑солай ͡ б̊олдұ ͡ да ↑ /// ↑сондұқтан / халықтың бекежан жағына шығатын себ̊еб̊і // сол ↓ /// ↑ ал ^йенді → / ^уонұң ^йеткен ^йеңбегі → // төлөгөңге ͡ ғарағанда ↑// халыққа ^йеткен / сіңірген ^йеңбегі молдау ↓ /// ↑ сырлыб̊айдың ауұлұң͡ ғорғап → // сыртшаудаң ͡ ғорғаб̊ ͡ жүргөн адам ↓ /// ↑сырлыб̊айдың сөзү ͡ б̊ар → // ^үуәдесі ͡ б̊ар → «қызымды ͡ б̊еремін» деген ↓ /// ↑ қалай ^йенді ^уол ↑ // көлдөнөң͡ гөгаттыға →// ұстатыб̊ ͡ жіб̊ере салатын ↓ /// ↑ намыстегем ͡ бар↓/// ↑бола ͡ ма →/ болмай ͡ ма ↑ /// ↑сондұқтам ͡ мен / бекежанның адвокатымын↓ ///	Сұлтан Қожықов режиссермен келісіп, мен айттым: - Осы жігітті мен жағымды кейіпкер шығарғым келеді, жағымды жағын көбірек көрсеткім келед, - деп. Соған келістік. Солай болды да. Сондықтан халықтың Бекежан жағына шығатын себебі сол. Ал енді оның еткен еңбегі Төлегенге қарағанда, халыққа еткен, сіңірген еңбегі молдау. Сырлыбайдың ауылын қорғап, сырт жаудан қорғап жүрген адам. Сырлыбайдың сөзі бар, уәдесі бар «қызымды беремін» деген. Қалай енді ол көлденең көк аттыға ұстатып жібере салатын. Намыс деген бар. Бола ма, болмай ма? Сондықтан мен – Бекежанның адвокатымын.
Асанәлі Әшімов	→менде / ^йекі балам болды→ //согезде ↓ /// ↑сол ^йекеуін де / жақ̊сы ͡ гөрем↓/// ↑кино ͡ да / сол театр ͡ да↓/// сол ^йекеуі – ^йекі балам ͡ ғой↓/// ↑^йекеуін ͡ де / жақ̊сы көрем ͡ ғой↓/// ↑бірін-бірі толықтырад → // толықтырып тұратын дүние ͡ ғой↓/// ↑мысалы театр ^йенді / →күндөлікті тренаж/ лабараторыйа дейм ↓// ал кино – соның қорытындысы↓///	→менде / ^йекі ͡ б̊алам ͡ болдұ →// солгезде↓/// ↑сол ^йекеуүн ͡ де / жақ̊сы ͡ гөрөм↓/// ↑кійно ͡ да сол / театр ͡ да ↑ /// ↑ сол ^йекеуү / ^йекі ͡ б̊аламғой↓/// ↑^йекеуүн ͡ де / жақ̊сы ͡ гөрөмғой↓ /// ↑бірім ͡ бірі толұқтұрады →// толұқтұрұп тұратын дүн^үйөғой ↓/// ↑ мысалы / театр →/ күндөлүктү тренаж / ^ылаб̊ораторійа деймін →// ал / кійно / ^уонұң ͡ ғорұтұндұсұ↓	Менде екі балам болды сол кезде. Сол екеуін де жақсы көрем. Кино да, сол театр да. Сол екеуі – екі балам ғой. Екеуін де жақсы көрем ғой. Бірін-бірі толықтырады, толықтырып тұратын дүние ғой. Мысалы, театр күнделікті тренаж, лаборатория дейм, ал кино – соның қорытындысы.
Асанәлі Әшімов	↑кино↓/// ↑^йенді / барлық ^ұуақытта → // адамның бір кезеңі болад ↓ /// ↑ киноның жаңағы → // бірінен кейін → // бірі кетед↓/// ↑содан кейін жаңағы / тоқтап тұратын→ // кезең болад↓/// ↑сосын / қартайған кездегі → // кезең болад ↓ /// ↑ бірақ / дегенмен анда-санда → // қазір бір фил'м шықты → // аруақ деген ↓ /// ↑ халық көретін болу ͡ герек ↑ /// ↑ көрсін ↓ /// ↑ ^йенді ^уоны бір басқаша → // көзбен қарайтын → // кино деп ^йесептейм↓/// ↑ ішінде философыйасы бар → // адамның тағдыры бар ↓ /// ↑ ^уоны / солай ͡ ғарау ͡ герек ↓ /// ↑ қазіргі түсіріліп жүрген → // сериалдарға ұқ̊самайды ^уол ↓ /// ↑басқа / бұрыңғы сериалдарға ұқ̊сайд ↓ /// ↑ жаңағы / сол стил'ге келед ↓ /// ↑ бұрын ^уөзүмізді тәрбиеледі → // ^йенді біз тәрбиелейміз жастарды ↓ /// ↑заман солай↓///	кійно ↓ /// ↑^йенді / барлығ͡ ^ұуақытта → // адамның бір ͡ гезеңі ͡ б̊олады↓ /// ↑кійно ^уонұң жаңағы → // бірінеңгейін → // бірі͡ гетеді ↓ /// ↑ содаңгейін жаңағы / тоқтап тұратын→ // кезең болады↓/// ↑сосұн / қартайғаң ͡ гездегі → // кезең болады ↓ /// ↑бірақ / дегеммен анда-санда → // қәзір͡ б̊ір фійлім шықты → // арұуақ деген ↓ /// ↑ халық көрөтүн болұу ͡ герек↓ /// ↑ көрсүн↓/// ↑^йенді ^уонұ ͡ б̊ір → // басқаша ͡ гөзб̊өң ͡ ғарайтын → // кійно ͡ деп ^йесептеймін ↓ /// ↑ ішінде фійлософійасы͡ б̊ар → // адамның тағдыры͡ б̊ар ↓ /// ↑^уонұ / солай͡ ғарау ͡ герек ↓ /// ↑ қәзіргі түсүрүлүб̊ ͡ жүргөн→ // серійалдарға / ұқ̊самайды ^уол↓ /// ↑басқа / бұрұңғұ серійалдарға ͡ ұқ̊сайды ↓ /// ↑ сол ^істійлге͡ геледі↓ /// ↑бұрұн ^уөзүмүздү тәрб̊ійеледі → // ^йенді ͡ б̊із тәрб̊ійелейміж ͡ жастарды ↓/// ↑заман солай ↓ ///	Кино. Енді барлық уақытта адамның бір кезеңі болады. Киноның бірінен кейін бірі кетед. Содан кейін тоқтап тұратын кезең болады. Сосын қартайған кездегі кезең болад. Бірақ дегенмен анда-санда қазір бір фильм шықты «Аруақ» деген. Халық көретін болу керек. Көрсін. Енді оны бір басқаша көзбен қарайтын кино деп есептеймін. Ішінде философиясы бар, адамның тағдыры бар. Оны солай қарау керек. Қазіргі түсіріліп жүрген сериалдарға ұқсамайды ол. Басқа, бұрынғы сериалдарға ұқсайды. Жаңағы сол стильге келеді. Бұрын өзімізді тәрбиеледі, енді біз тәрбиелейміз жастарды. Заман солай.
Асанәлі Әшімов	↑^йенді ^уол былай қазір / бала ғой әлі↓/// ↑дегенмен / ^уөнөрді жақ̊сы көред↓/// ↑бірақ бір жағынан /^уонша қаламаймын → /// ↑үйткені бұл / ^уөмір бақи /→ ^йеңбекті қалайды ғой↓/// ↑^уөмір бақи/ мемлекеттік экзамен тап̊сырасың →// халықтың алдында→// ^уөл'өлгенше↓/// ↑сондықтан сол қиналмаса дейм ͡ ғой →/ баламның↓/// ↑қиналып / көп жұмыс жасамаса → // жатпай-тұрмай / ^йештеме шықпайт↓/// ↑болғаннан кейін болу ͡ герек↓/// ↑^уодан кейін ^уол / бірінші болу ͡ герек↓/// ↑ал ^йенді →/ көптің бірі болып жүрсе ↑/ ыңғайсыз↓///	↑^йенді /^уол былай қәзір / балағой әлі↓ /// ↑дегеммен ^уөнөрдү → / жақ̊сы ͡ гөрөдү ↓ /// ↑бірақ біржағынан / ^уонша ͡ ғаламаймын→ // ^уөйткөнү ͡ б̊ұл ^уөмүрб̊ақый →// ^йеңбекті ͡ ғалайдығой↓/// ↑^уөмүрб̊ақый / мем^ілекеттік ͡ экзамен тап̊сырасың →// халықтың алдында → // ^уөл'өлгөншө↓/// ↑сондұқтан сол͡ ғыйналмаса дейміңғой →// баламның↓/// ↑қыйналып → // көб̊жұмұш͡ шасамаса → // жатпай-тұрмай → / ^йештеме шықпайды↓/// ↑болғаннаңгейін →/ болу герек ↓/// ↑ одан кейін ол/ бірінші ͡ б̊олұугөрек↓/// ↑ал ^йенді →/ көптүң бірі ͡ б̊олұб̊ ͡ жүрсө↑ // ыңғайсыз↓///	Енді ол былай қазір бала ғой әлі. Дегенмен өнерді жақсы көреді. Бірақ бір жағынан, онша қаламаймын, өйткені ол өмір бақи еңбекті қалайды ғой. Өмір бақи мемлекеттік экзамен тапсырасың халықтың алдында. Өле-өлгенше. Сондықтан сол қиналмаса деймін ғой баламның. Қиналып, көп жұмыс жасамаса, жатпай-тұрмай, ештеме шықпайды. Болғаннан кейін болу керек. Одан кейін ол бірінші болу керек. Ал енді көптің бірі болып жүрсе, ыңғайсыз.
Асанәлі Әшімов	↑жастарға тілейтінім / әр^ұуақытта тілейтінім жақ̊сылыққой →// әрійне↓/// ↑халқымызды жан-жақты ^уөсірүу →// халқымызға жақ̊сылық әкелүу –// әр адамның міндеті↓/// ↑^йешқандай халықтан қалмауымыз ͡ герек↓/// ↑жан-жақты↓/// ↑^уол ^уөнөр болсын→ // әдебиет / мәдениет/ экономика / сайасат / қай саладан болмасын →// барлығы сай болу ͡ герек → // біріне-бірі↓/// ↑біреуі ^уозұп кетіп↑ // біреуі қалып кетуі болмайд↓/// ↑бәрі / ^уосы / халықтың қамы үшін →// ^йел болу ͡ герек→ // мәңгілік ^йел болу ͡ герек↓/// ↑соған жұмыс істеу ͡ герек / жастар↓// кейінгі жастар↓/// ↑намыс деген болу ͡ герек↓/// ↑^йең бастысы / намыс↓/// ↑намыс / тире талант↓/// ↑талантты адам / намысты↓/// ↑намысты адам / талантты↓/// ↑сондықтан / намыс болу ͡ герек↓/// ↑ұлттық намыс болу ͡ герек →// тілдік намыс болу ͡ герек ↓ /// ↑ ^уөзіңнің тіліңді / ұлтыңды / әдебиет-мәдениетіңді / жақ̊сы ͡ гөру ͡ герек↓/// ↑сен бәрібір / ^уонсыз болалмайсың↓/// ↑қазақ ^йекені белгілі↓/// ↑сондықтан қазақтың ^уөнерін / қазақтың дәстүрін / жақ̊сы сақтап ↑ // сондай бір тәрбиелі / жастарды жақ̊сы ͡ гөрем↓/// ↑сондай жастар ^уөссе деймін↓/// ↑сондықтан / ^йел / қазаққалқы / ұлы халық↓/// ↑сол халқыңа қызмет ^йет / балам↓///	↑жастарға тілейтінім / әр^ұуақытта жақ̊сылыққой // әрійне↓/// ↑халқымызды жан-жақты ^уөсүрүу →// халқымызға жақ̊сылығ͡ әкелүу →// әр адамның міндеті ↓/// ↑ ^йешқ̊андай ͡ ғалықтан / қалмауұмұз ͡ герек↓/// ↑жан-жақты ↓/// ↑^йол ^уөнөр ͡ б̊олсұн → // әдеб̊ійет / мәденійет / экономійка / сайасат →// қай саладам͡ болмасын → // барлығы сай ͡ б̊олұу ͡ герек →// біріне-͡ б̊ірі ↓ /// ↑ біреуү ^уозұп кетіп ↑ // біреуү қалып ͡ кетүуү ͡ б̊олмайды ↓ /// ↑ бәрі ^уосұ ͡ ғалықтың ͡ ғам'үшүн → // ^йел болұу ͡ герек →// мәңгілік ^йел болұу ͡ герек ↓ /// ↑ соған жұмұс істеу ͡ герек / жастар ↓/// ↑ кейіңгі жастар ↓/// ↑ намыстегем болұу͡ герек ↓/// ↑ ^йең бастысы / намыс ↓ /// ↑ намыс / тійре талант ↓ /// ↑ талантт'адам / намысты↓/// ↑намыст'адам / талантты↓/// ↑сондұқтан / намыс͡ полұу͡ герек↓/// ↑ұлттұқ намыс ͡ полұу ͡ герек → // тілдік намыс͡ полұу ͡ герек ↓/// ↑^уөзүңнүң тіліңді / ұлтұңдұ // әдеб̊ійет- мәденійетіңді жақ̊сы͡ гөрүу ͡ герек ↓/// ↑сем͡ бәріб̊ір / ^ыонсұз ͡ б̊ол'алмайсың ↓/// ↑ қазақ ^йекенің белгілі↓/// ↑сондұқтаң ͡ ғазақтың ^уөнөрүн → // қазақтың дәстүрүн / жақ̊сы сақтап → // сондай ͡ б̊ір тәрб̊ійелі ͡ жастарды → // жақ̊сы ͡ гөрөмүн↓/// ↑сондай жастар ^уөссө деймін↓/// ↑сондұқтан /^йел /қазаққалқы / ұлұ ͡ ғалық ↓/// ↑ сол ͡ ғалқыңа͡ ғызмет ^йет // балам↓///	Жастарға тілейтінім - әр уақытта жақсылық қой, әрине. Халқымызды жан-жақты өсіру, халқымызға жақсылық әкелу – әр адамның міндеті. Ешқандай халықтан қалмауымыз керек. Жан-жақты. Ол өнер болсын, әдебиет, мәдениет, экономика, саясат, қай саладан болмасын, барлығы сай болу керек. Біріне-бірі. Біреуі озып кетіп, біреуі қалып кетуі болмайды. Бәрі осы халықтың қамы үшін, ел болу керек, мәңгілік ел болу керек. Соған жұмыс істеу керек жастар. Кейінгі жастар. Намыс деген болу керек. Ең бастысы – намыс. Намыс тире талант. Талантты адам – намысты. Намысты адам – талантты. Сондықтан намыс болу керек. Ұлттық намыс болу керек, тілдік намыс болу керек. Өзіңнің тіліңді, ұлтыңды, әдебиет-мәдениетіңді жақсы көру керек. Сен бәрібір онсыз бола алмайсың. Қалай екені белгілі. Сондықтан қазақтың өнерін, қазақтың дәстүрін жақсы сақтап, сондай бір тәрбиелі жастарды жақсы көремін. Сондай жастар өссе деймін. Сондықтан ел, қазақ халқы – ұлы халық. Сол халқыңа қызмет ет, балам!
Асия Молдахметқызы			Молдах і... Молдахметқызы Асия. Енді Асия Молдашевна деп бәрі мектепте солай айтады ғой мені. Енді... Қырық екі жыл мектепте істедім. Осы былтыр ғана шықтым. Мектеп кітапханасында жұмыс жасадым. Енді өзіміз апайымыз`1 екеуіміз осы әкеміздің шаңырағында үй боп отырмыз. Әке-шешеміз қайтқалы міне жиырма үш жыл болды. Біздің үйде ер бала жоқ. Тек қыздар, 4 қыз болдық. Үлкен апайымыз қайтыс болды. Ол кісі ақын еді. Одан кейін енді екінші апаммен екеуіміз осы үйде өмір сүріп атырмыз. Шаңырақты жаппайық деп осы. Қалаға да көшуге де болар еді.
Асия Молдахметқызы			Бәрі, туыстар бәрі айтып еді. «Әке-шешелерің кетті, енді қалаға көшіңдер. Ауылда не істисіңдер?» деген сияқты сөз айтқан болатын. Бірақ біз елімізді қимадық та, сосын осы шаңыраққа ие болып қалдық. Енді сондай қарапайым өмір сүріп атырмыз. Мал ұстаймыз, огород өсіреміз, кішкене бақша өсіреміз. Сол, сосын енді сиырымыз бар, қойларымыз, ешкілеріміз бар. Солардың бәрін бағып-қағып, қаладағы бауырларымызға, екі сіңілімізге... Сосын менің қызым бар, жалғыз қызым. Соларға көмек жасап ауылдан, өзіміз не... Қамтамасыз етіп отырамыз. Етпен, сүтпен, маймен деген сияқты. Енді біз өзі орта жүз, қарақыпшақпыз.
Асия Молдахметқызы			І... негізі менің әкелерімнің әкелерінің әкелері і... Торғай өңірінікі, Қостанай облысынан келген екен. Әжелеріміз осы жаққа тұрмысқа шыққанда, бай болысқа. Біздің атамекеніміз мынау і... Көкше... Бұрынғы Көкшетау ауданы, ортақпенен қазіргі біздің өзіміздің ауылдың несі бөлімшесі Мезгісор деген жердің ортасында «Қыпшақ кардоны» деген кардон бар. Сол біздің атамекен. І... қыпшық жері, сол жерден бізді әлгі і... барлық елдерді бір-бірімен қосып атқан кезде, содан мына жақта Ленинжоға келіп, одан кейін Ленинжолдан кейін тағы коллективизация деп, тағы біріктіріп Калхоз боласыңдар деп, содан әкелеріміз осы ауылға көшіп кепті.
Асия Молдахметқызы			Енді біздер орта жүз қыпшақтың ішінде енді қарақыпшақпыз. Негізі біздің атамыз і... түйе көтерген дейд. І.... атам батыр деп атайд екен. Атам батырдан тараған. Алты ер баласы бопты. Ер содан Жұмабай менің атам. Сосын Жұмабайдан Беймырза, Беймырзадан менің әкем Молдахмет. Енді Молдахметтен енді бізде ер баллар болыпты. Біздің алдымызда бәрі шетінеп кеткен. Төрт ағамыз шетінеген. Сол тек қыздар қалғанда, ер балалар шетіне отырған. Айтады ғой, жақсыған ұрпақ қалмайд деп айтады ғой.
Асия Молдахметқызы			Сол қонақ бол, біздің үйден солай ас ішіп. Сосын айтыпты, сен бізге жолды көрсетесің, не бізді шығарып саласың. Содан сол қыпшақ жерінен Көкшетауға дейін біздің атамыз Борсабай... Мырзабай... Беймырза атамыз не... Алып барған екен. Солан екі күн жүріп, үшінші күн кепті. Бәрі, ауылының бәрі айтты ғой Борсабайды өлтіріп кетті ғой ақтар. Олар аямайды ғой, өлтіріп кетті ғой деп. Жоқ, өлмепті атамыз, аман-есен дінаман келіпті. Сонда мен... Атамыз айтты, «Сен мынау баланы өлтіріп аласың ғой, сендер өздерің қашып бара жатсыңдар. Менің малайым и сенің балаң бірге осында өссін.
Асия Молдахметқызы			«Егер алла... алдағы уақытта бір жақсылық заман болатын болса, осы жиеніңді алып кетесің, қалдырып кет.» депті. Сонда екеуіміз біраз ойнадық дейді, менің әкем айтад, екеуіміз біраз ойнадық дейд. Асық ойнадық дейд. Сонда анау құранша нелерді ол да күшті білед екен бала дейд. Екеуіміз оқып дейд сонда, күшті бір не болды деп әкем айтып отыратын ды. Бұл есімде күшті қалып қойды. Соны бізге айтып отыратын. Сол одан атамыз аман-есен келіп, содан әлгі конфискация болған кезде, сосын бәрін талантаражға түсіріп, бәрін солай айдап, Қарағандыға жібереміз деген жерінен. Сол атамыз сөйтіп қуғындап отқан кезде, соны көтере алмады әкем дейтінді, әкем көтере алмады.
Асия Молдахметқызы			Бірақ біздің атамыз бір жаққа біреу ба... жол жүрейн деп, ол кісі Меккеге барған кісі, атамыз. Біреу бір жаққа барайын деп отқан кезде ылғи не... Бата алып кетеді екен атамыздан. Тіпті жай Көкшетауға, бір ол кезде Краснояр... Красноярский неге қарайды екен. Сонда бірдей жол жүріп і... бара жатса біреу келіп атамыздан бата алып кетеді екен. Енді Меккеге барған сондай ұлағатты атамыздың енді біздің үйде Құран кітабі бар. Ол ескілікті ол кісінің әкесі Жұмабай атамыздікі. Соны біздің әкеміз бізге айтатында, « Құранды ешкімге бермеңдер, ол ескілікті Құран сендерді сақтап, қорғап тұрад.»
Асия Молдахметқызы			Бір бастарыңа бір іс түссе, не болмаса ауырып сырқасаңдар, сол Құранды алып, дәреттеріңді алып, Құранды алып, қай бетін ашсаңдар да бәрі бір, беттеріңді сипап «Бисмиллях рахман рахим» деп өздерің кәмимаға тілдеріңді келтіріп, нетсеңдер сендерді қорғайды.» деп. Енді сол cол Құранның шындығына деп ойлайм былтыр ы... биыл емес, былтыр қатты су тасқыны болды бізде көктемде. Біз негізі осы тұрған жеріміз судың тұрған жері өзі. Не ой. Сол үй... үйдің қабырғасына дейін кеп қалды су. Как раз үлкен апайым санаторийға кеткен. Сосын енді қызым келе жатқан. Қызым айтты «ой Мама үйге су кіред, су кіред.».
Асия Молдахметқызы			Мынау тракторлерден бәрінен асып былай, кетіп қалды енді. Мен айттым, «Сен суға түкте бөгет жасай алмайсын, ботам. Ол суды неден оттан қалад, судан қалмайд деп айтатын әкем. Не... Мен үйге кіріп, дәрет алып, атандардың Құранына жалынайын, сен далада бола бер.» дедм. Сосын үйге келіп, тез-тез не Құранды алып, бетімді сипап, бүкіл бір, бірінеші бетін сипадым, жалынып атырм. Үйде суға кете гөрме Алла тағала. Бар болсаң өзі Құран сақтай гөр бізді деп. Сосын қызыма енді сөйтіп көшіда қайтадан далаға шықтым.
Асия Молдахметқызы			Есік, есік алдына шықсам, су көлкіп кеп тұр уже. Сосын қызым айтты, «Мама біз ие бола алмаймыз. Қазір үйге кірейік не болса да неге МЧС-қа звандайық.» дейд. Мен айттым, « Құран бар ғой, бір жөні болар. Звандамай ақ қояйық, үйден күтейік. Не болмаса да үйде отырайық.» дедм. Үйге кірдік біз да. Он минут болды ма? Әлде он бес минут болды ма, білмейм енді, уақыт аз. Бір уақытта терезеден қарады қызым, «Мама дед. Су ары қарай кетіп қапты.» деді. Мен нанбай қалдым қой деп. Рас, жүгіріп кеш келш терезеге деп.
Асия Молдахметқызы			Анау жердің терезесіне жүгіріп барып қарасам, тіпті анау тракторден ары қарай асып, көп асып кетіп қапты су. Кейін қарай. Бұл Алланың бір несі шығар, осы Құран бізді сақтады ғой дедім мен айттым. Біздің әкеміз жайдан жай айтқан жоқ қой ол Құраннан і... нетпе айырылма, сол Құранды ішкімге да бермеңдер, өздерің сақтаңдар деп айтқан ол бекер болмаған ғой деп соған қуанып. Содан апайым келгенде айтып атырмыз. Сүйттік сүйттік солай болды деп, суға кетейік деп тұрып кете алмалдық деп солай айтып бердік. Ол сол Құранның құдіреті ғой не і...
Асия Молдахметқызы			Әкеміз білген ғой Құраннан айырылмаңдар дегенде. Бізге бір, осыдан он жыл мекен, әл бір жеті сегіз жыл мекен бір неден этнографиялық неден, музейден біз деп екі жас жігіт келді. Сосын ескілікті сондай Құран і... сондай бір ескілікті заттар, бұйымдар болса і... көріп, түсіріп аламыз. Не болмаса алып кетеміз деп. Сосын апайым сол Құранды алып шығып көрсетті. «Сіздер беріңіздер, біз бұны Алматыға алып барып і... қайтадан пе...» – Музейға ғой. – «Пересдавать етіп, сіздерге қайтадн кім несін өңдеп, жібереміз.» деп еді. Бірақ та біз оны апайым бермеді. – Иә, дұрыс.
Асия Молдахметқызы			– Енді бір біздің туысқанымыз осы аталас бауырымыз енді. Неге Шымкентке неге барғанда, сонда бір молла кісі айтыпты, « Сіздердің тұқымдарыңызда бір күшті молла болған екен» деп, менің әкем ол. « Молла кісі болған екен, сол кісіде бір күшті Құран бар екен. Сол Құранды ендігі жылы келгенде алып келіңіз маған. Сол Құранда көп бір нелер бар, мағұлмат алайық біз да.» деп. Сосын ол айтты сіз... сіздің үйде Құран бар ма? Сүйтіп айтты бір шал. Алдына барғам, сонда сөйдеп айтты деп. Сосын біз айттық бар біздің үйде Құран.
Асия Молдахметқызы			Бірақ та біз оны ешкімге да бермейміз. Оны айырылмаймыз, ол Құран бізді сақтап, қорғап тұрған сол Құран бізді. Әйтпесе біз мысалы, апайымыз екеуіміз ғана осы үйде тұрып атырмыз. Не... бізге біреулер қастандық та жасау мүмкін ед мысалы. Не болмаса біз мал көп кезінде мал бәрін көп ұстадық. Сонда малдарымызға да қиянат жасар ме еді. Бірақ Алла сол қағып тұр ғой, сол Құран да бізді қағып тұрған шығар деп өзіміз енді соған күшті енді, өзіміз жан тәнімізбен өзіміз соған сенеміз, сол Құранға.
Асия Молдахметқызы			Біздің атамекеніміз бір ортақ жерін і... ортақтың ар жағында сол қыпшақ жеріне әкем тірі болғанда бізді ылғи алып баратын еді. Жылына бір рет барып, әкесінің басына, шешелеріне бәріне не Құран зират етіп, қайтатын едік. Енді әкеміз кеткеннен кейін біз оны, не айтып керек жоқ, бір екі ақ рет қана бардық со жерге. Енді жай естиміз соны Қостанай өңірінен бір әйел адам сол жерді сатып алыпты деп. Соны енді біз ол кісіні көрмейміз да, ол жеріміз біздің нағыз қарағайдың ортасында тұрған.
Асия Молдахметқызы			Сол қарағайлар басып кетті ғой деп ойлаймыз енді. Қазір ол жерге ешкім барып атқан жоқ қой. Сол не атамекенімізге бір барып келсек, барып келсек деп айтамыз да. Жылда сол бір өмірдің тіршілігімен і... қалып қоя беред әлгі. Сондай жағдай. Енді мынау Жеңістің атасы, Оспан атамыз. Біздің атамыздың сол Беймырза атамыздың атқосшысы болған. Бұл кісілер негізі қырғыз. М... ана кісілер сол біздің сол қыпшақ жерінде... .
Асхат Аймағамбетов	↑армысыздар ардақт'ағайын // құрметті ͡қазақ халқы↓/// ↑кезект'ұлыста / біз б̊үгін сұхбатты жүргізгелі ^уотырмыз↓/// ↑бүгінгі ͡б̊іздің ұлыс алаңының қонағы// депүутат/ қазір мәж^іліс депүутаты// әлеуметтік ә ә мәденій дамұу камійтетінің төрағасы// ^уөздеріңіз жақ̊сы б̊ілетін асхат аймағамбетов↓/// ↑асхат мырза/ қош келдіңіз↓/// ↑^уосыдан бір/^йекі жыл бұрын/ а а мійнійстр б̊олып тұрған асхатпен сұхбат жазып ^йедім↓/// ↑^йенді қазір/ мінекій депүутат асхат мырзамен сұқбат жазғалы ^уотырмыз↓/// ↑мұғалімдердің/ ұстаздардың сүйіктісін'айналған // а а біраз танымалдылығы б̊ар// а а асхат аймағамбетовтың ^йенді қандай мійнійстр ͡б̊олғанын біз көрдік↓/// ↑а а ^йенді қазір депүутат ^іретінде// қандай істер атқарып жатырсыздар// ^йенді а а жұуұрда депүутаттар/ бізде тоқ̊сан сегіз депүутат а а демалысқа шығады↓/// ↑а а сондықтан да ͡б̊із қазір/ айтпақ̊ш'айта кетейін// ұлыста ͡б̊із депүутаттардың ͡қазір ^ірейтійңгісін жасап жатырмыз↓///	↑армысыздар ардақт'ағайын // құрметті ͡ғазақ халқы↓/// ↑кезект'ұлұста / біз ͡б̊үгүн сұхбатты жүргүзгөлі ^уотұрмұз↓/// ↑бүгүңгү ͡б̊іздің ұлұс алаңының ͡ғонағы// депүутат/ қазір мәж^іліс ͡тепүутаты// әлеумөттүк ә ә мәденій дамұу ͡гомұйтетінің төрағасы// ^уөздөрүңіж жақ̊сы ͡б̊ілетін асхат аймағамбетов↓/// ↑асхат мырза/ қош келдіңіз↓/// ↑^уосұдам ͡бір/^йекі жыл ͡бұрұн/ а а мійнійстр ͡б̊олұп тұрған асхатпен сұхбат ͡шазып ^йедім↓/// ↑^йенді ͡ғазір/ мінекій депүутат асхат мырзамен сұқбат ͡шазғалы ^уотұрмұз↓/// ↑мұғалімдердің/ ұстаздардың сүйүктүсін'айналған // а а біраз танымалдылығы ͡б̊ар// а а асхат аймағамбетовтұң ^йенді ͡ғандай мійниійтр ͡б̊олғаным біз ͡гөрдүк↓/// ↑а а ^йенді ͡ғазір депүутат ^іретінде// қандай істер атқарыб̊ жатырсыздар// ^йенді а а жұуұрда депүутаттар/ бізде тоқ̊сан сегіз деп^үутат а а демалысқа шығады↓/// ↑а а сондұқтан да ͡б̊із ͡ғазір/ айтпақ̊ш'айта кетейін// ұлұста ͡б̊із депүутаттардың ͡ғазір ^ірейтійңгісін жасаб̊ жатырмыз↓///	- Армысыздар ардақты ағайын, құрметті қазақ халқы! Кезекті "Ұлыста" біз бүгін сұхбатты жүргізгелі отырмыз. Бүгінгі біздің "Ұлыс" алаңының қонағы, депутат қазір, мәжіліс депутаты, әлеуметтік ә-ә мәдени даму комитетінің төрағасы, өздеріңіз жақсы білетін Асхат Аймағанбетов. Асхат мырза, қош келдіңіз! Осыдан бір-екі жыл бұрын а-а министр болып тұрған Асхатпен сұхбат жазып едім. Енді қазір, мінеки, депутат Асхат мырзамен сұқбат жазғалы отырмыз. Мұғалімдердің, ұстаздардың сүйіктісіне айналған, а-а біраз танымалдылығы бар, а-а Асхат Аймағанбетовтың енді қандай министр болғанын біз көрдік. А-а енді қазір депутат ретінде қандай істер атқарып жатырсыздар, енді а-а жуырда депутаттар, бізде 98 депутат а-а демалысқа шығады. А-а сондықтан да біз қазір, айтпақшы айта кетейін, "Ұлыста" біз депутаттардың қазір рейтингісін жасап жатырмыз.
Асхат Аймағамбетов	↑ашықтық депүутаттық̊ сауалдар// а а депүутаттың халықпен і і жаңағы ͡кері ͡б̊айланысы сыйақты// крійтерійлары б̊ойынша депүутаттардың ^ірейтійңгісін жасап жатырмыз↓/// ↑^йегер і і сіздердің тараптарыңыздан бір айтатын// атап ^уөтетін депүутаттар ͡б̊олса// немесе сынайтын депүутаттар ͡б̊олса// бізге каментарійге жаза ^уот^ұрыңыз// біз міндетті түрде ͡б̊ұны ^йескереміз// а а матерійалға қосамыз↓/// ↑асхат мырза/ қош келдіңіз↓/// ↑а а бүгін біз/ ^йенд'үлкен а а заңнамалар қолдандық// қаб̊ылданып жатыр ^йенді↓/// ↑біз ͡б̊үгінгі сұқбатты ^іресмій ^йемес// а а жалпы депүутат пен мійнійстрдің айырмашылығы қандай↓/// ↑деп^үутат болұу ͡қаншалықты ^уоңай↓/// ↑қаншалықты қыйын↓/// ↑мійнійстр мен депүутаттың жауапкершілігі қаншалықты деген сұрақтармен бастағым келіп ^уотыр↓/// ↑^уосы тұрғыда/ а а мінекій ^йенді ͡б̊ір жылдан астам тәж^ірійб̊е жыйнадыңыз↓/// ↑қалай ^уөзіңіздің көзқарасыз↓///	↑ашықтығ ͡депүутаттық̊ сауалдар// а а депүутаттың халықпен і і жаңағы ͡гері ͡б̊айланысы сыйақты// крійтерійлары ͡б̊ойұнша депүутаттардың ^ірейтійңгісін жасаб̊ жатырмыз↓/// ↑^йегер і і сіздердің тараптарыңыздам бір айтатын// атап ^уөтөтүн депүутаттар ͡б̊олса// немесе сынайтын депүутаттар ͡б̊олса// бізге ͡гаментарыйге жаза ^уот^ұрұңыз// біз міндетті түрдө ͡б̊ұнұ ^йескереміз// а а матерійалға ͡ғосамыз↓/// ↑асхат мырза/ қош келдіңіз↓/// ↑а а бүгүм біз/ ^йенд'үлкөн а а заңнамалар ͡ғолдандық// қаб̊ылданыб̊ жатыр ^йенді↓/// ↑біз ͡б̊үгүңгү сұқбатты ^іресмій ^йемес// а а жалпы депүутат пен мійнійстрдің айырмашылығы қандай↓/// ↑депүутат ͡ полұу ͡ғаншалықты ^уоңай/// ↑қаншалықты қыйын↓/// ↑мійнійстр мен депүутаттың жауапкершілігі ͡ғаншалықты деген сұрақтармем бастағым ͡геліп ^уотұр↓/// ↑^уосұ тұрғұда/ а а мінекій ^йенді ͡б̊ір жылдан астам тәж^ірійб̊е жыйнадыңыз↓/// ↑қалай ^уөзүңүздің ͡гөзқарасыз↓///	- Ашықтық, депутаттық сауалдар, а-а депутаттың халықпен і-і жаңағы кері байланысы сияқты критерийлары бойынша депутаттардың рейтингісін жасап жатырмыз. Егер і-і сіздердің тараптарыңыздан бір айтатын, атап өтетін депутаттар болса немесе сынайтын депутаттар болса, бізге комментарийге жаза отырыңыз, біз міндетті түрде бұны ескереміз, а-а материалға қосамыз. Асхат мырза, қош келдіңіз! А-а бүгін біз, енді, үлкен а-а заңнамалар қолдандық, қабылданып жатыр, енді. Біз бүгінгі сұқбатты ресми емес, а-а жалпы депутат пен министрдің айырмашылығы қандай? Депутат болу қаншалықты оңай? Қаншалықты қиын? Министр мен депутаттың жауапкершілігі қаншалықты деген сұрақтармен бастағым келіп отыр. Осы тұрғыда, а-а мінеки, енді бір жылдан астам тәжірибе жинадыңыз. Қалай өзіңіздің көзқарасыз?
Асхат Аймағамбетов	↑ійә ^ырақмет/ ^йенді ͡б̊ірінші ͡кезекте/ мен үшін ^уол үлкен жауапкершілік// және керек болатым болса// сынақ деп т'айтар ^йедім тіпті ͡керек↓/// ↑ал ^йенд'әрійне / ^йекеуін салыстырұуға ^йешқ̊андай мүмкіндік жоқ// ^уөйткені мійнійстр ͡б̊олұу// үкімет мүшесі ͡б̊олұу деген// ^уол атқарұушы ͡б̊ійлік// ^уол қаб̊ылдаңған заңдард'іске асырұу дегенді ͡б̊ілдіреді// ал деп^үутат болұу деген ^уол заң қаб̊ылдау// нақты нормаларды қаб̊ылдайтын// заңды қаб̊ылдайтын мәж^іліс// және мақұлдайтын сенат// жалпы парламент↓/// ↑сондықтан бұл тіпті ^йекі б̊өлек жұмыс↓/// ↑^йенді і і атқарұушы б̊ійлікте↓/// ↑^йенді б̊ізге/ әйтеуүр ^йекеуі де б̊ір б̊астықтар// бастықтың ^ылауазымы сыйақты ғой↓///	↑ійә ^ырақмет/ ^йенді ͡б̊ірінші ͡гезекте/ мен үшүн ^уол үлкөн жауапкершілік// және ͡герек болатым болса// сынағ ͡деп т'айтар ^йедім тіпті ͡герек↓/// ↑ал ^йенд'әрійне / ^йекеуүн салыстырұуға ^йешқ̊андай мүмкүндүг жоқ// ^уөйткөнү мійнійстр ͡б̊олұу// үкүмөт мүшөсү ͡б̊олұу деген// ^уол атқарұушұ ͡б̊ійлік// ^уол ͡ғаб̊ылдаңған заңдард'іске асырұу дегенді ͡б̊ілдіреді// ал депүутат ͡полұу деген ^уол заң ͡ғаб̊ылдау// нақты нормаларды қаб̊ылдайтын// заңды қаб̊ылдайтын мәж^іліс// және мақұлдайтын сенат// жалпы парламент↓/// ↑сондұқтам бұл тіпті ^йекі ͡б̊өлөг жұмұс↓/// ↑^йенді і і атқарұушұ ͡б̊ійлікте↓/// ͡ ↑^йенді ͡б̊ізге/ әйтеуүр ^йекеуү де ͡б̊ір ͡б̊астықтар// бастықтың ^ылауазымы сыйақты ғой↓///	- Я, рақмет, енді бірінші кезекте, мен үшін ол - үлкен жауапкершілік және керек болатын болса, сынақ деп те айтар едім, тіпті керек. Ал енді, әрине, екеуін салыстыруға ешқандай мүмкіндік жоқ, өйткені министр болу, үкімет мүшесі болу деген ол - атқарушы билік, ол қабылданған заңдарды іске асыру дегенді білдіреді, ал депутат болу деген ол заң қабылдау, нақты нормаларды қабылдайтын, заңды қабылдайтын мәжіліс және мақұлдайтын сенат, жалпы парламент. Сондықтан бұл тіпті екі бөлек жұмыс. Енді і-і атқарушы билікте. - Енді бізге, әйтеуір екеуі де бір бастықтар, бастықтың лауазымы сияқты ғой.
Асхат Аймағамбетов	ійә/ атқарұушы ͡б̊ійлікте// ^йенді ^уонда б̊ылай қарағанда// шешім қаб̊ылдау ^уөз^үнің қолында↓/// ↑^йегер мен мысалы/ білім және ғылым мійнійстрі б̊олғанда// көп мәселеге ^уөзің шешім қаб̊ылдайсың// ^уөзің жалғыз жауап бересің// және сол шешімд'іске асырұу// ^уол ^уөзіңнің мойныңда// және ^уоны шешімд'іске асырұу үшін // былай қарағанда ͡б̊арлық мүмкіндіктер/ тетіктер ͡б̊ар↓/// ↑ал ^йенді деп^үутаттар болғаннан кейін// бұл атқарұу ^йемес// бұл заң қаб̊ылдау↓/// ↑бірақ ͡бұл жерде де негізі/ ^йенді мен шыны керек// бұның алдынд'үкіметте істегенде// әкімдіктерд'істегенде // маслійхатта деп^үутат болғанда// мен де парламенттің жалпы жұмысын/ мазмұнына деген көзқарасым басқа ͡б̊олатын↓/// ↑қазір мен көріп ^уотырмын// үкіметтен келген заңдардың// ^йенді ^йелүу пайыздан көб̊і деп ͡айтайық// жалпы мәт^ініне/ мазмұнына ͡келетім болсақ// парламенткекелгенде ^уөзгереді↓/// ↑шійкі ͡б̊олып келеді ғой //сонда заңнамалар ^йе ^йе↓/// ↑мысалы сіздің әріптесіңіз// бақытжан базарб̊ек/ ы ы заңнамалардың ͡көб̊ісі ^уөте шійкі ͡б̊олып келед деді↓///	↑ійә/ атқарұушұ ͡б̊ійлікте// ^йенді ^уонда ͡б̊ылай ͡ ғарағанда// шешім қаб̊ылдау ^уөз^үнүң ͡ ғолұнда↓/// ↑^йегер мен мысалы/ білім және ғылым мійнійстрі ͡б̊олғанда// көп мәселеге ^уөзүң шешім қаб̊ылдайсың// ^уөзүң жалғыж жауап ͡пересің// және сол шешімд'іске асырұу// ^уол ^уөзүңнүң мойнұңда// және ^уонұ шешімд'іске асырұу үшүн // былай ͡ғарағанда ͡б̊арлығ мүмкүндүктер/ тетіктер ͡б̊ар↓/// ↑ал ^йенді депүутаттар ͡б̊олғаннаң ͡ гейін// бұл атқарұу ^йемес// бұл заң ͡ғаб̊ылдау↓/// ↑бірақ ͡пұл жерде де негізі/ ^йенді мен шыны ͡герек// бұнұң алдынд'үкүмөтте істегенде// әкімдіктерд'істегенде // маслыйхатта депүутат ͡полғанда// мен де парламенттің жалпы жұмұсұн/ мазмұнұна дегең ͡ гөзқарасым басқа ͡б̊олатын↓/// ↑қазір мең ͡ гөрүп ^уотұрмұн// үкүмөттең ͡ гелген заңдардың// ^йенді ^йелүу пайыздаң ͡ гөб̊ү деб̊ ͡айтайық// жалпы мәт^ініне/ мазмұнұна ͡гелетім болсақ// парламентке ͡гелгенде ^уөзгөрөді↓/// ↑шійкі ͡б̊олұп келеді ғой //сонда заңнамалар ^йе ^йе↓/// ↑мысалы сіздің әріптесіңіз// бақытш̆ам базарб̊ек/ ы ы заңнамалардың ͡гөб̊үсү ^уөтө шійкі ͡б̊олұп келед деді↓///	- Я, атқарушы билікте, енді, онда былай қарағанда, шешім қабылдау өзінің қолында. Егер мен, мысалы, білім және ғылым министрі болғанда, көп мәселеге өзің шешім қабылдайсың, өзің жалғыз жауап бересің және сол шешімді іске асыру, ол өзіңнің мойныңда және оны шешімді іске асыру үшін, былай қарағанда, барлық мүмкіндіктер, тетіктер бар. Ал енді, депутаттар болғаннан кейін бұл атқару емес, бұл заң қабылдау. Бірақ бұл жерде де, негізі, енді мен шыны керек, бұның алдында үкіметте істегенде, әкімдіктерде істегенде, маслихатта депутат болғанда мен де парламенттің жалпы жұмысын, мазмұнына деген көзқарасым басқа болатын. Қазір мен көріп отырмын, үкіметтен келген заңдардың, енді 50 пайыздан көбі деп айтайық, жалпы мәтініне, мазмұнына келетін болсақ, парламентке келгенде өзгереді. - Шикі болып келеді ғой сонда заңнамалар, е-е? Мысалы, сіздің әріптесіңіз, Бақытжан Базарбек ы-ы заңнамалардың көбісі өте шикі болып келед деді.
Асхат Аймағамбетов	↑^уол парламентте ^йенді↓/// ↑сапасыз заң жоб̊алары да ͡б̊ар// ^уоны жасырмаймыз↓/// ↑^уоны ͡б̊із ашық айтамыз↓/// ↑бірақ негізінен/ ^уол мемлекеттік заңды дайындағанды// көб̊^үнесе ^уол сол бір м м тійісті і і мійнійстрліктің ͡көзқарасы ͡көп болғанды// ^уол көб̊^үнесе сол мійнійстрліктің ͡көзқарасы// ^уолар ^уөз^үнің көзқарасын// ^уөз^үнің ұс^ұныстарын сол заңның кансепсійасына салып бізге жіб̊ереді↓/// ↑ал бізге мәж^іліске ͡келгенде// мысалы ͡б̊ізде ͡б̊ұл жұмыс тіпті ͡б̊асқаша ^уө ^уө ^уөтеді// ^уөйткені ͡б̊ізде тоқ̊сан сегіз деп^үутат бар↓/// ↑^уоның әрқайсыс'әртүрлі ^йелдімекендерден// әрқайсысының ^уөз^үнің бөлек көзқарастары ͡б̊ар↓/// ↑^уолар дәл сол жүйенің ішінде// мысалы ͡б̊ілім болса білімнің// ғылым болса ғылымның// түурійстік жүйеде сол жүйенің адамдары ^йемес// көб̊^үнесе ^уолар ͡б̊асқа// сыный көзқараспен қарайды да// және де ͡б̊із жұмысты жүргізгенде// көб̊^үнесе сол әр заң бойынша жұмыс тоб̊ы құр^ұлад↓///	↑^уол парламентте ^йенді↓/// ↑сапасыз заң жоб̊алары да ͡б̊ар// ^уонұ жасырмаймыз↓/// ↑^уонұ ͡б̊із ашығ айтамыз↓/// ↑бірақ негізінен/ ^уол мемлекеттік заңды дайындағанды// көб̊^үнөсе ^уол сол бір м м тійісті і і мійнійстрліктің ͡гөзқарасы ͡гөп ͡полғанды// ^уол ͡гөб̊^үнөсе сол мійнійстрліктің ͡гөзқарасы// ^уолар ^уөз^үнүң ͡гөзқарасын// ^уөз^үнүң ұс^ұнұстарын сол заңның ͡гансепсійәсына салып ͡пізге жіб̊ереді↓/// ↑ал бізге мәж^іліске ͡гелгенде// мысалы ͡б̊ізде ͡б̊ұл жұмұс тіпті б̊асқаша ^уө ^уө ^уөтөдү// ^уөйткөнү ͡б̊ізде тоқ̊сан сегіз депүутат ͡пар↓/// ↑^уонұң әрқайсыс'әртүрлү ^йелдімекендерден// әрқайсысының ^уөз^үнүң бөлөк көзқарастары ͡б̊ар↓/// ↑^уолар дәл сол жүйөнүң ішінде// мысалы ͡б̊ілім болса ͡б̊ілімнің// ғылым болса ғылымның// түурійстіг жүйөдө сол жүйөнүң адамдары ^йемес// көб̊^үнөсе ^уолар ͡б̊асқа// сыный ͡гөзқараспең ͡ ғарайды да// және де ͡б̊іж жұмұстұ жүргүзгөнде// көб̊^үнөсе сол әр заң бойұнша жұмұс тоб̊ұ құр^ұлад↓///	- Ол парламентте енді... Сапасыз заң жобалары да бар, оны жасырмаймыз. Оны біз ашық айтамыз. Бірақ, негізінен, ол мемлекеттік заңды дайындағанды, көбінесе ол сол бір м-м тиісті і-і министрліктің көзқарасы көп болғанды, ол көбінесе сол министрліктің көзқарасы, олар өзінің көзқарасын, өзінің ұсыныстарын сол заңның концепциясына салып бізге жібереді. Ал бізге мәжіліске келгенде, мысалы, бізде бұл жұмыс тіпті басқаша ө-ө өтеді, өйткені, бізде 98 депутат бар. Оның әрқайсысы әртүрлі елдімекендерден, әрқайсысының өзінің бөлек көзқарастары бар. Олар дәл сол жүйенің ішінде, мысалы, білім болса білімнің, ғылым болса ғылымның, туристік жүйеде сол жүйенің адамдары емес, көбінесе олар басқа, сыни көзқараспен қарайды да және де біз жұмысты жүргізгенде, көбінесе сол әр заң бойынша жұмыс тобы құрылады.
Асхат Аймағамбетов	↑^уол жұмыс тоб̊ы құрылғаннан кейін// ^уоған сол саладағы ͡б̊арлық ек̊сперттер// үкіметтік ^йемес ұйымдар// ^уолар ^уөз^үнің пікірлерін айтад↓/// ↑міне/ сонда ͡б̊ізде жұмыс тоб̊ы ͡б̊олғанда// былай ^йенді/ мәж^ілістің ^уот^ұрысын қарасаңыздар// көб̊^үнесе ͡б̊ылай шешімді тез қаб̊ылдайтын сыйақты ͡б̊олып көр^үнед↓/// ↑бірақ заң жоб̊асы// мәж^ілістің жалпы ^уот^ұрысына жетүу үшін // бізде ͡кейб̊ір ^ұуақыттарда ^йекі жылға шейін ^ұуақыт ^уөтеді↓/// ↑неге↓/// ↑^уөйткен'әр бап/ мысалы жұмыс тоб̊ы ͡б̊олады ғой// жұмыс тоб̊ында/ кейб̊ір ^ұуақытт'үш сағат бойы тек қана ͡б̊ір пазійсійа// бір ͡б̊апты ғана талқылайды↓/// ↑^уөйткені ^уол бапты жан жақтан/ жан жақты тійіст'ек̊сперттер айтады// мынандай ^уоның тәуекелдері ͡б̊ар// мынандай жақ̊сы жерлері ͡б̊ар// мынаны қаб̊ылдау керек// мынаны қаб̊ылдамау керек↓///	↑^уол жұмұс тоб̊ұ құрұлғаннаң ͡ гейін// ^уоған сол саладағы ͡б̊арлығ ек̊сперттер// үкүмөттік ^йемес ұйұмдар// ^уолар ^уөз^үнүң пікірлерін айтад↓/// ↑міне/ сонда ͡б̊ізде жұмұс тоб̊ұ ͡б̊олғанда// былай ^йенді/ мәж^ілістің ^уот^ұрұсың ͡ ғарасаңыздар// көб̊^үнөсе ͡б̊ылай шешімді тез ͡ғаб̊ылдайтын сыйақты ͡б̊олұп көр^үнөд↓/// ↑бірақ заң жоб̊асы// мәж^ілістің жалпы ^уот^ұрұсына жетүу үшүн // бізде ͡гейб̊ір ^ұуақыттарда ^йекі жылға шейін ^ұуақыт ^уөтөдү↓/// ↑неге↓/// ↑^уөйткөн'әр бап/ мысалы жұмұс тоб̊ұ ͡б̊олады ғой// жұмұс тоб̊ұнда/ кейб̊ір ^ұуақытт'үш сағат ͡пойұ тек қана ͡б̊ір пазійсійа// бір ͡б̊апты ғана талқылайды↓/// ↑^уөйткөнү ^уол бапты жан жақтан/ жан жақты тійіст'ек̊сперттер айтады// мынандай ^уонұң тәуөкөлдөрі ͡б̊ар// мынандай жақ̊сы жерлері ͡б̊ар// мынаны қаб̊ылдау ͡герек// мынаны қаб̊ылдамау ͡герек↓///	- Ол жұмыс тобы құрылғаннан кейін, оған сол саладағы барлық эксперттер, үкіметтік емес ұйымдар, олар өзінің пікірлерін айтад. Міне сонда бізде жұмыс тобы болғанда, былай енді, мәжілістің отырысын қарасаңыздар, көбінесе былай шешімді тез қабылдайтын сияқты болып көрінед. Бірақ заң жобасы мәжілістің жалпы отырысына жетуі үшін бізде кейбір уақыттарда 2 жылға шейін уақыт өтеді. Неге? Өйткені әр бап, мысалы, жұмыс тобы болады ғой, жұмыс тобында кейбір уақытта 3 сағат бойы тек қана бір позиция, бір бапты ғана талқылайды. Өйткені ол бапты жан-жақтан, жан-жақты тиісті эксперттер айтады, мынандай оның тәуекелдері бар, мынандай жақсы жерлері бар, мынаны қабылдау керек, мынаны қабылдамау керек.
Асхат Аймағамбетов	↑^уоны ғылымый сараптамасы б̊ар// ^уоның барлығые қарап// әб̊ден тәп түштеп барлығын піс^іріп// барлық депүутаттардың берген ұс^ұныстар'әлде қаб̊ылданып// немесе қаб̊ылдамбай// ^уоған арг^ұументтер айтылып// үкіметпен жұмыс істеп болып// ^йенді ͡б̊ітті// барлық̊ сұрақтар ͡б̊ітті дегенде ғана сұрақ жалпы ^уот^ұрысқа шығарылады↓/// ↑^йенді ^уоның барлығын ^йекі жыл бойы талқылап// пазійсійаларыңды ͡б̊еріп/ түзетүулеріңді беріп/ ^уол қаб̊ылданып// әлде қаб̊ылдамбаса// ^уонан кейін жалпы ^уот^ұрыста шұулап ^уотырған// ^уол былай қарағанда ^уойға ͡қонымсыз ғой↓/// ↑сондықтан көб̊^үнесе ͡б̊ізде мынау жұмыстың барлығы// ішінд'емосійа да ͡б̊олад// былай қатты сөзге келіп қалатын жағдайларды д'аз ^йемес↓/// ↑шыны керек/ ^уөйткен'әр адамның ^уөз көзқарасы ͡б̊ар// әр мәселеге↓/// ↑сондықтан ^уоның барлығы ͡б̊олатыны ͡б̊іздің жұмыс топтарында// камійтеттердің ^уот^ұрысында піс^іріп// кампрамійс тауып// кансенсүусқа келгенде мәселе жалпы ^уот^ұрысқ'әкелінеді ↓///	↑^уонұ ғылымый сараптамасы ͡б̊ар// ^уонұң барлығың ͡ ғарап// әб̊ден тәп түштөп ͡парлығым піс^іріп// барлығ ͡депүутаттардың берген ұс^ұнұстар'әлде қаб̊ылданып// немесе қаб̊ылдамбай// ^уоған арг^ұумөнттөр айтылып// үкүмөтпен жұмұс істеп ͡полұп// ^йенді ͡б̊ітті// барлық̊ сұрақтар ͡б̊ітті дегенде ғана сұрағ жалпы ^уот^ұрұсқа шығарылады↓/// ↑^йенді ^уонұң барлығын ^йекі жыл бойұ талқылап// пазійсійаларыңды ͡б̊еріп/ түзөтүулөрүңдү ͡б̊еріп/ ^уол ͡ғаб̊ылданып// әлде қаб̊ылдамбаса// ^уонаң ͡ гейін жалпы ^уот^ұрұста шұулап ^уотұрған// ^уол былай ͡ғарағанда ^уойға ͡ғонұмсұз ғой↓/// ↑сондұқтаң ͡гөб̊^үнөсе ͡б̊ізде мынау жұмұстұң барлығы// ішінд'емосұйа да ͡б̊олад// былай ͡ғатты сөзгө келіп қалатын жағдайларды д'аз ^йемес↓/// ↑шыны ͡герек/ ^уөйткөн'әр адамның ^уөз ͡гөзқарасы ͡б̊ар// әр мәселеге↓/// ↑сондұқтан ^уонұң барлығы ͡б̊олатыны ͡б̊іздің жұмұс топтарында// камійтеттердің ^уот^ұрұсында піс^іріп// кампромұйс тауұп// кансенсүусқа ͡гелгенде мәселе жалпы ^уот^ұрұсқ'әкелінеді↓///	- Оны ғылыми сараптамасы бар, оның барлығын қарап, әбден тәп-түштеп барлығын пісіріп, барлық депутаттардың берген ұсыныстары әлде қабылданып, немесе қабылданбай, оған аргументтер айтылып, үкіметпен жұмыс істеп болып, енді бітті, барлық сұрақтар бітті дегенде ғана сұрақ жалпы отырысқа шығарылады. Енді оның барлығын 2 жыл бойы талқылап, позицияларыңды беріп, түзетулеріңді беріп, ол қабылданып, әлде қабылданбаса, онан кейін жалпы отырыста шулап отырған, ол былай қарағанда ойға қонымсыз ғой. Сондықтан көбінесе бізде мынау жұмыстың барлығы, ішінде эмоция да болад, былай қатты сөзге келіп қалатын жағдайларды да аз емес. Шыны керек, өйткені әр адамның өз көзқарасы бар әр мәселеге. Сондықтан оның барлығы болатыны біздің жұмыс топтарында, комитеттердің отырысында пісіріп, компромис тауып, конценцусқа келгенде мәселе жалпы отырысқа әкелінеді.
Асхат Аймағамбетов	↑сондықтае былай қарағанда// бұл мысалы мен үшін// біріншіден/ шын мәнінде көп нәрсені б̊ұл жерден д'үйренүуге болад// ^уөйткен'адам әрқашанд'үйренүу керек↓/// ↑^йекіншіден/ бұ жерде ^йегер мен бұнын алдында// тек қана б̊ылай ғылым мем білім саласында жұмыс істеп// әкімдіктерде жұмыс істесем// ^уонда ͡б̊ұл жерде а а былай тек қана// біздің камійтеттің ^уөзінд'алты мійнійстрлік// алты мійнійстрліктің жұмысы// алты мійнійстрліктің бйүуджеті// алты мійнійстрліктің заңдары// заң жоб̊алары және деп^үутат болғаннан кейін// тек қан'алты мійнійстрлік ^йемес// бйүуджетте де ͡б̊ар// мемлекеттік̊ сатып ͡алұу да ͡б̊ар// салық та ͡б̊ар// барлық мәселемен айналысұу керек̊сің↓/// ↑сондықтан бұ жерде сондай бір әмбеб̊ап// жан жақты қарайтын// сондай бір мүмкіндік// және де қазір ^уосы мүмкіндікті пайдаланып// біраз заңдарды жетілдірүуге/ ^уөзіміздің септігімізді тійгізүуге мүмкіндік бар деп айтқым келеді↓///	↑сондұқтам былай ͡ғарағанда// бұл мысалы мен үшүн// біріншіден/ шын мәнінде ͡гөп нәрсені ͡б̊ұл жерден д'үйрөнүугө болад// ^уөйткөн'адам әрқашанд'үйрөнүу керек↓/// ↑^йекіншіден/ бұ жерде ^йегер мем бұнұң алдында// тек қана ͡б̊ылай ғылым мем білім саласында жұмұс істеп// әкімдіктерде жұмұс істесем// ^уонда ͡б̊ұл жерде а а былай тек қана// біздің ͡гамійтеттің ^уөзүнд'алты мійнійстрлік// алты мійнійстрліктің жұмұсұ// алты мійнійстрліктің бйүуджөтү// алты мійнійстрліктің заңдары// заң жоб̊алары және депүутат ͡полғаннаң ͡ гейін// тек қан'алты мійнійстрлік ^йемес// бйүуджөттө де ͡б̊ар// мемлекеттік̊ сатыб̊ ͡алұу да ͡б̊ар// салық та ͡б̊ар// барлығ мәселемен айналысұу ͡герек̊сің↓/// ↑сондұқтам бұ жерде сондай бір әмбеб̊ап// жан жақты қарайтын// сондай бір мүмкүндүк// және де қазір ^уосұ мүмкүндүкті пайдаланып// біраз заңдарды жетілдірүугө/ ^уөзүмүздің септігімізді тійгізүугө мүмкүндүк бар деб̊ ͡айтқым ͡геледі↓///	- Сондықтан былай қарағанда, бұл мысалы мен үшін, біріншіден, шын мәнінде көп нәрсені бұл жерден де үйренуге болад, өйткені адам әрқашанда үйрену керек. Екіншіден бұ жерде, егер мен бұның алдында тек қана былай ғылым мен білім саласында жұмыс істеп, әкімдіктерде жұмыс істесем, онда бұл жерде а-а былай тек қана біздің комитеттің өзінде 6 министрлік, 6 министрліктің жұмысы, 6 министрліктің бюджеті, 6 министрліктің заңдары, заң жобалары және депутат болғаннан кейін тек қана 6 министрлік емес, бюджетте де бар, мемлекеттік сатып алу да бар, салық та бар, барлық мәселемен айналысу керексің. Сондықтан бұ жерде сондай бір әмбебап, жан-жақты қарайтын, сондай бір мүмкіндік және де қазір осы мүмкіндікті пайдаланып, біраз заңдарды жетілдіруге өзіміздің септігімізді тигізуге мүмкіндік бар деп айтқым келеді.
Асхат Аймағамбетов	↑ал депүутаттың а а жалақысы көп па↓/// ↑әлде мійнійстрдің жалақысы көп па↓// ↑^йенд'әрійне / мійнійстрдің жалақысы ^уол басқа деңгейде// ^уөйткені ^уол үкімет мүшесі↓/// ↑і і депүутаттың жалақысы↓/// ↑^уол да заңмем бекітілген// бірақ ^йекеуі кішкене ͡б̊асқа деңгейде↓/// ↑мійнійстр мен депүутатты салыстыратын болсақ// жаң'айтып ^уотырм ғо// бәрі халықтың бәрі ͡б̊астығы сыйақты ͡б̊олып көр^үнеді ғой↓/// ↑сондықтан да ͡б̊із ^йенді/ әйтеуір ͡б̊ір жүрген шенеунік̊ сыйақты көр^үнеді↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ депүутаттар арасында қазір көп бійзнес ^уөкілдері б̊ар↓/// ↑а а депүуттардың арасында ͡б̊ізде// ^йенд'аса танымал ^йемес// бірақ т'үлкен үлкен алійгархтар да ͡б̊ар ^йекен↓/// ↑ал мысалы/ бізг'ұлысқа жазып жатыр// депүутаттардың арасында кәдімгідей ^ылаб̊ыйстік көңіл күй де ͡б̊олұуы мүмкін↓/// ↑сіз ^уөзіңіз/ ^уос^ұны жұмыс топтарыңның жұмысында сезесіз ͡б̊е/ жалпы↓/// ↑әлде ^уөзіңіз қалай ^уойлайсыз↓///	↑ал депүутаттың а а жалақысы ͡гөп па↓/// ↑әлде мійнійстрдің жалақысы ͡гөп па↓/// ↑^йенд'әрійне / мійнійстрдің жалақысы ^уол басқа деңгейде// ^уөйткөнү ^уол үкүмөт мүшөсү↓/// ↑і і депүутаттың жалақысы↓/// ↑^уол да заңмем бекітілген// бірақ ^йекеуү кішкене ͡б̊асқа деңгейде↓/// ↑мійнійстр мен депүутатты салыстыратын болсақ// жаң'айтып ^уотырм ғо// бәрі халықтың бәрі ͡б̊астығы сыйақты ͡б̊олұп көр^үнөді ғой↓/// ↑сондұқтан да ͡б̊із ^йенді/ әйтеуүр ͡б̊ір жүргөн шенеунүк̊ сыйақты ͡гөр^үнөді↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ депүутаттар арасында ͡ғазір ͡гөп ͡пійзнес ^уөкүлдөрі ͡б̊ар↓/// ↑а а депүуттардың арасында ͡б̊ізде// ^йенд'аса танымал ^йемес// бірақ т'үлкөн үлкөн алійгархтар да ͡б̊ар ^йекен↓/// ↑ал мысалы/ бізг'ұлұсқа жазыб̊ жатыр// депүутаттардың арасында ͡гәдімгідей ^ылаб̊ыйстік көңүл ͡гүй де ͡б̊олұуұ мүмкүн↓/// ↑сіз ^уөзүңүз/ ^уос^ұнұ жұмұс топтарыңның жұмұсұнда сезесіз ͡б̊е/ жалпы↓/// ↑әлде ^уөзүңүз ͡ғалай ^уойлайсыз↓///	- Ал депутаттың а-а жалақысы көп па? Әлде министрдің жалақысы көп па? - Енді, әрине, министрдің жалақысы ол басқа деңгейде, өйткені ол үкімет мүшесі - І-і депутаттың жалақысы? - Ол да заңмен бекітілген, бірақ екеуі кішкене басқа деңгейде. - Министр мен депутатты салыстыратын болсақ, жаңа айтып отырм ғо, бәрі халықтың бәрі бастығы сияқты болып көрінеді ғой. Сондықтан да біз, енді, әйтеуір бір жүрген шенеунік сияқты көрінеді. Қазіргі уақытта депутаттар арасында қазір көп бизнес өкілдері бар. А-а депуттардың арасында бізде, енді, аса танымал емес, бірақ та үлкен-үлкен олигархтар да бар екен. Ал, мысалы, бізге "Ұлысқа" жазып жатыр депутаттардың арасында кәдімгідей лабистік көңіл-күй де болуы мүмкін. Сіз өзіңіз осыны жұмыс топтарыңның жұмысында сезесіз бе, жалпы? Әлде өзіңіз қалай ойлайсыз?
Асхат Аймағамбетов	↑жоқ/ мен бүгін көріп ^уотырғаным// депүутаттар жалпы мынау халық мүддесі// жалпы ^уөздерінің де көзқарастарын// ^уөйткен'әр адамның ^уөз^үнің ͡көзқарасы ͡б̊ар да↓/// ↑бір мәселе ͡б̊ойынша// мысалы сізге қазір мынау терезен'ашып // біз ^йекеуміз терезеден не қарап тұрғанымызды ͡б̊ізден сұрайтын болса// мен басқа нәрсені көрем// сіз мүлдем бөлек нәрсені көресіз↓/// ↑^йек'адам тек қана ͡б̊ір терезеден ғана көретініміз↓/// ↑^йегер ^уол тоқ̊сан сегіз адам қарайтын болса// бір мәселеге тоқ̊сан сегіз адамның// тоқ̊сан сегіз пік^ірі ͡б̊олады↓/// ↑^уол да жақ̊сы↓/// ↑сондықтан парламент деген ^уосы көп пікірлерді тоғыстырып// дійскұусій'арқылы / талқылау арқылы/ ғылымый сараптам'арқылы / бір жерге тоғыстырып// бір шешімге келүу↓/// ↑бұл ^уоңай ^йемес↓/// ↑бірақ қазіргі ^ұуақытта// жалпы жұмыс топтарының шеңберінде// камійтеттердің ^уот^ұрысында ͡б̊ұл жұмыс// негізі ͡ қазір сәтті ^уөтіп жатыр деп айтқым келед↓///	↑жоқ/ мем бүгүң ͡гөрүп ^уотұрғаным// депүутаттар жалпы мынау халығ мүддөсү// жалпы ^уөздөрүнің де ͡гөзқарастарын// ^уөйткөн'әр адамның ^уөз^үнүң ͡гөқарасы ͡б̊ар да↓/// ↑бір мәселе ͡б̊ойұнша// мысалы сізге қазір мынау терезен'ашып // біз ^йекеумүз терезеден не қарап тұрғанымызды ͡б̊ізден сұрайтым болса// мем басқа нәрсені ͡гөрөм// сіз мүлдөм бөлөк нәрсені ͡гөрөсүз↓/// ↑^йек'адам тек қана ͡б̊ір терезеден ғана ͡гөрөтүніміз↓/// ↑^йегер ^уол тоқ̊сан сегіз адам қарайтым ͡болса// бір мәселеге тоқ̊сан сегіз адамның// тоқ̊сан сегіз ͡пік^ірі ͡б̊олады↓/// ↑^уолда да жақ̊сы↓/// ↑сондұқтам парламент деген ^уосұ ͡гөп пікірлерді тоғұстұрып// дійскұусый'арқылы / талқылау арқылы / ғылымый сараптам'арқылы / бір жерге тоғұстұрып// бір шешімге ͡гелүу↓/// ↑ бұл ^уоңай ^йемес↓/// ↑бірақ қазіргі ^ұуақытта// жалпы жұмұс топтарының шеңберінде// камійтеттердің ^уот^ұрұсында ͡б̊ұл жұмұс// негізі ͡ғазір сәтті ^уөтүб̊ жатыр деб̊ ͡айтқым ͡гелед↓///	- Жоқ, мен бүгін көріп отырғаным, депутаттар, жалпы, мынау халық мүддесі, жалпы, өздерінің де көзқарастарын, өйткені әр адамның өзінің көзқарасы бар да. Бір мәселе бойынша, мысалы, сізге қазір мынау терезені ашып, біз екеуміз терезеден не қарап тұрғанымызды бізден сұрайтын болса, мен басқа нәрсені көрем, сіз мүлдем бөлек нәрсені көресіз. Екі адам тек қана бір терезеден ғана көретініміз. Егер ол 98 адам қарайтын болса, бір мәселеге 98 адамның 98 пікірі болады. Ол да жақсы. Сондықтан парламент деген осы көп пікірлерді тоғыстырып, дискуссия арқылы, талқылау арқылы, ғылыми сараптама арқылы, бір жерге тоғыстырып, бір шешімге келу. Бұл оңай емес. Бірақ қазіргі уақытта, жалпы, жұмыс топтарының шеңберінде, комитеттердің отырысында бұл жұмыс, негізі, қазір сәтті өтіп жатыр деп айтқым келед.
Асхат Аймағамбетов	↑ал бір қатты кетіп жатқан ^ұуақытта// ^йенді көріп ^уотырмыз↓/// ↑қазір ^йенді ͡б̊ұрынғыға қарағанда// ыы жалпы ^йенді депүутаттардың ^уөткір айтып ^уотқанын көріп ^уотырмыз↓/// ↑ал содан кейін жоғарыдан// бір қысым көрсетүуі деп^үутаттарға ^уондай↓/// ↑^йенді қарасаңыздар ͡б̊іздің депүутаттар// мысалы менің камійтетімнің ^уөзіндегі деп^үутаттарды қарасаңыздар// ^уоның әрқайсысы ͡б̊ір төб̊е↓/// ↑^уоларға қысым көрсетүу// ^йенді мүмкін ^йемес сыйақты↓/// ↑ійә/ әрқайсысының ^уөз^үнің пазійсійасы ͡б̊ар// әрқайсысының ^уөз^үнің ^уойлары ͡б̊ар↓/// ↑сондықтан қазір ^ұуақытта мен ^уондайды ͡б̊айқамадым↓/// ↑м м асхат мырза/ ^йенді сол і і мійнійстр ͡б̊олып тұрғанда// і і ^йенді ͡б̊іраз ^йенді ͡б̊ілмеймін// бірақ та көп̊ сізді халық таныды// кәдімгідей жұмысыңызды б̊ағалады ы ы↓/// ↑сіз әлі де ͡б̊ір і і мынандай бастамаларды// әттең ай істеп бітірген жоқпын// жасауым керек ^йеді деген сыйақты б̊ір б̊ар ма ^уойыңызда жүрген бір↓///	↑ал бір ғатты ͡гетіб̊ жатқан ^ұуақытта// ^йенді ͡гөрүп ^уотұрмұз↓/// ↑қазір ^йенді ͡б̊ұрұңғұға ͡ғарағанда// ыы жалпы ^йенді депүутаттардың ^уөткүр айтып ^уотқаның гөрүп ^уотұрмұз↓/// ↑ал содаң ͡ гейін жоғарыдан// бір ͡ғысым ͡гөрсөтүуү деп^үутаттарға ^уондай↓/// ↑^йенді ͡ғарасаңыздар ͡б̊іздің деп^үутаттар// мысалы менің ͡гамійтетімнің ^уөзүндөгі депүутаттарды қарасаңыздар// ^уонұң әрқайсысы ͡б̊ір төб̊ө↓/// ↑^уоларға ͡ғысым ͡гөрсөтүу// ^йенді мүмкүн ^йемес сыйақты↓/// ↑ійә/ әрқайсысының ^уөз^үнүң пазійсійасы ͡б̊ар// әрқайсысының ^уөз^үнүң ^уойлары ͡б̊ар↓/// ↑сондұқтаң ͡ғазір ^ұуақытта мен ^уондайды ͡б̊айқамадым↓/// ↑м м асхат мырза/ ^йенді сол і і мійнійстр ͡б̊олұп тұрғанда// і і ^йенді ͡б̊іраз ^йенді ͡б̊ілмеймін// бірақ та ͡гөп̊ сізді халық таныды// кәдімгідей жұмұсұңызды ͡б̊ағалады ы ы↓/// ↑сіз әлі де ͡б̊ір і і мынандай бастамаларды// әттең ай істеп ͡пітірген жоқпұн// жасауұм ͡герек ^йеді деген сыйақты ͡б̊ір ͡б̊ар ма ^уойұңұзда жүргөм бір↓///	- Ал бір қатты кетіп жатқан уақытта, енді, көріп отырмыз. Қазір енді бұрынғыға қарағанда, ы-ы жалпы, енді депутаттардың өткір айтып отқанын көріп отырмыз. Ал содан кейін жоғарыдан бір қысым көрсетуі депутаттарға ондай? - Енді қарасаңыздар біздің депутаттар, мысалы, менің комитетімнің өзіндегі депутаттарды қарасаңыздар, оның әрқайсысы бір төбе. Оларға қысым көрсету, енді, мүмкін емес сияқты. Иә, әрқайсысының өзінің позициясы бар, әрқайсысының өзінің ойлары бар. Сондықтан қазір уақытта мен ондайды байқамадым. - М-м Асхат мырза, енді сол і-і министр болып тұрғанда, і-і енді біраз, енді білмеймін, бірақ та көп сізді халық таныды, кәдімгідей жұмысыңызды бағалады ы-ы. Сіз әлі де бір і-і мынандай бастамаларды әттең-ай істеп бітірген жоқпын, жасауым керек еді деген сияқты бір бар ма ойыңызда жүрген бір?
Асхат Аймағамбетов	↑негізі менің ^уойымша/ сайасаткерге ͡б̊ір күн ^йерте кеткен жақ̊сы// бір жыл кеш кеткеннен көрі↓/// ↑әлде ͡б̊ір күн кеш кеткеннен көрі// мүмкін ^йекі жыл ^йерте кеткен жақ̊сы шығар↓/// ↑сондықтан ^ұуақытында і і әр адамның ^уөз^үнің// әрійне жоспар ͡б̊олатын болса// әр адамның ^уөз^үнің жоспарлары ͡б̊ар ғой↓/// ↑жоспарлар/ ұзақ мерзім жоспарлары ͡б̊ар// қысқа мерзім жоспары ͡б̊ар↓/// ↑бірақ мен әттеген ай деп ͡айтпаймын↓/// ↑^уөйткені жұмыс істеуге ^ұуақыт болды↓/// ↑әр адамның ^уөз^үнің жұмыс істейтін бір тійісті і і кезеңі ͡б̊ар↓/// ↑әрійне менде де жоспарларым// ^уодан да көп жоспарлар ͡б̊олды↓/// ↑^уөйткені ͡б̊із тек қан'үш жылдық/ төрт жылдық/ бес жылдық жоспар ^йемес// былай жалпы сол ы ы салада көп жыл бой'істегеннен кейін// көзқарастар ͡б̊олады ғой↓///	↑негізі менің ^уойұмша/ сайасаткерге ͡б̊ір ͡гүн ^йерте ͡геткен жақ̊сы// бір жыл ͡геш кеткеннен ͡гөрү↓/// ↑әлде ͡б̊ір ͡гүң ͡геш кеткеннен ͡гөрү// мүмкүн ^йекі жыл ^йерте ͡геткен жақ̊сы шығар↓/// ↑сондұқтан ^ұуақытында і і әр адамның ^уөз^үнүң// әрійне жоспар ͡б̊олатым болса// әр адамның ^уөз^үнүң жоспарлары ͡б̊ар ғой↓/// ↑жоспарлар/ ұзағ мерзім жоспарлары ͡б̊ар// қысқа мерзім жоспары ͡б̊ар↓/// ↑бірағ мен әттеген ай деб̊ ͡айтпаймын↓/// ↑^уөйткөнү жұмұс істеугө ^ұуақыт ͡полдұ↓/// ↑әр адамның ^уөз^үнүң жұмұс істейтім бір тійісті і і кезеңі ͡б̊ар↓/// ↑әрійне менде де жоспарларым// ^уоданда да ͡гөб̊ жоспарлар ͡б̊олдұ↓/// ↑ ^уөйткөнү ͡б̊із тек қан'үш жылдық/ төрт ͡шылдық/ беш ͡ шылдығ жоспар ^йемес// былай жалпы сол ы ы салада ͡гөб̊ жыл бой'істегеннен ͡гейін// көзқарастар ͡б̊олады ғой↓///	- Негізі, менің ойымша, саясаткерге бір күн ерте кеткен жақсы, бір жыл кеш кеткеннен гөрі. Әлде бір күн кеш кеткеннен гөрі, мүмкін екі жыл ерте кеткен жақсы шығар. Сондықтан уақытында і-і әр адамның өзінің, әрине, жоспар болатын болса, әр адамның өзінің жоспарлары бар ғой. Жоспарлар, ұзақ мерзім жоспарлары бар, қысқа мерзім жоспары бар. Бірақ мен әттеген-ай деп айтпаймын. Өйткені, жұмыс істеуге уақыт болды. Әр адамның өзінің жұмыс істейтін бір тиісті і-і кезеңі бар. Әрине, менде де жоспарларым, оданда да көп жоспарлар болды. Өйткені біз тек қана үш жылдық, төрт жылдық, бес жылдық жоспар емес, былай жалпы сол ы-ы салада көп жыл бойы істегеннен кейін көзқарастар болады ғой.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ дегеммен менің ^уойымша ы ы бійлікте ^уосындай// ы ы ^ұуақыт ^уөте ы ы жаң'адамдардың келүуі// ^уол да да ы ы дұрыс деп ^уойлаймын↓/// ↑сондықтан мен бір әттеген ай деген ^уондай ^уойлар жоқ↓/// ↑^уөйткені қазіргі ^ұуақытта/ мысалы мен/ мысалы ͡б̊ілім саласында/ ғылым саласында/ басқа да салалаларда жыйнап терген тәж^ірійб̊емді// қазіргі ^ұуақытта заңдарды жетілдірүуге жұмсап жатырмын↓/// ↑мысалы ͡б̊ізде/ ^уосы ͡б̊ыйылғы жылы ғана// і і білім саласы ͡б̊ойынша// ғылым саласы ͡б̊ойынша ^йек'үлкен заңды қаб̊ылдадық↓/// ↑^йек'үлкен заң// бұл заңдарды мен сонда ы ы мына'атқарұушы бійлікте жүргенде// іск'ас^ыра алмаған жоспарларым деп т'айт^ұуға болады// соның ішінде↓/// ↑^уөйткені ͡б̊ұл атқарұушы ͡б̊ійлік ^уол заңдарды дайындамайд// ^уол заңдарды қаб̊ылдамайд↓/// ↑кейб̊ір ͡б̊астамалар сол ^ұуақытта// біз мәж^іліске ^йекі мың ^уон тоғыз/ ^йекі мың жыйырмасыншы жылы ͡б̊еріп// бірақ деп^үутаттар қаб̊ылдамағанда д'ішінде түзетүулер ͡б̊олды↓///	↑бірағ ͡дегеммен менің ^уойұмша ы ы бійлікте ^уосұндай// ы ы ^ұуақыт ^уөтө ы ы жаң'адамдардың келүуү// ^уол да да ы ы дұрұс ͡теп ^уойлаймын↓/// ↑сондұқтан мем бір әттеген ай деген ^уондай ^уойлар жоқ↓/// ↑^уөйткөнү қазіргі ^ұуақытта/ мысалы мен/ мысалы ͡б̊ілім саласында/ ғылым саласында/ басқа да салалаларда жыйнап терген тәж^ірійб̊емді// қазіргі ^ұуақытта заңдарды жетілдірүугө жұмсаб̊ жатырмын↓/// ↑мысалы ͡б̊ізде/ ^уосұ ͡б̊ыйылғы жылы ғана// і і білім саласы ͡б̊ойұнша// ғылым саласы ͡б̊ойұнша ^йек'үлкөн заңды қаб̊ылдадық↓/// ↑^йек'үлкөн заң// бұл заңдарды мен сонда ы ы мына'атқарұушұ бійлікте жүргөндө// іск'ас^ыра алмаған жоспарларым деп т'айт^ұуға болады// сонұң ішінде↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊ұл атқарұушұ ͡б̊ійлік ^уол заңдарды дайындамайд// ^уол заңдарды қаб̊ылдамайд↓/// ↑кейб̊ір ͡б̊астамалар сол ^ұуақытта// біз мәж^іліске ^йекі мың ^уон тоғұз/ ^йекі мың жыйырмасыншы жылы ͡б̊еріп// бірағ ͡деп^үутаттар ͡ғаб̊ылдамағанда д'ішінде түзөтүулөр ͡б̊олдұ↓///	- Бірақ, дегенмен, менің ойымша, ы-ы билікте осындай ы-ы уақыт өте ы -ы жаңа адамдардың келуі - ол да да ы-ы дұрыс деп ойлаймын. Сондықтан мен бір әттеген-ай деген ондай ойлар жоқ. Өйткені қазіргі уақытта, мысалы, мен, мысалы білім саласында, ғылым саласында, басқа да салалаларда жинап-терген тәжірибемді қазіргі уақытта заңдарды жетілдіруге жұмсап жатырмын. Мысалы, бізде осы биылғы жылы ғана і-і білім саласы бойынша, ғылым саласы бойынша екі үлкен заңды қабылдадық. Екі үлкен заң, бұл заңдарды мен сонда ы-ы мынау атқарушы билікте жүргенде іске асыра алмаған жоспарларым деп те айтуға болады, соның ішінде. Өйткені бұл атқарушы билік ол заңдарды дайындамайд, ол заңдарды қабылдамайд. Кейбір бастамалар сол уақытта біз мәжіліске 2019-2020 жылы беріп, бірақ депутаттар қабылдамағанда да ішінде түзетулер болды.
Асхат Аймағамбетов	↑қазіргі ^ұуақытта ^уол керек болғаннан кейін біз ^уол түзетүулерді/ ^уол нормаларды/ мысалы қазір қаб̊ылдадық↓/// ↑сондықтан мысалы/ кейб̊ір і і сол ы ы ^ылауазымд'істегендегі көрген праблемалар// сонда жыйнақтаған тәж^ірійб̊ені// қазір мысалы сол саланы жетілдірүу ͡б̊ойынша да// біраз мәселелерд'іске ас^ырып жатырмыз↓/// ↑бұл да д'үлкен мүмкіндік↓/// ↑сондықтан бұнда да ͡б̊ір ^ұлогійкалық жалғасы деп те ͡б̊іл^үуге ͡б̊олады↓/// ↑^уөйткені деп^үутаттық жұмыс деген ^уол ұран ^йемес↓/// ↑ійә/ ұран деген негізі ^уөте жақ̊сы ғой↓/// ↑неге жақ̊сы↓/// ↑^уөйткені ^уоған ^йешқ̊андай аналійтійка керек ^йемес// ^уоған бір үлкен сараптама керек ^йемес// ^уоған терең білімді де керек ^йемес↓/// ↑ұран айтып жүре ͡б̊ерүу// ^уол қатты қыйындыққа ы ы әкелмейді↓/// ↑бірақ ^йең қыйыны// ^уол ійнтелектүуалды жұмыс↓///	↑қазіргі ^ұуақытта ^уол ͡герек болғаннаң ͡ гейім біз ^уол түзөтүулөрдү/ ^уол нормаларды/ мысалы қазір ͡ғаб̊ылдадық↓/// ↑сондұқтан мысалы/ кейб̊ір іі сол ы ы ^ылауазымд'істегендегі көргөм праблемалар// сонда жыйнақтаған тәж^ірійб̊ені// қазір мысалы сол саланы жетілдірүу ͡б̊ойұнша да// біраз мәселелерд'іске ас^ырыб̊ жатырмыз↓/// ↑бұл да д'үлкөн мүмкүндүк↓/// ↑сондұқтам бұнда да ͡б̊ір ^ұлогұйкалығ жалғасы деп те ͡б̊іл^үугө ͡б̊олады↓/// ↑^уөйткөнү деп^үутаттығ жұмұс теген ^уол ұран ^йемес↓/// ↑ійә/ ұран деген негізі ^уөтө жақ̊сы ғой↓/// ↑неге жақ̊сы↓/// ↑^уөйткөнү ^уоған ^йешқ̊андай аналыйтыйка ͡герек ^йемес// ^уоғам бір үлкөн сараптама ͡герек ^йемес// ^уоған терең білімді де ͡герек ^йемес↓/// ↑ұран айтыб̊ жүрө ͡б̊ерүу// ^уол ͡ғатты қыйындыққа ы ы әкелмейді↓/// ↑бірақ ^йең ͡ғыйыны// ^уол ійнтелектүуалды жұмұс↓///	- Қазіргі уақытта ол керек болғаннан кейін біз ол түзетулерді, ол нормаларды, мысалы, қазір қабылдадық. Сондықтан, мысалы, кейбір і-і сол ы-ы лауазымда істегендегі көрген проблемалар, сонда жинақтаған тәжірибені қазір, мысалы, сол саланы жетілдіру бойынша да біраз мәселелерді іске асырып жатырмыз. Бұл да да үлкен мүмкіндік. Сондықтан бұнда да бір логикалық жалғасы деп те білуге болады. Өйткені депутаттық жұмыс деген ол ұран емес. Иә, ұран деген негізі өте жақсы ғой. Неге жақсы? Өйткені оған ешқандай аналитика керек емес, оған бір үлкен сараптама керек емес, оған терең білімді де керек емес. Ұран айтып жүре беру ол - қатты қиындыққа ы-ы әкелмейді. Бірақ ең қиыны - ол интеллектуалды жұмыс.
Асхат Аймағамбетов	↑^уол мысалы/ ^йегер сен деп^үутат болсаң// заңдарды ^уоқұу/ анау салыстырмалы кестені ^уоқұу/ білүу// ^уоны түс^үне ͡б̊ілүу// ^уоның ішіндегі ^ұлогійкасын түс^үне ͡б̊ілүу// ^уоған дұрыс түзетүулерді ͡б̊ере ͡б̊ілүу// ^уол түзетүулерді мынау йұур технійкамен дұрыс ^уотырғыза ͡б̊ілүу// ^уоны тек қана ͡б̊ере салып ^йемес// ^уоны тійісті ^уөкілдермен талқылау// үкіметпен керек болатын болса// ^уол жұмысты талқылап// мәресіне жеткізүу↓/// ↑міне/ депүутаттың жұмысы// көрінбейтін жұмысы ^уосы↓/// ↑^уөйткені жай ғана і і бір тійіст'ұс^ұнысты айтып// ұран айтұу ^уол ы ы/ ^уол да да ͡б̊ір үлкен шеб̊ерлік↓/// ↑бірақ ^уол жеткілік̊сіз// депүутат болұу үшін ↓/// ↑^уөйткені деп^үутаттардың жұмысы// ^уол нақты заңмен кәсіб̊ій жұмыс істеу↓/// ↑ал заңмен кәсіб̊ій жұмыс істеу деген// ^уол ^уоңай мәселе ^йемес↓/// ↑^уол үлкен ійнтелектүуалды жұмыс↓/// ↑^уоның ^уол әр ͡б̊апты сен іздеуің керек// қарауың керек// зерттеуің керек// ^уоны тіпті ͡б̊ергеннің ^уөзінде/ ^уоны жұмыс тоб̊ында ͡б̊арлығын сендіріп// ^уоған дауыс бергізүу де ^уоңай ^йемес↓///	↑^уол мысалы/ ^йегер сен депүутат ͡ полсаң// заңдарды ^уоқұу/ анау салыстырмалы ͡гестені ^уоқұу/ білүу// ^уонұ түс^үнө ͡б̊ілүу// ^уонұң ішіндегі ^ұлогұйкасын түс^үнө ͡б̊ілүу// ^уоған дұрұс түзөтүулөрдү ͡б̊ере ͡б̊ілүу// ^уол түзөтүулөрдү мынау йұур технійкамен дұрұс ^уотұрғұза ͡б̊ілүу// ^уонұ тек қана ͡б̊ере салып ^йемес// ^уонұ тійісті ^уөкүлдөрмен талқылау// үкүмөтпең ͡ герек болатым болса// ^уол жұмұстұ талқылап// мәресіне жеткізүу↓/// ↑міне/ депүутаттың жұмұсұ// көрүмбөйтін жұмұсұ ^уосұ↓/// ↑^уөйткөнү жай ғана і і бір тійіст'ұс^ұнұсты айтып// ұран айтұу ^уол ы ы/ ^уол да да ͡б̊ір үлкөн шеб̊ерлік↓/// ↑бірақ ^уол жеткілік̊сіз// депүутат ͡полұ'үшүн ↓/// ↑^уөйткөнү депүутаттардың жұмұсұ// ^уол нақты заңмең ͡ гәсіб̊ій жұмұс істеу↓/// ↑ал заңмең ͡ гәсіб̊ій жұмұс істеу деген// ^уол ^уоңай мәселе ^йемес↓/// ↑^уол үлкөн ійнтелектүуалды жұмұс↓/// ↑^уонұң ^уол әр ͡б̊апты сен іздеуүң ͡ герек// қарауұң ͡ герек// зерттеуүң ͡ герек// ^уонұ тіпті ͡б̊ергеннің ^уөзүндө/ ^уонұ жұмұс тоб̊ұнда ͡б̊арлығын сендіріп// ^уоған дауұс ͡пергізүу де ^уоңай ^йемес↓///	- Ол, мысалы, егер сен депутат болсаң, заңдарды оқу, анау салыстырмалы кестені оқу, білу, оны түсіне білу, оның ішіндегі логикасын түсіне білу, оған дұрыс түзетулерді бере білу, ол түзетулерді мынау юр техникамен дұрыс отырғыза білу, оны тек қана бере салып емес, оны тиісті өкілдермен талқылау, үкіметпен керек болатын болса, ол жұмысты талқылап, мәресіне жеткізу. Міне, депутаттың жұмысы, көрінбейтін жұмысы - осы. Өйткені жай ғана і-і бір тиісті ұсынысты айтып, ұран айту ол ы-ы, ол да да бір үлкен шеберлік. Бірақ ол жеткіліксіз, депутат болу үшін. Өйткені депутаттардың жұмысы - ол нақты заңмен кәсіби жұмыс істеу. Ал заңмен кәсіби жұмыс істеу деген ол оңай мәселе емес. Ол - үлкен интеллектуалды жұмыс. Оның ол әр бапты сен іздеуің керек, қарауың керек, зерттеуің керек, оны тіпті бергеннің өзінде, оны жұмыс тобында барлығын сендіріп, оған дауыс бергізу де оңай емес.
Асхат Аймағамбетов	↑^йегер дауыс ͡бергізіп// ^уон'үкіметтің қорытындысына жіб̊ерсең// үкіметпен жұмыс істеуде де ͡б̊олды да// біраз ^ұуақыт кетеді↓/// ↑сондықтан әр норма бойынша// ^уоны соң^ұна жеткізүу// ^уол ^йертең заң болып̊ шығұу// заң болып̊ шыққаннан кейін де// ^уоны дұрыс іск'асырұуын бақ^ылау↓/// ↑міне менің ^уойымша/ ^уосы мәселе маңызды↓/// ↑^уөйткені ͡б̊із ^уосындай заңдармен жұмыс істейміз// біз б̊йүуджетпен жұмыс істейміз↓/// ↑^уол бйүуджетт'ашып қарағанда// мемлекеттің қарызы қандай ы ы↓/// ↑біздің тійісті ы ы/ жалп'ійнфлйасійа деңгейі қандай↓/// ↑біздің жалп'еканомійкалық шешімдер қандай↓/// ↑салық қандай↓/// ↑ ^уол қандай әсер береді деген мәселелер// ^уол да д'үлкен фүундаменталды ͡б̊ілімді қажет ^йетеді↓/// ↑сондықтан бұ жерде// әрійне деп^үутат болғаннан кейін бірінші кезекте ͡б̊ұл ійнтелектүуалды жұмыс// ^уол ^уөз ^уөзіңмен жасайтын күнделікті жұмыс деп айтар ^йедім↓///	↑^йегер дауұс ͡пергізіп// ^уон'үкүмөттің қорұтұндысына жіб̊ерсең// үкүмөтпен жұмұс істеудө де ͡б̊олдұ да// біраз ^ұуақыт кетеді↓/// ↑сондұқтан әр норма ͡б̊ойұнша// ^уонұ соң^ұна жеткізүу// ^уол ^йертең заң болұп̊ шығұу// заң болұп̊ шыққаннаң ͡ гейінде де// ^уонұ дұрұс іск'асырұуұн бақ^ылау↓/// ↑міне менің ^уойұмша/ ^уосұ мәселе маңызды↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊із ^уосұндай заңдармен жұмұс істейміз// біз ͡б̊йүуджөтпөн жұмұс істейміз↓/// ↑^уол бйүуджөтт'ашып қарағанда// мемлекеттің ͡ғарызы қандай ы ы↓/// ↑біздің тійісті ы ы/ жалп'ійнфлйасійа деңгейі ͡ғандай↓/// ↑біздің жалп'эканомұйкалық шешімдер ͡ғандай↓/// ↑салық қандай↓/// ↑^уол ͡ғандай әсер ͡б̊ереді деген мәселелер// ^уол да д'үлкөн фұундаменталды ͡б̊ілімді ͡ғажет ^йетеді↓/// ↑сондұқтам бұ жерде// әрійне деп^үутат ͡полғаннаң ͡ гейім бірінші ͡гезекте ͡б̊ұл ійнтелектүуалды жұмұс// ^уол ^уөз ^уөзүңмөн жасайтың ͡ гүндөлүкті жұмұс ͡теб̊ ͡айтар ^йедім↓///	- Егер дауыс бергізіп, оны үкіметтің қорытындысына жіберсең, үкіметпен жұмыс істеуде де... олда да... біраз уақыт кетеді. Сондықтан әр норма бойынша оны соңына жеткізу, ол ертең заң болып шығу, заң болып шыққаннан кейінде де оны дұрыс іске асыруын бақылау. Міне, менің ойымша, осы мәселе маңызды. Өйткені біз осындай заңдармен жұмыс істейміз, біз бюджетпен жұмыс істейміз. Ол бюджетті ашып қарағанда мемлекеттің қарызы қандай ы-ы? Біздің тиісті ы-ы, жалпы инфляция деңгейі қандай? Біздің жалпы экономикалық шешімдер қандай? Салық қандай? Ол қандай әсер береді деген мәселелер ол да да үлкен фундаменталды білімді қажет етеді. Сондықтан бұ жерде, әрине, депутат болғаннан кейін бірінші кезекте бұл интеллектуалды жұмыс, ол өз-өзіңмен жасайтын күнделікті жұмыс деп айтар едім.
Асхат Аймағамбетов	↑асхат қанатұлұ/ ы ы ^йенд'әлеуметтік мәселені жаң'айтып ^уотырсыз↓/// ↑жалпы халықтың әлеуметтік жағдайын// ^йенді қазір көріп ^уотырмыз↓/// ↑^уоңай ^йемес↓/// ↑ ал ы ы жанағы/ ^йең төмеңгі жалақы дегее бар/ ійә↓/// ↑ы ы жәрдемақылар ͡б̊ар↓/// ↑^уолардың ^йенді шынымен келгенде// ^уөт'аз төленед↓/// ↑сіздер депүутат ^іретінде і і ^уосы жалақыны көтерүу// і і жаңағы мійніймалды жалақыны көтерүу// жәрдемақыларды көтерүу деген ұс^ұныстарды депүутаттар ͡б̊ер'алады ма↓/// ↑депүутаттар тек қана ͡б̊ер'алмайды // депүутаттар ͡б̊еріп те жатыр// ^уөзгертіп те жатыр↓/// ↑мысал'алдыңғы жылы↓/// ↑^уосы жалақыға/ жәрдемақыға қатысты↓///	↑асхат қанатұлұ/ ы ы ^йенд'әлеумөттүк мәселені жаң'айтып ^уотұрсұз↓/// ↑жалпы халықтың әлеумөттүг жағдайын// ^йенді ͡ғазір ͡гөрүп ^уотұрмұз↓/// ↑^уоңай ^йемес↓/// ↑ ал ы ы жанағы/ ^йең төмөңгү жалақы дегем бар/ ійә↓/// ↑ы ы жәрдемақылар ͡б̊ар↓/// ↑^уолардың ^йенді шынымең ͡ гелгенде// ^уөт'аз төлөнөд↓/// ↑сіздер депүутат ^іретінде і і ^уосұ жалақыны ͡гөтөрүу// і і жаңағы мійніймалды жалақыны ͡гөтөрүу// жәрдемақыларды ͡гөтөрүу деген ұс^ұнұстарды депүутаттар ͡б̊ер'алады ма↓/// ↑депүутаттар тек қана ͡б̊ер'алмайды // депүутаттар ͡б̊еріп те жатыр// ^уөзгөртүп те жатыр↓/// ↑мысал'алдыңғы жылы↓/// ↑^уосұ жалақыға/ жәрдемақыға ͡ғатысты↓///	- Асхат Қанатұлы, ы-ы енді әлеуметтік мәселені жаңа айтып отырсыз. Жалпы халықтың әлеуметтік жағдайын, енді, қазір көріп отырмыз. Оңай емес. Ал, ы-ы жанағы, ең төменгі жалақы деген бар, иә? Ы-ы жәрдемақылар бар. Олардың енді шынымен келгенде, өте аз төленед. Сіздер депутат ретінде і-і осы жалақыны көтеру, і-і жаңағы минималды жалақыны көтеру, жәрдемақыларды көтеру деген ұсыныстарды депутаттар бере алады ма? - Депутаттар тек қана бере алмайды, депутаттар беріп те жатыр, өзгертіп те жатыр. Мысалы, алдыңғы жылы... - Осы жалақыға, жәрдемақыға қатысты...
Асхат Аймағамбетов	↑жалақы ͡б̊олса да// басқа мәселе ^йенді і і мійніймалды жалақы// алдыңғы жылы і і презійденттің тап̊сырмасы ͡б̊олды↓/// ↑^уөсті↓/// ↑^уоған деп^үутаттар дауыс берді↓/// ↑қазір қанша мійніймалды зарплата↓/// ↑сек̊сем бес↓/// ↑^уөт'аз ↓/// ↑^йенд'әрійне / ^уол бірақ̊ соңғ'үш жылдың ішінде// ^уол былай қарағанда ^йекі ^йесеге жұуық ^уөсті деп т'айтұуымыз керек↓/// ↑ бірақ бұ жерде праблема// тек қана мійніймалды жалақыда ^йемес↓/// ↑бізде көб̊^үнесе мійніймалды жалақы// мійніймалды жалақы дейді↓/// ↑мәселе ͡б̊ізде/ бдо деген бар↓/// ↑^уол не↓///	↑жалақы ͡б̊олса да// басқа мәселе ^йенді і і мійніймалды жалақы// алдыңғы жылы і і презійденттің тап̊сырмасы ͡б̊олдұ↓/// ↑^уөстү↓/// ↑^уоған деп^үутаттар дауұс ͡перді↓/// ↑қазір ͡ғанша мійніймалды зарплата↓/// ↑сек̊сем бес↓/// ↑^уөт'аз ↓/// ↑^йенд'әрійне / ^уол бірақ̊ соңғ'үш жылдың ішінде// ^уол былай ͡ғарағанда ^йекі ^йесеге жұуұқ ^уөстү деп т'айтұуұмұз керек↓/// ↑ бірақ ͡пұ жерде праблема// тек қана мійніймалды жалақыда ^йемес↓/// ↑бізде ͡гөб̊^үнөсе мійніймалды жалақы// мійніймалды жалақы дейді↓/// ↑мәселе ͡б̊ізде/ бдо дегем бар↓/// ↑^уол не↓///	- Жалақы болса да, басқа мәселе, енді і-і минималды жалақы алдыңғы жылы і-і президенттің тапсырмасы болды. Өсті. Оған депутаттар дауыс берді. - Қазір қанша минималды зарплата? - Сексен бес. - Өте аз. - Енді, әрине, ол бірақ соңғы үш жылдың ішінде ол былай қарағанда екі есеге жуық өсті деп те айтуымыз керек. Бірақ бұ жерде проблема тек қана минималды жалақыда емес. Бізде көбінесе минималды жалақы, минималды жалақы дейді. Мәселе бізде БДО деген бар. - Ол не?
Асхат Аймағамбетов	↑ы ы базывый далжносной аклад дейді↓/// ↑біздің жалпы мынау/ ы ы түрлі жалақыны ^йесептегенде// көб̊^үнесе сол бдодан ^йесептейді де↓/// ↑сондықтан ^йегер ͡б̊із мынау қаржыгерлермен сөйлесетін болсақ// ^уолар айтад// мына бдомен жалпы мың бір жүз тоқ̊сан үш деген// бізде жалақы төлеу жүйесі ͡б̊ар↓/// ↑сол жүйені мысалы/ ауыстырұу керек деген ^уой бар// ^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ ^йекіншіден а ^уол жаңағы/ бізде пражійточный мійніймүум бар// күңкөріс і і деңгейі↓/// ↑міне/ күнкөріс деңгейін мысалы// сонымен жұмыс істе керек↓/// ↑сондықтан бізде б̊ылай қарайтын болсақ// негізі дійскұурсты қарайтын болсақ// біз ^йең төменгі жалақыны көтерүуіміз керек деп көп айтад↓/// ↑ бірақ менің ^уойымша/ біз ͡б̊домен жұмыс істеуүіміз керек↓/// ↑^йекіншіден/ біз жаңағы мен айтқан ^йең төменгі/ күңкөріс деңгейімен жұмыс істеуіміз керек↓///	↑ы ы базывый далжносной аклад дейді↓/// ↑біздің жалпы мынау/ ы ы түрлү жалақыны ^йесептегенде// көб̊^үнөсе сол бдодан ^йесептейді де↓/// ↑сондұқтан ^йегер ͡б̊із мынау ͡ғаржыгерлермен сөйлөсөтім болсақ// ^уолар айтад// мына бдомен жалпы мың бір жүз тоқ̊сан үш деген// бізде жалақы төлөу жүйөсү ͡б̊ар↓/// ↑сол жүйөнү мысалы/ ауұстұрұу ͡герек деген ^уой бар// ^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ ^йекіншіден а ^уол жаңағы/ бізде пражыйточнұй мійніймүум бар// күңкөрүс і і деңгейі↓/// ↑міне/ күңкөрүс ͡теңгейін мысалы// сонұмен жұмұс істеу ͡герек↓/// ↑сондұқтам бізде ͡б̊ылай ͡ғарайтым болсақ// негізі дійскұурстұ қарайтым болсақ// біз ^йең төмөңгү жалақыны ͡гөтөрүуүмүз ͡герек деп көб̊ ͡айтад↓/// ↑бірағ менің ^уойұмша/ біз ͡б̊домен жұмұс істеуүмүз ͡герек↓/// ↑^йекіншіден/ біж жаңағы мен айтқан ^йең төмөңгү/ күңкөрүс ͡теңгейімен жұмұс істеуүмүз ͡герек↓///	- Ы-ы базовый должностной оклад дейді. Біздің жалпы мынау ы-ы түрлі жалақыны есептегенде көбінесе сол БДО-дан есептейді де. Сондықтан егер біз мынау қаржыгерлермен сөйлесетін болсақ, олар айтад мына БДО-мен жалпы 11 93 деген бізде жалақы төлеу жүйесі бар. Сол жүйені, мысалы, ауыстыру керек деген ой бар ол - бір. Екіншіден, екіншіден, а ол, жаңағы, бізде прожиточный минимум бар - күнкөріс і-і деңгейі. Міне, күнкөріс деңгейін, мысалы, сонымен жұмыс істеу керек. Сондықтан бізде былай қарайтын болсақ, негізі дискурсты қарайтын болсақ, біз ең төменгі жалақыны көтеруіміз керек деп көп айтад. Бірақ менің ойымша, біз БДО-мен жұмыс істеуіміз керек. Екіншіден, біз жаңағы мен айтқан ең төмеңгі күнкөріс деңгейімен жұмыс істеуіміз керек.
Асхат Аймағамбетов	↑^йенді сол ^йең төменгі күнкөріс деңгейін// жалпы мійніймалды жалақыны// ы ы дұрыстап̊ санау әдістемесі болсын деп// алдыңғы жылы заңғ'арнайы тетіктер ^йеңгізілді↓/// ↑^йенді ͡б̊іздің мійнійстрлік// ^уосы көрсеткіштерді жаң'әдістемемен басқаша санайтын болады↓/// ↑^уөйткені ^уол тек қана/ мійнійстрліктің ^уөз^үнің шешімі ͡б̊олмауы керек↓/// ↑^уол дұрыс// ғылымый әдістеме ͡б̊олұу керек↓/// ↑сондықтан бұ жерд'айтып ^уотырмын// ^уоны тек қана ͡б̊ылай// ал бүгін ^уоны ы ы жыйырма мыңға көтерейік// ^уон мыңға көтерейік деген ^уол жүйелі шешім ^йемес↓/// ↑бізге керегі сол// жаңағы ^уорташа жалақы ͡б̊олсын// ^йең төменгі жалақы ͡б̊олсын// күңкөріс деңгейі болсын// ^уоның барлығы ғылымға сәйкес дұрұс// жаңағ'ійндійкаторлармен сарапталып// дұрыс ы ы құрастырылұу керек↓/// ↑тек қана сонда ғана ͡б̊ұл жүйелі шешім болып// ^уонда жыл сайын ^уосы деңгей көтеріліп ^уот^ұратын мүмкіндік болады↓///	↑^йенді сол ^йең төмөңгү күңкөрүс ͡теңгейін// жалпы мійніймалды жалақыны// ы ы дұрұстап̊ сана'әдістемесі болсұн деп// алдыңғы жылы заңғ'арнайы тетіктер ^йеңгізілді↓/// ↑^йенді ͡б̊іздің мійнійстрлік// ^уосұ ͡гөрсөткүштерді жаң'әдістемемен басқаша санайтым болады↓/// ↑ ^уөйткөнү ^уол тек қана/ мійнійстрліктің ^уөз^үнүң шешімі ͡б̊олмауұ ͡герек↓/// ↑^уол дұрұс// ғылымый әдістеме ͡б̊олұу ͡герек↓/// ↑сондұқтам бұ жерд'айтып ^уотұрмұн// ^уонұ тек қана ͡б̊ылай// ал бүгүн ^уонұ ы ы жыйырма мыңға ͡гөтөрөйік// ^уон мыңға ͡гөтөрөйік деген ^уол жүйөлү шешім ^йемес↓/// ↑бізге ͡герегі сол// жаңағы ^уорташа жалақы ͡б̊олсұн// ^йең төмөңгү жалақы ͡б̊олсұн// күңкөрүс ͡теңгейі ͡б̊олсұн// ^уонұң барлығы ғылымға сәйкес ͡тұрұс// жаңағ'ійндійкаторлармен сарапталып// дұрұс ы ы құрастырылұу ͡герек↓/// ↑тек қана сонда ғана ͡б̊ұл жүйөлү шешім болұп// ^уонда жыл сайын ^уосұ деңгей ͡гөтөрүліп ^уот^ұратын мүмкүндүк болады↓///	- Енді сол ең төменгі күнкөріс деңгейін, жалпы минималды жалақыны ы-ы дұрыстап санау әдістемесі болсын деп алдыңғы жылы заңға арнайы тетіктер енгізілді. Енді біздің министрлік осы көрсеткіштерді жаңа әдістемемен басқаша санайтын болады. Өйткені ол тек қана министрліктің өзінің шешімі болмауы керек. Ол дұрыс, ғылыми әдістеме болу керек. Сондықтан бұ жерде айтып отырмын, оны тек қана былай, ал бүгін оны ы-ы 20 000 көтерейік, 10 000 көтерейік деген ол жүйелі шешім емес. Бізге керегі сол, жаңағы орташа жалақы болсын, ең төменгі жалақы болсын, күнкөріс деңгейі болсын, оның барлығы ғылымға сәйкес дұрыс, жаңағы индикаторлармен сарапталып, дұрыс ы-ы құрастырылу керек. Тек қана сонда ғана бұл жүйелі шешім болып, онда жыл сайын осы деңгей көтеріліп отыратын мүмкіндік болады.
Асхат Аймағамбетов	↑мысалы/ қарасаңыздар жұмыссыздық деңгейі дейд↓/// ↑бізд'үкіметтің ^йесеб̊ін алып қарасақ// мысалы/ алдыңғы жылғы ^йесепті ͡б̊із қазір қарап жатырмыз↓/// ↑бізде ͡б̊ір мійлійоңға жұуық жаңа жұмыс ^уорындар'ашылды дейді↓/// ↑біз ^уос^ұны көп талқыладық↓/// ↑^йенді қанша ͡б̊ізде жұмыссыздық болды десек// төрт жүз ^йелүу мыңға жұуық дейд↓/// ↑біз айтамыз қалай сонда↓/// ↑төрт жүз ^йелүу мыңға жұуық жұмыс ^уорны ы ы жетіспесе// бірақ ͡ біз ͡б̊ір мійлійонға жұуық ы ы жұмыс ^уорнын ашсақ// ^уол математійкаға да/ былай қандай ^ұлогійкаға да сай келмейді↓/// ↑сондықтан міне/ ^уосы статійстійканы да түзеу үшін // бізге жұмыс ^уорн'аш^ылып жатқан жұмыс ^уорындарын санау статійстійкасы да// әдістемесі де ^уөзгерүу керек↓/// ↑айта б̊ерүуімізге ͡б̊олады↓/// ↑^уол жыл сайын ^уөзгереді↓/// ↑сондықтан біздің істеп жатқанымыз// ^уосындай жүйелі жұмыстар↓///	↑мысалы/ қарасаңыздар жұмұссұздығ ͡деңгейі дейд↓/// ↑бізд'үкүмөттің ^йесеб̊ін алып қарасақ// мысалы/ алдыңғы жылғы ^йесепті ͡б̊із ͡ғазір ͡ғараб̊ жатырмыз↓/// ↑бізде ͡б̊ір мійлійоңға жұуұғ жаңа жұмұс ^уорұндар'ашылды дейді↓/// ↑біз ^уос^ұнұ ͡гөп талқыладық↓/// ↑^йенді ͡ғанша ͡б̊ізде жұмұссұздық ͡полдұ десек// төрт ͡шүз ^йелүу мыңға жұуұғ ͡дейд↓/// ↑біз айтамыз ͡ғалай сонда↓/// ↑төрт ͡шүз ^йелүу мыңға жұуұғ жұмұс ^уорнұ ы ы жетіспесе// бірақ ͡піз ͡б̊ір мійлійоңға жұуұқ ы ы жұмұс ^уорнұн ашсақ// ^уол математыйкаға да/ былай ͡ғандай ^ұлогұйкаға да сай ͡гелмейді↓/// ↑сондұқтан міне/ ^уосұ статыйстыйканы да түзөу үшүн // бізге жұмұс ^уорн'аш^ылып жатқан жұмұс ^уорұндарын санау статыйстыйкасы да// әдістемесі де ^уөзгөрүу ͡герек↓/// ↑айта ͡б̊ерүуүмүзгө ͡б̊олады↓/// ↑^уол жыл сайын ^уөзгөрөді↓/// ↑сондұқтам біздің істеб̊ жатқанымыз// ^уосұндай жүйөлү жұмұстар↓///	- Мысалы, қарасаңыздар жұмыссыздық деңгейі дейд. Бізде Үкіметтің есебін алып қарасақ, мысалы, алдыңғы жылғы есепті біз қазір қарап жатырмыз. Бізде 1 миллионға жуық жаңа жұмыс орындары ашылды дейді. Біз осыны көп талқыладық. Енді қанша бізде жұмыссыздық болды десек, 450 000 жуық дейд. Біз айтамыз қалай сонда? 450 000 жуық жұмыс орны ы-ы жетіспесе, бірақ біз 1 миллионға жуық ы-ы жұмыс орнын ашсақ, ол математикаға да, былай қандай логикаға да сай келмейді. Сондықтан, міне, осы статистиканы да түзеу үшін бізге жұмыс орны ашылып жатқан жұмыс орындарын санау статистикасы да, әдістемесі де өзгеру керек. Айта беруімізге болады. Ол жыл сайын өзгереді. Сондықтан біздің істеп жатқанымыз осындай жүйелі жұмыстар.
Асхат Аймағамбетов	↑^уосы жаңағы/ мен айтқан күнкөріс деңгейінің санауы// несін әдістемесін ^уөзгертүу// жалпы статійстійканы ^уөзгертүу ͡б̊ойынша// ^уос'аптада ғана ͡б̊із жаңа заңды қаб̊ылдадық↓/// ↑^уөйткені шешімді қаб̊ылдау үшін ↓/// ↑шешім қалай қаб̊ылданады↓/// ↑шешімді қаб̊ылдау үшін // сен ^йең бірінш'ақпаратты қарайсың↓/// ↑^йегер ақпаратты қарап көрсең// а а бізде мысалы/ жұмыссыздық деңгейі тек қана төрт бүтін жеті пайыз десек// мысалы/ а а ^уонда ͡б̊із ^уойлаймыз↓/// ↑^йей/ мынау жақ̊сы ғой↓/// ↑негізі жаман ^йемес↓/// ↑бұл дамыған мемлекеттермен салыстырғанда да// жамаң көрсеткіш ^йемес деп басқа шешім қаб̊ылдау ͡б̊олады↓/// ↑әлде мысалы/ жұмыс деңгейін қарайтын болсақ// мысалы үш ауысымдық мектептерді қарасақ// ы ы басқа да сұрақтарды қарасақ// ^йегер шешім үш ауысымды мектептерді салұу үшін // бізде тек қана ы ы ^уорын жетіспеушілігі ^йекі жүз мың десек// ^уонда ͡б̊із айтамыз// а ^уонда б̊із жыл сайын жүз мійлійард берейік// сол жетеді деп ^уойлаймыз↓///	↑^уосұ жаңағы/ мен айтқаң гүңкөрүс ͡теңгейінің санауұ// несін әдістемесін ^уөзгөртүу// жалпы статыйстыйканы ^уөзгөртүу ͡б̊ойұнша// ^уос'аптада ғана ͡б̊іж жаңа заңды қаб̊ылдадық↓/// ↑^уөйткөнү шешімді ͡ғаб̊ылдау үшүн ↓/// ↑шешім қалай ͡ғаб̊ылданады↓/// ↑шешімді ͡ғаб̊ылдау үшүн // сен ^йең бірінш'ақпаратты қарайсың↓/// ↑^йегер ақпаратты қарап көрсөң// а а бізде мысалы/ жұмұссұздығ ͡деңгейі тек қана төрт ͡пүтүн жеті пайыз десек// мысалы/ а а ^уонда ͡б̊із ^уойлаймыз↓/// ↑^йей/ мынау жақ̊сы ғой↓/// ↑негізі жаман ^йемес↓/// ↑бұл дамыған мемлекеттермен салыстырғанда да// жамаң ͡гөрсөткүш ^йемес ͡теп ͡пасқа шешім қаб̊ылдау ͡б̊олады↓/// ↑әлде мысалы/ жұмұс ͡теңгейің ͡ ғарайтым болсақ// мысалы үш ауұсұмдұғ мектептерді ͡ғарасақ// ы ы басқа да сұрақтарды қарасақ// ^йегер шешім үш ауұсұмдұ мектептерді салұу үшүн // бізде тек қана ы ы ^уорұн жетіспеушүлүгү ^йекі жүз мың десек// ^уонда ͡б̊із айтамыз// а ^уонда ͡б̊іж жыл сайын жүз мійлійард берейік// сол жетеді деп ^уойлаймыз↓///	- Осы, жаңағы, мен айтқан күнкөріс деңгейінің санауы, несін әдістемесін өзгерту, жалпы статистиканы өзгерту бойынша осы аптада ғана біз жаңа заңды қабылдадық. Өйткені шешімді қабылдау үшін. Шешім қалай қабылданады? Шешімді қабылдау үшін сен ең бірінші ақпаратты қарайсың. Егер ақпаратты қарап көрсең, а-а бізде, мысалы, жұмыссыздық деңгейі тек қана 4,7 пайыз десек, мысалы, а-а онда біз ойлаймыз. Ей, мынау жақсы ғой. Негізі жаман емес. Бұл дамыған мемлекеттермен салыстырғанда да жаман көрсеткіш емес деп басқа шешім қабылдау болады. Әлде мысалы, жұмыс деңгейін қарайтын болсақ, мысалы, 3 ауысымдық мектептерді қарасақ, ы-ы басқа да сұрақтарды қарасақ, егер шешім үш ауысымды мектептерді салу үшін бізде тек қана ы-ы орын жетіспеушілігі 200 000 десек, онда біз айтамыз, а онда біз жыл сайын 100 миллиард берейік, сол жетеді деп ойлаймыз.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ мысалы/ мысалы б̊із кезінде жұмыс істегенде// біз мемлекет басшысына// мысал'ақпаратты бергенде// біз ^уоның алдында ͡б̊еріп жүрген ақпаратты ^йемес// біз б̊ізге қазақ̊станға ͡б̊ір мійлійон ^йекі жүз мың ^уорын тап̊шылығы ͡б̊олад деп ͡ақпарат берілгеннен кейін// мысалы ^уос'ашық / дұрыс статійстійканы ͡б̊ергеннен кейін// мысалы шешімді ͡қаб̊ылдау// ы ы жайлы мектеп деген сыйақты жоб̊ан'іске қосұу б̊ойынша// мысалы презійдент ш̆ешім қаб̊ылдады↓/// ↑сондықтан шешім қаб̊ылдау үшін // бізге дұрыс статійстійка// дұрыс ақпарат керек↓/// ↑^йегер дұрыс ақпарат болмай// ^уоның барлығы б̊із ^йенді ͡б̊ілеміз ғой↓/// ↑^уорташа жалақы дегенде б̊арлығымыз күлеміз// статійстійка шыққанда// ы ы мійніймал жалақы дегенде б̊арлығымыз сенімсіздік танытамыз↓/// ↑^уос^ұны жүйелі түрде шешүу үшін // арнайы жаңа заң қаб̊ылдадық↓/// ↑^йенді статійстійка ͡б̊асқаша дайындалатын болады↓/// ↑жалпы статійстійка ^уоргандары// а а бұл әдістемені ^уөзгертетін болады↓///	↑бірағ мысалы/ мысалы б̊із ͡гезінде жұмұс істегенде// біз мемлекет ͡пашшысына// мысал'ақпаратты бергенде// біз ^уонұң алдында ͡б̊еріб̊ жүргөн ақпаратты ^йемес// біз б̊ізге қазақ̊стаңға ͡б̊ір мійлійон ^йекі жүз мың ^уорұн тап̊шылығы б̊олад деб̊ ͡ақпарат ͡перілгеннең ͡ гейін// мысалы ^уос'ашық / дұрұс статійстійканы ͡б̊ергеннең ͡ гейін// мысалы шешімді ͡ғаб̊ылдау// ы ы жайлы мектеп деген сыйақты жоб̊ан'іске қосұу ͡б̊ойұнша// мысалы презійдент ш̆ешім қаб̊ылдады↓/// ↑сондұқтан шешім қаб̊ылдау үшүн // бізге дұрұс статійстійка// дұрұс ақпарат керек↓/// ↑^йегер дұрұс ақпарат ͡полмай// ^уонұң барлығы ͡б̊із ^йенді ͡б̊ілеміз ғой↓/// ↑^уорташа жалақы дегенде б̊арлығымыз ͡гүлөмүз// статійстійка шыққанда// ы ы мійніймал жалақы дегенде б̊арлығымыс сенімсіздік танытамыз↓/// ↑^уос^ұнұ жүйөлү түрдө шешүу үшүн // арнайы жаңа заң ͡ғаб̊ылдадық↓/// ↑^йенді статійстійка ͡б̊асқаша дайындалатым болады↓/// ↑жалпы статійстійка ^уоргандары// а а бұл әдістемені ^уөзгөртөтім болады↓///	- Бірақ, мысалы, мысалы, біз кезінде жұмыс істегенде, біз Мемлекет басшысына, мысалы ақпаратты бергенде, біз оның алдында беріп жүрген ақпаратты емес, біз бізге Қазақстанға 1 200 000 орын тапшылығы болад деп ақпарат берілгеннен кейін, мысалы, осы ашық, дұрыс статистиканы бергеннен кейін, мысалы, шешімді қабылдау ы-ы жайлы мектеп деген сияқты жобаны іске қосу бойынша, мысалы Президент шешім қабылдады. Сондықтан шешім қабылдау үшін бізге дұрыс статистика, дұрыс ақпарат керек. Егер дұрыс ақпарат болмай, оның барлығы біз енді білеміз ғой. Орташа жалақы дегенде барлығымыз күлеміз, статистика шыққанда, ы-ы минимал жалақы дегенде барлығымыз сенімсіздік танытамыз. Осыны жүйелі түрде шешу үшін арнайы жаңа заң қабылдадық. Енді статистика басқаша дайындалатын болады. Жалпы статистика органдары а-а бұл әдістемені өзгертетін болады.
Асхат Аймағамбетов	↑^йенді ͡б̊ұл ақпаратты зерттеушүлерге б̊іріншіден ашад↓/// ↑ ^йекіншіден/ альтернатійвт'ақпаратты алатын болады↓/// ↑ үшіншіден/ мынау ы ы салалық ^уоргандардың статійстійкасын тек қан'алып // ^уоны ғана сол бойынша ғана жаңағы ^йесептеу жасамайды// ^уолар ^уоны тек̊серетін болады↓/// ↑басқа да да ы ы тійісті ͡б̊із нормаларды ^йеңгіздік↓/// ↑мысалы/ бұл бірақ далаға шығып айтčаң// әлде пост жассаң// ы ы бұны ^йешкім қатты түсінбейді↓/// ↑^уоған ^уой/ мынау керемет жұмұс деп түс^үнетіндер аз↓/// ↑бірақ міне/ жүйелі жұмыс деген ^уосындай үң^үліп// ішінде ^уосындай бір күрделі сұрақтарды шешүу деген нағыз жүйелі жұмыс↓/// ↑^уөйткені ͡б̊үгін жыйырма мың ы ы көб̊ейтүу деген// ^уол бүгінгі/ ^уол ^ұуақытш̆а мәселе↓/// ↑бірақ бізге керегі жүйелі/ кешенді праблемалар шешүу↓///	↑^йенді ͡б̊ұл ақпаратты зерттеушүлөргө ͡б̊іріншіден ашад↓/// ↑^йекіншіден/ альтернатыйвт'ақпаратты алатым болады↓/// ↑үшүншүден/ мынау ы ы салалық ^уоргандардың статійстійкасын тек қан'алып // ^уонұ ғана сол бойұнша ғана жаңағы ^йесептеу жасамайды// ^уолар ^уонұ тек̊серетім болады↓/// ↑басқа да да ы ы тійісті ͡б̊із нормаларды ^йеңгіздік↓/// ↑мысалы/ бұл бірағ ͡далаға шығыб̊ ͡айтčаң// әлде пост ͡шассаң// ы ы бұнұ ^йешкім қатты түсүмбөйді↓/// ↑^уоған ^уой/ мынау ͡геремет ͡шұмұс ͡теп түс^үнөтіндер аз↓/// ↑бірағ міне/ жүйөлү жұмұс теген ^уосұндай үң^үлүп// ішінде ^уосұндай бір ͡гүрдөлү сұрақтарды шешүу деген нағыж жүйөлү жұмұс↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊үгүн жыйырма мың ы ы көб̊өйтүу деген// ^уол бүгүңгү/ ^уол ^ұуақытш̆а мәселе↓/// ↑бірақ ͡пізге ͡герегі жүйөлү/ кешенді праблемалар шешүу↓///	- Енді бұл ақпаратты зерттеушілерге біріншіден ашад. Екіншіден, альтернативті ақпаратты алатын болады. Үшіншіден, мынау ы-ы салалық органдардың статистикасын тек қана алып, оны ғана сол бойынша ғана жаңағы есептеу жасамайды, олар оны тексеретін болады. Басқа да да ы-ы тиісті біз нормаларды енгіздік. Мысалы, бұл бірақ далаға шығып айтсаң, әлде пост жазсаң ы-ы бұны ешкім қатты түсінбейді. Оған ой, мынау керемет жұмыс деп түсінетіндер аз. Бірақ, міне, жүйелі жұмыс деген осындай үңіліп, ішінде осындай бір күрделі сұрақтарды шешу деген нағыз жүйелі жұмыс. Өйткені бүгін 20 000 ы-ы көбейту деген ол бүгінгі, ол уақытша мәселе. Бірақ бізге керегі жүйелі, кешенді проблемалар шешу.
Асхат Аймағамбетов	↑жүйелілік ы ы тұуралы/ жаңа ͡б̊ір ^уосы жұуырда ͡б̊ір адам айтты↓/// ↑кезінде назарб̊аев алғаш ^ірет čійнгапұурға ͡б̊арғанда// ^йенді лій кұуан йұу мен сійнгапұур/ қазақ̊станнан сійнгапұур жасаймын деп айтты ғой // назарб̊аев кезінде↓/// ↑сонда назарб̊аев ы ы бірінші ^ірет čійнгапұурға ͡б̊арғанда керемет// жаңағы шокта ͡б̊олып// қазақ̊станнан сійнгапұур жасайды деп лій кұуан йұуға// қазақ̊станның дійпламаттары ы ы кеңесші ͡б̊ол^ұуға шақырған ^йекен↓/// ↑тоқ̊сан бірінші жылдың басында↓/// ↑ұс^ұныс жасапты да// қазақтар жоқ болып кетіпті↓/// ↑лій кұуан йұу ^уол ұс^ұнысты қаб̊ылдағысы келген ^йекен↓///	↑жүйөлүлік ы ы тұуралы/ жаңа ͡б̊ір ^уосұ жұуұрда ͡б̊ір адам айтты↓/// ↑кезінде назарб̊аев алғаш ^ірет čыйңгапұурға ͡б̊арғанда// ^йенді лій кұуан йұу мен сыйңгапұур/ қазақ̊станнан сыйңгапұур жасаймын деб̊ ͡айтты ғой // назарб̊аев кезінде↓/// ↑сонда назарб̊аев ы ы бірінші ^ірет čыйңгапұурға ͡б̊арғанда ͡геремет// жаңағы шокта ͡б̊олұп// қазақ̊станнан сыйңгапұур жасайды деп лій кұуан йұуға// қазақ̊станның дійпломаттары ы ы кеңешші ͡б̊ол^ұуға шақырған ^йекен↓/// ↑ тоқ̊сам бірінші жылдың басында↓/// ↑ұс^ұнұш ͡ шасапты да// қазақтар жоқ ͡полұп кетіпті↓/// ↑лій кұуан йұу ^уол ұс^ұнұсты қаб̊ылдағысы ͡гелген ^йекен↓///	- Жүйелілік ы-ы туралы жаңа бір осы жуырда бір адам айтты. Кезінде Назарбаев алғаш рет Сингапурға барғанда, енді Ли Куан Ю мен Сингапур, Қазақстаннан Сингапур жасаймын деп айтты ғой Назарбаев кезінде. Сонда Назарбаев ы-ы бірінші рет Сингапурға барғанда керемет, жаңағы, шокта болып, Қазақстаннан Сингапур жасайды деп Ли Куан Юға Қазақстанның дипломаттары ы-ы кеңесші болуға шақырған екен. 91 жылдың басында. Ұсыныс жасапты да, қазақтар жоқ болып кетіпті. Ли Куан Ю ол ұсынысты қабылдағысы келген екен.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ та сонан кейін/ бір қазақты кездескеннен кейін бес жылдан кейін// сол назарб̊аевты келгеннен кейін ы ы қазақты көріп айтыпты// маған ^уосындай бес жыл бұрын ^уосындай ұс^ұныс беріп ^йеді// бірақ ы ы қазақ̊стан ы-ы мұнай тапты да// мен'ұмытып кетті деп айтыпты лій кұуан йұу// сөйтіп айтқан ^йекен↓/// ↑жалпы қазақ̊станның үлкен қателігі// ^уол жүйе жоқтығы деп айтқан ^йекен сол лій кұуан йұу↓/// ↑жүйе жоқ/ жүйесіздік і і деп// жаңағы сіздің айтып ^уотырған ^уойдан тұуындаған дүнійе да↓/// ↑мен ^уойлаймын// шынымен де б̊ізде жүйелік жоқ↓/// ↑бір мійнійстр келед↓/// ↑ы ы ійә/ жаңа мійнійстр келед та ͡б̊әрін ^уөзгерте б̊астайд↓/// ↑ал ^йегер де жүйе ͡б̊олса// ы ^уоны жүйелі түрде жалғастырұу керек деп̊ санаймын да↓/// ↑мысалы/ менің жеке ^уойым// сіз де келісетін шығарсыз↓///	↑бірақ та сонаң ͡ гейін/ бір ͡ғазақты ͡гездескеннең ͡ гейім беш ͡ шылдаң ͡ гейін// сол назарб̊аевты ͡гелгеннең ͡ гейін ы ы қазақты ͡гөрүб̊ ͡айтыпты// маған ^уосұндай беш ͡ шыл бұрұн ^уосұндай ұс^ұнұс ͡періп ^йеді// бірақ ы ы қазақ̊стан ы-ы мұнай тапты да// мен'ұмұтұп кетті деб̊ ͡айтыпты лій кұуан йұу// сөйтүб̊ ͡айтқан ^йекен↓/// ↑жалпы қазақ̊станның үлкөң ͡ғателігі// ^уол жүйө жоқтұғұ деб̊ ͡айтқан ^йекен сол лій кұуан йұу↓/// ↑жүйө жоқ/ жүйөсүздік і і деп// жаңағы сіздің айтып ^уотұрған ^уойдан тұуұндаған дүнүйө да↓/// ↑ мен ^уойлаймын// шынымен де ͡б̊ізде жүйөлүг жоқ↓/// ↑бір мійнійстр ͡гелед↓/// ↑ы ы ійә/ жаңа мійнійстр ͡гелед та ͡б̊әрін ^уөзгөртө ͡б̊астайд↓/// ↑ал ^йегер де жүйө ͡б̊олса// ы ^уонұ жүйөлү түрдө жалғастырұу ͡герек деп̊ санаймын да↓/// ↑мысалы/ менің жеке ^уойұм// сіз де ͡гелісетін шығарсыз↓///	- Бірақ та сонан кейін бір қазақты кездескеннен кейін бес жылдан кейін, сол Назарбаевты келгеннен кейін ы-ы қазақты көріп айтыпты: «Маған осындай бес жыл бұрын осындай ұсыныс беріп еді, бірақ ы-ы Қазақстан ы-ы мұнай тапты да, мені ұмытып кетті» деп айтыпты Ли Куан Ю, сөйтіп айтқан екен. «Жалпы, Қазақстанның үлкен қателігі - ол жүйе жоқтығы» деп айтқан екен сол Ли Куан Ю. Жүйе жоқ, жүйесіздік і-і деп, жаңағы, сіздің айтып отырған ойдан туындаған дүние да. Мен ойлаймын, шыныменде бізде жүйелік жоқ. Бір министр келед. Ы-ы, иә, жаңа министр келед та бәрін өзгерте бастайд. Ал егер де жүйе болса, ы оны жүйелі түрде жалғастыру керек деп санаймын да. Мысалы, менің жеке ойым, сіз де келісетін шығарсыз.
Асхат Аймағамбетов	↑мінез керек// жән'ұнамайтын шешімдерді қаб̊ылдауға да мінез керек↓/// ↑бізде ^уөйткені↓/// ↑ійә/ және де ͡б̊ілесіз ͡б̊е/ асхат қанатұлы↓/// ↑кейде мійнійстрлерге ^уөз^үнің амбійсійасынан бөлек// мемлекеттің мүддесін алға қойұу керек деп ^уойлаймын↓/// ↑дәл солай↓/// ↑келед та ͡б̊әрін жоққа шығарад↓/// ↑бәрін қайтадан бастайд↓/// ↑қайтадаң кім келді↓/// ↑кім кетті↓/// ↑біздің мійнійстрлер ^йенді ^йекі/ үш жыл сайын ауұсып тұрад ғой// ауысқан да дұрыс шығар↓/// ↑ійә/ бір мійнійстрдің ^уон жыл/ бес жыл ^уотырғаны да дұрыс ^йемес шығар↓/// ↑ бірақ жаңағы/ жауапкершілік/ жүйелілік/ сәл мемлекеттік мүдден'алға қойұу// ійә/ әртүрлі ^ұлагійстік/ амбійсійалық/ ^йенді/ ^йенді ͡б̊ір/ сондай бір қараб̊астың ы ы мүддесін алға қоймау керек̊ сыйақты↓///	↑мінез ͡ герек// жән'ұнамайтын шешімдерді ͡ғаб̊ылдауға да мінез ͡ герек↓/// ↑бізде ^уөйткөнү↓/// ↑ійә/ және де ͡б̊ілесіз ͡б̊е/ асхат қанатұлұ↓/// ↑кейде мійнійстрлерге ^уөз^үнүң амбыйсыйасынам бөлөк// мемлекеттің мүддөсүн алға ͡ғойұу ͡герек деп ^уойлаймын↓/// ↑дәл солай↓/// ↑келед та ͡б̊әрін жоққа шығарад↓/// ↑бәрің ͡ қайтадам бастайд↓/// ↑қайтадаң ͡ гім ͡гелді↓/// ↑кім ͡гетті↓/// ↑біздің мійнійстрлер ^йенді ^йекі/ үш ͡шыл сайын ауұсұп тұрад ғой// ауұсқан да дұрұш шығар↓/// ↑ійә/ бір мійнійстрдің ^уон жыл/ беш ͡ шыл ^уотұрғаны да дұрұс ^йемеш шығар↓/// ↑ бірағ жаңағы/ жауапкершілік/ жүйөлүлік/ сәл мемлекеттіг мүддөн'алға қойұу// ійә/ әртүрлү ^ұлагійстік/ амбыйсыйалық/ ^йенді/ ^йенді ͡б̊ір/ сондай бір ͡ғараб̊астың ы ы мүддөсүн алға ͡ғоймау ͡герек̊ сыйақты↓///	- Мінез керек және ұнамайтын шешімдерді қабылдауға да мінез керек. Бізде өйткені... - Иә, және де білесіз бе, Асхат Қанатұлы! Кейде министрлерге өзінің амбициясынан бөлек, мемлекеттің мүддесін алға қою керек деп ойлаймын. - Дәл солай. - Келед та бәрін жоққа шығарад. Бәрін қайтадан бастайд. Қайтадан кім келді? Кім кетті? Біздің министрлер енді екі-үш жыл сайын ауысып тұрад ғой, ауысқан да дұрыс шығар. Иә, бір министрдің 10 жыл, 5 жыл отырғаны да дұрыс емес шығар. Бірақ, жаңағы, жауапкершілік, жүйелілік, сәл мемлекеттік мүддені алға қою, иә, әртүрлі логистік, амбициялық, енді, енді бір, сондай бір қарабастың ы-ы мүддесін алға қоймау керек сияқты.
Асхат Аймағамбетов	↑мінез ^уол үшін/ і і жаңағ'әлійхан бөкөйхан айтады ғой// ұлтқа қызмет ^йетүу/ білімнен ^йемес// мінезден деп↓/// ↑сондықтан мінез деген ^уөте маңызды↓/// ↑мінез деген/ ^уол тек қана жаңағындай ^йелг'ұнайтын шешімдер ͡б̊олад да↓/// ↑пап^ұулійстік̊ шешімдер б̊олад↓/// ↑ұнайтын шешімдер ͡б̊олад↓/// ↑қазір ͡б̊арлығы күтіп ^уотқан шешімдер б̊олад↓/// ↑бірақ бастысы ^уол ^йелг'ұнайтын шешім болмау керек/ менің ^уойымша↓/// ↑бастысы ^йелге қажет ш̆ешімдер ͡б̊олұу керек↓/// ↑бірақ ^уол шешімдер күрделі ͡б̊олұуы мүмкін↓/// ↑^уол шешімдерге мүмкін жетпіс пайыз/ алпыс пайыз қарсы ͡б̊олұуы мүмкін↓/// ↑бірақ ^уол шешімдерді қаб̊ылдау керек↓/// ↑қаб̊ылдау керек↓/// ↑мысалы/ мен айтып ^уотырмын ғой// кезінде і і біраз шешімдер қаб̊ылдағанда// ^уол шешімдер ^уөте күрделі ͡б̊олды↓/// ↑^уол шешімдер қаб̊ылданбады↓///	↑мінез ^уол үшүн/ і і жаңағ'әлійхан бөкөйхан айтады ғой// ұлтқа ͡ғызмет ^йетүу/ білімнен ^йемес// мінезден деп↓/// ↑сондұқтан мінез деген ^уөтө маңызды↓/// ↑мінез деген/ ^уол тек қана жанағындай ^йелг'ұнайтын шешімдер ͡б̊олад да↓/// ↑пап^ұулійстік̊ шешімдер ͡б̊олад↓/// ↑ұнайтын шешімдер ͡б̊олад↓/// ↑қазір ͡б̊арлығы ͡гүтүп ^уотқан шешімдер ͡б̊олад↓/// ↑бірақ ͡пастысы ^уол ^йелг'ұнайтын шешім болмау ͡герек/ менің ^уойұмша↓/// ↑бастысы ^йелге қажет ш̆ешімдер ͡б̊олұу ͡герек↓/// ↑бірақ ^уол шешімдер ͡гүрдөлү ͡б̊олұуұ мүмкүн↓/// ↑^уол шешімдерге мүмкүн жетпіс пайыз/ алпыс пайыз ͡ ғарсы ͡б̊олұуұ мүмкүн↓/// ↑бірақ ^уол шешімдерді ͡ғаб̊ылдау ͡герек↓/// ↑қаб̊ылдау ͡герек↓/// ↑мысалы/ мен айтып ^уотұрмұн ғой// кезінде і і біраш шешімдер ͡ғаб̊ылдағанда// ^уол шешімдер ^уөтө күрдөлү ͡б̊олдұ↓/// ↑^уол шешімдер ͡ғаб̊ылдамбады↓///	- Мінез, ол үшін, і-і жаңағы, Әлихан Бөкейхан айтады ғой: "Ұлтқа қызмет ету - білімнен емес, мінезден" деп. Сондықтан мінез деген өте маңызды. Мінез деген ол тек қана жанағындай елге ұнайтын шешімдер болад да. Популистік шешімдер болад. Ұнайтын шешімдер болад. Қазір барлығы күтіп отқан шешімдер болад. Бірақ бастысы ол елге ұнайтын шешім болмау керек, менің ойымша. Бастысы елге қажет шешімдер болу керек. Бірақ ол шешімдер күрделі болуы мүмкін. Ол шешімдерге мүмкін 70%, 60% қарсы болуы мүмкін. Бірақ ол шешімдерді қабылдау керек. Қабылдау керек. Мысалы, мен айтып отырмын ғой, кезінде і-і біраз шешімдер қабылдағанда ол шешімдер өте күрделі болды. Ол шешімдер қабылданбады.
Асхат Аймағамбетов	↑^йесімд'асхат аймағамбетов ^іректорларын бәрін кет^іріп жатыр// қаншама жыл ^уотырған↓/// ↑асхат аймағамбетов ^іректорлармен қыр^ылысып жатыр деген// і і біраз әңгіме ͡б̊олды↓/// ↑үунійверсійтеттерді жаптық/ мысалы↓/// ↑презійденттің тап̊сырмасы ͡б̊олды↓/// ↑презійденттің қолдауының арқасында// бұл жұмыс істеуге мүмкіндік болды↓/// ↑ ^уөйткен'үлкен сайасый қолдауы ͡б̊олмаса↓/// ↑презійденттің қолдауы ͡б̊олмаса// мійнійстрлерге жұмыс жасау қыйын ба↓///	↑^йесімд'асхат аймағамбетов ^іректорларым бәрің ͡ гет^іріб̊ жатыр// қаншама жыл ^уотұрған↓/// ↑асхат аймағамбетов ^іректорлармең ͡ ғыр^ылысыб̊ жатыр деген// і і біраз әңгіме ͡б̊олдұ↓/// ↑үунійверсійтеттерді жаптық/ мысалы↓/// ↑презійденттің тап̊сырмасы ͡б̊олдұ↓/// ↑презійденттің ͡ғолдауұнұң арқасында// бұл жұмұс істеугө мүмкүндүк болдұ↓/// ↑ ^уөйткөн'үлкөн сайасый ͡ғолдауұ ͡б̊олмаса↓/// ↑презійденттің ͡ғолдауұ ͡б̊олмаса// мійнійстрлерге жұмұш ͡ шасау ͡ғыйым ба↓///	- Есімде Асхат Аймағамбетов ректорларын бәрін кетіріп жатыр қаншама жыл отырған. Асхат Аймағамбетов ректорлармен қырылысып жатыр деген і-і біраз әңгіме болды. - Университеттерді жаптық, мысалы. Президенттің тапсырмасы болды. Президенттің қолдауының арқасында бұл жұмыс істеуге мүмкіндік болды. Өйткені үлкен саяси қолдауы болмаса... - Президенттің қолдауы болмаса министрлерге жұмыс жасау қиын ба?
Асхат Аймағамбетов	↑мійнійстрлерге жұмыс жасау қыйын↓/// ↑мен айтып ^уотырмын// мысалы мен мійнійстр ͡б̊олғанда// кейб̊ір ^іреформалард'істеуге мүмкіндік болса// ^уол презійденттің қолдауының арқасында↓/// ↑мен ^уон'ашық айтамын↓/// ↑^уөйткені сайасый қолдауды сен сезінсең// білсең және ^уоны сен тек қана сен білмейсің// басқалар да ͡б̊ілед↓/// ↑сонда ғана ͡б̊ұл мүмкін болад↓/// ↑мысалы/ үунійверсійтеттерді жаб̊амын дегенде// ^йенді жас^ыратыны жоқ// түрлі деңгейдегі ^ылауазым тұлғаларды да// әр үунійверсійтет бойынша ^уөздерінің ұс^ұныстарын айтты↓/// ↑бірақ ^уол мәселе презійденттің бақ^ылауында б̊олғанына ͡б̊айланысты// нақты мінез көрсетіп// мысалы ^уол шешімді қаб̊ылдауға мүмкін болды↓/// ↑жалғыз ^уөзім болсам// презійдент қолдамаса// бұны менің қолымнан келер ме// келмейді ме деген үлкен мәселе↓/// ↑^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ мысалы ͡б̊із дійректорлардың ^ұратасыйасын ^йеңгіздік↓/// ↑ ^уол біздегі қазақ̊стандағы// і і жыйырма мыңға жұуық түрл'ұйымдар бар↓///	↑мійнійстрлерге жұмұш ͡ шасау ͡ғыйын↓/// ↑мен айтып ^уотұрмұн// мысалы мен мійнійстр ͡б̊олғанда// кейб̊ір ^іреформалард'істеугө мүмкүндүк болса// ^уол презійденттің ͡ғолдауұнұң арқасында↓/// ↑мен ^уон'ашық айтамын↓/// ↑^уөйткөнү сайасый ͡ғолдаудұ сен сезінсең// білсең және ^уонұ сен тек қана сем білмейсің// басқалар да ͡б̊ілед↓/// ↑сонда ғана ͡б̊ұл мүмкүм болад↓/// ↑мысалы/ үунійверсійтеттерді жаб̊амын дегенде// ^йенді жас^ыратыны жоқ// түрлү деңгейдегі ^ылауазым тұлғаларды да// әр үунійверсійтет ͡пойұнша ^уөздөрүнің ұс^ұнұстарын айтты↓/// ↑бірақ ^уол мәселе презійденттің бақ^ылауұнда б̊олғанына ͡б̊айланысты// нақты мінез ͡гөрсөтүп// мысалы ^уол шешімді ͡ғаб̊ылдауға мүмкүм болдұ↓/// ↑жалғыз ^уөзүм болсам// презійдент қолдамаса// бұнұ менің ͡ғолұмнаң ͡ гелер ме// келмейді ме деген үлкөн мәселе↓/// ↑ ^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ мысалы ͡б̊із дійректорлардың ^ұратасыйасын ^йеңгіздік↓/// ↑ ^уол біздегі ͡ғазақ̊стандағы// і і жыйырма мыңға жұуұқ түрл'ұйұмдар бар↓///	- Министрлерге жұмыс жасау қиын. Мен айтып отырмын, мысалы, мен министр болғанда кейбір реформаларды істеуге мүмкіндік болса, ол Президенттің қолдауының арқасында. Мен оны ашық айтамын. Өйткені саяси қолдауды сен сезінсең, білсең және оны сен тек қана сен білмейсің, басқалар да білед. Сонда ғана бұл мүмкін болад. Мысалы, университеттерді жабамын дегенде, енді жасыратыны жоқ, түрлі деңгейдегі лауазым тұлғаларды да әр университет бойынша өздерінің ұсыныстарын айтты. Бірақ ол мәселе Президенттің бақылауында болғанына байланысты нақты мінез көрсетіп, мысалы, ол шешімді қабылдауға мүмкін болды. Жалғыз өзім болсам, Президент қолдамаса, бұны менің қолымнан келер ме, келмейді ме деген үлкен мәселе. Ол - бір. Екіншіден, мысалы, біз директорлардың ротациясын енгіздік. Ол біздегі Қазақстандағы і-і 20 мыңға жуық түрлі ұйымдар бар.
Асхат Аймағамбетов	↑^уоның барлығ'үшін үлкен соққы// үлкен қыйындық↓/// ↑мен ^уоны түс^үнемін↓/// ↑менде де мүмкін дійректор ͡б̊олсам// маған да да ͡б̊ұл мійнійстрдің шешім'ұнамаушы ^йеді↓/// ↑әлде б̊із мұғалімдерге/ і і үунійверсійтеттерге/ педагогійкалық үунійверсійтеттерге сен і і педагогійкалық білімд'алып // дійпломд'алғаннан кейін// міндетті түрде ^уөз пәнің бойынша тест тап̊сырұу керек дедік↓/// ↑сонда ͡б̊ірінші жылы// бізге қырық мыңға жұуық̊ стүуденттер// педагогійкалық білім алып̊ шығып// дійпломдарын алып̊ шықты↓/// ↑біз ^уоларды ^уөз пәні ͡б̊ойынша тестілеуден ^уөткіздік↓/// ↑сонда тоқ̊сан пайыздан көб̊іі ^уөз пәні б̊ойынша// төрт жыл математійканы ^уоқысаң// сол төрт жыл бойы ^уоқыған математійка ͡б̊ойынша// мектептің бағдарламасы ͡б̊ойынша ͡б̊ерілген сұрақтарға жауап бер'алған жоқ↓/// ↑сондықтан біз ^уоны жүйелі ^іретінде кіргіздік↓/// ↑біз айттық// ^йенді мектепке мұғалім болып тұрұу үшін // тек қана дійплом жеткілік̊сіз↓///	↑^уонұң барлығ'үшүн үлкөн соққұ// үлкөң ͡ ғыйындық↓/// ↑мен ^уонұ түс^үнөмін↓/// ↑менде де мүмкүн дійректор ͡б̊олсам// маған да да ͡б̊ұл мійнійстрдің шешім'ұнамаушұ ^йеді↓/// ↑әлде ͡б̊із мұғалімдерге/ і і үунійверсійтеттерге/ педагогұйкалығ үунійверсійтеттерге сен і і педагогұйкалық ͡пілімд'алып // дійпломд'алғаннан кейін// міндетті түрдө ^уөз пәнің бойұнша тест тап̊сырұу ͡герек дедік↓/// ↑сонда ͡б̊ірінші жылы// бізге қырығ мыңға жұуұқ̊ стүудөнттөр// педагогұйкалық ͡пілім алып̊ шығып// дійпломдарын алып̊ шықты↓/// ↑біз ^уоларды ^уөз пәні ͡б̊ойұнша тестілеудөн ^уөткүздүк↓/// ↑сонда тоқ̊сам пайыздаң ͡ гөб̊ү ^уөз пәні ͡б̊ойұнша// төрт ͡шыл математыйканы ^уоқұсаң// сол төрт ͡шыл бойұ ^уоқұған математыйка ͡б̊ойұнша// мектептің бағдарламасы ͡б̊ойұнша ͡б̊ерілген сұрақтарға жауап ͡пер'алған жоқ↓/// ↑сондұқтам біз ^уонұ жүйөлү ^іретінде ͡гіргіздік↓/// ↑біз айттық// ^йенді мектепке мұғалім болұп тұрұу үшүн // тек қана дійплом жеткілік̊сіз↓///	- Оның барлығы үшін үлкен соққы, үлкен қиындық. Мен оны түсінемін. Менде де мүмкін директор болсам, маған да да бұл министрдің шешімі ұнамаушы еді. Әлде біз мұғалімдерге, і-і университеттерге, педагогикалық университеттерге: "Сен і-і педагогикалық білімді алып, дипломды алғаннан кейін, міндетті түрде өз пәнің бойынша тест тапсыру керек" дедік. Сонда бірінші жылы бізге 40 мыңға жуық студенттер педагогикалық білім алып шығып, дипломдарын алып шықты. Біз оларды өз пәні бойынша тестілеуден өткіздік. Сонда 90 пайыздан көбі өз пәні бойынша, 4 жыл математиканы оқысаң, сол 4 жыл бойы оқыған математика бойынша, мектептің бағдарламасы бойынша берілген сұрақтарға жауап бере алған жоқ. Сондықтан біз оны жүйелі ретінде кіргіздік. Біз айттық: "Енді мектепке мұғалім болып тұру үшін тек қана диплом жеткіліксіз".
Асхат Аймағамбетов	↑саған қосымша ͡б̊іліктілігіңді дәлелдейтін// шын мәнінде/ сен сол пәнді б̊ілетін ақпарат берүуің керек↓/// ↑міне/ сонда мен көргенім// жаңағы қырық мыңға жұуық бала тап̊сырып// соны тек қана жаңағындай ^уон пайызға жетпейтіні ғана// ^уөз пәні ͡б̊ойынша ^йемтійхан тап̊сыр'алды ↓/// ↑соған байланысты сек̊сен алт'үунійверсійтет // педагогті дайындап жатčа// мен ^уотыз алт'үунійверсійтеттің ^ілійсензійасын бір дегенде қайтып алдым↓/// ↑^уөйткені педагогтер дайындау деген ^уөт'үлкен // мысалы маңызды мәселе↓/// ↑әлде мысалы ͡б̊із ы ы көб̊^үнесе маған қатты қатты сөздер айтатын// бұл ^уоқұу жылын ұзартұу дедік↓/// ↑ата'аналар үшін бұл ^уөт'үлкен // қыйын мәселе↓/// ↑балалар үшін де де/ мен ^уөз үйімдегі де жаңағы ы ы ^уотбасымдағы ы ы кіс^ілер де// маған солай айтты↓/// ↑мысалы/ бұл ^йешкімг'ұнамайтын сұрақ↓/// ↑ійә/ ^уөйткені б̊ұл қыйын сұрақ↓///	↑сағаң ͡ ғосұмша ͡б̊іліктілігіңді дәлелдейтін// шын мәнінде/ сен сол пәнді ͡б̊ілетін ақпарат ͡перүуүң ͡герек↓/// ↑міне/ сонда мең ͡ гөргөнүм// жаңағы қырығ мыңға жұуұқ ͡пала тап̊сырып// сонұ тек қана жаңағындай ^уом пайызға жетпейтіні ғана// ^уөз пәні ͡б̊ойұнша ^йемтійхан тап̊сыр'алды ↓/// ↑соғам байланысты сек̊сен алт'үунійверсійтет // педагогті дайындаб̊ жатčа// мен ^уотұз алт'үунійверсійтеттің ^ілійсензійәсым бір дегенде қайтыб̊ ͡алдым↓/// ↑^уөйткөнү педагогтер дайындау деген ^уөт'үлкөн // мысалы маңызды мәселе↓/// ↑әлде мысалы ͡б̊із ы ы көб̊^үнөсе мағаң ͡ ғатты қатты сөздөр айтатын// бұл ^уоқұу жылын ұзартұу дедік↓/// ↑ата'аналар үшүм бұл ^уөт'үлкөн // қыйын мәселе↓/// ↑балалар үшүн де де/ мен ^уөз үйүмдөгі де жаңағы ы ы ^уотпасымдағы ы ы кіс^ілер де// маған солай айтты↓/// ↑мысалы/ бұл ^йешкімг'ұнамайтын сұрақ↓/// ↑ійә/ ^уөйткөнү б̊ұл ͡ғыйын сұрақ↓///	- Саған қосымша біліктілігіңді дәлелдейтін, шын мәнінде сен сол пәнді білетін ақпарат беруің керек. Міне, сонда мен көргенім жаңағы 40 мыңға жуық бала тапсырып, соны тек қана жаңағындай 10 пайызға жетпейтіні ғана өз пәні бойынша емтихан тапсыра алды. Соған байланысты 86 университет педагогті дайындап жатса, мен 36 университеттің лицензиясын бір дегенде қайтып алдым. Өйткені педагогтер дайындау деген өте үлкен, мысалы, маңызды мәселе. Әлде, мысалы, біз ы-ы көбінесе маған қатты-қатты сөздер айтатын - бұл оқу жылын ұзарту дедік. Ата-аналар үшін бұл өте үлкен, қиын мәселе. Балалар үшін де де, мен өз үйімдегі де, жаңағы ы-ы отбасымдағы ы-ы кісілер де маған солай айтты. Мысалы, бұл ешкімге ұнамайтын сұрақ. Иә, өйткені бұл қиын сұрақ.
Асхат Аймағамбетов	↑кійно ͡б̊ар↓/// ↑сол кійнод'айтад // біреу сенде ͡б̊арлық мүмкіндіктер ͡б̊ар// сен құдай сыйақтысың// н'істегің келед// сон'істеуіңе болад дейді↓/// ↑бірақ бір мәселен'істеме дейд// балалардың демалысына тійіспе дейд↓/// ↑сол сыйақт'әрійне / ^йегер б̊із қазақ ^йелі// қазақ̊стан ^йегер ͡б̊ілімді ы ы ^йел болад десек// білімд'ұлт болад десек// ғылым біздің ы ы жаңағындай басты сұрағымыз// басты мәселеміз ͡б̊олатын болса// ^уонда ͡б̊із ͡б̊асқа шешім қаб̊ылдаймыз да↓/// ↑^уонда жарайды// ^уонда ͡б̊із тіпті саб̊ақты ^уонд'үш ай ^йемес// ^уонда ͡б̊із ͡б̊ес ай демалайық// алт'ай демалайық↓/// ↑бізде қазіргі ^ұуақытта// мысалы ͡б̊із ^йекі жүз жұуық күн демаламыз да// тек қана жүз алпыс күннен астам ғана саб̊ақ ^уоқыймыз↓/// ↑^йегер ^уолай болатын болса// қандай сапа ͡б̊олады↓/// ↑әрійне/ ұнамайтын/ түсінбейтін/ бүгін түсінбейтін сұрақтар// ^іреформалар ͡б̊олса да// ^уондай ^іреформаларды қаб̊ылдаған↓///	↑кійно ͡б̊ар↓/// ↑сол ͡ гұйнод'айтад // біреу сенде ͡б̊арлығ мүмкүндүктер ͡б̊ар// сең ͡ ғұдай сыйақтысың// н'істегің келед// сон'істеуүңө болад дейді↓/// ↑бірақ ͡пір мәселен'істеме дейд// балалардың демалысына тійіспе дейд↓/// ↑сол сыйақт'әрійне / ^йегер ͡б̊із ͡ғазақ ^йелі// қазақ̊стан ^йегер б̊ілімді ы ы ^йел болад десек// білімд'ұлт болад десек// ғылым біздің ы ы жаңағындай басты сұрағымыз// басты мәселеміз б̊олатым болса// ^уонда б̊із б̊асқа шешім қаб̊ылдаймыз да↓/// ↑^уонда жарайды// ^уонда б̊із тіпті саб̊ақты ^уонд'үш ай ^йемес// ^уонда б̊із б̊ес ай демалайық// алт'ай демалайық↓/// ↑бізде қазіргі ^ұуақытта// мысалы б̊із ^йекі жүж жұуұқ күн демаламыз да// тек қана жүз алпыс күннөн астам ғана саб̊ақ ^уоқұймұз↓/// ↑^йегер ^уолай болатым болса// қандай сапа б̊олады↓/// ↑әрійне/ ұнамайтын/ түсүмбөйтін/ бүгүн түсүмбөйтін сұрақтар// ^іреформалар ͡б̊олса да// ^уондай ^іреформаларды қаб̊ылдаған↓///	- Кино бар. Сол кинода айтад, біреу сенде барлық мүмкіндіктер бар, сен құдай сияқтысың, не істегің келед, соны істеуіңе болад дейді. Бірақ бір мәселені істеме дейд, балалардың демалысына тиіспе дейд. Сол сияқты, әрине, егер біз қазақ елі, Қазақстан егер білімді, ы-ы ел болад десек, білімді ұлт болад десек, ғылым біздің ы-ы жаңағындай басты сұрағымыз, басты мәселеміз болатын болса, онда біз басқа шешім қабылдаймыз да. Онда жарайды, онда біз тіпті сабақты онда 3 ай емес, онда біз 5 ай демалайық, 6 ай демалайық. Бізде қазіргі уақытта, мысалы, біз 200 жуық күн демаламыз да, тек қана 160 күннен астам ғана сабақ оқимыз. Егер олай болатын болса, қандай сапа болады? Әрине, ұнамайтын, түсінбейтін, бүгін түсінбейтін сұрақтар, реформалар болса да, ондай реформаларды қабылдаған...
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ̊ сіз кеткеннен кейін// қайттан ы ы ^уоқұу жылын қайттан ^уөзгертті ғой↓/// ↑^йенді ^уөз арг^ұументтері ͡б̊ар ғой↓/// ↑мен ^уоо ^уол мәселеге/ ^уол шешімдерге ^йешқ̊андай каментарій бер'алмайм // ^уөйткен'әр адамның ^уөз ^ұуақытында шешім қаб̊ылдағаны// ы ы маңызды деп ^уойлаймын↓/// ↑^уөйткені сен сол шешімді қаб̊ылдадың// ^уоған сен жауап берүуің керек↓/// ↑әр қаб̊ылдаңған шешіміне// әр қол қойған бұйрығына// і і ^йесеп бер^үуге і і мүмкіндігің болұу керек↓/// ↑ал қазіргі ͡б̊ілім/ ғылым/ жаңағы ^уоқұу ағартұу бағытында қарап// жасаб̊ жатқан жұмыстарды қарап// бір қарныңыз ашатын кездер ͡б̊олады ма↓///	↑бірақ̊ сіз ͡геткеннең ͡ гейін// қайттан ы ы ^уоқұу жылың ͡ ғайттан ^уөзгөрттү ғой↓/// ↑^йенді ^уөз арг^ұумөнттөрү ͡б̊ар ғой↓/// ↑мен ^уоо ^уол мәселеге/ ^уол шешімдерге ^йешқ̊андай ͡гаментарый бер'алмайм // ^уөйткөн'әр адамның ^уөз ^ұуақытында шешім қаб̊ылдағаны// ы ы маңызды деп ^уойлаймын↓/// ↑^уөйткөнү сен сол шешімді ͡ғаб̊ылдадың// ^уоған сен жауап ͡перүуүң ͡герек↓/// ↑әр ͡ғаб̊ылдаңған шешіміне// әр ͡ғол ͡ғойғам бұйрұғұна// і і ^йесеп ͡пер^үугө і і мүмкүндүгің болұу ͡герек↓/// ↑ал ͡ ғазіргі ͡б̊ілім/ ғылым/ жаңағы ^уоқұу ағартұу бағытында ͡ғарап// жасаб̊ жатқан жұмұстарды қарап// бір ͡ ғарныңыз ашатың ͡ гездер ͡б̊олады ма↓///	- Бірақ сіз кеткеннен кейін қайттан, ы-ы оқу жылын қайттан өзгертті ғой. - Енді өз аргументтері бар ғой. Мен о-о ол мәселеге, ол шешімдерге ешқандай комментарий бере алмайм, өйткені әр адамның өз уақытында шешім қабылдағаны ы-ы маңызды деп ойлаймын. Өйткені сен сол шешімді қабылдадың, оған сен жауап беруің керек. Әр қабылданған шешіміне, әр қол қойған бұйрығына і-і есеп беруге і-і мүмкіндігің болу керек. - Ал қазіргі білім, ғылым, жаңағы оқу-ағарту бағытында қарап, жасап жатқан жұмыстарды қарап, бір қарныңыз ашатын кездер болады ма?
Асхат Аймағамбетов	↑мен әріптестерім ғой↓/// ↑мен ^уоларға б̊ағаб̊ергім келмейді↓/// ↑^уөйткен'этійкалық тұрғыда↓/// ↑сіз деп^үутатčыз ғой↓/// ↑жоқ/ ^уол деп^үутат болұу// ^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ і і үкімет мүшелері/ біздің әріптестеріміз↓/// ↑^уолардың жұмысына// ^йенді ^уол барлығы көріп ^уотыр ғой↓/// ↑^уоған халық ^уөз^үнің бағасын береді деп ^уойлаймын↓/// ↑ ^уол ^уол қыйын ^йемес↓/// ↑^уоған тійісті сараптама жасап// керек адам ^уөзі түс^үніп// қарап алад деп ^уойлаймын↓/// ↑^йенд'әріптестеріміз / і і күні түні жұмыс істеп жатыр ғой↓///	↑мен әріптестерім ғой↓/// ↑мен ^уоларға ͡б̊аға б̊ергім ͡гелмейді↓/// ↑^уөйткөн'этійкалық тұрғұда↓/// ↑сіз деп^үутатčыз ғой↓/// ↑жоқ/ ^уол деп^үутат ͡полұу// ^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ і і үкүмөт мүшөлөрі/ біздің әріптестеріміз↓/// ↑^уолардың жұмұсұна// ^йенді ^уол барлығы ͡гөрүп ^уотұр ғой↓/// ↑^уоған халық ^уөз^үнүң бағасым береді деп ^уойлаймын↓/// ↑ ^уол ^уол ͡ ғыйын ^йемес↓/// ↑^уоған тійісті сараптама жасап// керег адам ^уөзү түс^үнүп// қараб̊ ͡алад деп ^уойлаймын↓/// ↑^йенд'әріптестеріміз / і і күнү түнү жұмұс істеб̊ жатыр ғой↓///	- Мен әріптестерім ғой. Мен оларға баға бергім келмейді. Өйткені, этикалық тұрғыда... - Сіз депутатсыз ғой. - Жоқ, ол депутат болу, ол - бір. Екіншіден, і-і үкімет мүшелері, біздің әріптестеріміз. Олардың жұмысына, енді ол барлығы көріп отыр ғой. Оған халық өзінің бағасын береді деп ойлаймын. Ол ол қиын емес. Оған тиісті сараптама жасап, керек адам өзі түсініп, қарап алад деп ойлаймын. Енді әріптестеріміз і-і күні-түні жұмыс істеп жатыр ғой.
Асхат Аймағамбетов	↑ал ы ы дегеммен/ і і жаңа ͡б̊ілім/ ғылым саласындағы ͡б̊ір айқай шұулар ͡б̊ас^ылар ^йемес↓/// ↑ы ы ^уосы жұуырда б̊олашақ бағдарламасы ͡б̊ойынша// ы ы шұу б̊олды ͡б̊ір↓/// ↑жалпы ^йенді тап тамаша/ керемет бағдарлама↓/// ↑мен айтам жұурналійстерге// неге ͡б̊олашақтың негатійв тұсын жаза ͡б̊еред// давайте ͡б̊асқа жағын жазайық// жақ̊сы тұсын жазайық// ы ы мықты мықты түлектер б̊ар ғой// соларды жазайық деп ^уосы жұуырда тап̊сырма ͡б̊ергем↓/// ↑^йекі/үш күннен кейін жұурналійс айтад// самал таппадық ^йешкімді дейді↓/// ↑қалай↓/// ↑қалай таппадық↓/// ↑мықтылардың бәрі/ көб̊ісі і і ^ылауазымнан кетіп қалған// шетелге кетіп қалған↓/// ↑^уолардың ^уөсүуіне↓///	↑ал ы ы дегеммен/ і і жаңа ͡б̊ілім/ ғылым саласындағы ͡б̊ір айқай шұулар ͡б̊ас^ылар ^йемес↓/// ↑ы ы ^уосұ жұуұрда ͡б̊олашақ ͡пағдарламасы ͡б̊ойұнша// ы ы шұу б̊олдұ б̊ір↓/// ↑жалпы ^йенді тап тамаша/ керемет бағдарлама↓/// ↑мен айтам жұурналійстерге// неге б̊олашақтың негатыйв тұсын жаза б̊еред// давайте б̊асқа жағын жазайық// жақ̊сы тұсұн жазайық// ы ы мықты мықты түлөктөр ͡б̊ар ғой// соларды жазайығ ͡деп ^уосұ жұуұрда тап̊сырма б̊ергем↓/// ↑^йекі/үш күннөң ͡ гейін жұурналыйс айтад// самал таппадық ^йешкімді дейді↓/// ↑қалай↓/// ↑қалай таппадық↓/// ↑мықтылардың бәрі/ көб̊үсү і і ^ылауазымнаң ͡ гетіп қалған// шетелге ͡гетіп қалған↓/// ↑^уолардың ^уөсүуүнө↓///	- Ал, ы-ы дегенмен, і-і жаңа білім, ғылым саласындағы бір айқай-шулар басылар емес. Ы-ы осы жуырда "Болашақ" бағдарламасы бойынша ы-ы шу болды бір. Жалпы енді тап-тамаша, керемет бағдарлама. Мен айтам журналистерге неге "Болашақтың" негатив тұсын жаза беред, давайте басқа жағын жазайық, жақсы тұсын жазайық, ы-ы мықты-мықты түлектер бар ғой соларды жазайық деп осы жуырда тапсырма бергем. Екі-үш күннен кейін журналист айтад: «Самал таппадық ешкімді» дейді. Қалай? Қалай таппадық? Мықтылардың бәрі, көбісі і-і лауазымнан кетіп қалған, шетелге кетіп қалған. Олардың өсуіне...
Асхат Аймағамбетов	↑^уолай ^йемес↓/// ↑^уолай ^йемес↓/// ↑бізде тек қана мен бірнеш'адамдарды // сіздерге керек болатын болса б̊еріп көрсет'алам ↓/// ↑мысалы кәдімгідей ^уота жасап жатқан// бізде ͡б̊алалар хійрүургі ͡б̊ар↓/// ↑^уота жасайды↓/// ↑а сосын берем ақпарат↓/// ↑^уондай хійрұургтар көп↓/// ↑^уолардың әрқайсысынан// мысалы ͡б̊із ^йегер сол ^уота жасау үшін // шетелден шақ^ыратын болсақ// ^уөте қыйын ^уота жасау↓/// ↑^уонда ͡б̊із әрқайсысына мыңдаған/ ^уон мыңдаған доллар бер>үуші ^йедік// әрб̊ір ^уот'үшін ↓/// ↑ал қазір сол азаматтар// мыңдаған балалардың ^уөм^үрін сақтап қалып жатыр↓/// ↑бізде ғылымда д'істеп жатқан// үлкен үлкен жаңалықтар әкеліп жатқан// біздің ы ы ^уотандастарымыз ͡б̊ар// бізде медійсійна саласында мұғалім болып↓/// ↑мен алдыңғы жылы ͡б̊ір ауданға ͡б̊ардым↓/// ↑сонда пост жазғам↓/// ↑барлығы каментарыйй жазып// сонда жоқ↓/// ↑бұл жалған// бұл шындық ^йемес↓/// ↑сіз ͡б̊арғаннан кейін біреуді қойа салған ғой деп↓/// ↑сонда ͡б̊ір ауылға ͡б̊ардым↓///	↑^уолай ^йемес↓/// ↑^уолай ^йемес↓/// ↑бізде тек қана мем бірнеш'адамдарды // сіздерге ͡герек болатым болса б̊еріп көрсөт'алам ↓/// ↑мысалы ͡гәдімгідей ^уота жасаб̊ жатқан// бізде ͡б̊алалар хійрүургү ͡б̊ар↓/// ↑^уота жасайды↓/// ↑а сосұм берем ақпарат↓/// ↑^уондай хыйрұургтар ͡гөп↓/// ↑^уолардың әрқайсысынан// мысалы б̊із ^йегер сол ^уота жасау үшүн // шетелден шақ^ыратым болсақ// ^уөтө қыйын ^уота жасау↓/// ↑^уонда ͡б̊із әрқайсысына мыңдаған/ ^уон мыңдаған доллар ͡б̊ер^үушү ^йедік// әрб̊ір ^уот'үшүн ↓/// ↑ал ͡ғазір сол азаматтар// мыңдағам балалардың ^уөм^үрүн сақтап қалыб̊ жатыр↓/// ↑бізде ғылымда д'істеп жатқан// үлкөн үлкөн жаңалықтар әкеліб̊ жатқан// біздің ы ы ^уотандастарымыз ͡б̊ар// бізде медійсійна саласында мұғалім болұп↓/// ↑мен алдыңғы жылы б̊ір аудаңға ͡б̊ардым↓/// ↑сонда пост ͡шазғам↓/// ↑барлығы ͡гаментарый жазып// сонда жоқ↓/// ↑бұл жалған// бұл шындық ^йемес↓/// ↑сіз ͡б̊арғаннаң ͡ гейім біреудү қойа салған ғой деп↓/// ↑сонда ͡б̊ір ауұлға б̊ардым↓///	- Олай емес. Олай емес. Бізде тек қана мен бірнеше адамдарды сіздерге керек болатын болса беріп көрсете алам. Мысалы, кәдімгідей ота жасап жатқан бізде балалар хирургі бар. Ота жасайды. А сосын берем ақпарат. Ондай хирургтар көп. Олардың әрқайсысынан, мысалы, біз егер сол ота жасау үшін шетелден шақыратын болсақ, өте қиын ота жасау. Онда біз әрқайсысына мыңдаған, он мыңдаған доллар беруші едік, әрбір ота үшін. Ал қазір сол азаматтар мыңдаған балалардың өмірін сақтап қалып жатыр. Бізде ғылымда да істеп жатқан, үлкен-үлкен жаңалықтар әкеліп жатқан біздің ы-ы отандастарымыз бар бізде медицина саласында мұғалім болып. Мен алдыңғы жылы бір ауданға бардым. Сонда пост жазғам. Барлығы комментарий жазып, сонда: «Жоқ. Бұл жалған, бұл шындық емес. Сіз барғаннан кейін біреуді қоя салған ғой» деп. Сонда бір ауылға бардым.
Асхат Аймағамбетов	↑ауылға ͡б̊арсам// бір мұғалімді кездестірдім↓/// ↑кездейсоқ↓/// ↑сонда сол мұғалім ағылшын тіл^інің мұғалімі ^йекен↓/// ↑сельта/ дельта/ бүкіл сертійфійкаттары ͡б̊ар↓/// ↑болашақты ^уоқып келген// ағылшыны сұудай// керемет ауылда жұмыс істеп жатыр↓/// ↑^уөйткені сол ауылдық квотамен түсіп// соған барып// ^уөз ^йел^іне қайтып келген↓/// ↑сондай азаматтар// мыңдаған азаматтар б̊ізде қазақ̊станда ͡б̊ар↓/// ↑жалпы ͡б̊олашақ бағдарламасы деген// ^уол бір менің ^уойымша/ керемет бағдарлама↓/// ↑мыңдаған қазақтың балалары/ ауылдың балалары/ жалп'аз қамтылған ^уотбасының балалары ^уөздерінің ы ы армандарын ^уорындады// ^уосы б̊ағдарлам'арқылы ↓/// ↑^уолар шетел көрді↓/// ↑^уолар ^йең сондай керемет үунійверсійтеттерде ͡б̊ілім алды↓/// ↑^уол әлеуметтік̊ сондай үлкен лійфт↓/// ↑және ^уол ы ы жалпы ͡б̊іздің эканомійкамыздың дамұуына да// ^уөз^үнің септігін беріп келе жатыр// әлі де ͡б̊еред↓/// ↑әрійне/ бұл үлкен бағдарлама ͡б̊олғаннан кейін// тійісті ͡б̊ір ͡б̊ірең сараң/ ^уондай праблемалар ͡б̊олұуы мүмкін// бар да↓/// ↑бірақ ^уондағы сол праблемаларды шешейік біз↓///	↑ауұлға ͡б̊арсам// бір мұғалімді ͡гездестірдім↓/// ↑кездейсоқ↓/// ↑сонда сол мұғалім ағылшын тіл^інің мұғалімі ^йекен↓/// ↑сельта/ дельта/ бүкүл сертійфійкаттары ͡б̊ар↓/// ↑болашақты ^уоқұп келген// ағылшыны сұудай// керемет ауұлда жұмұс істеб̊ жатыр↓/// ↑^уөйткөнү сол ауұлдұқ квотамен түсүп// соғам барып// ^уөз ^йел^іне қайтып келген↓/// ↑сондай азаматтар// мыңдаған азаматтар ͡б̊ізде қазақ̊станда ͡б̊ар↓/// ↑жалпы ͡б̊олашақ ͡пағдарламасы деген// ^уол бір менің ^уойұмша/ керемет ͡пағдарлама↓/// ↑мыңдағаң ͡ ғазақтың балалары/ ауұлдұң балалары/ жалп'аз қамтылған ^уотпасының балалары ^уөздөрүнің ы ы армандарын ^уорұндады// ^уосұ б̊ағдарлам'арқылы ↓/// ↑^уолар шетел ͡гөрдү↓/// ↑^уолар ^йең сондай ͡геремет үунійверсійтеттерде ͡б̊ілім алды↓/// ↑^уол әлеумөттүк̊ сондай үлкөн лійфт↓/// ↑және ^уол ы ы жалпы ͡б̊іздің эканомұйкамыздың дамұуұна да// ^уөз^үнүң септігім беріп келе жатыр// әлі де ͡б̊еред↓/// ↑әрійне/ бұл үлкөм бағдарлама ͡б̊олғаннаң ͡ гейін// тійісті ͡б̊ір ͡б̊ірең сараң/ ^уондай праблемалар ͡б̊олұуұ мүмкүн// бар да↓/// ↑бірақ ^уондағы сол праблемаларды шешейік біз↓///	- Ауылға барсам, бір мұғалімді кездестірдім. Кездейсоқ. Сонда сол мұғалім ағылшын тілінің мұғалімі екен. Сельта, дельта, бүкіл сертификаттары бар. "Болашақты" оқып келген, ағылшыны судай, керемет, ауылда жұмыс істеп жатыр. Өйткені сол ауылдық квотамен түсіп, соған барып, өз еліне қайтып келген. Сондай азаматтар, мыңдаған азаматтар бізде Қазақстанда бар. Жалпы "Болашақ" бағдарламасы деген ол бір, менің ойымша, керемет бағдарлама. Мыңдаған қазақтың балалары, ауылдың балалары, жалпы аз қамтылған отбасының балалары өздерінің ы-ы армандарын орындады осы бағдарлама арқылы. Олар шетел көрді. Олар ең сондай керемет университеттерде білім алды. Ол әлеуметтік сондай үлкен лифт. Және ол ы-ы жалпы біздің экономикамыздың дамуына да өзінің септігін беріп келе жатыр, әлі де беред. Әрине, бұл үлкен бағдарлама болғаннан кейін тиісті бір бірең-сараң, ондай проблемалар болуы мүмкін, бар да. Бірақ ондағы сол проблемаларды шешейік біз.
Асхат Аймағамбетов	↑ал болашақ бағдарламасы/ жаб̊^ылып қалұуы мүмкін бе↓/// ↑менің ^уойымша/ қазіргі ^ұуақытта ^уоны жаб̊амыз деген// күн тәртіб̊інде ^уондай сұрақ тұрған жоқ↓/// ↑^уол тек қана↓/// ↑^йенді мындай айқай шұу б̊ітпесе// ақыр айағы↓/// ↑жоқ↓/// ↑^йенді ͡б̊ұл нақты кейсті қарау керек↓/// ↑ы ы жаңағы ^йенді/ қ қыйын жағдайда қалған біздің азаматш̆аларымызды// менің ^уойымша қолдап// ^уолардың мүддесін біз ^йенді мемлекет болып қорғауымыз керек// ^уөйткені ^йенді ^уолар ^уөздер'алған жоқ қой↓/// ↑әрійне/ ^уол қол қойды// басқа да мәселелер б̊ар// бірақ нақты солар ^уөздер'алған жоқ↓/// ↑сондықтан әрійне/ біз ^уоларды қолдауымыз↓/// ↑мен негізі/ ^уолардың жағдайын ^уөте жақ̊сы түс^үнемін↓/// ↑і і хаб̊арласып т'алдым↓/// ↑жалпы пазійсійаларын түс^үнем// бірақ ы ы ^уол барлық болашақ бағдарламасына көлеңк'әкелмеу керек↓///	↑ал болашақ ͡пағдарламасы/ жаб̊^ылып қалұуұ мүмкүм бе↓/// ↑менің ^уойұмша/ қазіргі ^ұуақытта ^уонұ жаб̊амыз деген// күн тәртіб̊інде ^уондай сұрақ тұрған жоқ↓/// ↑^уол тек қана↓/// ↑^йенді мындай айқай шұу б̊ітпесе// ақыр айағы↓/// ↑жоқ↓/// ↑^йенді ͡б̊ұл нақты ͡гейсті ͡ғарау ͡герек↓/// ↑ы ы жаңағы ^йенді/ қ қыйын жағдайда ͡ғалғам біздің азаматш̆аларымызды// менің ^уойұмша ͡ғолдап// ^уолардың мүддөсүм біз ^йенді мемлекет ͡полұп қорғауұмұз герек// ^уөйткөнү ^йенді ^уолар ^уөздөр'алған жоқ қой↓/// ↑әрійне/ ^уол ғол ғойдұ// басқа да мәселелер ͡б̊ар// бірақ нақты солар ^уөздөр'алған жоқ↓/// ↑сондұқтан әрійне/ біз ^уоларды қолдауұмұз↓/// ↑мен негізі/ ^уолардың жағдайын ^уөтө жақ̊сы түс^үнөмін↓/// ↑і і хаб̊арласып т'алдым ↓/// ↑жалпы пазыйсыйаларын түс^үнөм// бірақ ы ы ^уол барлық ͡полашақ ͡пағдарламасына ͡гөлөңк'әкелмеу керек↓///	- Ал "Болашақ" бағдарламасы жабылып қалуы мүмкін бе? - Менің ойымша, қазіргі уақытта оны жабамыз деген күн тәртібінде ондай сұрақ тұрған жоқ. Ол тек қана... - Енді мындай айқай-шу бітпесе ақыр аяғы... - Жоқ. Енді бұл нақты кейсті қарау керек. Ы-ы жаңағы енді қ-қиын жағдайда қалған біздің азаматшаларымызды, менің ойымша қолдап, олардың мүддесін біз енді мемлекет болып қорғауымыз керек, өйткені енді олар өздері алған жоқ қой. Әрине, ол қол қойды, басқа да мәселелер бар, бірақ нақты солар өздері алған жоқ. Сондықтан, әрине, біз оларды қолдауымыз. Мен, негізі, олардың жағдайын өте жақсы түсінемін. І-і хабарласып та алдым. Жалпы позицияларын түсінем, бірақ ы-ы ол барлық «Болашақ» бағдарламасына көлеңке әкелмеу керек.
Асхат Аймағамбетов	↑жалпы ^уол бағдарламаны жаб̊ұуұна// ^йешқ̊андай ы ы ықпалы ͡б̊олмайды деп мен сенемін↓/// ↑^уөйткені ͡б̊ұл қазақ̊стан үшін// қазақ̊стандық азаматтар үшін// біздің қарапайым азаматтарымыз үшін керек↓/// ↑^уөйткен'ауқатты азаматтар// ^уоларға ͡б̊олашақ қатты керек ^йемес↓/// ↑^уолар жол таб̊ад// жол тауып алад↓/// ↑ы ы ақ̊шалары ͡б̊ар// мүмкіндіктері ͡б̊ар// барад/ ^уоқыйд/ сол жақта қалады// керек болатым болса↓/// ↑бірақ бұл бағдарламаның үунійкалдығы/ кереметі↓/// ↑^уөйткені ^уол ауыылдың қара домалақ балалары// біздің кәдімгідей қарапайым// аз қамтылған ^уотбасыдан шыққан азаматтардың// мыңдаған азаматтар ^уөз армандарын ^уорындады↓/// ↑ міне/ басқа ͡б̊ұндай керемет бағдарлама жоқ↓/// ↑бірақ ^йенді ͡б̊ійшімбаев та ͡б̊олашақпен ^уоқыды деген сыйақты// дүнійелер ғой үлкен ^йенді↓/// ↑бір ^уотбасының ^уөзінде түрлі ͡б̊алалар ͡б̊олад↓/// ↑бізде ͡б̊алаларымыз ͡б̊ар ғой↓/// ↑^уөзіміз ͡б̊ілеміз ғой↓///	↑жалпы ^уол бағдарламаны жаб̊ұуұна// ^йешқ̊андай ы ы ықпалы ͡б̊олмайды деп мен сенемін↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊ұл ғазақ̊стан үшүн// қазақ̊стандығ азаматтар үшүн// біздің ͡ғарапайым азаматтарымыз үшүң ͡ герек↓/// ↑^уөйткөн'ауқатты азаматтар// ^уоларға ͡б̊олашақ қатты ͡герек ^йемес↓/// ↑^уолар жол таб̊ад// жол тауұб̊ ͡алад↓/// ↑ы ы ақ̊шалары ͡б̊ар// мүмкүндүктері ͡б̊ар// барад/ ^уоқұйд/ сол жақта ͡ғалады// керек болатым болса↓/// ↑бірақ ͡пұл бағдарламаның ұуныйкалдығы/ кереметі↓/// ↑^уөйткөнү ^уол ауұлдұң ͡ғара домалақ ͡палалары// біздің ͡гәдімгідей ғарапайым// аз ғамтылған ^уотпасыдан шыққан азаматтардың// мыңдаған азаматтар ^уөз армандарын ^уорұндады↓/// ↑міне/ басқа ͡б̊ұндай ͡ геремет ͡пағдарлама жоқ↓/// ↑бірақ ^йенді ͡б̊ійшімбаев та ͡б̊олашақпен ^уоқұдұ деген сыйақты// дүнүйөлөр ғой үлкөн ^йенді↓/// ↑бір ^уотпасының ^уөзүндө түрлү ͡б̊алалар ͡б̊олад↓/// ↑бізде ͡б̊алаларымыз ͡б̊ар ғой↓/// ↑^уөзүмүз ͡б̊ілеміз ғой↓///	- Жалпы ол бағдарламаны жабуына ешқандай ы-ы ықпалы болмайды деп мен сенемін. Өйткені бұл Қазақстан үшін, қазақстандық азаматтар үшін, біздің қарапайым азаматтарымыз үшін керек. Өйткені ауқатты азаматтар оларға «Болашақ» қатты керек емес. Олар жол табад, жол тауып алад. Ы-ы ақшалары бар, мүмкіндіктері бар, барад, оқид, сол жақта қалады керек болатын болса. Бірақ бұл - бағдарламаның уникалдығы, кереметі. Өйткені ол ауылдың қара домалақ балалары біздің кәдімгідей қарапайым, аз қамтылған отбасыдан шыққан азаматтардың мыңдаған азаматтар өз армандарын орындады. Міне, басқа бұндай керемет бағдарлама жоқ. - Бірақ енді Бишімбаев та «Болашақпен» оқыды деген сияқты дүниелер ғой үлкен енді? - Бір отбасының өзінде түрлі балалар болад. Бізде балаларымыз бар ғой. Өзіміз білеміз ғой.
Асхат Аймағамбетов	↑мен сізб̊ен келісемін↓/// ↑болашақ бағдарламасы керек// і і жалпы қазақ халқының// ы ы жаңағы қарапайым ^уотбасылардан шықққан ы ы балаларға// ^уоқұуға/ білім алұуға/ ійә↓/// ↑бірақ та мен ^уосындай бір і і жекелеген і-і жағдайлар// фейсбүуг желісінде де ͡б̊ілмеймін// неліктен бір кәдімгідей ы ы сондай бір шұу тұуғызады да↓/// ^уорай// бізде көб̊^үнесе ы ы ғылым тұуралы/ білім тұуралы/ үлкен кансепсійалық̊ сұрақтар тұуралы ы-ы әңгімелесүу// дійскұусійа жасау қыйын ғой↓/// ↑^йегер ^уосындай ^уөте жеңіл желпі сұрақтар ͡б̊олса// ^уонда ^уоған жазып// ^уоған пік^ірін айтұу да ^уоңай↓/// ↑сондықтан әрійне/ бұл да түс^үнікті↓/// ↑^уол біздің қоғамымыздың қазіргі ^ұуақыттағы// бір сондай ы ы кезеңі шығар↓/// ↑^йенді жаңа ͡б̊ійшімбаев дейсіз// басқа дейсіз↓/// ↑^йенді қазағ дейтін болсақ// қазақта міржақып та ͡б̊ар// аб̊ай да ͡б̊ар// шәкәрім де ͡б̊ар// ахмет байтұрсынұлы да ͡б̊ар// ^уосындай ұлы тұлғалар ͡б̊ар↓///	↑мен сізб̊ең ͡ гелісемін↓/// ↑болашақ ͡пағдарламасы ͡герек// і і жалпы қазақ халқының// ы ы жаңағы қарапайым ^уотпасылардан шықққан ы ы балаларға// ^уоқұуға/ білім алұуға/ ійә↓/// ↑бірақ та мен ^уосұндай бір і і жекелеген і-і жағдайлар// фейсбүуг желісінде де ͡б̊ілмеймін// неліктем бір ͡гәдімгідей ы ы сондай бір шұу тұуғұзады да↓/// ↑^йенді ^уөк^үнүшке ^уорай// бізде ͡гөб̊^үнөсе ы ы ғылым тұуралы/ білім тұуралы/ үлкөң гансепсійәлық̊ сұрақтар тұуралы ы-ы әңгімелесүу// дійскұусыйа жасау ͡ғыйын ғой↓/// ↑^йегер ^уосұндай ^уөтө жеңіл желпі сұрақтар ͡б̊олса// ^уонда ^уоған жазып// ^уоғам пік^ірін айтұу да ^уоңай↓/// ↑сондұқтан әрійне/ бұл да түс^үнүкті↓/// ↑^уол біздің ͡ғоғамымыздың ͡ғазіргі ^ұуақыттағы// бір сондай ы ы кезеңі шығар↓/// ↑^йенді жаңа ͡б̊ійшімбаев дейсіз// басқа дейсіз↓/// ↑^йенді ͡ғазағ ͡дейтім болсақ// қазақта міржақып та ͡б̊ар// аб̊ай да ͡б̊ар// шәкәрім де ͡б̊ар// ахмет пайтұрсұнұлұ да ͡б̊ар// ^уосұндай ұлұ тұлғалар ͡б̊ар↓///	- Мен сізбен келісемін. Болашақ бағдарламасы керек, і-і жалпы қазақ халқының ы-ы жаңағы қарапайым отбасылардан шықққан ы-ы балаларға оқуға, білім алуға, иә. Бірақ та мен осындай бір і-і жекелеген і-і жағдайлар Фейсбук желісінде де білмеймін, неліктен бір кәдімгідей ы-ы сондай бір шу туғызады да? - Енді өкінішке орай, бізде көбінесе ы-ы ғылым туралы, білім туралы, үлкен концепциялық сұрақтар туралы ы-ы әңгімелесу, дискуссия жасау қиын ғой. Егер осындай өте жеңіл-желпі сұрақтар болса, онда оған жазып, оған пікірін айту да оңай. Сондықтан, әрине, бұл да түсінікті. Ол біздің қоғамымыздың қазіргі уақыттағы бір сондай ы-ы кезеңі шығар. Енді жаңа Бишімбаев дейсіз, басқа дейсіз. Енді қазақ дейтін болсақ, қазақта Міржақып та бар, Абай да бар, Шәкәрім де бар, Ахмет Байтұрсынұлы да бар, осындай ұлы тұлғалар бар.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ̊ соның ішінде/ жаңа сіз айтқан бійшімбаев та ͡б̊ар↓/// ↑сонда ͡б̊із қазақтарды жалп'этнос ^іретінде// ұлт ^іретінде ^уос^ұлай көрүуіміз керек пе↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уондай ^йенді жағдайлар ͡б̊олады↓/// ↑бірақ ы ы сондықтам болашақ бағдарламасына да түрл'іш^інен шыққан// ^йенді ͡б̊ірең сараң жаңағы/ сіз айтқандай азаматтар ͡б̊ар шығар↓/// ↑бірақ ^йенд'адам баласы ͡б̊олғаннан кейін// түрлі жағдайлар ͡б̊олады↓/// ↑бірақ негізінен бұл бағдарлама// менің ^уойымша/ қазақ̊стан үшін/ қазақтар үшін ^уөте қажет↓/// ↑назарб̊аев мектептері/ назарб̊аев үунійверсійтеті сыйақты/ мысалы↓/// ↑назарб̊аев мектептеріне қатысты қазір шұу ͡б̊ас^ылар ^йемес// ақ̊шасын кесіп тастаған// бйүуджетін ы ы кесіп тастады деген әңгімелері ͡б̊ар↓/// ↑бұл тұрғыда н'айтасыз ↓///	↑бірақ̊ сонұң ішінде/ жаңа сіз айтқам бійшімбаев та ͡б̊ар↓/// ↑сонда ͡б̊із ͡ғазақтарды жалп'этнос ^іретінде// ұлт ^іретінде ^уос^ұлай ͡ гөрүуүмүз ͡ герек пе↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уондай ^йенді жағдайлар ͡б̊олады↓/// ↑бірақ ы ы сондұқтам болашақ ͡пағдарламасына да түрл'іш^інен шыққан// ^йенді ͡б̊ірең сараң жаңағы/ сіз айтқандай азаматтар ͡б̊ар шығар↓/// ↑бірақ ^йенд'адам баласы ͡б̊олғаннаң ͡ гейін// түрлү жағдайлар ͡б̊олады↓/// ↑бірақ негізінем бұл бағдарлама// менің ^уойұмша/ қазақ̊стан үшүн/ қазақтар үшүн ^уөтө қажет↓/// ↑назарб̊аев мектептері/ назарб̊аев үунійверсійтеті сыйақты/ мысалы↓/// ↑назарб̊аев мектептеріне қатысты қазір шұу ͡б̊ас^ылар ^йемес// ақ̊шасың ͡ гесіп тастаған// бйүуджөтүн ы ы кесіп тастады деген әңгімелері ͡б̊ар↓/// ↑бұл тұрғұда н'айтасыз ↓///	- Бірақ соның ішінде жаңа сіз айтқан Бишімбаев та бар. Сонда біз қазақтарды жалпы этнос ретінде, ұлт ретінде осылай көруіміз керек пе? Жоқ. Ондай енді жағдайлар болады. Бірақ ы-ы сондықтан «Болашақ» бағдарламасына да түрлі ішінен шыққан, енді бірең-сараң, жаңағы сіз айтқандай азаматтар бар шығар. Бірақ енді адам баласы болғаннан кейін түрлі жағдайлар болады. Бірақ негізінен бұл бағдарлама, менің ойымша, Қазақстан үшін, қазақтар үшін өте қажет. Назарбаев мектептері, Назарбаев Университеті сияқты, мысалы. - Назарбаев мектептеріне қатысты қазір шу басылар емес, ақшасын кесіп тастаған бюджетін ы-ы кесіп тастады деген әңгімелері бар. Бұл тұрғыда не айтасыз?
Асхат Аймағамбетов	↑^йенді мен түс^үнемін/ негізі↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ ^уол да ͡б̊ір қалай ^йеді↓/// ↑кейб̊ір азаматтар үшін// сондай бір мүмкіндік болды↓/// ↑бұл мектептерді жаб̊айық деген ұрандар болды↓/// ↑бұл мектептердің қаражатын қысқартайық деген ұс^ұныстар ͡б̊олды↓/// ↑бірақ менің ^уойымша/ біз ͡б̊ұл мектептердің// мысалы қаражатына ͡б̊асқа мектептердің деңгейін жеткізүуіміз керек↓/// ↑кім айтты↓/// ↑бізде ^уорта мектептердің і і беріп ͡алып жатқан қаражаты жеткілікті деп↓/// ↑біз сол назарб̊аев зійаткерлік мектептердің деңгейіне// ^уосы мектептердің деңгейін жеткізейік деп айтұуұмұз керекпіз↓/// ↑мына мына мектептердің ақ̊шасын азайтұу керек ^йемес↓///	↑^йенді мен түс^үнөмін/ негізі↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ ^уол да ͡б̊ір ͡ ғалай ^йеді↓/// ↑кейб̊ір азаматтар үшүн// сондай бір мүмкүндүк болдұ↓/// ↑бұл мектептерді жаб̊айығ ͡деген ұрандар ͡б̊олдұ↓/// ↑ бұл мектептердің ͡ғаражатың ͡ ғысқартайығ ͡деген ұс^ұнұстар ͡б̊олдұ↓/// ↑бірағ менің ^уойұмша/ біз ͡б̊ұл мектептердің// мысалы қаражатына ͡б̊асқа мектептердің деңгейін жеткізүуүмүз ͡ герек↓/// ↑кім айтты↓/// ↑бізде ^уорта мектептердің і і беріб̊ ͡алыб̊ жатқаң ͡ ғаражаты жеткілікті деп↓/// ↑біс сол назарб̊аев зійәткерліг мектептердің деңгейіне// ^уосұ мектептердің деңгейін жеткізейік деб̊ ͡айтұуұмұз ͡герекпіз↓/// ↑мына мына мектептердің ақ̊шасын азайтұу ͡герек ^йемес↓///	- Енді мен түсінемін, негізі. Қазіргі уақытта ол да бір қалай еді? Кейбір азаматтар үшін сондай бір мүмкіндік болды. Бұл мектептерді жабайық деген ұрандар болды. Бұл мектептердің қаражатын қысқартайық деген ұсыныстар болды. Бірақ менің ойымша, біз бұл мектептердің, мысалы қаражатына басқа мектептердің деңгейін жеткізуіміз керек. Кім айтты? Бізде орта мектептердің і-і беріп алып жатқан қаражаты жеткілікті деп. Біз сол Назарбаев зияткерлік мектептердің деңгейіне осы мектептердің деңгейін жеткізейік деп айтуымыз керекпіз. Мына мына мектептердің ақшасын азайту керек емес.
Асхат Аймағамбетов	↑сондықтан бұл мектептер// менің ^уойымша/ ^уөте қазақ̊стан үшін ^уөте маңызды↓/// ↑ы ы қаншам'азаматтар сонда мысалы ^уоқып жатыр↓/// ↑қаншам'азаматтар бітірді↓/// ↑^уоның барлығы ͡б̊іздің ^йеліміздің болашағы↓/// ↑сондықтан назарб̊аев зійаткерлік мектеб̊інің қазақ̊стаңға ͡б̊ерері көп// бергені де көп↓/// ↑сондықтан менің ^уойымша/ біз ^уоны сақтауымыз керек↓/// ↑керісінеше/ басқа мектептерді ^уосы деңгейге көтерүуіміз керек↓/// ↑сол үшін мынау жайлы мектепті// біз іск'ас^ырып жатырмыз// сол үшін жалпы жұмыс істеп жатыр↓/// ↑бұл бағытта жұмыс шүрүб̊ жатыр// қазірдің ^уөзінде↓///	↑сондұқтам бұл мектептер// менің ^уойұмша/ ^уөтө қазақ̊стан үшүн ^уөтө маңызды↓/// ↑ы ы қаншам'азаматтар сонда мысалы ^уоқұб̊ жатыр↓/// ↑қаншам'азаматтар бітірді↓/// ↑^уонұң барлығы ͡б̊іздің ^йеліміздің болашағы↓/// ↑сондұқтан назарб̊аев зійәткерліг мектеб̊інің ͡ғазақ̊стаңға ͡ б̊ерері ͡гөп// бергені де ͡гөп↓/// ↑сондұқтан менің ^уойұмша/ біз ^уонұ сақтауұмұз ͡ герек↓/// ↑керісінеше/ басқа мектептерді ^уосұ деңгейге ͡гөтөрүуүмүз ͡ герек↓/// ↑сол үшүн мынау жайлы мектепті// біз іск'ас^ырып жатырмыз// сол үшүн жалпы жұмұс істеб̊ жатыр↓/// ↑бұл бағытта жұмұш ͡ шүрүб̊ жатыр// қазірдің ^уөзүндө↓///	- Сондықтан бұл мектептер, менің ойымша, өте Қазақстан үшін өте маңызды. Ы-ы қаншама азаматтар сонда мысалы оқып жатыр? Қаншама азаматтар бітірді? Оның барлығы біздің еліміздің болашағы. Сондықтан Назарбаев зияткерлік мектебінің Қазақстанға берері көп, бергені де көп. Сондықтан, менің ойымша, біз оны сақтауымыз керек. Керісінеше, басқа мектептерді осы деңгейге көтеруіміз керек. Сол үшін мынау жайлы мектепті біз іске асырып жатырмыз, сол үшін жалпы жұмыс істеп жатыр. Бұл бағытта жұмыс жүріп жатыр қазірдің өзінде.
Асхат Аймағамбетов	↑ал назарб̊аев мектептерінде// йағній қаражат/ бйүуджет қысқарған жоқ↓/// ↑а а бйүуджет/ і і бір тійісті і і ^уөз^үнің бағытына толығымен келмейтін// і і кейб̊ір ͡б̊ағыттары б̊ойынша// ^йенд'азын аулақ ы ы түзетүулер ͡б̊олды↓/// ↑бірақ негізінен/ ^уол ^уол мектепт'ұстап тұрұу үшін // ^уоны дамытұу үшін // қаражатты бйүуджеттен қазір мемлекет бөліп жатыр// ^уоны қолдап жатыр// ^уоны жаб̊амыз деп жатқан ақпаратты// ^іресмій мен ^йестіген жоқпын↓/// ↑күн тәртіб̊інде// бұл мәселе жоқ̊ сыйақты↓/// ↑бұл тек алып қашпа сыйақты↓/// ↑ақ̊шасын қысқартұу деген болды// сосын атауын ^уөзгертүу деген і і↓/// ↑^йешқ̊андай ы ы қарсылығыңыз жоқ па↓/// ↑жоқ↓/// ↑мен ^йенд'атауына / ^йешқ̊андай/ ы ы ^йешқ̊андай сұрақ қоймаймын↓/// ↑^уөйткені маған керегі// ^уоның атауы ^йемес// ^уоның маған керегі// ^уол мазмұны/ сапасы↓/// ↑қалай атаса да солай атау керек↓/// ↑бірақ керегі ͡б̊ізге ͡б̊ұндай// і і жақ̊сы мектептер қазақ̊стан үшін қажет↓///	↑ал назарб̊аев мектептерінде// йағній қаражат/ бйүуджөт қысқарған жоқ↓/// ↑а а бйүуджөт/ і і бір тійісті і і ^уөз^үнүң бағытына толұғұмең ͡ гелмейтін// і і кейб̊ір ͡б̊ағыттары ͡б̊ойұнша// ^йенд'азын аулақ ы ы түзөтүулөр ͡б̊олдұ↓/// ↑бірақ негізінен/ ^уол ^уол мектепт'ұстап тұрұу үшүн // ^уонұ дамытұу үшүн // қаражатты бйүуджөттөң ͡ ғазір мемлекет ͡пөлүб̊ жатыр// ^уонұ қолдаб̊ жатыр// ^уонұ жаб̊амыз деб̊ жатқан ақпаратты// ^іресмій мен ^йестіген жоқпұн↓/// ↑күн тәртіб̊інде// бұл мәселе жоқ̊ сыйақты↓/// ↑бұл тег алып қашпа сыйақты↓/// ↑ақ̊шасың ͡ ғысқартұу дегем болдұ// сосұн атауұн ^уөзгөртүу деген і і↓/// ↑^йешқ̊андай ы ы қарсылығыңыж жоқ па↓/// ↑жоқ↓/// ↑мен ^йенд'атауұна / ^йешқ̊андай/ ы ы ^йешқ̊андай сұрақ қоймаймын↓/// ↑^уөйткөнү мағаң ͡ герегі// ^уонұң атауұ ^йемес// ^уонұң мағаң ͡ герегі// ^уол мазмұнұ/ сапасы↓/// ↑қалай атаса да солай атау ͡герек↓/// ↑бірақ керегі ͡б̊ізге ͡б̊ұндай// і і жақ̊сы мектептер ͡ғазақ̊стан үшүң ͡ ғажет↓///	- Ал Назарбаев мектептерінде, яғни, қаражат, бюджет қысқарған жоқ? - А-а бюджет і-і бір тиісті і-і өзінің бағытына толығымен келмейтін і-і кейбір бағыттары бойынша енді азын-аулақ ы-ы түзетулер болды. Бірақ, негізінен, ол-ол мектепті ұстап тұру үшін, оны дамыту үшін қаражатты бюджеттен қазір мемлекет бөліп жатыр, оны қолдап жатыр, оны жабамыз деп жатқан ақпаратты ресми мен естіген жоқпын. Күн тәртібінде бұл мәселе жоқ сияқты. Бұл тек алып-қашпа сияқты. - Ақшасын қысқарту деген болды, сосын атауын өзгерту деген і-і. Ешқандай ы-ы қарсылығыңыз жоқ па? - Жоқ. Мен енді атауына ешқандай ы-ы ешқандай сұрақ қоймаймын. Өйткені маған керегі - оның атауы емес, оның маған керегі - ол мазмұны, сапасы. Қалай атаса да солай атау керек. Бірақ керегі бізге бұндай і-і жақсы мектептер Қазақстан үшін қажет.
Асхат Аймағамбетов	↑болұу керек↓/// ↑ійә↓/// ↑ал ^йенді қараңыз// ы ы ^йенді ͡б̊ізде қанша жаңа ͡б̊ір мійлійон ^йекі жүз ͡б̊ала// мектеп мүлдем сапалы ^йемес// мүлдем мектепке і і/ ійә ы ы жанағы ^уорын жоқ// тап̊шылығы ͡б̊олып ^уотыр↓/// ↑ы ы мектептердің/ мемлекеттік мектептердің білім сапасының деңгейі// ^йенді ^уойдан шықпайды↓/// ↑^уоны кеше ғана/ мен бір ат'аналармен талқыладым↓/// ↑ал ы ы жаңа жайлы мектептерді деп айтып жатырсыз↓/// ↑^уосы ͡б̊ізде ͡б̊ілім саласында жүрген// ғаб̊ійт бекахмет деген ы ы сарап̊шы ͡б̊ар↓/// ↑таныйтын шығарсыз↓/// ↑ ^уол айтады// мен маған мүмкіндік берсе// мен әр мектептен// қарапайым мектептен нійш жасар ^йедім дейд↓/// ↑сондай ^уөте ͡б̊ілімді// ^уөте сондай бір ы ы мықты ͡б̊ала↓/// ↑бірақ мен мемлекеттің ақ̊шасына// мемлекеттің құр^ұлұмына тақалғым келмейді/// ^уөйткені сондай бйұуракратыйа// сондай андай бір мүлдем мемлекеттік мүддесі мүддесі жоқ адамдар ^уотыр// ^уөк^үнішке ^уорай деп ^уол кіс'айтып ^уотыр↓///	↑болұу ͡герек↓/// ↑ійә↓/// ↑ал ^йенді ͡ғараңыз// ы ы ^йенді ͡б̊ізде қанша жаңа ͡б̊ір мійлійон ^йекі жүз ͡б̊ала// мектеп мүлдөм сапалы ^йемес// мүлдөм мектепке і і/ ійә ы ы жанағы ^уорұн жоқ// тап̊шылығы ͡б̊олұп ^уотұр↓/// ↑ы ы мектептердің/ мемлекеттіг мектептердің білім сапасының деңгейі// ^йенді ^уойдан шықпайды↓/// ↑^уонұ ͡геше ғана/ мем бір ат'аналармен талқыладым↓/// ↑ал ы ы жаңа жайлы мектептерді деб̊ ͡айтыб̊ жатырсыз↓/// ↑^уосұ ͡б̊ізде ͡б̊ілім саласында жүргөн// ғаб̊ыйт ͡пекахмет деген ы ы сарап̊шы ͡б̊ар↓/// ↑таныйтын шығарсыз↓/// ↑ ^уол айтады// мен маған мүмкүндүк берсе// мен әр мектептен// қарапайым мектептен нійш ͡шасар ^йедім дейд↓/// ↑сондай ^уөтө ͡б̊ілімді// ^уөтө сондай бір ы ы мықты ͡б̊ала↓/// ↑бірағ мен мемлекеттің ақ̊шасына// мемлекеттің ͡ғұр^ұлұмына тақалғым ͡гелмейді/// ^уөйткөнү сондай бйұуракратыйа// сондай андай бір мүлдөм мемлекеттіг мүддөсү мүддөсү жоғ адамдар ^уотұр// ^уөк^үнүшке ^уорай деп ^уол ͡гіс'айтып ^уотұр↓///	- Болу керек. Иә. Ал енді қараңыз, ы-ы енді бізде қанша жаңа 1200 000 бала, мектеп мүлдем сапалы емес, мүлдем мектепке і-і, иә, ы-ы жанағы орын жоқ, тапшылығы болып отыр. Ы-ы мектептердің, мемлекеттік мектептердің білім сапасының деңгейі енді ойдан шықпайды. Оны кеше ғана мен бір ата-аналармен талқыладым. Ал ы-ы жаңа жайлы мектептерді деп айтып жатырсыз. Осы бізде білім саласында жүрген Ғабит Бекахмет деген ы-ы сарапшы бар. Танитын шығарсыз. Ол айтады: «Мен маған мүмкіндік берсе, мен әр мектептен, қарапайым мектептен НИШ жасар едім» дейд. Сондай өте білімді, өте сондай бір ы-ы мықты бала. «Бірақ мен мемлекеттің ақшасына, мемлекеттің құрылымына тақалғым келмейді, өйткені сондай бюрократия, сондай-андай бір мүлдем мемлекеттік мүддесі-мүддесі жоқ адамдар отыр, өкінішке орай» деп ол кісі айтып отыр.
Асхат Аймағамбетов	↑а бірақ ы ы бүкүл мектептен// кез келген мектеп нійштің деңгейінде ͡б̊олұу керек// және ^уолай жасау мүмкін деп ^уотыр↓/// ↑жаңа мысалы/ трійлійондар ы ы қаражат бөлінген// і і жайлы мектептер сал^ынып атыр// ійә/ жаңа ͡б̊ірнеше ^ірет айттыңыз// бірақ та менде ͡б̊ар// бір ақпаратта жайлы мектепте// ^йенді і і сондай бір і і біз күткендей і і нәтійже ͡б̊олмайды↓/// ↑әртүрлі сол бір келісілген кампаныйалар// ^уол мектептерді салып жатыр↓/// ↑^уол мектептердің әрі қарай і і жарайд/ сал^ынады↓/// ↑ал ^уол мектепте кімдер мұғалім болады↓/// ↑бізде мұғалімдер де тап̊шы↓/// ↑^уо жерде қалай бағдарлама қандай болады↓/// ↑мысалы сол жайлы мектептерді б̊арлығына// нійш-тің бағдарламасы ͡б̊ойынша жасауға ͡б̊ол^ұушы ^йед деген де пікір ͡б̊ар↓/// ↑бұл тұуралы/ қалай айтасыз↓///	↑а бірақ ы ы бүкүл мектептен// кез ͡гелген мектеп нійштің деңгейінде ͡б̊олұу ͡герек// және ^уолай жасау мүмкүн деп ^уотұр↓/// ↑жаңа мысалы/ трыйлыйондар ы ы қаражат ͡пөлүңгөн// і і жайлы мектептер сал^ыныб̊ ͡атыр// ійә/ жаңа ͡б̊ірнеше ^ірет айттыңыз// бірақ та менде ͡б̊ар// бір ақпаратта жайлы мектепте// ^йенді і і сондай бір і і біз ͡гүткөндөй і і нәтійже ͡б̊олмайды↓/// ↑әртүрлү сол бір ͡гелісілгең ͡гампаныйалар// ^уол мектептерді салыб̊ жатыр↓/// ↑^уол мектептердің әрі ͡ғарай і і жарайд/ сал^ынады↓/// ↑ал ^уол мектепте ͡гімдер мұғалім болады↓/// ↑бізде мұғалімдер де тап̊шы↓/// ↑^уо жерде қалай бағдарлама ͡ғандай болады↓/// ↑мысалы сол жайлы мектептерді ͡б̊арлығына// нійш-тің бағдарламасы ͡б̊ойұнша жасауға ͡б̊ол^ұушұ ^йед деген де пікір ͡б̊ар↓/// ↑бұл тұуралы/ қалай айтасыз↓///	- А бірақ ы-ы «бүкіл мектептен кез келген мектеп НИШ-тің деңгейінде болу керек және олай жасау мүмкін» деп отыр. Жаңа, мысалы, триллиондар ы-ы қаражат бөлінген і-і жайлы мектептер салынып атыр, иә, жаңа бірнеше рет айттыңыз, бірақ та менде бар бір ақпаратта жайлы мектепте, енді і-і сондай бір і-і біз күткендей і-і нәтиже болмайды. Әртүрлі сол бір келісілген компаниялар ол мектептерді салып жатыр. Ол мектептердің әрі қарай і-і жарайд, салынады. Ал ол мектепте кімдер мұғалім болады? Бізде мұғалімдер де тапшы. О жерде қалай бағдарлама қандай болады? Мысалы, сол жайлы мектептерді барлығына НИШ-тің бағдарламасы бойынша жасауға болушы ед деген де пікір бар. Бұл туралы қалай айтасыз?
Асхат Аймағамбетов	↑^йенді қараңыздар// і і сіз айтқан і і тұлғаны мен ^уөте қатты сыйлаймын↓/// ↑шын мәнінде/ ^уөте мықт'азамат ↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ жақ̊сы жоспарлар жоб̊аларын іск'ас^ырып жатыр// ^уосы ͡б̊ілім саласы ͡б̊ойынша↓/// ↑кәдімгідей аз қамтылған ^уотбасыларды қолдап// сондай кішігірім мектептер ұйымдастырып жатыр// ^уөз үлесін қосып жатыр↓/// ↑^уөте ͡б̊ілімд'азамат ↓/// ↑бірақ дегеммен/ ^йегер жайлы мектепке келетін болсақ// бұл презійденттің мега жоб̊асы↓/// ↑^йекі де төрт трійлійон теңге// білім саласына мынандай жағдайда ͡б̊өлүу деген// бұл ^уөт'үлкен / батыл/ керемет ш̆ешім болды↓/// ↑^уөйткені ͡б̊ізде ͡б̊ұның алдында ^йестеріңізде ғой↓/// ↑астана ͡б̊ійномдар салынғанда// барлығы ͡б̊ійномға ͡б̊арғысы келді↓/// ↑неге↓/// ↑бірінші кезекте/ ^уөйткені ͡б̊ійномның матерійалды технійкалық базасын көрді↓/// ↑^уоның зәулім жаңағы ғыймаратын көрді// ^уоның мүмкіндіктерін көрді↓///	↑^йенді ͡ғараңыздар// і і сіз айтқан і і тұлғаны мен ^уөтө қатты сыйлаймын↓/// ↑шын мәнінде/ ^уөтө мықт'азамат ↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ жақ̊сы жоспарлар жоб̊аларын іск'ас^ырып жатыр// ^уосұ ͡б̊ілім саласы ͡б̊ойұнша↓/// ↑кәдімгідей аз ғамтылған ^уотпасыларды қолдап// сондай ͡гішігірім мектептер ұйұмдастырыб̊ жатыр// ^уөз үлөсүң ͡ғосұб̊ жатыр↓/// ↑^уөтө ͡б̊ілімд'азамат ↓/// ↑бірағ ͡дегеммен/ ^йегер жайлы мектепке ͡гелетім болсақ// бұл презійденттің мега жоб̊асы↓/// ↑^йекі де төрт трыйлыйон теңге// білім саласына мынандай жағдайда ͡б̊өлүу деген// бұл ^уөт'үлкөн / батыл/ керемет ш̆ешім болдұ↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊ізде ͡б̊ұнұң алдында ^йестеріңізде ғой↓/// ↑астана ͡б̊ыйномдар салыңғанда// барлығы ͡б̊ыйномға ͡б̊арғысы ͡гелді↓/// ↑неге↓/// ↑бірінші ͡гезекте/ ^уөйткөнү ͡б̊ұйномнұң матерійалды технійкалық ͡пазасың ͡ гөрдү↓/// ↑^уонұң зәулүм жаңағы ғыймаратың ͡гөрдү// ^уонұң мүмкүндүктерің ͡ гөрдү↓///	- Енді қараңыздар, і-і сіз айтқан і-і тұлғаны мен өте қатты сыйлаймын. Шын мәнінде, өте мықты азамат. Қазіргі уақытта жақсы жоспарлар жобаларын іске асырып жатыр осы білім саласы бойынша. Кәдімгідей аз қамтылған отбасыларды қолдап, сондай кішігірім мектептер ұйымдастырып жатыр, өз үлесін қосып жатыр. Өте білімді азамат. Бірақ, дегенмен, егер жайлы мектепке келетін болсақ, бұл - Президенттің мега жобасы. Екі де төрт триллион теңге білім саласына мынандай жағдайда бөлу деген - бұл өте үлкен, батыл, керемет шешім болды. Өйткені бізде бұның алдында естеріңізде ғой. Астана-Биномдар салынғанда барлығы Биномға барғысы келді. Неге? Бірінші кезекте, өйткені Биномның материалды-техникалық базасын көрді. Оның зәулім жаңағы ғимаратын көрді, оның мүмкіндіктерін көрді.
Асхат Аймағамбетов	↑бәр' жылтырап тұр// бәр'әдемі / бәрі керемет/ ^ылаб̊араторійа↓/// ↑не қалайсың↓/// ↑бәрі ͡б̊ар↓/// ↑әрійне/ бәрі сонда ^уоқығысы келеді↓/// ↑сондықтан мысалы/ назарб̊аев зійаткерліктер мектептеріне// ^уол бостан босқа ͡б̊әрі ͡б̊арғысы келеді↓/// ↑^йенді ^уосындай үш жүз жетпіске жұуық мектептер// астанада ғана ^йемес// алматыда ^йемес// шымкентте ^йемес// ауылдардың ^уөздерінде соғ^ұлатын болад↓/// ↑жай матерійалдық технійкалық базасын қарағанда// сапасын қарағанда// ішіндегі жалпы мынау шпаклевкасын ^уөзін алғанда// құр^ұлыс матерійалдарын ^уөзін алғанда// жалпы ͡б̊астауыш сыныптар мен ана'үлкен сыныптар// ^уолар ͡б̊өлек ^йесіктен кіріп// бөлек бөлек ^уоқыйтын↓/// ↑^уоның әрқайсысының ^уөз^үнің дәретқанасы ͡б̊олады// әрқайсысының ^уөз^үнің спортзалдары ͡б̊олады↓/// ↑^йегер ͡б̊ізде мың ^йекі жүз мектепк'арналған үлкен мектептер// былай сонда ͡б̊ір ақ қана спорт зал болып// балалар ͡б̊ір саб̊ақтың үстінде// жаңағы төрт čынып бірге ^уоқып жатčа// жаңағы дене шынықтырұуды ^уөтіп жатčа// ^йенді б̊ұндай мектептерд'үш / төрт спортзал болад// бір дегенде↓///	↑бәр' жылтырап тұр// бәр'әдемі / бәрі ͡геремет/ ^ылаб̊араторұйа↓/// ↑не қалайсың↓/// ↑бәрі ͡б̊ар↓/// ↑әрійне/ бәрі сонда ^уоқұғұсы ͡геледі↓/// ↑сондұқтан мысалы/ назарб̊аев зійәткерліктер мектептеріне// ^уол бостам босқа ͡б̊әрі ͡б̊арғысы ͡геледі↓/// ↑^йенді ^уосұндай үш ͡шүж жетпіске жұуұғ мектептер// астанада ғана ^йемес// алматыда ^йемес// шымкентте ^йемес// ауұлдардың ^уөздөрүнде соғ^ұлатым болад↓/// ↑жай матерійалдық технійкалық ͡пазасың ͡ ғарағанда// сапасың ͡ ғарағанда// ішіндегі жалпы мынау шпаклевкасын ^уөзүн алғанда// құр^ұлұс матерійалдарын ^уөзүн алғанда// жалпы ͡б̊астауұш сыныптар мен ана'үлкөн сыныптар// ^уолар ͡б̊өлөк ^йесіктең ͡ гіріп// бөлөк бөлөк ^уоқұйтұн↓/// ↑^уонұң әрқайсысының ^уөз^үнүң дәретқанасы ͡б̊олады// әрқайсысының ^уөз^үнүң спортзалдары ͡б̊олады↓/// ↑^йегер ͡б̊ізде мың ^йекі жүз мектепк'арналған үлкөн мектептер// былай сонда ͡б̊ір ақ қана спорт зал болұп// балалар ͡б̊ір саб̊ақтың үстүндө// жаңағы төрт čынып ͡пірге ^уоқұб̊ жатčа// жаңағы дене шынықтырұудұ ^уөтүб̊ жатčа// ^йенді ͡б̊ұндай мектептерд'үш / төрт спортзал болад// бір дегенде↓///	- Бәрі жылтырап тұр, бәрі әдемі, бәрі керемет, лаборатория. Не қалайсың? Бәрі бар. Әрине, бәрі сонда оқығысы келеді. Сондықтан, мысалы, Назарбаев зияткерліктер мектептеріне ол бостан босқа бәрі барғысы келеді. Енді осындай 370 жуық мектептер Астанада ғана емес, Алматыда емес, Шымкентте емес, ауылдардың өздерінде соғылатын болад. Жай материалдық-техникалық базасын қарағанда, сапасын қарағанда, ішіндегі жалпы мынау шпаклевкасын өзін алғанда, құрылыс материалдарын өзін алғанда, жалпы бастауыш сыныптар мен анау үлкен сыныптар, олар бөлек есіктен кіріп, бөлек-бөлек оқитын. Оның әрқайсысының өзінің дәретханасы болады, әрқайсысының өзінің спортзалдары болады. Егер бізде 1200 мектепке арналған үлкен мектептер, былай, сонда бір-ақ қана спорт зал болып, балалар бір сабақтың үстінде жаңағы төрт сынып бірге оқып жатса, жаңағы дене шынықтыруды өтіп жатса, енді бұндай мектептерде үш-төрт спортзал болад, бір дегенде.
Асхат Аймағамбетов	↑а а бөлек асханалары ͡б̊олад↓/// ↑сонда ы ы ^йең сұу жаңа// ы ы жаңағы тійісті құрал жаб̊дықтары ͡б̊олад// ^ылаб̊араторійа ͡б̊олад↓/// ↑йағній матерійалдық технійкалық базасын қарағанда// сондай әдемі/ зәулім↓/// ↑балалар ^уөздер'ауылдың ^уөзінде келіп// міне мынандай керемет мектеп бар↓/// ↑міне/ мынандай болұу керек деген// ы ы ^уосындай мектептер менің ^уойымша сал^ынады↓/// ↑негізі б̊астағанда ͡б̊асында// мен ^уөзім мійнійстр ͡б̊олдым↓/// ↑презійденттің бұл мега жоб̊асын бастағанда// бұл ^уөте керемет жоб̊а// тарыйхый жоб̊а↓/// ↑бірақ ^йенд'алдымызда тұрған мәселе// ^уоны сапал'іске асырұу↓/// ↑міне/ міне ^уосы жерде праблема ͡б̊олмаса ^йекен деп біз тілейміз↓/// ↑жоқ/ біз неге ͡б̊ақ^ыламаймыз↓/// ↑бақ^ылау жұмысымен д'айналысып жатырмыз қазір↓///	↑а а бөлөг асханалары ͡б̊олад↓/// ↑сонда ы ы ^йең сұу жаңа// ы ы жаңағы тійісті ͡ғұрал жаб̊дықтары ͡б̊олад// ^ылаб̊араторұйа ͡б̊олад↓/// ↑йағній матерійалдық технійкалық ͡пазасың ͡ ғарағанда// сондай әдемі/ зәулүм↓/// ↑балалар ^уөздөр'ауұлдұң ^уөзүндө келіп// міне мынандай ͡геремет мектеп ͡пар↓/// ↑міне/ мынандай болұу ͡герек деген// ы ы ^уосұндай мектептер менің ^уойұмша сал^ынады↓/// ↑негізі ͡б̊астағанда ͡б̊асында// мен ^уөзүм мійнійстр ͡б̊олдұм↓/// ↑презійденттің бұл мега жоб̊асым бастағанда// бұл ^уөтө керемет ͡шоб̊а// тарыйхый жоб̊а↓/// ↑бірақ ^йенд'алдымызда тұрған мәселе// ^уонұ сапал'іске асырұу↓/// ↑міне/ міне ^уосұ жерде праблема ͡б̊олмаса ^йекен деп ͡піз тілейміз↓/// ↑жоқ/ біз неге ͡б̊ақ^ыламаймыз↓/// ↑бақ^ылау жұмұсұмен д'айналысып жатырмыз ͡ғазір↓///	- А-а бөлек асханалары болад. Сонда ы-ы ең су жаңа ы-ы жаңағы тиісті құрал-жабдықтары болад, лаборатория болад. Яғни материалдық-техникалық базасын қарағанда сондай әдемі, зәулім. Балалар өздері ауылдың өзінде келіп, міне, мынандай керемет мектеп бар. Міне, мынандай болу керек деген ы-ы осындай мектептер менің ойымша салынады. Негізі бастағанда басында мен өзім министр болдым. Президенттің бұл мега жобасын бастағанда бұл өте керемет жоба, тарихи жоба. Бірақ енді алдымызда тұрған мәселе оны сапалы іске асыру. Міне-міне, осы жерде проблема болмаса екен деп біз тілейміз. - Жоқ, біз неге бақыламаймыз? - Бақылау жұмысымен де айналысып жатырмыз қазір.
Асхат Аймағамбетов	↑^уөйткен'асхат мырза ͡б̊ылай ғой↓/// ↑^йертең ^ұуақыт ^уөтед↓/// ↑антійкор жаңағы ^йекі трійлійон ақ̊шадан// ^йенді теаретійческій айтып ^уотырғаным// ^йекі трійлійоннан қанш'ақ̊ша ұрланды// бүйтті сүйтті деп іс қозғалад↓/// ↑анау ͡б̊ір адамды соттайды↓/// ↑і і ^уол ^йенд'үуже ^уөтіп кеткеннен кейін↓/// ↑ал былай қарағанда// бұл мықты мега жоб̊ада// и әр тыйынның ^йешкімнің қалтасына кетпей// сапалы і і салынғанын і і қалаймын да↓/// ↑сондықтан да ͡б̊ұл тұрғыдан қазір не жасауға↓/// ↑ійә ͡б̊астысы/ ^уол бақ^ылау↓/// ↑мысалы ͡б̊із ^уосы жоб̊аны дайындағанда// презійдентке ͡б̊айандағанда тап̊сырма ͡б̊олды↓/// ↑^уол тап̊сырманы/ сонда ͡б̊із ^йенгізгенбіз жоб̊аның іш^іне↓/// ↑ бұл ^уоны ͡б̊ақ^ылау↓/// ↑ қазір ^уоны війртұуалды ^ірежіймда// азаматтар ͡б̊ақ^ылай алады↓/// ↑^уоған қанша қаражат бөлінді↓/// ↑^уоны кім жеңіп алды↓/// ↑^уол қанша пайыз жұмыс іск'ас^ырылды ↓/// ↑қалай жұмыс істеп жатыр↓/// ↑мәселе тек қана ^уосы ͡б̊іздің↓/	↑^уөйткөн'асхат мырза ͡б̊ылай ғой↓/// ↑^йертең ^ұуақыт ^уөтөд↓/// ↑антыйкор жаңағы ^йекі трыйлыйон ақ̊шадан// ^йенді теаретійческійй айтып ^уотұрғаным// ^йекі трыйлыйоннаң ͡ ғанш'ақ̊ша ұрланды// бүйттү сүйттү деб̊ ͡іс қозғалад↓/// ↑анау ͡б̊ір адамды соттайды↓/// ↑і і ^уол ^йенд'үужө ^уөтүп кеткеннең ͡ гейін↓/// ↑ал былай ͡ғарағанда// бұл мықты мега жоб̊ада// и әр тыйынның ^йешкімнің ͡ғалтасына ͡гетпей// сапалы і і салыңғанын і і қалаймын да↓/// ↑сондұқтан да ͡б̊ұл тұрғұдаң ͡ ғазір не жасауға↓/// ↑ійә ͡б̊астысы/ ^уол бақ^ылау↓/// ↑мысалы ͡б̊із ^уосұ жоб̊аны дайындағанда// презійдентке ͡б̊айандағанда тап̊сырма ͡б̊олдұ↓/// ↑^уол тап̊сырманы/ сонда ͡б̊із ^йеңгізгембіж жоб̊аның іш^іне↓/// ↑ бұл ^уонұ ͡б̊ақ^ылау↓/// ↑ қазір ^уонұ выйртұуалды ^ірежіймда// азаматтар ͡б̊ақ^ылай алады↓/// ↑^уоғаң ͡ ғанша ͡ғаражат ͡пөлүндү↓/// ↑^уонұ ͡гім жеңіб̊ ͡алды↓/// ↑^уол ͡ғанша пайыж жұмұс іск'ас^ырылды ↓/// ↑қалай жұмұс істеб̊ жатыр↓/// ↑мәселе тек қана ^уосұ ͡б̊іздің↓///	- Өйткені, Асхат мырза былай ғой. Ертең уақыт өтед. Антикор жаңағы екі триллион ақшадан, енді теоретический айтып отырғаным, екі триллионнан қанша ақша ұрланды, бүйтті-сүйтті деп іс қозғалад. Анау бір адамды соттайды. І-і ол енді уже өтіп кеткеннен кейін. Ал былай қарағанда, бұл мықты мега жобада и әр тиынның ешкімнің қалтасына кетпей, сапалы і-і салынғанын і-і қалаймын да. Сондықтан да бұл тұрғыдан қазір не жасауға? - Иә, бастысы ол - бақылау. Мысалы, біз осы жобаны дайындағанда, Президентке баяндағанда тапсырма болды. Ол тапсырманы сонда біз енгізгенбіз жобаның ішіне. Бұл - оны бақылау. Қазір оны виртуалды режимда азаматтар бақылай алады. Оған қанша қаражат бөлінді? Оны кім жеңіп алды? Ол қанша пайыз жұмыс іске асырылды? Қалай жұмыс істеп жатыр? Мәселе тек қана осы біздің...
Асхат Аймағамбетов	↑камійсійа жоқ па// ^уоны қарап ^уот^ұратын↓/// ↑камійсійа да ͡б̊ар↓/// ↑мен айтайын деп ^уотырғаным// бізге жетпейтіні қоғамдық бақ^ылау↓/// ↑қоғамдық бақ^ылау тұуралы// біз заң да қаб̊ылдадық// тійісті мүмкіндіктерді ͡б̊ердік↓/// ↑бірақ біздің азаматтарымызға/ қосымш'ата аналарға// әрійне мемлекетке сенүу керек↓/// ↑бірақ ^уоларға да ^уосындай белсенділік танытып// қайта қайта тінтіп// қарап/ тек̊серіп/ бақ^ылап ^уотырұу керек↓/// ↑ міне/ бұлда да керек↓/// ↑қоғамның бақ^ылауы да керек↓/// ↑парламенттің бақ^ылауы да керек↓/// ↑і і үкіметтің бақ^ылауы да керек↓/// ↑сондықтан міне/ ^уосы ͡б̊арлық үш жақтан да ͡б̊ақ^ылау ͡б̊олса// бұл жоб̊аны сапалы/ сәтт'іске асырұуға ͡б̊олад деп ^уойлаймын↓///	↑камійсійа жоқ па// ^у^уонұ қарап ^у^уот^ұ^ыратын↓/// ↑камійсійа да ͡б̊ар↓/// ↑мен айтайын деп ^у^уотұрғаным// бізге жетпейтіні ͡ғоғамдық ͡пақ^ы^ылау↓/// ↑қоғамдық ͡пақ^ы^ылау тұуралы// біз заң да ͡ғаб̊̊ылдадық// тійісті мүмкүндүктерді ͡б̊^йердік↓/// ↑бірақ ͡піздің азаматтарымызға/ қосұмш'ат'аналарға // әрійне мемлекетке сенүу ͡герек↓/// ↑бірақ ^у^уоларға да ^у^уосұндай белсенділік танытып// қайта ͡ғайта тінтіп// қарап/ тек̊серіп/ бақ^ы^ылап ^у^уотұрұу ͡герек↓/// ↑ міне/ бұл да ͡герек↓/// ↑қоғамның бақ^ы^ылауұ да ͡герек↓/// ↑парламенттің бақ^ы^ылауұ да ͡герек↓/// ↑і і үкүмөттің бақ^ы^ылауұ да ͡герек↓/// ↑сондұқтан міне/ ^у^уосұ ͡б̊арлығ үш ͡шақтан да ͡б̊ақ^ы^ылау ͡б̊^уолса// бұл жоб̊̊аны сапалы/ сәтт'іск'ас^ырұуға ͡б̊^уолад деп ^у^уойлаймын↓///	- Комиссия жоқ па оны қарап отыратын? - Комиссия да бар. Мен айтайын деп отырғаным, бізге жетпейтіні қоғамдық бақылау. Қоғамдық бақылау туралы біз заң да қабылдадық, тиісті мүмкіндіктерді бердік. Бірақ біздің азаматтарымызға, қосымша ата-аналарға, әрине, мемлекетке сену керек. Бірақ оларға да осындай белсенділік танытып, қайта-қайта тінтіп, қарап, тексеріп, бақылап отыру керек. Міне, бұлда да керек. Қоғамның бақылауы да керек. Парламенттің бақылауы да керек. І-і үкіметтің бақылауы да керек. Сондықтан, міне, осы барлық үш жақтан да бақылау болса, бұл жобаны сапалы, сәтті іске асыруға болад деп ойлаймын.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ ^уосы жұуырда// бізге жоғар'аудійторлық палата// алдыңғы жылғы бйүуджеттің атқарылұуы тұуралы ^йесеп бергенде// сол ^йесеб̊інде ^уосы жоб̊а ͡б̊ойынша да// біраз әттеген айлард'айтыпты ↓/// ↑біраз ы ы тійісті кемшіліктер ͡б̊ар ^йекенін айтты↓/// ↑сондықтан бұл мәселе ͡б̊ойынша// аманат партійасы да ^уөз б̊ақ^ылауын алып// тійісті ^уот^ұрыстар ^уөткізді↓/// ↑і і премьер мійнійстр д'үлкен кеңес ^уөткізіп// тійісті тап̊сырмалар ͡б̊еріп// ^уөзі кеше ғана б̊арып// қадағалап қарап жүр↓/// ↑сондықтан үмітčіз шайтан дейді ғой// үміттенеміз↓/// ↑бұл үлкен мегажоб̊аны// сәтт'іске ас^ырады деп↓/// ↑ і і үміттене ғана қоймай// ^уөзіміз де б̊ақ^ылауғ'араласатын боламыз↓/// ↑әйтпесе ^уөк^үнішті ͡б̊олатын ^йеді↓/// ↑жаңа сіз айтып ^уотырсыз// ы ы қоғамдық кеңес/ қоғамдық бақ^ылау деп↓/// ↑бірақ та ͡б̊ізде ^уөк^үнішке ^уорай// былай да тренд акійматтар/ мійнійстрліктер жанағы// самрұқ қаз^ына/ самрұқ канстрак̊шндар ы ы// ^уөздерін'ыңғайлы адамдарды қоғамдық кеңестеріне/ қоғамдық бақ^ылауларына қосұп қойады да↓///	↑бірақ ^уосұ жұуұрда// бізге жоғар'аудыйторлұқ палата// алдыңғы жылғы бйүуджөттүң атқарылұуұ тұуралы ^йесеп ͡пергенде// сол ^йесеб̊інде ^уосұ жоб̊а ͡б̊ойұнша да// біраз әттеген айлард'айтыпты ↓/// ↑біраз ы ы тійісті ͡гемшіліктер ͡б̊ар ^йекенін айтты↓/// ↑сондұқтам бұл мәселе ͡б̊ойұнша// аманат партыйасы да ^уөз ͡б̊ақ^ылауұн алып// тійісті ^уот^ұрұстар ^уөткүздү↓/// ↑і і премьер мійнійстр д'үлкөн кеңес ^уөткүзүп// тійісті тап̊сырмалар ͡б̊еріп// ^уөзү кеше ғана ͡б̊арып// қадағалап қараб̊ жүр↓/// ↑сондұқтан үмүтčүш шайтан дейді ғой// үмүттөнеміз↓/// ↑бұл үлкөн мегажоб̊аны// сәтт'іске ас^ырады деп↓/// ↑ і і үмүттөне ғана ͡ғоймай// ^уөзүмүз де ͡б̊ақ^ылауғ'араласатын боламыз↓/// ↑әйтпесе ^уөк^үнүшті ͡б̊олатын ^йеді↓/// ↑жаңа сіз айтып ^уотұрсұз// ы ы қоғамдық кеңес/ қоғамдық ͡пақ^ылау деп↓/// ↑бірақ та ͡б̊ізде ^уөк^үнүшке ^уорай// былай да тренд акыйматтар/ мійнійстрліктер жанағы// самрұқ қаз^ына/ самрұқ канстрак̊шндар ы ы// ^уөздөрүн'ыңғайлы адамдарды қоғамдық кеңестеріне/ қоғамдық ͡пақ^ылауларына ͡ғосұп қойады да↓///	- Бірақ осы жуырда бізге Жоғары аудиторлық палата алдыңғы жылғы бюджеттің атқарылуы туралы есеп бергенде сол есебінде осы жоба бойынша да біраз әттеген-айларды айтыпты. Біраз ы-ы тиісті кемшіліктер бар екенін айтты. Сондықтан бұл мәселе бойынша "Аманат" партиясы да өз бақылауын алып, тиісті отырыстар өткізді. І-і премьер-министр де үлкен кеңес өткізіп, тиісті тапсырмалар беріп, өзі кеше ғана барып, қадағалап қарап жүр. Сондықтан үмітсіз шайтан дейді ғой, үміттенеміз. Бұл үлкен мегажобаны сәтті іске асырады деп. І-і үміттене ғана қоймай, өзіміз де бақылауға араласатын боламыз. - Әйтпесе өкінішті болатын еді. Жаңа сіз айтып отырсыз, ы-ы қоғамдық кеңес, қоғамдық бақылау деп. Бірақ та бізде өкінішке орай, былай да тренд: акиматтар, министрліктер жанағы, Самрұқ Қазына, Самрұқ Констракшндар ы-ы өздеріне ыңғайлы адамдарды қоғамдық кеңестеріне, қоғамдық бақылауларына қосып қояды да.
Асхат Аймағамбетов	↑жоқ/ ^уол былай ғой↓/// ↑^уол қоғамдық бақ^ылау деген// ^уол ійнстійтұусійоналды// жаңағы тійісті кеңестер↓/// ↑бірақ бізде қоғамдық бақ^ылау тұуралы заңда// әр ^уосы мәселе ͡б̊ойынш'азаматтардың кез келген адам тійісті хат жазып// тійісті тек̊серіс жүргізіп// ^уол ақпаратт'алып // ^уоны зерттеп// ^уоны қадағалауға мүмкіндік берілді↓/// ↑^уол да презійденттің үлкен ^іреформасы↓/// ↑қазір петійсійа деген бар// үлкен ^іреформа↓/// ↑әлі де ͡б̊арлығы түсінген жоқ↓/// ↑және ^уосы қоғамдық бақ^ылау деген// үлкен ^іреформа ͡б̊ар↓/// ↑бұл қоғамдық бақ^ылау тетігін// біз әлі де дұрыс деңгейде қолданып ^уотқан жоқпыз↓/// ↑^уөйткені ^уоны қолданұуда д'үлкен құз^ұреттілікті қажет ^йетеді да// ^уөйткені ^уоның сметасын ^уоқый аласың ба сен↓/// ↑ ^іресүурснайа смета дейді↓///	↑жоқ/ ^уол былай ғой↓/// ↑^уол ͡ғоғамдық ͡пақ^ылау деген// ^уол ійнстійтұусійоналды// жаңағы тійісті ͡геңестер↓/// ↑бірақ ͡пізде қоғамдық ͡пақ^ылау тұуралы заңда// әр ^уосұ мәселе ͡б̊ойұнш'азаматтардың кез ͡гелген адам тійісті хат ͡шазып// тійісті тек̊серіш ͡ шүргүзүп// ^уол ақпаратт'алып // ^уонұ зерттеп// ^уонұ қадағалауға мүмкүндүк берілді↓/// ↑^уол да презійденттің үлкөн ^іреформасы↓/// ↑қазір петійсійә дегем бар// үлкөн ^іреформа↓/// ↑әлі де ͡б̊арлығы түсүңгөн жоқ↓/// ↑және ^уосұ қоғамдық ͡пақ^ылау деген// үлкөн ^іреформа ͡б̊ар↓/// ↑бұл ͡ғоғамдық ͡пақ^ылау тетігін// біз әліде де дұрұс ͡теңгейде қолданып ^уотқан жоқпұз↓/// ↑^уөйткөнү ^уонұ қолданұуда д'үлкөн құз^ұреттілікті ͡ғажет ^йетеді да// ^уөйткөнү ^уонұң сметасын ^уоқұй аласың ба сен↓/// ↑ ^іресүурснайа смета дейді↓///	- Жоқ, ол былай ғой. Ол қоғамдық бақылау деген ол институционалды, жаңағы, тиісті кеңестер. Бірақ бізде қоғамдық бақылау туралы заңда әр осы мәселе бойынша азаматтардың кез келген адам тиісті хат жазып, тиісті тексеріс жүргізіп, ол ақпаратты алып, оны зерттеп, оны қадағалауға мүмкіндік берілді. Ол да Президенттің үлкен реформасы. Қазір петиция деген бар, үлкен реформа. Әлі де барлығы түсінген жоқ. Және осы қоғамдық бақылау деген үлкен реформа бар. Бұл қоғамдық бақылау тетігін біз әліде де дұрыс деңгейде қолданып отқан жоқпыз. Өйткені оны қолдануда да үлкен құзыреттілікті қажет етеді да, өйткені оның сметасын оқи аласың ба сен? Ресурсная смета дейді.
Асхат Аймағамбетов	↑жалпы сметасын ^уоқұу/ білүу/ ^уоның каефійсійенттерін түс^үне ͡б̊ілүу// анау ы ы істеп жатқан// ы ы жұмыскерлердің жұмысына б̊аға ͡б̊ерүу/ білүу↓/// ↑^уоған жай ған'ұран жетпейді↓/// ↑^уоған да ͡б̊іліктілік керек↓/// ↑^уоған да ͡б̊ілім керек↓/// ↑^уоған да ы тійісті таб̊андылық керек↓/// ↑сондықтан мәселе ^уосында↓/// ↑біз тек қана мемлекетті ғана// әрқашанда жаңағы ͡күйе жаға ͡б̊ермеуіміз керек↓/// ↑^уол жалпы ͡б̊іздің қоғамымыздың мәселе↓/// ↑біз қоғам ^іретінде қаншалықты ^уөзімізге жауапкершілікт'алып // ^уөзіміз ғана ^уөзіміз де ^уосы жұмыстарға қатысұуға дайынбыз↓/// ↑тек қана сөзб̊ен ^йемес↓/// ↑фейсбүукте пост жазұу ы ы болады↓/// ↑анда санда қыйын// анда санда көб̊^үнесе қыйын ^йемес↓/// ↑бірақ ана жерге б̊арып қадағалап// айақпен барып/ көріп// таб̊андылық танытып// артында жүріп// ^уоны ы ы айағына жеткізүу ^уол басқа↓///	↑жалпы сметасын ^уоқұу/ білүу/ ^уонұң ͡гаефійсійенттерін түс^үнө ͡б̊ілүу// анау ы ы істеб̊ жатқан// ы ы жұмұскерлердің жұмұсұна ͡б̊аға ͡б̊ерүу/ білүу↓/// ↑^уоған жай ған'ұран жетпейді↓/// ↑^уоған да ͡б̊іліктілік керек↓/// ↑^уоған да ͡б̊ілім ͡герек↓/// ↑^уоған да ы тійісті таб̊андылық керек↓/// ↑сондұқтан мәселе ^уосұнда↓/// ↑біз тек қана мемлекетті ғана// әрқашанда жаңағы ͡гүйө жаға ͡б̊ермеуүмүз ͡герек↓/// ↑^уол жалпы ͡б̊іздің ͡ғоғамымыздың мәселе↓/// ↑біз ғоғам ^іретінде қаншалықты ^уөзүмүзге жауапкершілікт'алып // ^уөзүмүз ғана ^уөзүмүз де ^уосұ жұмұстарға ͡ғатысұуға дайымбыз↓/// ↑тек қана сөзб̊өн ^йемес↓/// ↑фейсбүуктө пост ͡шазұу ы ы болады↓/// ↑анда санда ͡ғыйын// анда санда ͡гөб̊^үнөсе қыйын ^йемес↓/// ↑бірағ ана жерге ͡б̊арып қадағалап// айақпем барып/ көрүп// таб̊андылық танытып// артында жүрүп// ^уонұ ы ы айағына жеткізүу ^уол басқа↓///	- Жалпы сметасын оқу, білу, оның коэффициенттерін түсіне білу, анау ы-ы істеп жатқан ы-ы жұмыскерлердің жұмысына баға беру, білу. Оған жай ғана ұран жетпейді. Оған да біліктілік керек. Оған да білім керек. Оған да ы тиісті табандылық керек. Сондықтан мәселе осында. Біз тек қана мемлекетті ғана әрқашанда жаңағы күйе жаға бермеуіміз керек. Ол жалпы біздің қоғамымыздың мәселе. Біз қоғам ретінде қаншалықты өзімізге жауапкершілікті алып, өзіміз ғана өзіміз де осы жұмыстарға қатысуға дайынбыз. Тек қана сөзбен емес. Фейсбукте пост жазу ы-ы болады. Анда-санда қиын, анда-санда көбінесе қиын емес. Бірақ ана жерге барып қадағалап, аяқпен барып, көріп, табандылық танытып, артында жүріп, оны ы-ы аяғына жеткізу - ол басқа.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ мен бір нәрсен'айтайын // сол ы ы мысалы жайлы мектептер салып жатқан// самрұқ канстрак̊шн сондай үндеу/ сондай месседж қоғамға ͡б̊еріп жатқан жоқ↓/// ↑мен мысалы/ сізден бірінші ^ірет ^йестіп тұрмын ^уоны↓/// ↑негізінде/ жайлы мектептер қалай сал^ынып жатыр// кімдер салып жатыр↓/// ↑бір сайттарына кішкентай бір шрійфтпен қойып қойады↓/// ↑^уон'ақпараттандырұу керек↓/// ↑ақпараттандырұу жоқ деп̊ санаймын мен қазір↓/// ↑жаңа сіз петійсійа тұурал'айттыңыз ↓/// ↑жалпы ͡б̊іздің ы ы қоғам// менің байқағаным/ әлі ^уондай бір ашық ы ы петійсійа жәрійалауға дайын ^йемес сыйақты↓/// ↑менің ^уойымша/ бұл петійсійа түб̊інде ͡б̊ір үлкен ы ы кландардың/ ^ылаб̊ійстердің/ ақ̊шасы ͡б̊ар топтардың// ақпараттық бір ы ы соғыста қолданатын жаңағы манійпұулйасійалық бір ійнстрүументі ͡б̊олып// тетігі ͡б̊олып кететін сыйақты↓///	↑бірағ мем бір нәрсен'айтайын // сол ы ы мысалы жайлы мектептер салыб̊ жатқан// самрұқ канстрак̊шн сондай үндөу/ сондай месседж қоғамға ͡б̊еріб̊ жатқан жоқ↓/// ↑мен мысалы/ сіздем бірінші ^ірет ^йестіп тұрмұн ^уонұ↓/// ↑негізінде/ жайлы мектептер ͡ғалай сал^ыныб̊ жатыр// кімдер салыб̊ жатыр↓/// ↑бір сайттарына ͡гішкентай бір шрійфтпең ͡ғойұп қойады↓/// ↑^уон'ақпараттандырұу керек↓/// ↑ақпараттандырұу жоғ ͡деп̊ санаймын мең ͡ғазір↓/// ↑жаңа сіз петійсійә тұурал'айттыңыз ↓/// ↑жалпы ͡б̊іздің ы ы қоғам// менің байқағаным/ әлі ^уондай бір ашық ы ы петійсійә жәрыйалауға дайын ^йемес сыйақты↓/// ↑менің ^уойұмша/ бұл петійсійә түб̊үндө ͡б̊ір үлкөн ы ы кландардың/ ^ылаб̊ыйстердің/ ақ̊шасы ͡б̊ар топтардың// ақпараттық ͡пір ы ы соғұста ͡ғолданатын жаңағы маныйпұулйасыйалық ͡пір ійнстрүумөнтү ͡б̊олұп// тетігі ͡б̊олұп кететін сыйақты↓///	- Бірақ мен бір нәрсені айтайын, сол ы-ы мысалы жайлы мектептер салып жатқан Самрұқ Констракшн сондай үндеу, сондай месседж қоғамға беріп жатқан жоқ. Мен, мысалы, сізден бірінші рет естіп тұрмын оны. Негізінде, жайлы мектептер қалай салынып жатыр, кімдер салып жатыр? Бір сайттарына кішкентай бір шрифтпен қойып қояды. Оны ақпараттандыру керек. Ақпараттандыру жоқ деп санаймын мен қазір. Жаңа сіз петиция туралы айттыңыз. Жалпы біздің ы-ы қоғам, менің байқағаным, әлі ондай бір ашық ы-ы петиция жариялауға дайын емес сияқты. Менің ойымша, бұл петиция түбінде бір үлкен ы-ы кландардың, лабисттердің, ақшасы бар топтардың ақпараттық бір ы-ы соғыста қолданатын жаңағы манипуляциялық бір инструменті болып, тетігі болып кететін сияқты.
Асхат Аймағамбетов	↑жоқ↓/// ↑бұл негізі тетік қой↓/// ↑бұл жалпы құрал↓/// ↑^уол құрал петійсійа ͡б̊олып// мысалы ^йелүу мың дауыс жыйнағанның ^уөзінде// ^уоны ^уорындау міндет деген жоқ↓/// ↑^уоны қарау міндетті↓/// ↑сондықтан і і негізі/ сіздің жаңағ'аргұументтеріңізді алатын болсақ// ^уонда ͡б̊ізде дауыс берүу// жалпы сайлауға қатысұуда да сондай ы ы құрал болұуы мүмкін↓/// ↑сондықтан мәселе құралдың ^уөзінде ^йемес↓/// ↑мысалы ы ы мына тұрған// ы ы шаммен мысалы/ ы ы жарық бер^үуге ͡б̊олад// әлде ͡б̊іреудің басын жарұуға ͡б̊олады↓/// ↑сондықтан бұл да↓/// ↑боттар ͡б̊ар қазір?	↑жоқ↓/// ↑бұл негізі тетік қой↓/// ↑бұл жалпы құрал↓/// ↑^уол ͡ғұрал петійсійә ͡б̊олұп// мысалы ^йелүу мың дауұш ͡ шыйнағанның ^уөзүндө// ^уонұ ^уорұндау міндет деген жоқ↓/// ↑^уонұ қарау міндетті↓/// ↑сондұқтан і і негізі/ сіздің жаңағ'аргұумөнттөрүңізді алатым болсақ// ^уонда ͡б̊ізде дауұс ͡перүу// жалпы сайлауға ͡ғатысұуда да сондай ы ы құрал болұуұ мүмкүн↓/// ↑сондұқтан мәселе құралдың ^уөзүндө ^йемес↓/// ↑мысалы ы ы мына тұрған// ы ы шаммен мысалы/ ы ы жарық ͡пер^үугө ͡б̊олад// әлде ͡б̊іреудүң басын жар^ұуға ͡б̊олады↓/// ↑сондұқтам бұл да↓/// ↑боттар ͡б̊ар ғазір?	- Жоқ. Бұл негізі тетік қой. Бұл жалпы құрал. Ол құрал петиция болып, мысалы, 50 мың дауыс жинағанның өзінде, оны орындау міндет деген жоқ. Оны қарау міндетті. Сондықтан і-і, негізі, сіздің жаңағы аргументтеріңізді алатын болсақ, онда бізде дауыс беру, жалпы сайлауға қатысуда да сондай ы-ы құрал болуы мүмкін. Сондықтан мәселе құралдың өзінде емес. Мысалы, ы-ы мына тұрған ы-ы шаммен, мысалы, ы-ы жарық беруге болад, әлде біреудің басын жаруға болады. Сондықтан бұл да... - Боттар бар қазір?
Асхат Аймағамбетов	↑жоқ↓/// ↑^уол жерде тійісті қол қойұу ^ірәсімі ͡б̊ар// тійіст'автарійзасійа мүмкіндігі ͡б̊ар↓/// ↑сондықтан бұл тараптан// негізі ^уондай тәуекелдер ^йеск'алынды ↓/// ↑бірақ негізінен/ бұл құрал ы ы біз презійдент айтып ^уотырмын ғой// үлкен ^іреформасы↓/// ↑әлі ͡б̊ірақ біз/ ^уоны ы ы дұрыстап қолданып жатқан жоқпыз↓/// ↑жаңағы қоғамдық ы ы бақ^ылауды да қолданып жатқан жоқпыз↓/// ↑бірақ бұл үлкен демакратыйаландырұу жолындағ'үлкен қадамдар↓/// ↑біз көб̊^үнес'айтамыз ғой// түк істеліп жатқан жоқ// ^йештеңе жоқ// ^йештеңе жоқ↓/// ↑бірақ біз/ тек қана мемлекеттің істегенін ғана күтіп ^уотырмауымыз керек↓///	↑жоқ↓/// ↑^уол жерде тійісті ͡ғол ͡ғойұу ^ірәсімі ͡б̊ар// тійіст'автарыйзасыйа мүмкүндүгі ͡б̊ар↓/// ↑сондұқтам бұл тараптан// негізі ^уондай тәуөкөлдөр ^йеск'алынды ↓/// ↑бірақ негізінен/ бұл ͡ғұрал ы ы біз презійдент айтып ^уотұрмұн ғой// үлкөн ^іреформасы↓/// ↑әлі ͡б̊ірақ ͡піз/ ^уонұ ы ы дұрұстап қолданыб̊ жатқан жоқпұз↓/// ↑жаңағы қоғамдық ы ы бақ^ылаудұ да ͡ғолданыб̊ жатқан жоқпұз↓/// ↑бірақ ͡пұл үлкөн демакратыйаландырұу жолұндағ'үлкөн қадамдар↓/// ↑біз ͡гөб̊^үнөс'айтамыз ғой// түг істеліб̊ жатқан жоқ// ^йештеңе жоқ// ^йештеңе жоқ↓/// ↑бірақ ͡піз/ тек қана мемлекеттің істегенін ғана ͡гүтүп ^уотұрмауұмұз ͡герек↓///	- Жоқ. Ол жерде тиісті қол қою рәсімі бар, тиісті авторизация мүмкіндігі бар. Сондықтан бұл тараптан негізі ондай тәуекелдер еске алынды. Бірақ, негізінен, бұл құрал ы-ы біз Президент айтып отырмын ғой, үлкен реформасы. Әлі бірақ біз оны ы-ы дұрыстап қолданып жатқан жоқпыз. Жаңағы қоғамдық ы-ы бақылауды да қолданып жатқан жоқпыз. Бірақ бұл үлкен демократияландыру жолындағы үлкен қадамдар. Біз көбінесе айтамыз ғой, түк істеліп жатқан жоқ, ештеңе жоқ, ештеңе жоқ. Бірақ біз тек қана мемлекеттің істегенін ғана күтіп отырмауымыз керек.
Асхат Аймағамбетов	↑бізд'азаматтық сондай бір і і белсенділік те маңызды↓/// ↑бізде ͡б̊ірақ ^уондай белсенділерді де көп// ^уолар жоқ деп т'айтұуға болмайд↓/// ↑ы ы біздің жеке қаб̊ылдауымыз ы ы болғанда// мысалы/ кейб̊ір азаматтар анда санда таңғаласың↓/// ↑кәдімгідей үлкен таб̊андылықпен// бір мәселен'алып алып// соң^ұна дейін жеткізетін азаматтар да көп↓/// ↑^уолар да ͡б̊ар↓/// ↑бірақ қоғамый бір үлкен// сондай бір і і қозғалыс ^іретінде// әлі де ^уосындай бір деңгейге жеткен жоқ̊ шығар↓/// ↑бұған үлкен жұмыс керек↓///	↑бізд'азаматтық сондай бір і і белсенділік те маңызды↓/// ↑бізде ͡б̊ірақ ^уондай белсенділерді де ͡гөп// ^уолар жоғ ͡деп т'айтұуға болмайд↓/// ↑ы ы біздің жеке қаб̊ылдауұмұз ы ы болғанда// мысалы/ кейб̊ір азаматтар анда санда таңғаласың↓/// ↑кәдімгідей үлкөн таб̊андылықпен// бір мәселен'алып алып// соң^ұна дейін жеткізетін азаматтар да ͡гөп↓/// ↑^уолар да ͡б̊ар↓/// ↑бірақ қоғамый бір үлкөн// сондай бір і і қозғалыс ^іретінде// әлі де ^уосұндай бір деңгейге жеткен жоқ̊ шығар↓/// ↑бұған үлкөн жұмұс керек↓///	- Бізде азаматтық сондай бір і-і белсенділік те маңызды. Бізде бірақ ондай белсенділерді де көп, олар жоқ деп те айтуға болмайд. Ы-ы біздің жеке қабылдауымыз ы-ы болғанда, мысалы, кейбір азаматтар анда-санда таңғаласың. Кәдімгідей үлкен табандылықпен бір мәселені алып алып, соңына дейін жеткізетін азаматтар да көп. Олар да бар. Бірақ қоғами бір үлкен, сондай бір і-і қозғалыс ретінде әліде де осындай бір деңгейге жеткен жоқ шығар. Бұған үлкен жұмыс керек.
Асхат Аймағамбетов	↑ійә/ мен бұл жерде сізб̊ен келісем↓/// ↑сайлаудың кезінде де/ ^йекі мың жыйырм'үшінші жылы// ^уосы депүутат мәж^ілісінің депүутаттары ы-ы болды ғой// ^уөз ^уөзін ұсынған кандійдаттар↓/// ↑ійә/ сонда ͡б̊із сайлауға ^йенді қатысыңыздар деп// үлкен жұмыс жүргіздік↓/// ↑бірақ та көрдіңіз ғой ^йенді// сайлауға сембейді// адамдар сайлауға ͡б̊армайды↓/// ↑маған қазір келеді// көп адамдар әділдік іздеп↓/// ↑біз ͡б̊үйтіп қалдық// сөйтіп қалдық↓/// ↑мен ^уол кісіден сұраймын// сіз сайлауға ͡б̊ардыңыз ͡б̊а↓/// ↑сіз кімге дауыс бердіңіз деп̊ сұраймын да↓/// ↑әр адам жаңа мен депүутаттарды д'айтып жатамын↓/// ↑ійә/ кейб̊ір депүутаттарды қатты сынап жатамын да↓/// ↑әр адам жаңа сіз айтып ^уотырғандай// ^уөз^үнің депутатын білүу керек// дауыс берүу керек↓/// ↑ійә/ ^уолардан сұрау керек міндетті түрде↓///	↑ійә/ мем бұл жерде сізб̊ең ͡ гелісем↓/// ↑сайлаудұң ͡гезінде де/ ^йекі мың жыйырм'үшүншү жылы// ^уосұ депүутат мәж^ілісінің депүутаттары ы-ы болдұ ғой// ^уөз ^уөзүн ұсұңғаң ͡ гандыйдаттар↓/// ↑ійә/ сонда ͡б̊іс сайлауға ^йенді ͡ғатысыңыздар деп// үлкөн жұмұш ͡ шүргүздүк↓/// ↑бірақ та ͡гөрдүңүз ғой ^йенді// сайлауға сембейді// адамдар сайлауға ͡б̊армайды↓/// ↑мағаң ͡ ғазір ͡геледі// көб̊ ͡адамдар әділдіг іздеп↓/// ↑біз ͡б̊үйтүп қалдық// сөйтүп қалдық↓/// ↑мен ^уол ͡гісіден сұраймын// сіс сайлауға ͡б̊ардыңыз ͡б̊а↓/// ↑сіз ͡гімге дауұс ͡пердіңіз деп̊ сұраймын да↓/// ↑әр адам жаңа мен депүутаттарды д'айтып жатамын↓/// ↑ійә/ кейб̊ір депүутаттарды қатты сынаб̊ жатамын да↓/// ↑әр адам жаңа сіз айтып ^уотұрғандай// ^уөз^үнүң депүутатым білүу ͡герек// дауұс ͡перүу ͡герек↓/// ↑ійә/ ^уолардан сұрау ͡герег міндетті түрдө↓///	- Иә, мен бұл жерде сізбен келісем. Сайлаудың кезінде де 2023 жылы осы депутат мәжілісінің депутаттары ы-ы болды ғой өз-өзін ұсынған кандидаттар. Иә, сонда біз сайлауға енді қатысыңыздар деп үлкен жұмыс жүргіздік. Бірақ та көрдіңіз ғой енді, сайлауға сенбейді, адамдар сайлауға бармайды. Маған қазір келеді көп адамдар әділдік іздеп. Біз бүйтіп қалдық, сөйтіп қалдық. Мен ол кісіден сұраймын: Сіз сайлауға бардыңыз ба? Сіз кімге дауыс бердіңіз? деп сұраймын да. Әр адам жаңа мен депутаттарды да айтып жатамын. Иә, кейбір депутаттарды қатты сынап жатамын да. Әр адам жаңа сіз айтып отырғандай, өзінің депутатын білу керек, дауыс беру керек. Иә, олардан сұрау керек міндетті түрде.
Асхат Аймағамбетов	↑менің стүуденттерім бар ғой↓/// ↑қазір мен үунійверсійтетте саб̊ақ беремін ғой↓/// ↑сонда мен стүуденттеріме д'әрқашан айтамын да↓/// ↑^йенді ͡б̊ұлар зет пакаленійесі дейді// жаңа толқын↓/// ↑бұл тіпті мүлдем басқа толқын да↓/// ↑бірақ̊ соның ^уөзінде ^уоларғ'айтамын // ^уөзгеріс ^йеңгізүу/ ^уол тек қана мемлекеттің қолында ^йемес// ^уөзгеріс ^йеңгізүу// ^уол әр адамның қолында↓/// ↑әр ͡б̊іздің стүудент болсын// жай қарапайым азамат болсын// белсенділігіне де көп мәселе ͡б̊айланысты↓/// ↑әрійне/ мемлекет болғаннан кейін// мемлекет/ мемлекеттік ^уоргандар/ парламент бар↓/// ↑бізде ^уосы ы ы жұмыс істейтін// істеу үшін жалақ'алып ^уотқан азаматтар ͡б̊ар// ^уолар ͡б̊ірінші кезекте ^уосы жұмыспен айналысұу керек↓/// ↑бірақ қоғамда да шетте қалмай// әр ͡б̊іздің азаматымыз// азаматтарымыз ^уөз^үнің шын мәнінде// ^уосы қоғамды/ ^уосы мемлекетті жақ̊сы жаққа ы ы ^уөзгерт'алатынын түсінсе// және тек қана түс^үніп қоймай// нақт'іс әрекет қылса// ^уөзгерістер тек қана сонда ͡б̊олады↓///	↑менің стүудөнттөрүм бар ғой↓/// ↑қазір мен үунійверсійтетте саб̊ақ ͡перемін ғой↓/// ↑сонда мен стүудөнттөрүме д'әрқашан айтамын да↓/// ↑^йенді ͡б̊ұлар зет пакаленійесі дейді// жаңа толқұн↓/// ↑бұл тіпті мүлдөм басқа толқұн да↓/// ↑бірақ̊ сонұң ^уөзүндө ^уоларғ'айтамын // ^уөзгөрүс ^йеңгізүу/ ^уол тек қана мемлекеттің ͡ғолұнда ^йемес// ^уөзгөрүс ^йеңгізүу// ^уол әр адамның ͡ғолұнда↓/// ↑әр ͡б̊іздің стүудөнт ͡полсұн// жай ͡ғарапайым азамат ͡полсұн// белсенділігіне де ͡гөп мәселе ͡б̊айланысты↓/// ↑әрійне/ мемлекет ͡полғаннаң ͡ гейін// мемлекет/ мемлекеттік ^уоргандар/ парламент ͡пар↓/// ↑бізде ^уосұ ы ы жұмұс істейтін// істе'үшүн жалақ'алып ^уотқан азаматтар ͡б̊ар// ^уолар ͡б̊ірінші ͡гезекте ^уосұ жұмұспен айналысұу ͡герек↓/// ↑бірақ қоғамда да шетте қалмай// әр ͡б̊іздің азаматымыз// азаматтарымыз ^уөз^үнүң шын мәнінде// ^уосұ қоғамды/ ^уосұ мемлекетті жақ̊сы жаққа ы ы ^уөзгөрт'алатынын түсүнсө// және тек қана түс^үнүп қоймай// нақт'іс әрекет қылса// ^уөзгөрүстер тек қана сонда ͡б̊олады↓///	- Менің студенттерім бар ғой. Қазір мен университетте сабақ беремін ғой. Сонда мен студенттеріме де әрқашан айтамын да. Енді бұлар зет поколениесі дейді, жаңа толқын. Бұл тіпті мүлдем басқа толқын да. Бірақ соның өзінде оларға айтамын, өзгеріс енгізу ол тек қана мемлекеттің қолында емес, өзгеріс енгізу - ол әр адамның қолында. Әр біздің студент болсын, жай қарапайым азамат болсын, белсенділігіне де көп мәселе байланысты. Әрине, мемлекет болғаннан кейін мемлекет, мемлекеттік органдар, парламент бар. Бізде осы ы-ы жұмыс істейтін, істеу үшін жалақы алып отқан азаматтар бар, олар бірінші кезекте осы жұмыспен айналысу керек. Бірақ қоғамда да шетте қалмай, әр біздің азаматымыз, азаматтарымыз өзінің шын мәнінде осы қоғамды, осы мемлекетті жақсы жаққа ы-ы өзгерте алатынын түсінсе және тек қана түсініп қоймай, нақты іс-әрекет қылса, өзгерістер тек қана сонда болады.
Асхат Аймағамбетов	↑ійә/ мен сізб̊ен келісемін// асхат мырза/ бұл жерде↓/// ↑бірақ та сіз ͡б̊айқамайсыз ͡б̊а// бізде ͡б̊әлкім менталійтет па↓/// ↑ы ы менде ^йесіме түсіп ^уотыр↓/// ↑бізде жалпы тәрб̊ійелегенде// аталарымыз/ әжелеріміз ^уондай үлкенге сөйлеме// ұйат болад// бір сын айтып қалсаң// андай даукес деген сыйақты// сондай сөздер і і шығарып// қазақтарда ͡б̊ір ͡б̊асып тастау ма сондай бар с с сол бар ма↓/// ↑содан кейін ба// біздің мысал'ата аналарымыз// ійә/ үлкен і і ^уорта топ// ^уорт'адамдар мүлдем ^уондайға ͡б̊армайды↓/// ↑жалобқа жасауға// ^уойб̊ай әкімге қатты сөз айтұуға ͡б̊олмайды↓/// ↑^йештеңег'ұйат болады↓/// ↑біреулер келіп жатырса сырттан// ^йе ^йе депүутаттарға тек қана жаңағы// ^уөзі ͡б̊әр' жақ̊сы// бәрі керемет деп көп адамдар сөйтіп↓///	↑ійә/ мен сізб̊ең ͡ гелісемін// асхат мырза/ бұл жерде↓/// ↑бірақ та сіз ͡б̊айқамайсыз ͡б̊а// бізде ͡б̊әлкім менталыйтет па↓/// ↑ы ы менде ^йесіме түсүп ^уотұр↓/// ↑бізде жалпы тәрб̊ійелегенде// аталарымыз/ әжелеріміз ^уондай үлкөңгө сөйлөмө// ұйат ͡полад// бір сын айтып қалсаң// андай даукөс теген сыйақты// сондай сөздөр і і шығарып// қазақтарда ͡б̊ір ͡б̊асып тастау ма сондай бар с с сол бар ма↓/// ↑содаң ͡ гейім ба// біздің мысал'ата аналарымыз// ійә/ үлкөн і і ^уорта топ// ^уорт'адамдар мүлдөм ^уондайға ͡б̊армайды↓/// ↑жалобқа жасауға// ^уойб̊ай әкімге қатты сөз айтұуға ͡б̊олмайды↓/// ↑^йештеңег'ұйат болады↓/// ↑біреулөр ͡геліб̊ жатырса сырттан// ^йе ^йе депүутаттарға тек қана жаңағы// ^уөзү ͡б̊әр' жақ̊сы// бәрі ͡геремет деп көб̊ ͡адамдар сөйтүп↓///	- Иә, мен сізбен келісемін, Асхат мырза, бұл жерде. Бірақ та сіз байқамайсыз ба, бізде бәлкім менталитет па? Ы-ы менде есіме түсіп отыр. Бізде жалпы тәрбиелегенде аталарымыз, әжелеріміз ондай «үлкенге сөйлеме, ұят болад», бір сын айтып қалсаң, андай даукес деген сияқты, сондай сөздер і-і шығарып, қазақтарда бір басып тастау ма сондай бар с-с сол бар ма? Содан кейін ба біздің, мысалы, ата-аналарымыз, иә, үлкен і-і орта топ, орта адамдар мүлдем ондайға бармайды. Жалобқа жасауға, ойбай, әкімге қатты сөз айтуға болмайды. Ештеңеге ұят болады. Біреулер келіп жатырса сырттан е-е, депутаттарға тек қана, жаңағы, өзі бәрі жақсы, бәрі керемет деп көп адамдар, сөйтіп.
Асхат Аймағамбетов	↑білмеймін/ қазір ^уол қатты ^уөзгерген сыйақты↓/// ↑біз де сайлаушылармен кездесеміз ғой↓/// ↑қазір ^уондай/ қазір кәдімгідей нақты// қатты талап ^йетіп// ^уөте ^уөткір сұрақ қойатын азаматтарымыз ^уөте көп↓/// ↑сол біздің і і мынау кейіңгі толқын болсын// біздің ағаларымыз ͡б̊олсын↓/// ↑жалпы ͡б̊ұл көзқарас қатты ^уөзгерген сыйақты↓/// ↑^уөйткені ͡б̊із ^йенді ^уөңірлерге ͡б̊арамыз ғой↓/// ↑байағыда қалай болды↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ кәдімгідей нақты талап ^йететін↓///	↑білмеймін/ қазір ^уол ͡ғатты ^уөзгөргөн сыйақты↓/// ↑біз де сайлаушұлармең ͡ гездесеміз ғой↓/// ↑қазір ^уондай/ қазір ͡гәдімгідей нақты// қатты талап ^йетіп// ^уөтө ^уөткүр сұрақ қойатын азаматтарымыз ^уөтө көп↓/// ↑сол біздің і і мынау ͡гейіңгі толқұм болсұн// біздің ағаларымыз ͡б̊олсұн↓/// ↑жалпы ͡б̊ұл ͡гөзқарас қатты ^уөзгөргөн сыйақты↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊із ^йенді ^уөңүрлөрге ͡б̊арамыз ғой↓/// ↑байағыда ͡ғалай болдұ↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ кәдімгідей нақты талап ^йететін↓///	- Білмеймін, қазір ол қатты өзгерген сияқты. Біз де сайлаушылармен кездесеміз ғой. Қазір ондай, қазір кәдімгідей нақты, қатты талап етіп, өте өткір сұрақ қоятын азаматтарымыз өте көп. Сол біздің і-і мынау кейінгі толқын болсын, біздің ағаларымыз болсын. Жалпы бұл көзқарас қатты өзгерген сияқты. Өйткені біз енді өңірлерге барамыз ғой. Баяғыда қалай болды? Қазіргі уақытта кәдімгідей нақты талап ететін.
Асхат Аймағамбетов	↑мысалы/ батыстың адамдары талап ^йетед↓/// ↑ал біздің ы ы қарағанд жақтағы// мысалы ͡б̊іздің ы ы ауылдастарда ͡б̊әр' жақ̊сы// сондай қарапайым/ қанағат тұтатын/ сондай адамдар да// ^йешқ̊ашан/ ^йешқ̊айда жаңағы шықпайтын// ^йештеңе талап ^йетпейтін↓/// ↑таңғаламын/ біздің ауылға жол жол жоқ// жол↓/// ↑мен айтамың қалай↓/// ↑біздің ауыл қарағанды ^уоблысының әкімі ͡б̊үлікпаев// біздің ауылдан шыққан адам ^йекен↓/// ↑соны нег'айтпайсыздар десем// сондай қарапайым адамдар да// ійә ͡б̊іздің жақтың адамдары↓/// ↑ал батыстікілер/ мысалы қалай↓/// ↑ійә/ талап ^йетіп ^уөз дегенін і і↓/// ↑^уол менталыйтетке де ͡б̊айланысты шығар деп ^уойлаймын↓/// ↑^йенді қазір жас толқын// тіпті мүлдем бөлек// ^уөт'алғыр / ^уөте дарынды↓/// ↑мең кездесемін ғой↓/// ↑^йенді кәдімгідей мақтанатындай жастарымыз// ы ы ^уөсіп келе жатыр деп̊ санаймын↓///	↑мысалы/ батыстың адамдары талап ^йетед↓/// ↑ал біздің ы ы қарағанд жақтағы// мысалы ͡б̊іздің ы ы ауұлдастарда ͡б̊әр' жақ̊сы// сондай ͡ғарапайым/ қанағат тұтатын/ сондай адамдар да// ^йешқ̊ашан/ ^йешқ̊айда жаңағы шықпайтын// ^йештеңе талап ^йетпейтін↓/// ↑таңғаламын/ біздің ауұлға жол жол жоқ// жол↓/// ↑мен айтамың ͡ғалай↓/// ↑біздің ауұл ͡ғарағанды ^уоблұсұның әкімі ͡б̊үлүкпаев// біздің ауұлдан шыққан адам ^йекен↓/// ↑сонұ нег'айтпайсыздар десем// сондай ͡ғарапайым адамдар да// ійә ͡б̊іздің жақтың адамдары↓/// ↑ал батыстікілер/ мысалы қалай↓/// ↑ійә/ талап ^йетіп ^уөз дегенін і і↓/// ↑^уол менталыйтетке де ͡б̊айланысты шығар деп ^уойлаймын↓/// ↑^йенді ͡ғазір жас толқұн// тіпті мүлдөм бөлөк// ^уөт'алғыр / ^уөтө дарынды↓/// ↑мең ͡гездесемін ғой↓/// ↑^йенді ͡гәдімгідей мақтанатындай жастарымыз// ы ы ^уөсүп келе жатыр деп̊ санаймын↓///	- Мысалы, батыстың адамдары талап етед. Ал біздің ы-ы Қарағанд жақтағы, мысалы, біздің ы-ы ауылдастарда бәрі жақсы, сондай қарапайым, қанағат тұтатын, сондай адамдар да, ешқашан, ешқайда жаңағы шықпайтын, ештеңе талап етпейтін. Таңғаламын, біздің ауылға жол жол жоқ, жол. Мен айтамын қалай? Біздің ауыл Қарағанды облысының әкімі Бүлікбаев біздің ауылдан шыққан адам екен. Соны неге айтпайсыздар десем, сондай қарапайым адамдар да, иә, біздің жақтың адамдары. Ал батыстікілер, мысалы, қалай? Иә, талап етіп, өз дегенін і-і. Ол менталитетке де байланысты шығар деп ойлаймын. - Енді қазір жас толқын, тіпті мүлдем бөлек, өте алғыр, өте дарынды. Мен кездесемін ғой. Енді кәдімгідей мақтанатындай жастарымыз ы-ы өсіп келе жатыр деп санаймын.
Асхат Аймағамбетов	↑^йенді ͡б̊ұл жастардың/ менің ^уойымша/ қазір тағы да ͡б̊ір і і жастарға қатысты ͡б̊олған бір заңнама ^уол↓/// ↑сосын жақында ы ы қаб̊ылдаңған// тұрмыстық зорлық зомбылыққа қатысты заңнама↓/// ↑менің ^уойымша/ жастарды жаңағы көп// і і жаңағы ^йенді сайасатпен араласпайтын адамдардың барлығ'араласып // қатысып кетті↓/// ↑і і үлкен заңнама/ ійә↓/// ↑^уөзіңіз і і ^уосы заңнаманың бас қасында ͡б̊олдыңыз↓/// ↑ бірақ і і мысалы/ менің бір халықаралық і і тәж^ірійб̊едег'әріптестерім // сарап̊шылар/ жалпы і і кез келген і і дамыған ^йелде// заңның көп болғаны дұрыс ^йемес↓/// ↑ы ы мысалы/ біздің қылмыстық кодек̊с// ^уөте мықты жазылғаң кезінде деп айтты маған↓/// ↑^уөте мықты жазылған// барлығы қарастырылған↓/// ↑тек қана ͡б̊ізде жаңағы/ жемқорлық іі ^уөк^үнішке ^уорай// палійсійа жүйесіндег'ійә і і жемқорлық і і↓///	↑^йенді ͡б̊ұл жастардың/ менің ^уойұмша/ қазір тағы да ͡б̊ір і і жастарға ͡ғатысты ͡б̊олғам бір заңнама ^уол↓/// ↑сосұн жақында ы ы қаб̊ылдаңған// тұрмұстұқ зорлұқ зомбұлұққа ͡ғатысты заңнама↓/// ↑менің ^уойұмша/ жастарды жаңағы ͡гөп// і і жаңағы ^йенді сайасатпен араласпайтын адамдардың барлығ'араласып // қатысып кетті↓/// ↑і і үлкөн заңнама/ ійә↓/// ↑^уөзүңүз і і ^уосұ заңнаманың бас қасында ͡б̊олдұңұз↓/// ↑бірақ і і мысалы/ менің бір халықаралық і і тәж^ірійб̊едег'әріптестерім // сарап̊шылар/ жалпы і і кез ͡гелген і і дамыған ^йелде// заңның ͡гөп ͡полғаны дұрұс ^йемес↓/// ↑ы ы мысалы/ біздің ͡ғылмыстық кодек̊с// ^уөтө мықты жазылғаң ͡ гезінде деб̊ ͡айтты маған↓/// ↑^уөтө мықты жазылған// барлығы қарастырылған↓/// ↑тек қана ͡б̊ізде жаңағы/ жемқорлұғ іі ^уөк^үнүшке ^уорай// палыйсыйа жүйөсүндег'ійә і і жемқорлұқ і і↓///	- Енді бұл жастардың, менің ойымша, қазір тағы да бір і-і жастарға қатысты болған бір заңнама ол. Сосын жақында ы-ы қабылданған тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қатысты заңнама. Менің ойымша, жастарды, жаңағы көп, і-і жаңағы, енді саясатпен араласпайтын адамдардың барлығы араласып, қатысып кетті. І-і үлкен заңнама, иә. Өзіңіз і-і осы заңнаманың бас-қасында болдыңыз. Бірақ, і-і мысалы, менің бір халықаралық і-і тәжірибедегі әріптестерім, сарапшылар, жалпы і-і кез келген і-і дамыған елде заңның көп болғаны дұрыс емес. Ы-ы мысалы, біздің қылмыстық кодекс өте мықты жазылған кезінде деп айтты маған. Өте мықты жазылған, барлығы қарастырылған. Тек қана бізде, жаңағы жемқорлық і-і, өкінішке орай, полиция жүйесіндегі, иә і-і жемқорлық і-і.
Асхат Аймағамбетов	↑^уөк^үнішке ^уорай менталыйтет і і бар і і↓/// ↑бірақ та ͡б̊ұл сан і і біздегі жанағы праблеманың түпкілікті себ̊еб̊ін шешпейді↓/// ↑бұл тек қана і і жаңағы/ ^йенді салдарымен күресүу ғана↓/// ↑кез келген дамыған мемлекетте// түрмед'адамдар аз ͡б̊олұу керек↓/// ↑жаңағы балалар үйінде ͡б̊алалар аз ͡б̊олұу керек// жалпы ͡кріймійнал аз ͡б̊олұу керек деп айтып жатыр↓/// ↑ал бізде і і заң/ палійсійа мемлекеті сыйақты// тек қана ͡б̊арлығын адамдарды/ жаңағы жазалау/ ы ы ^уотырғызұу// ыы ͡б̊алан'алып қойұу деген сыйақты↓/// ↑ал ^уол қалай жүзег'асады ↓/// ↑ы ы ^уол ^йекіталай деген сыйақты↓/// ↑мағам бір сондай альтернатійвті пікір айтты↓/// ↑бұл тұрғыда н'айтасыз ↓///	↑^уөк^үнүшке ^уорай менталыйтет і і бар і і↓/// ↑бірақ та ͡б̊ұл сан і і біздегі жанағы праблеманың түпкүлүкті себ̊еб̊ін шешпейді↓/// ↑бұл тек қана і і жаңағы/ ^йенді салдарымең ͡гүрөсүу ғана↓/// ↑кез ͡гелген дамыған мемлекетте// түрмөд'адамдар аз ͡б̊олұу ͡герек↓/// ↑жаңағы ͡б̊алалар үйүндө ͡б̊алалар аз ͡б̊олұу ͡герек// жалпы ͡гріймійнал аз ͡б̊олұу ͡герек деб̊ ͡айтыб̊ жатыр↓/// ↑ал бізде і і заң/ палыйсыйа мемлекеті сыйақты// тек қана ͡б̊арлығын адамдарды/ жаңағы жазалау/ ы ы ^уотұрғұзұу// ыы ͡б̊алан'алып қойұу деген сыйақты↓/// ↑ал ^уол ͡ғалай жүзөг'асады ↓/// ↑ы ы ^уол ^йекіталай деген сыйақты↓/// ↑мағам бір сондай альтернатыйвті пікір айтты↓/// ↑бұл тұрғұда н'айтасыз ↓///	- Өкінішке орай менталитет і-і бар і-і. Бірақ та бұл сан і-і біздегі жанағы проблеманың түпкілікті себебін шешпейді. Бұл тек қана і-і жаңағы енді салдарымен күресу ғана. Кез келген дамыған мемлекетте түрмеде адамдар аз болу керек. Жаңағы балалар үйінде балалар аз болу керек, жалпы криминал аз болу керек деп айтып жатыр. Ал бізде і-і заң, полиция мемлекеті сияқты тек қана барлығын, адамдарды, жаңағы, жазалау, ы-ы отырғызу, ы-ы баланы алып қою деген сияқты. Ал ол қалай жүзеге асады? Ы-ы ол екіталай деген сияқты. Маған бір сондай альтернативті пікір айтты. Бұл тұрғыда не айтасыз?
Асхат Аймағамбетов	↑мен бір мәселемен келісем↓/// ↑праблеманы тек қана жауапкершілікті қатаңдатұумен шешүу мүмкін ^йемес↓/// ↑тек қана жауапкершілік// сені ^уөмір ͡б̊ойы қамаймыз// ^уон жылға қамаймыз дегенмен праблема толығымен шешілмейд↓/// ↑сондықтан праблемаға кешенді қарау керек те// бір жағ^ынан↓/// ↑әрійне/ жауапкершілікті де қатаңдатұу керек↓/// ↑бірақ ^уол тек қана ͡б̊ір ғана шешім болмауы керек↓/// ↑жауапкершілікті қатаңдатұумен бірге// ^уоның салдарын/ ^уоның себ̊ептерін алұу ͡б̊ойынша жұмыс жүрүу керек↓/// ↑сондықтан менің көзқарасым/ ^йекеуі де керек↓/// ↑біз жалпы жүйелі/ кешенді ͡б̊ұл мәселеге қарауымыз керек// ^уөйткені неге ^уол пайда ͡б̊олды// ^уоған ы ы себ̊еп болып ^уотырған не деген сұрақтарға жауап берүуіміз керек↓/// ↑сондықтан менің ^уойымша// мен ^йенді ^уосы заң заңның авторының бірі ^іретінде ы ы бұл заңды ^уөте қажет деп ^уойлайм↓///	↑мем бір мәселемең гелісем↓/// ↑проблеманы тек қана жауапкершілікті ͡ғатаңдатұумөн шешүу мүмкүн ^йемес↓/// ↑тек қана жауапкершілік// сені ^уөмүр ͡б̊ойұ қамаймыз// ^уон жылға ͡ғамаймыз дегеммем проблема толұғұмен шешілмейд↓/// ↑сондұқтам проблемаға ͡гешенді ͡ғарау ͡герек те// бір жағ^ынан↓/// ↑әрійне/ жауапкершілікті де қатаңдатұу ͡герек↓/// ↑бірақ ^уол тек қана ͡б̊ір ғана шешім болмауұ ͡герек↓/// ↑жауапкершілікті ͡ғатаңдатұумөм бірге// ^уонұң салдарын/ ^уонұң себ̊ептерін алұу ͡б̊ойұнша жұмұш шүрүу ͡герек↓/// ↑сондұқтан менің ͡гөзқарасым/ ^йекеуү де ͡герек↓/// ↑біж жалпы жүйөлү/ кешенді ͡б̊ұл мәселеге қарауұмұз герек// ^уөйткөнү неге ^уол пайда ͡б̊олдұ// ^уоған ы ы себ̊еп полұп ^уотұрған не деген сұрақтарға жауап перүуүмүз герек↓/// ↑сондұқтан менің ^уойұмша// мен ^йенді ^уосұ заң заңның авторұнұң бірі ^іретінде ы ы бұл заңды ^уөтө қажет деп ^уойлайм↓///	- Мен бір мәселемен келісем. Проблеманы тек қана жауапкершілікті қатаңдатумен шешу мүмкін емес. Тек қана жауапкершілік сені өмір бойы қамаймыз, он жылға қамаймыз дегенмен проблема толығымен шешілмейд. Сондықтан проблемаға кешенді қарау керек те, бір жағынан. Әрине, жауапкершілікті де қатаңдату керек. Бірақ ол тек қана бір ғана шешім болмауы керек. Жауапкершілікті қатаңдатумен бірге, оның салдарын, оның себептерін алу бойынша жұмыс жүру керек. Сондықтан, менің көзқарасым, екеуі де керек. Біз жалпы жүйелі, кешенді бұл мәселеге қарауымыз керек, өйткені неге ол пайда болды, оған ы-ы себеп болып отырған не деген сұрақтарға жауап беруіміз керек. Сондықтан, менің ойымша, мен енді осы заң заңның авторының бірі ретінде ы-ы бұл заңды өте қажет деп ойлайм.
Асхат Аймағамбетов	↑^йең қызықтысы/ біз ͡б̊ұл заңд'алдыңғы жылы ͡б̊ір жыл бұрын// ы ы сәуір айында ͡б̊астадық↓/// ↑сәуір айында ͡б̊астағанда// қоғамд'үлкен қызығұушылық бұл заңға ͡б̊олған жоқ↓/// ↑тіпті ͡б̊із ^уон'үкіметке жіб̊ердік деп// мен пост жаздым↓/// ↑қатты қызығұушылық болған жоқ↓/// ↑тіпті б̊із і і қыркүйек айында// үкіметте ы ы жаңа қорытындыда ͡б̊олып// анау мвк деген бар// ведомствоаралық камійсійаның ^уөзінде мен сөз сөйлеп// бұқаралық ақпарат құралдары келгенде// ^уолар ͡б̊асқа заң жоб̊алары ͡б̊олды ғой// сол заң жоб̊алары тұуралы көп ақпарат берді де// біздің заң жоб̊амызд'үлкен көңіл бөлген жоқ↓/// ↑ійә/ бірақ біз ͡б̊ұл жұмысты жаңағы сіз айтқан// ы ы ^уөте ^уөк^үнішті трагедійаға дейін бастап кеткен жұмыс болд да// ^уол ^уоған жауап ^йемес↓///	↑^йең ͡ғызықтысы/ біз ͡б̊ұл заңд'алдыңғы жылы ͡б̊ір жыл бұрұн// ы ы сәуүр айында ͡б̊астадық↓/// ↑сәуүр айында ͡б̊астағанда// қоғамд'үлкөн қызығұушұлұқ ͡пұл заңға ͡б̊олған жоқ↓/// ↑тіпті ͡б̊із ^уон'үкүмөтке жіб̊ердік деп// мем пост ͡шаздым↓/// ↑қатты қызығұушұлұқ ͡полған жоқ↓/// ↑тіпті ͡б̊із і і қыркүйөг айында// үкүмөтте ы ы жаңа ͡ғорұтұндыда ͡б̊олұп// анау мвк дегем бар// ведомствоаралық камыйсыйаның ^уөзүндө мен сөс сөйлөп// бұқаралығ ақпарат құралдары ͡гелгенде// ^уолар ͡б̊асқа заң жоб̊алары ͡б̊олдұ ғой// сол заң жоб̊алары тұуралы ͡гөб̊ ͡ақпарат ͡перді де// біздің заң жоб̊амызд'үлкөн көңүл бөлгөн жоқ↓/// ↑ійә/ бірақ ͡піз ͡б̊ұл жұмұстұ жаңағы сіз айтқан// ы ы ^уөтө ^уөк^үнүшті трагедійәға дейім бастап кеткен жұмұс ͡полд да// ^уол ^уоған жауап ^йемес↓///	- Ең қызықтысы, біз бұл заңды алдыңғы жылы бір жыл бұрын ы-ы сәуір айында бастадық. Сәуір айында бастағанда қоғамда үлкен қызығушылық бұл заңға болған жоқ. Тіпті біз оны Үкіметке жібердік деп мен пост жаздым. Қатты қызығушылық болған жоқ. Тіпті біз і-і қыркүйек айында Үкіметте ы-ы жаңа қорытындыда болып, анау МВК деген бар, ведомствоаралық комиссияның өзінде мен сөз сөйлеп, бұқаралық ақпарат құралдары келгенде, олар басқа заң жобалары болды ғой, сол заң жобалары туралы көп ақпарат берді де, біздің заң жобамызда үлкен көңіл бөлген жоқ. Иә, бірақ біз бұл жұмысты жаңағы сіз айтқан ы-ы өте өкінішті трагедияға дейін бастап кеткен жұмыс болд да, ол оған жауап емес.
Асхат Аймағамбетов	↑^уол содан кейін қаб̊ылданған шешім ^йемес↓/// ↑^уол дакұументалды// бізде ͡б̊арлық ақпарат бар↓/// ↑бірақ ^уоған дейін/ тіпті ͡б̊ақ-тар да/ қоғамда д'үлкен қызығұушылық болған жоқ↓/// ↑бірақ жаңағы кейс болғаннан кейін// біздің заңымызғ'үлкен қызығұушылық болып// ы ы біз ы ы сол жұмысты жалғастырдық↓/// ↑бірақ бұл заңда// бір ійә/ жақ̊сы мәселелер ͡б̊ар ішінде↓/// ↑біріншіден/ педафійлдерді ^уөмыр ͡б̊ойы ͡б̊ас бостандығынан айырұу↓/// ↑әрійне/ қазір ͡б̊іздің көрермендер көріп ^уотыр ғой// ^уолар қазір ͡б̊ір дегенде каментарій жазады↓/// ↑жоқ/ ^уоларды ^уөлтірүу керек// ^уөлім жазасына// ^уөлім жазасын берүу керек деген сыйақты↓/// ↑бірақ бізде ͡б̊үгін ^йең қатаң жауапкершілік// ^уөмір ͡б̊ойы ͡б̊ас бостандығынан айырұу// бұған дейін ^уон бес/ жыйырма жыл деген мысал болды ғой↓///	↑^уол содаң ͡ гейің ͡ ғаб̊ылдаңған шешім ^йемес↓/// ↑^уол дакұумөнталды// бізде ͡б̊арлығ ақпарат ͡пар↓/// ↑бірақ ^уоған дейін/ тіпті ͡б̊ақ-тар да/ қоғамда д'үлкөн қызығұушұлұқ ͡полған жоқ↓/// ↑бірағ жаңағы ͡гейс ͡полғаннаң ͡ гейін// біздің заңымызғ'үлкөн қызығұушұлұқ ͡полұп// ы ы біз ы ы сол жұмұстұ жалғастырдық↓/// ↑бірақ ͡пұл заңда// бір ійә/ жақ̊сы мәселелер ͡б̊ар ішінде↓/// ↑біріншіден/ педафыйлдерді ^уөмүр ͡б̊ойұ ͡б̊ас ͡постандығынан айырұу↓/// ↑әрійне/ қазір ͡б̊іздің ͡гөрөрмөндер ͡гөрүп ^уотұр ғой// ^уолар ͡ғазір ͡б̊ір дегенде ͡гаментарый жазады↓/// ↑жоқ/ ^уоларды ^уөлтүрүу ͡герек// ^уөлүм жазасына// ^уөлүм жазасым берүу ͡герек деген сыйақты↓/// ↑бірақ ͡пізде ͡б̊үгүн ^йең ͡ғатаң жауапкершілік// ^уөмүр ͡б̊ойұ ͡б̊ас ͡постандығынан айырұу// бұған дейін ^уом бес/ жыйырма жыл деген мысал болдұ ғой↓///	- Ол содан кейін қабылданған шешім емес. Ол документалды бізде барлық ақпарат бар. Бірақ оған дейін тіпті БАҚ-тар да, қоғамда да үлкен қызығушылық болған жоқ. Бірақ жаңағы кейс болғаннан кейін біздің заңымызға үлкен қызығушылық болып, ы-ы біз ы-ы сол жұмысты жалғастырдық. Бірақ бұл заңда бір иә, жақсы мәселелер бар ішінде. Біріншіден, педофилдерді өмір бойы бас бостандығынан айыру. Әрине, қазір біздің көрермендер көріп отыр ғой, олар қазір бір дегенде комментарий жазады. Жоқ, оларды өлтіру керек, өлім жазасына, өлім жазасын беру керек деген сияқты. Бірақ бізде бүгін ең қатаң жауапкершілік өмір бойы бас бостандығынан айыру бұған дейін 15-20 жыл деген мысал болды ғой.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ біз ͡б̊ұны/ ^уөмір ͡б̊ойғ'ауыстырып ^уотырмыз↓/// ↑^йенді і і қалай айтұушы ^йеді↓/// ↑і і басқа да ͡б̊із ұс^ұныстар ͡б̊ергембіз↓/// ↑жаңағы кастрасыйа хыйрұургыйалық керек болатын болса// ^уоны да ͡б̊із ͡б̊ердік↓/// ↑бірақ бұл ұс^ұныстар қолдау таппады↓/// ↑^йекінші/ кішкентай сәб̊ійлерді ^уөлтірген'үшін // ^уөмір ͡б̊ойы ͡б̊ас бостандығынан айырұуд'ұсындық ↓/// ↑бұның алдында/ бізд'анау сійнй кійт деген сыйақты түрлі ^йестіген шығарсыздар↓/// ↑балаларғ'әртүрлі челендж беретін// ^уөз ^уөз^үне қол соғұуға кәдімгідей ійтермелейтін// тійісті ͡б̊ізде і і қылмыскерлер ͡б̊олған↓/// ↑бірақ ^уоларды ͡б̊із жауапкершілікке тарт'алмайтымбыз ↓/// ↑^йенді ^уосы сұуійсійдқ'ійтермелеу деген// ^уоған прапаганда жасау деген нормаларды// қылмыстық кодек̊ске ^йеңгіздік↓/// ↑^уол да керек жақ̊сы дүнійе↓///	↑бірақ ͡піз ͡б̊ұнұ/ ^уөмүр ͡б̊ойғ'ауұстұрұп ^уотұрмұз↓/// ↑^йенді і і қалай айт^ұушұ ^йеді↓/// ↑і і басқа да ͡б̊із ұс^ұнұстар ͡б̊ергембіз↓/// ↑жаңағы ͡гастрасыйа хыйрұургыйалық керек болатым болса// ^уонұ да ͡б̊із ͡б̊ердік↓/// ↑бірақ ͡пұл ұс^ұнұстар ͡ғолдау таппады↓/// ↑^йекінші/ кішкентай сәб̊ійлерді ^уөлтүргөн'үшүн // ^уөмүр ͡б̊ойұ ͡б̊ас ͡постандығынан айырұуд'ұсұндұқ ↓/// ↑бұнұң алдында/ бізд'анау сыйнй ͡гійт деген сыйақты түрлү ^йестіген шығарсыздар↓/// ↑балаларғ'әртүрлү челендж беретін// ^уөз ^уөз^үнө қол соғ^ұуға ͡гәдімгідей ійтермелейтін// тійісті ͡б̊ізде і і қылмыскерлер ͡б̊олған↓/// ↑бірақ ^уоларды ͡б̊іж жауапкершілікке тарт'алмайтымбыз ↓/// ↑^йенді ^уосұ сұуыйсыйдқ'ійтермелеу деген// ^уоғам прапаганда жасау деген нормаларды// қылмыстық кодек̊ске ^йеңгіздік↓/// ↑^уол да ͡герег жақ̊сы дүнүйө↓///	- Бірақ біз бұны өмір бойға ауыстырып отырмыз. Енді і-і қалай айтушы еді? І-і басқа да біз ұсыныстар бергенбіз. Жаңағы кастрация хирургиялық керек болатын болса, оны да біз бердік. Бірақ бұл ұсыныстар қолдау таппады. Екінші, кішкентай сәбилерді өлтіргені үшін өмір бойы бас бостандығынан айыруды ұсындық. Бұның алдында бізде анау синий кит деген сияқты түрлі естіген шығарсыздар? Балаларға әртүрлі челлендж беретін, өз-өзіне қол соғуға кәдімгідей итермелейтін тиісті, бізде і-і қылмыскерлер болған. Бірақ оларды біз жауапкершілікке тарта алмайтынбыз. Енді осы суицидқа итермелеу деген, оған пропаганда жасау деген нормаларды Қылмыстық кодекске енгіздік. Ол да керек жақсы дүние.
Асхат Аймағамбетов	↑мысалы/ ы ы ^уоған қоса жаңағы ͡б̊алаларды/ автоб̊ұустан жалғыз ^уөзі келе жатčа// алты жасар/ жеті жасар ͡б̊аланы шығарып жіб̊ермеу керек деген// сыйақты нормаларды кіргіздік↓/// ↑басқа да ^уөте керемет жақ̊сы нормалар ͡б̊ар↓/// ↑бірақ жаңа сіз айтқан і і әйелдер ͡б̊олсын// ^йеркектер ͡б̊олсын// жалпы ^йек'азамат бір ͡б̊ірімен жанжал шығарып// бір азамат ^йекінш'азаматтың і бір жерін сындырып тастаса// әлд'ұрып тастаса// ^уонда ^йенді б̊ұл жауапкершілік/ қылмыстық кодек̊с шеңберінде ͡б̊олад деген↓/// ↑бұл заң тек қан'әйелдердің құқығын қорғайтын заң ^йемес↓/// ↑^йегер әйел азамат/ басқ'әйел азаматт'ұрып тастаса// дәл ^уосы норма/ сол әйел азаматқа да жұмыс істейтін болады↓/// ↑бұл заңның айасында ма↓/// ↑мысалға/ бұл заң ^йеркектердің құқығын шектейді дейді↓///	↑мысалы/ ы ы ^уоғаң ͡ ғоса жаңағы ͡б̊алаларды/ автоб̊ұустан жалғыз ^уөзү келе жатčа// алты жасар/ жеті жасар ͡б̊аланы шығарыб̊ жіб̊ермеу ͡герек деген// сыйақты нормаларды ͡гіргіздік↓/// ↑басқа да ^уөтө керемет ͡шақ̊сы нормалар ͡б̊ар↓/// ↑бірағ жаңа сіз айтқан і і әйелдер ͡б̊олсұн// ^йеркектер ͡б̊олсұн// жалпы ^йек'азамат бір ͡б̊ірімен жанжал шығарып// бір азамат ^йекінш'азаматтың і бір жерін сындырып тастаса// әлд'ұрұп тастаса// ^уонда ^йенді ͡б̊ұл жауапкершілік/ қылмыстық кодек̊с шеңберінде ͡б̊олад деген↓/// ↑бұл заң тек қан'әйелдердің құқұғұң ͡ ғорғайтын заң ^йемес↓/// ↑ ^йегер әйел азамат/ басқ'әйел азаматт'ұрұп тастаса// дәл ^уосұ норма/ сол әйел азаматқа да жұмұс істейтім болады↓/// ↑бұл заңның айасында ма↓/// ↑мысалға/ бұл заң ^йеркектердің ͡ғұқұғұн шектейді дейді↓///	- Мысалы, ы-ы оған қоса жаңағы балаларды автобустан жалғыз өзі келе жатса, алты жасар, жеті жасар баланы шығарып жібермеу керек деген сияқты нормаларды кіргіздік. Басқа да өте керемет жақсы нормалар бар. Бірақ жаңа сіз айтқан і-і әйелдер болсын, еркектер болсын, жалпы екі азамат бір-бірімен жанжал шығарып, бір азамат екінші азаматтың і бір жерін сындырып тастаса, әлде ұрып тастаса, онда енді бұл жауапкершілік Қылмыстық кодекс шеңберінде болад деген. Бұл заң тек қана әйелдердің құқығын қорғайтын заң емес. Егер әйел азамат басқа әйел азаматты ұрып тастаса, дәл осы норма сол әйел азаматқа да жұмыс істейтін болады. - Бұл заңның аясында ма? Мысалға, бұл заң еркектердің құқығын шектейді дейді.
Асхат Аймағамбетов	↑жоқ/ бұл заңда ^йегер ^йер азамат/ әйел азаматт'ұрып тастаса// сонда ғана қылмыстық ы жауапкершілік болады деген жоқ↓/// ↑бұл жерде жаз^ылып тұр↓/// ↑бір азамат ^йекінш'азаматты // мысалы/ ^йекі ^йер азамат бір ͡б̊ірімен төб̊елессе// әлде ͡б̊ір азамат ^йекінші ^йеркек азаматт'ұрып тастаса// соққыға жық̊са// ^уонда ^уоның жауапкершілігі ͡б̊асқа ͡б̊олады↓/// ↑^йегер ^йекі қыз ͡б̊ала ͡б̊ір ͡б̊ірімен төб̊елесіп// әлде ͡б̊ір қыз ͡б̊ала/ ^йекінші қыз ͡б̊алан'ұрып тастайтын болса// дәл ^уосы норма ^уоған да жұмыс істейтін болады↓/// ↑бірақ бізге/ біздің қоғамда ^уөк^үнішке ^уорай// көб̊^үнесе ^йер азаматтар ͡б̊іздің і і жаңағындай// і і жолдастарын соққыға жығатын фактілер// ^уөк^үнішке ^уорай көп↓/// ↑^уоның і і нәтійжесі нег'алып келе жатқанын да// біз көріп жатырмыз↓///	↑жоқ/ бұл заңда ^йегер ^йер азамат/ әйел азаматт'ұрұп тастаса// сонда ғана ͡ғылмыстық ы жауапкершілік болады деген жоқ↓/// ↑бұл жерде жаз^ылып тұр↓/// ↑бір азамат ^йекінш'азаматты // мысалы/ ^йекі ^йер азамат ͡пір ͡б̊ірімен төб̊өлөссе// әлде ͡б̊ір азамат ^йекінші ^йеркег азаматт'ұрұп тастаса// соққұға жық̊са// ^уонда ^уонұң жауапкершілігі ͡б̊асқа ͡б̊олады↓/// ↑^йегер ^йекі ͡ғыз ͡б̊ала ͡б̊ір ͡б̊ірімен төб̊өлөсіп// әлде ͡б̊ір ғыз ͡б̊ала/ ^йекінші ͡ғыз ͡б̊алан'ұрұп тастайтым болса// дәл ^уосұ норма ^уоған да жұмұс істейтім болады↓/// ↑бірақ ͡пізге/ біздің ͡ғоғамда ^уөк^үнүшке ^уорай// көб̊^үнөсе ^йер азаматтар ͡б̊іздің і і жаңағындай// і і жолдастарын соққұға жығатын фактілер// ^уөк^үнүшке ^уорай ͡гөп↓/// ↑^уонұң і і нәтійжесі нег'алып келе жатқанын да// біз ͡гөрүб̊ жатырмыз↓///	- Жоқ, бұл заңда егер ер азамат әйел азаматты ұрып тастаса, сонда ғана қылмыстық ы жауапкершілік болады деген жоқ. Бұл жерде жазылып тұр. Бір азамат екінші азаматты, мысалы, екі ер азамат бір-бірімен төбелессе, әлде бір азамат екінші еркек азаматты ұрып тастаса, соққыға жықса, онда оның жауапкершілігі басқа болады. Егер екі қыз бала бір-бірімен төбелесіп, әлде бір қыз бала екінші қыз баланы ұрып тастайтын болса, дәл осы норма оған да жұмыс істейтін болады. Бірақ бізге, біздің қоғамда, өкінішке орай, көбінесе ер азаматтар біздің і-і жаңағындай, і-і жолдастарын соққыға жығатын фактілер, өкінішке орай көп. Оның і-і нәтижесі неге алып келе жатқанын да біз көріп жатырмыз.
Асхат Аймағамбетов	↑сондықтан бұның бір жағ^ынан// прафійлактійкалық кәдімгідей ^үрөл'үлкен ↓/// ↑^йекінші жағ^ынан/ біз тек қана ^уосы қылмыстық кодек̊ске жатқызұу арқылы ғана// праблеманы шешіп жатқан жоқпыз↓/// ↑ішінде ͡б̊асқа да нормалар ͡б̊ар↓/// ↑мысалы/ ^уотбасын қолдау ^уорталықтарын құрұу// бір норма↓/// ↑^йекінші норма/ бізде мынау қыйын жағдайдағы ͡б̊алаларды// девійанттық мінез құлқы ͡б̊ар ͡б̊алаларды// бірінші кезекте тійісті мынау сексійалармен/ үйірмелермен қамтұу↓/// ↑^уолардың ат'аналары қашан келіп жаз^ылады дегенді күтіп ^уотырмай↓/// ↑мысалы/ бұған ы ы қосымшасы/ асп бергенде// басқа да мемлекеттік көмек бергенде// ^уос'азаматтарды ^уол қашан келеді деп күтіп ^уотырмай// праактійвті фарматта// йағній ^уөзін мынау ^уотбасының сійфрлық картас'арқылы белгілеп// ^уоларғ'алдын ала праблемалық мәселелерді шешүу↓/// ↑мүмкін жанжал неге ͡б̊олып жатыр↓///	↑сондұқтам бұнұң бір жағ^ынан// прафыйлактыйкалық кәдімгідей ^үрөл'үлкөн ↓/// ↑^йекінші жағ^ынан/ біз тек қана ^уосұ қылмыстық кодек̊ске жатқызұу арқылы ғана// праблеманы шешіб̊ жатқан жоқпұз↓/// ↑ішінде ͡б̊асқа да нормалар ͡б̊ар↓/// ↑мысалы/ ^уотпасың ͡ ғолдау ^уорталықтарың ͡ ғұрұу// бір норма↓/// ↑^йекінші норма/ бізде мынау ͡ғыйын жағдайдағы ͡б̊алаларды// девійанттығ мінез ͡ғұлқұ ͡б̊ар ͡б̊алаларды// бірінші ͡гезекте тійісті мынау сексійәлармен/ үйүрмөлермең ͡ғамтұу↓/// ↑^уолардың ат'аналары қашаң ͡ геліб̊ жаз^ылады дегенді ͡гүтүп ^уотұрмай↓/// ↑мысалы/ бұған ы ы қосұмшасы/ асп ͡пергенде// басқа да мемлекеттік көмөк бергенде// ^уос'азаматтарды ^уол ͡ғашаң ͡ геледі деп күтүп ^уотұрмай// праактыйвті форматта// йағній ^уөзүн мынау ^уотпасының сыйфрлық картас'арқылы белгілеп// ^уоларғ'алдын ала праблемалығ мәселелерді шешүу↓/// ↑мүмкүн жанжал неге ͡б̊олұб̊ жатыр↓///	- Сондықтан бұның, бір жағынан, профилактикалық кәдімгідей рөлі үлкен. Екінші жағынан, біз тек қана осы Қылмыстық кодекске жатқызу арқылы ғана проблеманы шешіп жатқан жоқпыз. Ішінде басқа да нормалар бар. Мысалы, отбасын қолдау орталықтарын құру - бір норма. Екінші норма - бізде мынау қиын жағдайдағы балаларды, девианттық мінез-құлқы бар балаларды бірінші кезекте тиісті мынау секциялармен, үйірмелермен қамту. Олардың ата-аналары қашан келіп жазылады дегенді күтіп отырмай. Мысалы, бұған ы-ы қосымшасы, АСП бергенде, басқа да мемлекеттік көмек бергенде осы азаматтарды ол қашан келеді деп күтіп отырмай, проактивті форматта, яғни өзін мынау отбасының цифрлық картасы арқылы белгілеп, оларға алдын ала проблемалық мәселелерді шешу. Мүмкін, жанжал неге болып жатыр?
Асхат Аймағамбетов	↑мүмкін ақ̊шасы жетіспейд шығар↓/// ↑мүмкін жаңағындай маскүнемдік бар шығар↓/// ↑мүмкін нашақорлық праблемасы ͡б̊ар шығар↓/// ↑^уосы праблеманы ͡б̊із алдын ал'алұуымыз керек деген// арнайы нормаларды да кіргіздік↓/// ↑^уотбасы ^уорталықтарын құрып// ^уоларға д'алдын ала көмөк көрсетүу керек деген// норманы да кіргіздік↓/// ↑сондықтан бұл жерде/ бұл заң тек қана жаңағы// сіз айтқан бір ақ қана нормадан тұрмайды↓/// ↑кріймійналійзасійа деген ^уоның ішінде ͡б̊ар педофійлдерді// ^уөмір ͡б̊ойы ͡б̊ас бостандығынан айырұу// ^уоның ішінде жаңағы сұуійсійдқ'ійтермелеуді болдырмау// ^уоның ішінде ͡б̊алалардың құқығын қорғау// ^уоның ішінде б̊асқа да/ ^уодан керемет нормалар қаптап жатыр↓/// ↑бірақ жаңағы ͡б̊ір ^уоқыйғаға ͡б̊айланысты// көб̊^үнесе ͡б̊іздің і і фокұус// назарымыз тек қана ^уосы нормағ'ауысып кетті↓///	↑мүмкүн ақ̊шасы жетіспейд шығар↓/// ↑мүмкүн жаңағындай маскүнөмдүк бар шығар↓/// ↑мүмкүн нашақорлұқ праблемасы ͡б̊ар шығар↓/// ↑^уосұ праблеманы ͡б̊із алдын ал'алұуұмұз керек деген// арнайы нормаларды да ͡гіргіздік↓/// ↑^уотпасы ^уорталықтарың ғұрұп// ^уоларға д'алдын ала ͡гөмөк көрсөтүу ͡герек деген// норманы да ͡гіргіздік↓/// ↑сондұқтам бұл жерде/ бұл заң тек қана жаңағы// сіз айтқам бір ақ қана нормадан тұрмайды↓/// ↑крыймыйналыйзасыйа деген ^уонұң ішінде ͡б̊ар педофұйлдерді// ^уөмүр ͡б̊ойұ ͡б̊ас ͡постандығынан айырұу// ^уонұң ішінде жаңағы сұуыйсыйдқ'ійтермелеудү болдұрмау// ^уонұң ішінде ͡б̊алалардың ͡ғұқұғұң ͡ғорғау// ^уонұң ішінде ͡б̊асқа да/ ^уодаң ͡ геремет нормалар ͡ғаптаб̊ жатыр↓/// ↑бірағ жаңағы ͡б̊ір ^уоқұйғаға ͡б̊айланысты// көб̊^үнөсе ͡б̊іздің і і фокұус// назарымыз тек қана ^уосұ нормағ'ауұсұп кетті↓///	- Мүмкін ақшасы жетіспейд шығар? Мүмкін жаңағындай маскүнемдік бар шығар? Мүмкін нашақорлық проблемасы бар шығар? Осы проблеманы біз алдын ала алуымыз керек деген арнайы нормаларды да кіргіздік. Отбасы орталықтарын құрып, оларға да алдын ала көмек көрсету керек деген норманы да кіргіздік. Сондықтан бұл жерде, бұл заң тек қана, жаңағы, сіз айтқан бір-ақ қана нормадан тұрмайды. Криминализация деген оның ішінде бар педофилдерді өмір бойы бас бостандығынан айыру, оның ішінде жаңағы суицидқа итермелеуді болдырмау, оның ішінде балалардың құқығын қорғау, оның ішінде басқа да ,одан керемет нормалар қаптап жатыр. Бірақ жаңағы бір оқиғаға байланысты көбінесе біздің і-і фокус, назарымыз тек қана осы нормаға ауысып кетті.
Асхат Аймағамбетов	↑зерттелді ме↓/// ↑бізде мысалы/ неге ͡б̊ізде педафійлдер көб̊̊ейіп кетті↓/// ↑неліктен ы ы балалардың жаңағы мінез құлқы// девійантты ͡б̊олып кетті деген сыйақты↓/// ↑^уөте дұрыс бізде↓/// ↑мысалы/ қазір ͡б̊із і і мійнійстрлікке// білім және ғылым және жоғары ͡б̊ілім мійнійстрлігіне тійіст'ұс^ұныс айтып// ^уолар қазір ^уосы зерттеу жүргіземіз деді↓/// ↑^ылұудамандар тұурал'айтып жатырмыз// бірақ бірінші кезекте б̊із ^уоны зерттеуіміз керек↓/// ↑педафійлдер тұурал'айтамыз // біз ^уоны зерттеуіміз керек↓/// ↑заң бұзұушылықтард'айтамыз // ^уоны ͡б̊із зерттеуіміз керек↓/// ↑сол сыйақт'үлкен зерттеулер ^уөткізіліп те жатыр// қазір ͡б̊із ^уоған тап̊сырма ͡б̊еріп↓/// ↑және де зерттеулері/ нәтійжелері де ͡б̊ар↓///	↑зерттелді ме↓/// ↑ бізде мысалы/ неге ͡б̊ізде педафыйлдер ͡гөб̊̊өйүп кетті↓/// ↑неліктен ы ы балалардың жаңағы мінез ғұлқұ// девійантты ͡б̊олұп кетті деген сыйақты↓/// ↑^уөтө дұрұс ͡пізде↓/// ↑мысалы/ қазір ͡б̊із і і мійнійстрлікке// білім және ғылым және жоғары ͡б̊ілім мійнійстрлігіне тійіст'ұс^ұныс айтып// ^уолар ͡ғазір ^уосұ зерттеу жүргүзөміз деді↓/// ↑^ылұудамандар тұурал'айтып жатырмыз// бірақ ͡пірінші ͡гезекте ͡б̊із ^уонұ зерттеуүмүз ͡герек↓/// ↑педафыйлдер тұурал'айтамыз // біз ^уонұ зерттеуүмүз ͡герек↓/// ↑заң бұзұушұлұқтард'айтамыз // ^уонұ ͡б̊із зерттеуүмүз ͡герек↓/// ↑сол сыйақт'үлкөн зерттеулөр ^уөткүзүліп те жатыр// қазір ͡б̊із ^уоған тап̊сырма ͡б̊еріп↓/// ↑ және де зерттеулөрү/ нәтійжелері де ͡б̊ар↓///	- Зерттелді ме? Бізде, мысалы, неге бізде педофилдер көбейіп кетті? Неліктен ы-ы балалардың жаңағы мінез-құлқы девиантты болып кетті деген сияқты? - Өте дұрыс бізде. Мысалы, қазір біз і-і министрлікке, Білім және ғылым және жоғары білім министрлігіне тиісті ұсыныс айтып, олар қазір осы зерттеу жүргіземіз деді. Лудамандар туралы айтып жатырмыз, бірақ бірінші кезекте біз оны зерттеуіміз керек. Педофилдер туралы айтамыз, біз оны зерттеуіміз керек. Заң бұзушылықтарды айтамыз, оны біз зерттеуіміз керек. Сол сияқты үлкен зерттеулер өткізіліп те жатыр, қазір біз оған тапсырма беріп. Және де зерттеулері, нәтижелері де бар.
Асхат Аймағамбетов	↑ійә ͡б̊із/ ^уөйткені шешім қаб̊ылдағанда// біз зерттеулерге/ дәлелдемелерге негізделіп̊ шешім қаб̊ылдауымыз керек↓/// ↑сондықтан ^йекі мың ^уон жетінші жылы ма// ^уоған дейін мысалы/ ^уосы ͡кріймійналійзасійа ͡б̊олды↓/// ↑^уодан кейін бұл нормалар келді де// а а мынау ы ы қылмыстық кодек̊стен// жаңағы не кодек̊ске/ әкімшілік кодек̊ск'ауыстырылды ↓/// ↑бірақ̊ содан біз не көрдік↓/// ↑мыңдаған ы ы адамдардың қайтыс болғанын көрдіүк↓/// ↑сондықтан әр адамның ^уөм^үрі// ^йең үлкен құндылық деген бізде қағыйда ͡б̊олатын болсақ// біз ^уонда ^уол азаматтардың құқығын қорғауымыз керек↓/// ↑м м асхат мырза/ ы ы жаң'айтып кеттіңіз// ^уосы кәсіб̊ій ^уотбасы деген ұғым бар ма ^уосы заңда↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уол басқа заңда/ басқа заң жоб̊асында ͡б̊ұл қаралып жатыр↓/// ↑^уол қандай заң жоб̊асы↓///	↑ійә ͡б̊із/ ^уөйткөнү шешім қаб̊ылдағанда// біз зерттеулөргө/ дәлелдемелерге негізделіп̊ шешім қаб̊ылдауұмұз ͡герек↓/// ↑сондұқтан ^йекі мың ^уон жетінші жылы ма// ^уоған дейін мысалы/ ^уосұ ͡грыймыйналыйзасыйа ͡б̊олдұ↓/// ↑^уодаң ͡гейім бұл нормалар ͡гелді де// а а мынау ы ы қылмыстық кодек̊стен// жаңағы не ͡годек̊ске/ әкімшілік кодек̊ск'ауұстұрұлды ↓/// ↑бірақ̊ содам біз не ͡гөрдүк↓/// ↑мыңдаған ы ы адамдардың ͡ғайтыс ͡полғаның ͡гөрдүк↓/// ↑сондұқтан әр адамның ^уөм^үрү// ^йең үлкөң ͡ғұндұлұғ ͡дегем бізде қағыйда ͡б̊олатым болсақ// біз ^уонда ^уол азаматтардың ͡ғұқұғұң ͡ғорғауұмұз ͡герек↓/// ↑м м асхат мырза/ ы ы жаң'айтып кеттіңіз// ^уосұ ͡гәсіб̊ій ^уотпасы деген ұғұм бар ма ^уосұ заңда↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уол басқа заңда/ басқа заң жоб̊асында ͡б̊ұл ͡ ғаралыб̊ жатыр↓/// ↑^уол ͡ғандай заң жоб̊асы↓///	- Иә, біз, өйткені, шешім қабылдағанда, біз зерттеулерге, дәлелдемелерге негізделіп шешім қабылдауымыз керек. Сондықтан 2017 жылы ма, оған дейін, мысалы, осы криминализация болды. Одан кейін бұл нормалар келді де, а-а, мынау ы-ы Қылмыстық кодекстен, жаңағы, не кодекске, әкімшілік кодекске ауыстырылды. Бірақ содан біз не көрдік? Мыңдаған ы-ы адамдардың қайтыс болғанын көрдік. Сондықтан әр адамның өмірі ең үлкен құндылық деген бізде қағида болатын болсақ, біз онда ол азаматтардың құқығын қорғауымыз керек. - М-м Асхат мырза, ы-ы жаңа айтып кеттіңіз, осы кәсіби отбасы деген ұғым бар ма осы заңда? - Жоқ. Ол басқа заңда, басқа заң жобасында бұл қаралып жатыр. - Ол қандай заң жобасы?
Асхат Аймағамбетов	↑бұл ^уол балалардың құқығын қорғау тұуралы заң жоб̊асы// бізде парламентте қаралып жатыр↓/// ↑^уол заң жоб̊асы ͡б̊ойынша да фейктер/ фейктер кәдімгідей жалған ақпарат ^уөте көп↓/// ↑не деп айтып жатыр↓/// ↑ ^уоған айтады// ійә ^уоған ы ы тарап жатқан фейктер мынандай айтады// бұл кәсіб̊ій ^уотбасын құрады дейді↓/// ↑м м жалған ақпарат// және і і әдейі ͡б̊іздің балаларымызды тартып алұу үшін дейді↓/// ↑мемлекетке ^йешкімнің баласын тартып алұу керек ^йемес↓/// ↑керісінше/ мемлекет н'істеп жатыр↓/// ↑^уосы соңғы ^уон жылда// бізде ^йеселеп балалар үй^үнің сан'азайды // және ͡б̊іздің алдымызда тұрған мақ̊сат// барлық балалар ^уөздерінің ^уотбасыларында тұрұуы керек↓///	↑бұл ^уол балалардың ͡ғұқұғұң ͡ғорғау тұуралы заң жоб̊асы// бізде парламентте қаралыб̊ жатыр↓/// ↑^уол заң жоб̊асы ͡б̊ойұнша да фейктер/ фейктер ͡гәдімгідей жалған ақпарат ^уөтө көп↓/// ↑не деб̊ ͡айтыб̊ жатыр↓/// ↑ ^уоған айтады// ійә ^уоған ы ы тараб̊ жатқан фейктер мынандай айтады// бұл ͡гәсіб̊ій ^уотпасың ͡ ғұрады дейді↓/// ↑м м жалған ақпарат// және і і әдейі ͡б̊іздің балаларымызды тартыб̊ ͡алұу үшүн дейді↓/// ↑мемлекетке ^йешкімнің баласын тартыб̊ ͡алұу ͡герек ^йемес↓/// ↑керісінше/ мемлекет н'істеп жатыр↓/// ↑^уосұ соңғұ ^уон жылда// бізде ^йеселеп ͡ палалар үй^үнүң сан'азайды // және ͡б̊іздің алдымызда тұрған мақ̊сат// барлық ͡палалар ^уөздөрүнің ^уотпасыларында тұрұуұ ͡герек↓///	- Бұл - ол балалардың құқығын қорғау туралы заң жобасы бізде парламентте қаралып жатыр. Ол заң жобасы бойынша да фейктер, фейктер, кәдімгідей жалған ақпарат өте көп. Не деп айтып жатыр? Оған айтады, иә, оған ы-ы тарап жатқан фейктер мынандай айтады: «Бұл кәсіби отбасын құрады» дейді. М-м жалған ақпарат және і-і «әдейі біздің балаларымызды тартып алу үшін» дейді. Мемлекетке ешкімнің баласын тартып алу керек емес. Керісінше, мемлекет не істеп жатыр? Осы соңғы он жылда бізде еселеп балалар үйінің саны азайды және біздің алдымызда тұрған мақсат - барлық балалар өздерінің отбасыларында тұруы керек.
Асхат Аймағамбетов	↑балалар/ балалар үй^үнің саны ^йеселеп азайып жатыр↓/// ↑балалар үйінде тұратын жетімдердің саны ^йеселеп азайып жатыр↓/// ↑бізде қазір ^уөт'аз балалар ғана// балалар үйінде қалды↓/// ↑мынау ы ы жаңағ'ійнстійтұут / ^уол мүлдем басқа↓/// ↑^уол дегеніміз ͡б̊ізде ы ы балалар/ тек қана ы ы мынау сан сан дейді// сентр адаптасій несавершеннолетнійх дейді// ^йегер ͡б̊алаларды ͡б̊ір і і келеңсіз жағдайда// әке шешесі қайтыс болғанда// бір сондай қыйын жағдай болғанда// ^уол балалард'ійнтернаттарға берүу ^йемес// ^уол балаларды кәсіб̊ій/ жаңағындай ^уотбасыларға ͡б̊еріп↓/// ↑ал кәсіб̊ій ^уотбасы кімдер ^уолар↓/// ↑кәсіб̊ій ^уотбасылар/ ^уолар тійісті ^уоның ы ы талаптары ͡б̊ар↓/// ↑^уолар ^йешқ̊андай сотталмаған// ы ы дұрыс ^уоқытұудан ^уөткізілген// басқа да талаптарға сай келетін↓///	↑балалар/ балалар үй^үнүң саны ^йеселеб̊ ͡азайыб̊ жатыр↓/// ↑балалар үйүндө тұратын жетімдердің саны ^йеселеб̊ ͡азайыб̊ жатыр↓/// ↑бізде қазір ^уөт'аз балалар ғана// балалар үйүндө қалды↓/// ↑мынау ы ы жаңағ'ійнстійтұут / ^уол мүлдөм басқа↓/// ↑^уол дегеніміз ͡б̊ізде ы ы балалар/ тек қана ы ы мынау сан сан дейді// сентр адаптасый несавершеннолетнійх дейді// ^йегер ͡б̊алаларды ͡б̊ір і і келеңсіж жағдайда// әке шешесі ͡ғайтыс ͡полғанда// бір сондай ͡ғыйын жағдай болғанда// ^уол балалард'ійнтернаттарға берүу ^йемес// ^уол балаларды ͡гәсіб̊ій/ жаңағындай ^уотпасыларға ͡б̊еріп↓/// ↑ал ͡гәсіб̊ій ^уотпасы ͡гімдер ^уолар↓/// ↑кәсіб̊ій ^уотпасылар/ ^уолар тійісті ^уонұң ы ы талаптары ͡б̊ар↓/// ↑^уолар ^йешқ̊андай сотталмаған// ы ы дұрұс ^уоқұтұудан ^уөткүзүлген// басқа да талаптарға сай ͡гелетін↓///	Балалар, балалар үйінің саны еселеп азайып жатыр. Балалар үйінде тұратын жетімдердің саны еселеп азайып жатыр. Бізде қазір өте аз балалар ғана балалар үйінде қалды. Мынау, ы-ы жаңағы институт, ол мүлдем басқа. Ол дегеніміз - бізде ы-ы балалар тек қана ы-ы, мынау ЦАН ЦАН дейді, центр адаптации несовершеннолетних дейді, егер балаларды бір і-і келеңсіз жағдайда, әке-шешесі қайтыс болғанда, бір сондай қиын жағдай болғанда, ол балаларды интернаттарға беру емес, ол балаларды кәсіби, жаңағындай, отбасыларға беріп... - Ал кәсіби отбасы кімдер олар? - Кәсіби отбасылар - олар, тиісті оның ы-ы талаптары бар. Олар ешқандай сотталмаған, ы-ы дұрыс оқытудан өткізілген, басқа да талаптарға сай келетін...
Асхат Аймағамбетов	↑некедег'адамдар ма↓/// ↑некеде тұрұу керек ба ^уол адамдар↓/// ↑ійә/ ійә / сол жаңағыдай/ зорлық зомбылыққа ͡б̊армаған// басқа ^уөте көп талаптар ͡б̊ар↓/// ↑сол талаптар да қаралып ^уотыр↓/// ↑соған сәйкес келетін азаматтар// ^ұуақытш̆а/ ^ұуақытш̆а жаңағы/ баланың қыйын жағдайында ͡б̊олған// тек қана ͡б̊ір қысқа ^ұуақыттың ішінде// сол балалармен жұмыс істейді↓/// ↑сонда сен ^уоны ͡б̊ір ійнтернатқа/ сан-ға ͡б̊ермейсің↓/// ↑^уоны қазір де сондай жағдайда// сан-ға ͡б̊еріп жатыр↓/// ↑^уоны ^йенді сан-ға ^йемес// жаңағы ^уотбасыларға ^ұуақытш̆а ͡б̊ереді↓/// ↑^уол ^уотбасылардың мақ̊саты// жаңағы ͡б̊алаларды ^уотбасын'ұйымдастырұу ↓/// ↑әлд'әрі қарай керек/ керек болатын болса// апекаға ͡б̊ерүу// әлде патронатқа ͡б̊ерүу// басқ'ійнстійтұуттарға берүу↓/// ↑сондықтан ^уоның мазмұнын толығымен түс^үніп алмай// ы ы жаңағындай фейк таратұу деген// менің ^уойымша/ ^уол дұрыс ^йемес↓///	↑некедег'адамдар ма↓/// ↑некеде тұрұу ͡герек ба ^уол адамдар↓/// ↑ійә/ ійә / сол жаңағыдай/ зорлұқ зомбұлұққа ͡б̊армаған// басқа ^уөтө көп талаптар ͡б̊ар↓/// ↑сол талаптар да ͡ғаралып ^уотұр↓/// ↑соған сәйкес келетін азаматтар// ^ұуақытш̆а/ ^ұуақытш̆а жаңағы/ баланың ͡ғыйын жағдайында ͡б̊олған// тек қана ͡б̊ір ͡ғысқа ^ұуақыттың ішінде// сол балалармен жұмұс істейді↓/// ↑сонда сен ^уонұ ͡б̊ір ійнтернатқа/ сан-ға ͡б̊ермейсің↓/// ↑^уонұ қазір де сондай жағдайда// сан-ға ͡б̊еріб̊ жатыр↓/// ↑^уонұ ^йенді сан-ға ^йемес// жаңағы ^уотпасыларға ^ұуақытш̆а ͡б̊ереді↓/// ↑^уол ^уотпасылардың мақ̊саты// жаңағы ͡б̊алаларды ^уотпасын'ұйұмдастырұу ↓/// ↑әлд'әрі қарай ͡герек/ керек болатым болса// апекаға ͡б̊ерүу// әлде патронатқа ͡б̊ерүу// басқ'ыйнстыйтұуттарға берүу↓/// ↑сондұқтан ^уонұң мазмұнұн толұғұмен түс^үнүб̊ ͡алмай// ы ы жаңағындай фейк таратұу деген// менің ^уойұмша/ ^уол дұрұс ^йемес↓///	- Некедегі адамдар ма? Некеде тұру керек ба ол адамдар? - Иә, иә, сол, жаңағыдай, зорлық-зомбылыққа бармаған, басқа өте көп талаптар бар. Сол талаптар да қаралып отыр. Соған сәйкес келетін азаматтар уақытша уақытша, жаңағы, баланың қиын жағдайында болған, тек қана бір қысқа уақыттың ішінде сол балалармен жұмыс істейді. Сонда сен оны бір интернатқа, ЦАН-ға бермейсің. Оны қазір де сондай жағдайда ЦАН-ға беріп жатыр. Оны енді ЦАН-ға емес, жаңағы, отбасыларға уақытша береді. Ол отбасылардың мақсаты -жаңағы, балаларды отбасына ұйымдастыру. Әлде әрі қарай керек, керек болатын болса, опекаға беру, әлде патронатқа беру, басқа институттарға беру. Сондықтан оның мазмұнын толығымен түсініп алмай, ы-ы жаңағындай, фейк тарату деген, менің ойымша, ол дұрыс емес.
Асхат Аймағамбетов	↑біз сол заңға/ тағы да ͡б̊ір маңызды мәселені жазып жатырмыз↓/// ↑біздің айтұуымыз ͡б̊ойынша /презүумсійа даб̊расовестностій ^ұрадійтелей деп айтып жатырмыз↓/// ↑^уөйткен'ата аналардың бірінші кезекте// ^уөз ͡б̊алаларымен жұмыс істеуі↓/// ↑бізге не керек↓/// ↑бізге керегі/ ат'ана қандай болса да// әрійне ͡б̊ірінші кезекте/ балалар ат'аналардың қолында тәрб̊ій'алұу керек↓/// ↑^уөйткені қандай керемет/ зәулім/ әдемі ͡б̊алалар үйі ͡б̊олса да// қандай керемет кәсіб̊ій ^уотбасы ͡б̊олса да// ^уол ат'ананың беретін махаббатын// ат'ананың беретін ы ы тәрб̊ійесінің// ы ы жылұуым бер'алмайды ^йешқ̊ашан↓/// ↑сондықтан мемлекетке не керек↓/// ↑мемлекетке ͡б̊аланың ^уөз^үнің тұуған ^уотбасында ͡б̊олғаны керек↓/// ↑міне сол үшін де/ арнайы нормалар ͡б̊ар↓/// ↑ал ^йенді қараңыз/ менде ͡б̊ір ақпарат болды↓/// ↑кәсіб̊ій ^уотбасы дегеніміз// бұл ы келешекте↓/// ↑лгбт ^уөкілдерінен құралған// ^уотбасы ͡б̊олұуы мүмкін деген ақпарат↓///	↑біс сол заңға/ тағы да ͡б̊ір маңызды мәселені жазыб̊ жатырмыз↓/// ↑біздің айтұуұмұз ͡б̊ойұнша /презүумсійә даб̊расовестностұй ^ұрадыйтелей деб̊ ͡айтыб̊ жатырмыз↓/// ↑^уөйткөн'ата аналардың бірінші ͡гезекте// ^уөз ͡б̊алаларымен жұмұс істеуү↓/// ↑бізге не ͡герек↓/// ↑ бізге ͡герегі/ ат'ана қандай болса да// әрійне ͡б̊ірінші ͡гезекте/ балалар ат'аналардың қолұнда тәрб̊ій'алұу керек↓/// ↑^уөйткөнү қандай ͡геремет/ зәулүм/ әдемі ͡б̊алалар үйү ͡б̊олса да// қандай ͡геремет кәсіб̊ій ^уотпасы ͡б̊олса да// ^уол ат'ананың беретін махаббатын// ат'ананың беретін ы ы тәрб̊ійесінің// ы ы жылұуұм бер'алмайды ^йешқ̊ашан↓/// ↑сондұқтан мемлекетке не ͡герек↓/// ↑мемлекетке ͡б̊аланың ^уөз^үнүң тұуған ^уотпасында ͡б̊олғаны ͡герек↓/// ↑міне сол үшүн де/ арнайы нормалар ͡б̊ар↓/// ↑ал ^йенді ͡ғараңыз/ менде ͡б̊ір ақпарат ͡полдұ↓/// ↑кәсіб̊ій ^уотпасы дегеніміз// бұл ы келешекте↓/// ↑лгбт ^уөкүлдөрінең ͡ ғұралған// ^уотпасы ͡б̊олұуұ мүмкүн деген ақпарат↓///	Біз сол заңға тағы да бір маңызды мәселені жазып жатырмыз. Біздің айтуымыз бойынша, презумция добросовестности родителей деп айтып жатырмыз. Өйткені ата-аналардың бірінші кезекте өз балаларымен жұмыс істеуі. Бізге не керек? Бізге керегі - ата-ана қандай болса да, әрине, бірінші кезекте балалар ата-аналардың қолында тәрбие алу керек. Өйткені қандай керемет, зәулім, әдемі балалар үйі болса да, қандай керемет кәсіби отбасы болса да, ол ата-ананың беретін махаббатын, ата-ананың беретін ы-ы тәрбиесінің ы-ы жылуын бере алмайды ешқашан. Сондықтан мемлекетке не керек? Мемлекетке баланың өзінің туған отбасында болғаны керек. Міне, сол үшін де арнайы нормалар бар. - Ал енді қараңыз, менде бір ақпарат болды. Кәсіби отбасы дегеніміз - бұл ы келешекте. ЛГБТ өкілдерінен құралған отбасы болуы мүмкін деген ақпарат.
Асхат Аймағамбетов	↑^уондай ^уотбасылардың/ балалард'ас^ырап ал'алмайтыны тұуралы// арнайы норма бар↓/// ↑бірақ ͡бізде лгбт ^уөкілдері// ^уотбасы құрай алмайды ғой// ^іресмій ійә↓/// ↑жоқ↓/// ↑бізде ы ы жаңағы/ ^уотбасы тұуралы ы ы жаң'арнайы кодек̊с ͡пар↓/// ↑сонда ͡б̊арлығы жазылған↓/// ↑сондұқтан ^уол жалған ақпарат↓/// ↑тағы да жалған ақпарат↓/// ↑ійә/ ^уоны ^іресмій сіз айтып алғаныңыз дұрыс↓/// ↑мен ^йенді сұрауға міндеттімін↓/// ↑^уөйткені маған келіп жатқан ақпарат та ^уосы↓/// ↑ тұрмыстық зорлық зомбылық заңы ͡б̊ойынша да// лгбт ^уөкілдері// әртүрлі трансгендер ы ы ^уөкілдерінің і і мүдделері қорғалып кетті↓/// ↑әлі келешекте/ бұның бәр'алда бізге шығады↓/// ↑^уөте сондай ұлтқа// ы ы біздің ^йелге// ы ы дәстүрге қарсы тұстар ͡б̊ар дегендер↓///	↑^уондай ^уотпасылардың/ балалард'ас^ырап ал'алмайтыны тұуралы// арнайы норма ͡б̊ар↓/// ↑бірақ ͡пізде лгбт ^уөкүлдөрі// ^уотпасы құрай алмайды ғой// ^іресмій ійә↓/// ↑жоқ↓/// ↑бізде ы ы жаңағы/ ^уотпасы тұуралы ы ы жаң'арнайы кодек̊с ͡пар↓/// ↑сонда ͡б̊арлығы жазылған↓/// ↑сондұқтан ^уол жалған ақпарат↓/// ↑тағы да жалған ақпарат↓/// ↑ійә/ ^уонұ ^іресмій сіз айтыб̊ ͡алғаныңыз дұрұс↓/// ↑мен ^йенді сұрауға міндеттімін↓/// ↑^уөйткөнү мағаң ͡геліб̊ жатқан ақпарат та ^уосұ↓/// ↑тұрмұстұқ зорлұқ зомбұлұқ заңы ͡б̊ойұнша да// лгбт ^уөкүлдөрі// әртүрлү трансгендер ы ы ^уөкүлдөрінің і і мүддөлөрі ͡ғорғалып кетті↓/// ↑әлі ͡гелешекте/ бұнұң бәр'алда бізге шығады↓/// ↑^уөтө сондай ұлтқа// ы ы біздің ^йелге// ы ы дәстүргө қарсы тұстар ͡б̊ар дегендер↓///	- Ондай отбасылардың балаларды асырап ала алмайтыны туралы арнайы норма бар. - Бірақ бізде ЛГБТ өкілдері отбасы құрай алмайды ғой, ресми иә? - Жоқ. Бізде ы-ы, жаңағы, отбасы туралы ы-ы жаңа арнайы кодекс бар. Сонда барлығы жазылған. Сондықтан ол жалған ақпарат. Тағы да жалған ақпарат. - Иә, оны ресми сіз айтып алғаныңыз дұрыс. Мен енді сұрауға міндеттімін. Өйткені маған келіп жатқан ақпарат та осы. Тұрмыстық зорлық-зомбылық заңы бойынша да ЛГБТ өкілдері, әртүрлі трансгендер ы-ы өкілдерінің і-і мүдделері қорғалып кетті. Әлі, келешекте, бұның бәрі алда бізге шығады. Өте сондай ұлтқа, ы-ы біздің елге, ы-ы дәстүрге қарсы тұстар бар дегендер.
Асхат Аймағамбетов	↑сол ғой/ мен айтып ^уотқаным↓/// ↑^уөйткені неге↓/// ↑^уөйткені ^уондай мәселен'айтčаң // сенде ^ылайктерің көп болады↓/// ↑^уоған ^йешқ̊андай сараптама керек жоқ// ^йешқ̊андай дәлел керек жоқ↓/// ↑^уоны тез қарайд↓/// ↑ ^уойб̊ай/ мынау ͡б̊ірдеңені құртайын деп жатыр ғой деп↓/// ↑көр^үлім болад// қаралым болад↓/// ↑жүз пайыз/ асхат қанатұлы кепіл бересіз ійә↓/// ↑жүз пайыз кепіл бересіз↓/// ↑^йенді ͡б̊ізде заңды/ мен сіздің қолыңызға ͡б̊ер'аламын ↓/// ↑сол заңның/ заң жоб̊ас'ішінде жаз^ылып жатыр↓/// ↑^йенді ͡б̊із депүутат ^йемеспіз↓/// ↑біз үстірт ^уоқый саламыз да// қарапайым адамдар түсінбейді ғой↓/// ↑құдайға шүкүр/ бізде қоғамд'азаматтар бар// ^уоқый алатын↓/// ↑^уолар ашық бар↓/// ↑жаңа мен айтқан мәселеге// әрійне мен толық/ толығымен жаңағы/ мәселені сендіріп айт'аламын ↓/// ↑^йенд'асхат қанатұлы// ^йел сізге сенеді↓/// ↑сонда сіз жүз пайыз кепіл бересіз ғой↓/// ↑бұл заңның артында ^йешқ̊андай/ ^йешкімнің↓///	↑сол ғой/ мен айтып ^уотқаным↓/// ↑^уөйткөнү неге↓/// ↑^уөйткөнү ^уондай мәселен'айтčаң // сенде ^ылайктерің ͡гөп ͡полады↓/// ↑^уоған ^йешқ̊андай сараптама ͡герег жоқ// ^йешқ̊андай дәлел ͡герег жоқ↓/// ↑^уонұ тез ͡ғарайд↓/// ↑^уойб̊ай/ мынау ͡б̊ірдеңені ͡ғұртайын деб̊ жатыр ғой деп↓/// ↑көр^үлүм болад// қаралым болад↓/// ↑жүз пайыз/ асхат қанатұлы кепіл бересіз ійә↓/// ↑жүз пайыз кепіл бересіз↓/// ↑^йенді ͡б̊ізде заңды/ мен сіздің ͡ғолұңұзға ͡б̊ер'аламын ↓/// ↑сол заңның/ заң жоб̊ас'ішінде жаз^ылыб̊ жатыр↓/// ↑^йенді ͡б̊із депүутат ^йемеспіз↓/// ↑біз үстүрт ^уоқұй саламыз да// қарапайым адамдар түсүмбөйді ғой↓/// ↑құдайға шүкүр/ бізде қоғамд'азаматтар бар// ^уоқұй алатын↓/// ↑^уолар ашық ͡пар↓/// ↑жаңа мен айтқан мәселеге// әрійне мен толұқ/ толұғұмен жаңағы/ мәселені сендіріб̊ ͡айт'аламын ↓/// ↑^йенд'асхат қанатұлұ// ^йел сізге сенеді↓/// ↑сонда сіж жүз пайыз ͡гепіл бересіз ғой↓/// ↑ бұл заңның артында ^йешқ̊андай/ ^йешкімнің↓///	- Сол ғой, мен айтып отқаным. Өйткені неге? Өйткені ондай мәселені айтсаң, сенде лайктерің көп болады. Оған ешқандай сараптама керек жоқ, ешқандай дәлел керек жоқ. Оны тез қарайд. Ойбай, мынау бірдеңені құртайын деп жатыр ғой деп. Көрілім болад, қаралым болад. - Жүз пайыз Асхат Қанатұлы кепіл бересіз иә? Жүз пайыз кепіл бересіз? - Енді бізде заңды мен сіздің қолыңызға бере аламын. Сол заңның, заң жобасы ішінде жазылып жатыр. - Енді біз депутат емеспіз. Біз үстірт оқи саламыз да, қарапайым адамдар түсінбейді ғой. - Құдайға шүкір, бізде қоғамда азаматтар бар, оқи алатын. Олар ашық бар. Жаңа мен айтқан мәселеге, әрине, мен толық, толығымен, жаңағы, мәселені сендіріп айта аламын. - Енді Асхат Қанатұлы, ел сізге сенеді. Сонда сіз жүз пайыз кепіл бересіз ғой? Бұл заңның артында ешқандай, ешкімнің...
Асхат Аймағамбетов	↑әрійне/ әрійне/ әрійне ͡б̊ұл заңның артында тұрған// тек қана ͡б̊алалардың/ ^уотбасылардың мүддесі// мемлекеттің мүддесі ͡б̊олды↓/// ↑біз ^уон'әлі де де қазір піс^іріп/ дайындап// ы ы сосын ғана қаб̊ылдайтын боламыз↓/// ↑сондықтан ^уоған асығыс болып жатқан жоқ↓/// ↑бірақ тійісті жаңағындай/ ы ы фейктердің таралұуы да да ^уол да заңдылық↓/// ↑қазір ^йенді/ ақпараттық қоғам ғой↓/// ↑мынау жасанд'ійнтелект болғаннан кейін// қазір ͡б̊ізде фейктер көп болатын болад↓/// ↑сондықтан бізге медійасауаттылық та да ^уөте маңызды↓/// ↑ал жаңағ'ақпаратты берүу// ^уол әрійне/ ійнстаграмда ^уот^ұрып// әлде тійк токта ^уот^ұрып// көб̊^үрек қаралым болсын десең// жаңағындай аттан деген бір ы ы фейк ақпарат жіб̊ерсең// і і көр^үлімдерің де көп болады↓/// ↑^йенді ^уол түс^үнікті↓/// ↑бір сондай/ бір үлкен мүддені қорғап жүрген сыйақты// іймійджді і і жасап ͡ал^ұуға ͡б̊олады↓/// ↑бірақ керегі/ сол заңдарды қарап// ^уоқып/ сауатты жұмыс істеу↓/// ↑міне/ ^уосыған біз келүуіміз керек̊ сыйақты↓///	↑әрійне/ әрійне/ әрійне ͡б̊ұл заңның артында тұрған// тек қана ͡б̊алалардың/ ^уотпасылардың мүддөсү// мемлекеттің мүддөсү ͡б̊олдұ↓/// ↑біз ^уон'әлі де де қазір піс^іріп/ дайындап// ы ы сосұн ғана ͡ғаб̊ылдайтым боламыз↓/// ↑сондұқтан ^уоған асығыс ͡полұб̊ жатқан жоқ↓/// ↑ бірақ тійісті жаңағындай/ ы ы фейктердің таралұуұ да да ^уол да заңдылық↓/// ↑қазір ^йенді/ ақпараттық қоғам ғой↓/// ↑мынау жасанд'ійнтелект болғаннаң ͡ гейін// қазір ͡б̊ізде фейктер ͡гөп ͡полатым болад↓/// ↑сондұқтам бізге медійасауаттылық та да ^уөтө маңызды↓/// ↑ал жаңағ'ақпаратты берүу// ^уол әрійне/ ыйнстаграмда ^уот^ұрұп// әлде тійк токта ^уот^ұрұп// көб̊^үрөк қаралым болсұн десең// жаңағындай аттан дегем бір ы ы фейк ақпарат ͡шіб̊ерсең// і і көр^үлүмдерің де ͡гөп ͡полады↓/// ↑^йенді ^уол түс^үнүкті↓/// ↑ бір сондай/ бір үлкөн мүддөнү қорғаб̊ жүргөн сыйақты// іймійджді і і жасаб̊ ͡ал^ұуға ͡б̊олады↓/// ↑бірақ керегі/ сол заңдарды қарап// ^уоқұп/ сауатты жұмұс істеу↓/// ↑міне/ ^уосұғам біз ͡гелүуүмүз ͡герек̊ сыйақты↓///	- Әрине, әрине, әрине бұл заңның артында тұрған тек қана балалардың, отбасылардың мүддесі, мемлекеттің мүддесі болды. Біз оны әлі де де қазір пісіріп, дайындап, ы-ы сосын ғана қабылдайтын боламыз. Сондықтан оған асығыс болып жатқан жоқ. Бірақ тиісті, жаңағындай, ы-ы фейктердің таралуы да да ол да заңдылық. Қазір, енді, ақпараттық қоғам ғой. Мынау жасанды интеллект болғаннан кейін қазір бізде фейктер көп болатын болад. Сондықтан бізге медиасауаттылық та да өте маңызды. Ал жаңағы ақпаратты беру, ол, әрине, инстаграмда отырып, әлде тик-токта отырып, көбірек қаралым болсын десең, жаңағындай аттан деген бір ы-ы фейк ақпарат жіберсең, і-і көрілімдерің де көп болады. Енді ол түсінікті. Бір сондай, бір үлкен мүддені қорғап жүрген сияқты имиджді і-і жасап алуға болады. Бірақ керегі - сол заңдарды қарап, оқып, сауатты жұмыс істеу. Міне, осыған біз келуіміз керек сияқты.
Асхат Аймағамбетов	↑ійә/ нұу ͡б̊ірақ та/ ^йенді ͡б̊ір тағы ͡б̊ір мәселе/ жаңағы заңның ы ы қарамағында көп нәрселер// ^йенді жасалынып жатыр↓/// ↑бірақ та ^ұлұудоманыйамен күрес// ійә педафійлдерді ^уөмір ͡б̊ақый// ^йенді ^уөмір ͡б̊ақый ^уолар бйүуджеттен// мысалы тамақ ішіп ^уөмір сүред'ійә // жаңағы педафійль↓/// ↑заңды қаталдаттық дейік/ ійә жаңағы ͡б̊әрін ^уотырғыздық↓/// ↑жоқ/ таңдау мында ғой// ^уолар ^уөмір ͡б̊ақый сонда ͡б̊ола ма// әлде ͡б̊остандықта ͡б̊ола ма↓/// ↑біздің таңдағанымыз// ^уолар ͡б̊остандықта ͡б̊олмайд↓/// ↑^уөйткені педафійльдер ^йешқ̊ашан ^уөзгермейді↓/// ↑^уөйткені ^уолар адам ^йемес↓/// ↑^уолар әб̊ден сондай бір құб̊ыжық болып кеткен↓///	↑ійә/ нұу ͡б̊ірақ та/ ^йенді ͡б̊ір тағы ͡б̊ір мәселе/ жаңағы заңның ы ы қарамағында ͡гөп нәрселер// ^йенді жасалыныб̊ жатыр↓/// ↑бірақ та ^ұлұудоманыйамең ͡ гүрөс// ійә педафыйлдерді ^уөмүр ͡б̊ақый// ^йенді ^уөмүр ͡б̊ақый ^уолар бйүуджөттөн// мысалы тамағ ішіп ^уөмүр сүрөд'ійә // жаңағы педафыйль↓/// ↑заңды қаталдаттығ ͡дейік/ ійә жаңағы ͡б̊әрін ^уотұрғұздық↓/// ↑жоқ/ таңдау мында ғой// ^уолар ^уөмүр ͡б̊ақый сонда ͡б̊ола ма// әлде ͡б̊остандықта ͡б̊ола ма↓/// ↑біздің таңдағанымыз// ^уолар ͡б̊остандықта ͡б̊олмайд↓/// ↑^уөйткөнү педафыйльдер ^йешқ̊ашан ^уөзгөрмөйді↓/// ↑^уөйткөнү ^уолар адам ^йемес↓/// ↑^уолар әб̊ден сондай бір ͡ғұб̊ұжұқ ͡полұп кеткен↓///	- Иә, ну, бірақ та, енді, бір тағы бір мәселе, жаңағы заңның ы-ы қарамағында көп нәрселер, енді, жасалынып жатыр. Бірақ та лудоманиямен күрес, иә, педофилдерді өмір бақи, енді, өмір бақи олар бюджеттен, мысалы, тамақ ішіп өмір сүреді иә, жаңағы педофиль. Заңды қаталдаттық дейік, иә, жаңағы бәрін отырғыздық. - Жоқ, таңдау мында ғой, олар өмір бақи сонда бола ма, әлде бостандықта бола ма? Біздің таңдағанымыз - олар бостандықта болмайд. Өйткені педофильдер ешқашан өзгермейді. Өйткені олар адам емес. Олар әбден сондай бір құбыжық болып кеткен.
Асхат Аймағамбетов	↑ійә/ асхат мырза/ мен былай ^уойлаймын да// біз тегі/ бұл бір қоғамның дағдарысын көрсетеді ғой// біздің ^йенді↓/// ↑^уөйткені шек̊сіз педафійлдер// шек̊сіз ^ылұудамандар↓/// ↑менің ^уөзімнің ы ы жаңағы/ таныстарым қаншама ͡б̊ар↓/// ↑қанш'ақ̊ша сұрайд↓/// ↑қарызға ͡б̊атып кеткен// жана ^уойнап кеткен↓/// ↑қаншама ^йер адамдар әйел адамдарға қол көтеріп жатыр// ^уөлтіріп жатыр↓/// ↑мен былай қарағанда// бұндай ы ы ^уөзі жыйырм'ақ мійлійонға жетерлік ы ы халықпыз/ ійә↓/// ↑бұндай ^ұрұуханій/ маральдық ы ы дағдарысқ'ұш^ұрауымыздың і і себ̊еб̊і// неде деп ^уойлайсыз↓/// ↑^уосы себ̊еппен күрессек і і деймін да↓/// ↑біз ͡б̊әлкім і і/ білмеймім біз/ бәлкім↓/// ↑бірақ та ͡б̊іздің ана сонау ͡б̊аб̊а қазағымыз// ^йешқ̊ашан әйел адамға қол көтермеген/ ійә↓///	↑ійә/ асхат мырза/ мем былай ^уойлаймын да// біз тегі/ бұл бір ͡ғоғамның дағдарысың ͡гөрсөтөді ғой// біздің ^йенді↓/// ↑^уөйткөнү шек̊сіз педафыйлдер// шек̊сіз ^ылұудамандар↓/// ↑менің ^уөзүмнүң ы ы жаңағы/ таныстарым қаншама ͡б̊ар↓/// ↑қанш'ақ̊ша сұрайд↓/// ↑қарызға ͡б̊атып кеткен// жана ^уойнап кеткен↓/// ↑қаншама ^йер адамдар әйел адамдарға ͡ғол ͡гөтөрүб̊ жатыр// ^уөлтүрүб̊ жатыр↓/// ↑мем былай ͡ғарағанда// бұндай ы ы ^уөзү жыйырм'ақ мыйлыйоңға жетерлік ы ы халықпыз/ ійә↓/// ↑бұндай ^ұрұуханый/ маральдық ы ы дағдарысқ'ұш^ұрауұмұздұң і і себ̊еб̊і// неде деп ^уойлайсыз↓/// ↑^уосұ себ̊еппең ͡ гүрөссөк і і деймін да↓/// ↑біз ͡б̊әлкім і і/ білмеймім біз/ бәлкім↓/// ↑бірақ та ͡б̊іздің ана сонау ͡б̊аб̊а ͡ғазағымыз// ^йешқ̊ашан әйел адамға ͡ғол ͡гөтөрмөген/ ійә↓///	- Иә, Асхат мырза, мен былай ойлаймын да, біз тегі, бұл бір қоғамның дағдарысын көрсетеді ғой, біздің енді. Өйткені шексіз педофилдер, шексіз лудамандар. Менің өзімнің, ы-ы жаңағы, таныстарым қаншама бар. Қанша ақша сұрайд? Қарызға батып кеткен, жана ойнап кеткен. Қаншама ер адамдар әйел адамдарға қол көтеріп жатыр, өлтіріп жатыр. Мен, былай қарағанда, бұндай ы-ы өзі 20-ақ миллионға жетерлік ы-ы халықпыз, иә. Бұндай рухани, моральдық ы-ы дағдарысқа ұшырауымыздың і-і себебі неде деп ойлайсыз? Осы себеппен күрессек і-і деймін да. Біз, бәлкім і-і, білмеймін, біз, бәлкім. Бірақ та біздің ана сонау баба қазағымыз ешқашан әйел адамға қол көтермеген, иә.
Асхат Аймағамбетов	↑қыз ͡б̊аланы і і төрге ^уотырғызылған↓/// ↑біз мысалы/ кезінд'ауылда ^уөстік↓/// ↑біз де ^йешқ̊ашан таң атқаннан кеш батқанға дейін далада жүреміз/ ійә↓/// ↑айдалада қой аралап// та'аралап // ы ы ^йешқ̊ашан бір андай педафыйл деген шықпаған біздің ауылда↓/// ↑мүлдем жоқ ^уондай ы ы↓/// ↑бірақ та қазіргі соның барлық ^уоқыйғалары// ^йенді қазір ͡б̊әрі// ^йелдің бәрі қорқып қалған// үркіп қалған↓/// ↑бірақ ͡бәріб̊ір ^йештең'азайып жатқан жоқ↓/// ↑сол ^йенді/ бұндай бір ^ұрұуханій/ маральдық дағдарыстың себ̊еб̊і неде↓/// ↑бәлкім/ біз ^уос^ұны түпкілікті і і зерттеуіміз керек пе ^йеді↓/// ↑содан кейін барып// заңдар қаб̊ылдау керек пе ^йеді↓/// ↑содан кейін барып// ы ы шешімдер қаб̊ылдау керек↓///	↑қыз ͡б̊аланы і і төргө ^уотұрғұзылған↓/// ↑біз мысалы/ кезінд'ауұлда ^уөстүк↓/// ↑біз де ^йешқ̊ашан таң атқаннаң ͡ геш батқаңға дейін далада жүрөмүз/ ійә↓/// ↑айдалада ͡ғой аралап// та'аралап // ы ы ^йешқ̊ашам бір андай педафыйл деген шықпағам біздің ауұлда↓/// ↑мүлдөм жоқ ^уондай ы ы↓/// ↑бірақ та ͡ғазіргі сонұң барлық ^уоқұйғалары// ^йенді ͡ғазір ͡б̊әрі// ^йелдің бәрі ͡ғорқұп қалған// үркүп қалған↓/// ↑бірақ ͡пәріб̊ір ^йештең'азайып жатқан жоқ↓/// ↑сол ^йенді/ бұндай бір ^ұрұуханый/ маральдығ ͡дағдарыстың себ̊еб̊і неде↓/// ↑бәлкім/ біз ^уос^ұнұ түпкүлүкті і і зерттеуүмүз ͡герек пе ^йеді↓/// ↑содаң ͡ гейім барып// заңдар ͡ғаб̊ылдау ͡герек пе ^йеді↓/// ↑содаң ͡ гейім барып// ы ы шешімдер ͡ғаб̊ылдау ͡герек↓///	Қыз баланы і-і төрге отырғызылған. Біз, мысалы, кезінде ауылда өстік. Біз де ешқашан таң атқаннан кеш батқанға дейін далада жүреміз, иә. Айдалада қой аралап, тау аралап, ы-ы ешқашан бір андай педафил деген шықпаған біздің ауылда. Мүлдем жоқ ондай ы-ы. Бірақ та қазіргі соның барлық оқиғалары, енді қазір бәрі, елдің бәрі қорқып қалған, үркіп қалған. Бірақ бәрібір ештеңе азайып жатқан жоқ. Сол енді, бұндай бір рухани, моральдық дағдарыстың себебі неде? Бәлкім, біз осыны түпкілікті і-і зерттеуіміз керек пе еді? Содан кейін барып, заңдар қабылдау керек пе еді? Содан кейін барып, ы-ы шешімдер қабылдау керек.
Асхат Аймағамбетов	↑жоқ ^йенді/ әрійне зерттеу керек↓/// ↑бірақ ы ы зерттеу керек// ^уоған дейін педафійлдер// ^уон бес жылмен құт^ұлып ^уотырсын деген де дұрыс ^йемес↓/// ↑сондықтан біз айттық// педафійлдерді ^уон бес жыл деген болмайды↓/// ↑қылмыстық кодек̊с айасында// ^уоларға ^уөмірб̊ақый берілген жоқ па↓/// ↑^уөмірб̊ақый болған жоқ қой↓/// ↑қазір ͡б̊із ͡б̊еріп ^уотырмыз↓/// ↑тек қана ^уөмірб̊ақый дегенді ͡б̊еріп ^уотырмыз↓/// ↑құт^ұлып кетпейтіндей ы ы↓/// ↑біз керек болатын болса// хійрұургійалық кастрасыйаның ^уөзін ^йенгізгіміз келген↓/// ↑ал ^уоның себ̊еб̊і неде↓/// ↑^уол бәлкім/ түб̊і тәрб̊ійеде ғой бәрі сонда↓///	↑жоқ ^йенді/ әрійне зерттеу ͡герек↓/// ↑бірақ ы ы зерттеу ͡герек// ^уоған дейім педафыйлдер// ^уом беш ͡ шылмең ͡ ғұт^ұлұп ^уотұрсұн деген де дұрұс ^йемес↓/// ↑сондұқтам біз айттық// педыфыйлдерді ^уом беш ͡ шыл дегем болмайды↓/// ↑қылмыстық кодек̊с айасында// ^уоларға ^уөмірб̊ақый берілген жоқ па↓/// ↑^уөмүрб̊ақый болған жоқ қой↓/// ↑қазір ͡б̊із ͡б̊еріп ^уотұрмұз↓/// ↑тек қана ^уөмүрб̊ақый дегенді ͡б̊еріп ^уотұрмұз↓/// ↑құт^ұлұп кетпейтіндей ы ы↓/// ↑біз ͡герек болатым болса// хыйрұургыйалық кастрасыйаның ^уөзүн ^йеңгізгіміз ͡гелген↓/// ↑ал ^уонұң себ̊еб̊і неде↓/// ↑^уол бәлкім/ түб̊ү тәрб̊ійеде ғой бәрі сонда↓///	- Жоқ енді, әрине, зерттеу керек. Бірақ ы-ы зерттеу керек, оған дейін педофилдер он бес жылмен құтылып отырсын деген де дұрыс емес. Сондықтан біз айттық: педофилдерді он бес жыл деген болмайды. - Қылмыстық кодекс аясында оларға өмірбақи берілген жоқ па? - Өмірбақи болған жоқ қой. Қазір біз беріп отырмыз. Тек қана өмірбақи дегенді беріп отырмыз. Құтылып кетпейтіндей ы-ы. Біз керек болатын болса, хирургиялық кастрацияның өзін енгізгіміз келген. - Ал оның себебі неде? Ол, бәлкім, түбі тәрбиеде ғой бәрі сонда.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ қараңышшы/ мен мен ^уос'аптада // ы ы фарійд закарыйаның ^йейдж ^уофф ^іревалйұушн деген кітаб̊ын ^уоқып жатырмын↓/// ↑^уол құрама штаттарындағы сол қоғамның ^уөзгерүуі тұуралы да// бір ^уөте көп ақпарат айтад↓/// ↑сонда ^уоның айтұуы ͡б̊ойынша// мысалы тек қана жетпіс/ сек̊сенінші жылдары құрама штаттарынд'ай^ырылысұу деңгейі// ^йекі ^йесе ^уөскен дейді↓/// ↑басқа да да сондай/ бір жаңа сіз айтқандай ақпаратты ͡б̊еред↓/// ↑әлде ^йеуропалық мемлекеттерде// дәл ^уосындай мәселенің болғанын көрсетед// ^уос'алпыс / жетпісінші жылдарда↓/// ↑бұл деген сол қоғамның тіпті құлдырап// жоқ болып кеткенін көрсетпейді ғой↓///	↑бірақ қараңышшы/ мен мен ^уос'аптада // ы ы фарыйд закарыйаның ^йейдж ^уофф ^іревалйұушн дегең ͡ гітаб̊ын ^уоқұб̊ жатырмын↓/// ↑^уол ͡ғұрама штаттарындағы сол ͡ғоғамның ^уөзгөрүуү тұуралы да// бір ^уөтө көб̊ ͡ақпарат айтад↓/// ↑сонда ^уонұң айтұуұ ͡б̊ойұнша// мысалы тек қана жетпіс/ сек̊сенінші жылдары құрама штаттарынд'ай^ырылысұу деңгейі// ^йекі ^йесе ^уөскөн дейді↓/// ↑басқа да да сондай/ бір жаңа сіз айтқандай ақпаратты ͡б̊еред↓/// ↑әлде ^йеуропалығ мемлекеттерде// дәл ^уосұндай мәселенің болғаның ͡гөрсөтөд// ^уос'алпыс / жетпісінші жылдарда↓/// ↑ бұл деген сол ͡ғоғамның тіпті ͡ғұлдұрап// жоқ ͡полұп кеткенің ͡гөрсөтпөйді ғой↓///	- Бірақ қараңызшы, мен мен осы аптада ы-ы Фарид Закарияның "Ейдж офф Революшн" деген кітабын оқып жатырмын. Ол Құрама Штаттарындағы сол қоғамның өзгеруі туралы да бір өте көп ақпарат айтад. Сонда оның айтуы бойынша, мысалы, тек қана 70-80 жылдары Құрама Штаттарында айырылысу деңгейі екі есе өскен дейді. Басқа да да сондай бір жаңа сіз айтқандай ақпаратты беред. Әлде еуропалық мемлекеттерде дәл осындай мәселенің болғанын көрсетед, осы 60-70 жылдарда. Бұл деген сол қоғамның тіпті құлдырап, жоқ болып кеткенін көрсетпейді ғой.
Асхат Аймағамбетов	↑^уол да да ͡б̊ір/ сол қоғамның і і болып жатқан ійнс әлеуметтік ійнстійтұуттарының ^уөзгерүуіне ͡б̊айланысты// бір жауаб̊ы шығар б̊іріншіден↓/// ↑^йекіншіден/ біз ͡б̊ұны қалай қарауымыз керек↓/// ↑ы ы жалпы ы ы қазіргі ^ұуақытта/ ^йегер мынау ы ы әлімжеттікт'алатын болсақ// әлде мысалы кеше ғана жыйырма ͡б̊есінші мамыр ͡б̊олды// қаншама ͡б̊ірнеше төб̊елестер тұурал'ақпарат тарады ͡б̊үкіл жерде↓/// ↑ бұл деген/ бізд'ақпаратты тұтынұу мәденійетіміз// жалпы жән'ақпараттық қоғамға ͡б̊айланысты↓/// ↑менің ^йесімде// біз мектепте ͡б̊олғанда/ бізде төб̊елессіз ^уөтетін күн болмайтын↓/// ↑үлкен/ үлкен төб̊елестер ͡б̊олады↓/// ↑жоқ/ ^уондай төб̊елес ^йемес шығар// пышақпен жүг^үретін↓/// ↑әр ^йенді мен ауылда ͡б̊олдым↓/// ↑шын айтайын/ ауылда тұрдық↓/// ↑бізд'әр тойда/ бір той төб̊елессіз ͡б̊ітпейтін↓///	↑^уол да да ͡б̊ір/ сол ͡ғоғамның і і болұб̊ жатқан ійнс әлеумөттүг ыйнстыйтұуттарының ^уөзгөрүуүнө ͡б̊айланысты// бір жауаб̊ы шығар ͡б̊іріншіден↓/// ↑^йекіншіден/ біз ͡б̊ұнұ қалай ͡ғарауұмұз герек↓/// ↑ы ы жалпы ы ы қазіргі ^ұуақытта/ ^йегер мынау ы ы әлімжеттікт'алатын болсақ// әлде мысалы ͡геше ғана жыйырма ͡б̊есінші мамыр ͡б̊олдұ// қаншама ͡б̊ірнеше төб̊өлөстер тұурал'ақпарат тарады ͡б̊үкүл жерде↓/// ↑ бұл деген/ бізд'ақпаратты тұтұнұу мәденійетіміз// жалпы жән'ақпараттық қоғамға ͡б̊айланысты↓/// ↑менің ^йесімде// біз мектепте ͡б̊олғанда/ бізде төб̊өлөссіз ^уөтөтүң ͡ гүм болмайтын↓/// ↑үлкөн/ үлкөн төб̊өлөстер ͡б̊олады↓/// ↑жоқ/ ^уондай төб̊өлөс ^йемеш шығар// пышақпен жүг^үрөтін↓/// ↑әр ^йенді мен ауұлда ͡б̊олдұм↓/// ↑шын айтайын/ ауұлда тұрдұқ↓/// ↑бізд'әр тойда/ бір той төб̊өлөссіз ͡б̊ітпейтін↓///	- Ол да да бір сол қоғамның і-і болып жатқан инс әлеуметтік институттарының өзгеруіне байланысты бір жауабы шығар, біріншіден. Екіншіден, біз бұны қалай қарауымыз керек? Ы-ы, жалпы ы-ы қазіргі уақытта, егер мынау ы-ы әлімжеттікті алатын болсақ, әлде, мысалы, кеше ғана 25 мамыр болды, қаншама бірнеше төбелестер туралы ақпарат тарады бүкіл жерде. Бұл деген бізде ақпаратты тұтыну мәдениетіміз жалпы және ақпараттық қоғамға байланысты. Менің есімде, біз мектепте болғанда, бізде төбелессіз өтетін күн болмайтын. Үлкен-үлкен төбелестер болады. - Жоқ, ондай төбелес емес шығар, пышақпен жүгіретін? - Әр, енді мен ауылда болдым. Шын айтайын, ауылда тұрдық. Бізде әр тойда, бір той төбелессіз бітпейтін.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ ^уол жақта/ жаңағы пышақтау ^уөлтірүу деген↓/// ↑пышақтау да ͡б̊олды// ^уөлтірүу де ͡б̊олды// әлімжеттік те ͡б̊олды↓/// ↑біздің жаңағы ͡б̊аратын// ыы жаңағы мектептегі жағдайды көретін болсақ// мектепте ͡б̊олып жатқан төб̊елестерді/ шійеленістерді/ әлімжеттікт'айтатын болсақ// қазіргі жағдаймен/ менің ^уойымша салыстырұуға келмейді↓/// ↑ ^уоны статійстійкада көрсетеді↓/// ↑жалпы қазір ы ы қылмыстың деңгейі// ^уосыдан мысалы ^уон жыл қалай болды// жыйырма жыл қалай болды// ^уодан әлдеқайда төмендеді↓/// ↑әрійне праблемалар ͡б̊ар↓/// ↑бірақ біз ^уоны ͡б̊үгін басқаша көреміз↓/// ↑медій'арқылы басқаша↓/// ↑бізде сол ауылымызда ͡б̊олып жатқан мәселені// ^уонда ͡б̊ірде ͡б̊ір газет// бірде ͡б̊ір ійнстаграм// бірде ͡б̊ір фейсбүук болған жоқ↓/// ↑^уолар көрсетпейтін// және ^уол ^йешкімге көзге көрінген жоқ↓///	↑бірақ ^уол жақта/ жаңағы пышақтау ^уөлтүрүу деген↓/// ↑пышақтау да ͡б̊олдұ// ^уөлтүрүу де ͡б̊олдұ// әлімжеттік те ͡б̊олдұ↓/// ↑біздің жаңағы ͡б̊аратын// ыы жаңағы мектептегі жағдайды ͡гөрөтүм болсақ// мектепте ͡б̊олұб̊ жатқан төб̊өлөстерді/ шійеленістерді/ әлімжеттікт'айтатын болсақ// қазіргі жағдаймен/ менің ^уойұмша салыстырұуға ͡гелмейді↓/// ↑^уонұ статыйстыйкада ͡гөрсөтөді↓/// ↑жалпы қазір ы ы қылмыстың деңгейі// ^уосұдан мысалы ^уон жыл ͡ғалай болдұ// жыйырма жыл ͡ғалай болдұ// ^уодан әлдеқайда төмөндөді↓/// ↑әрійне праблемалар ͡б̊ар↓/// ↑бірақ ͡піз ^уонұ ͡б̊үгүм басқаша ͡гөрөмүз↓/// ↑медій'арқылы басқаша↓/// ↑бізде сол ауұлұмұзда ͡б̊олұб̊ жатқан мәселені// ^уонда ͡б̊ірде ͡б̊ір газет// бірде ͡б̊ір ыйнстаграм// бірде ͡б̊ір фейсбүук болған жоқ↓/// ↑^уолар ͡гөрсөтпөйтін// және ^уол ^йешкімге ͡гөзгө көрүңгөн жоқ↓///	- Бірақ ол жақта жаңағы пышақтау өлтіру деген... - Пышақтау да болды, өлтіру де болды, әлімжеттік те болды. Біздің жаңағы баратын ы-ы жаңағы мектептегі жағдайды көретін болсақ, мектепте болып жатқан төбелестерді, шиеленістерді, әлімжеттікті айтатын болсақ, қазіргі жағдаймен, менің ойымша салыстыруға келмейді. Оны статистикада көрсетеді. Жалпы қазір ы-ы қылмыстың деңгейі осыдан, мысалы, 10 жыл қалай болды, 20 жыл қалай болды, одан әлдеқайда төмендеді. Әрине, проблемалар бар. Бірақ біз оны бүгін басқаша көреміз. Медиа арқылы басқаша. Бізде сол ауылымызда болып жатқан мәселені, онда бірде-бір газет, бірде-бір инстаграм, бірде-бір фейсбук болған жоқ. Олар көрсетпейтін және ол ешкімге көзге көрінген жоқ.
Асхат Аймағамбетов	↑менің ^уойымша/ әрійне праблемалар ͡б̊ар// әрійн'әлімжеттік бар// әрійне педафійлійа праблемасы ͡б̊ар// әрійн'әлеуметтік түрлі шійеленістер// праблемалары ͡б̊ар↓/// ↑бірақ ^уоны/ бүгін біз соншалықт'үлкен деңгейде көріп жатқанымыз// ^уол біздің мынау медійаның дамұуына да ͡б̊айланысты↓/// ↑біздің де/ жалпы ^уос'ақпаратты тұтынұуымызға да ͡б̊айланысты↓/// ↑сондықтан менің ^уойымша/ ^уосы соңғы ͡б̊ілмеймін// ^уотыз/ қырық жылда і і үлкен бір/ сондай бір/ қалай ^йеді// әлімжеттіктің қатты дамып кеткені// әлде жаңағындай/ і і қылмыстың қатты дамып кеткені тұуралы статійстійканы қарап// зерттеулерді қарайтын болсақ// ^уондай ақпарат бізде жоқ↓/// ↑бірақ ақпараттық ͡біздің і і кеңістікте// ^уоның пайда ͡б̊олұуын қарайтын болсақ// бұнд'ійә / ақпарат көб̊^үрек пайда ͡б̊олады↓/// ↑жоқ/ жаңағ'амерійкалық автор да ^уос^ұлай тұж^ұрым жасай ма↓///	↑менің ^уойұмша/ әрійне праблемалар ͡б̊ар// әрійн'әлімжеттік бар// әрійне педафійлійа праблемасы ͡б̊ар// әрійн'әлеумөттүк түрлү шійеленістер// праблемалары ͡б̊ар↓/// ↑бірақ ^уонұ/ бүгүм біс соншалықт'үлкөн деңгейде ͡гөрүб̊ жатқанымыз// ^уол біздің мынау медійаның дамұуұна да ͡б̊айланысты↓/// ↑біздің де/ жалпы ^уос'ақпаратты тұтұнұуұмұзға да ͡б̊айланысты↓/// ↑сондұқтан менің ^уойұмша/ ^уосұ соңғұ ͡б̊ілмеймін// ^уотұз/ қырығ жылда і і үлкөм бір/ сондай бір/ қалай ^йеді// әлімжеттіктің ͡ғатты дамып кеткені// әлде жаңағындай/ і і қылмыстың ͡ғатты дамып кеткені тұуралы статыйстыйканы қарап// зерттеулөрдү қарайтым болсақ// ^уондай ақпарат ͡ пізде жоқ↓/// ↑бірағ ақпараттық ͡піздің і і кеңістікте// ^уонұң пайда ͡б̊олұуұң ͡ғарайтым болсақ// бұнд'ійә / ақпарат көб̊^үрөк пайда ͡б̊олады↓/// ↑жоқ/ жаңағ'амерійкалық автор да ^уос^ұлай тұж^ұрұм жасай ма↓///	- Менің ойымша, әрине, проблемалар бар, әрине, әлімжеттік бар, әрине, педофилия проблемасы бар, әрине, әлеуметтік түрлі шиеленістер, проблемалары бар. Бірақ оны бүгін біз соншалықты үлкен деңгейде көріп жатқанымыз - ол біздің мынау медианың дамуына да байланысты. Біздің де жалпы осы ақпаратты тұтынуымызға да байланысты. Сондықтан, менің ойымша, осы соңғы білмеймін, 30-40 жылда і-і үлкен бір, сондай бір, қалай еді, әлімжеттіктің қатты дамып кеткені, әлде жаңағындай, і-і қылмыстың қатты дамып кеткені туралы статистиканы қарап, зерттеулерді қарайтын болсақ, ондай ақпарат бізде жоқ. Бірақ ақпараттық біздің і-і кеңістікте оның пайда болуын қарайтын болсақ, бұнда иә, ақпарат көбірек пайда болады. - Жоқ жаңағы америкалық автор да осылай тұжырым жасай ма?
Асхат Аймағамбетов	↑амерійкалық автор/ жалпы ^уоның айтұуы ͡б̊ойынша// ійә/ біріншіден ^уол ақпараттың ы ы көб̊ейүуі ͡б̊ойынша// ^йекіншіден/ ^уол қоғамның дамұу тетіктері↓/// ↑біздің қоғам/ қазіргі ^ұуақытта құндылықтардың дағдарысына ͡б̊айланысты// жалпы ы ы фемійнійзм// қазір ійдеалогійа ͡б̊ойынша// неолійб̊ералійзм ійдеалогійасы ͡б̊ойынша// жалп'үлкен құлдырау үстінде ↓/// ↑біздің қоғамымыз/ ^уөте тез дам^ұудың үстінде↓/// ↑қазір ^йенді жасанд'ійнтелект болады↓/// ↑тіпті ͡б̊ізде/ үлкен жаңағындай ^уөзгерістер пайда ͡б̊олады↓/// ↑әлеуметтік/ біздің әлеуметтік ійнстійтұуттар// ы ы жалпы техналогійалардың дамұуына// ы ы сонымен ілес'алмай // үлкен күйзелісте қазіргі ^ұуақытта↓/// ↑бізге ^уөте қаншам'үлкен ақпараттар келіп түсіп жатыр↓/// ↑сол ақпаратты қорыта ͡б̊ілүу// ы ы ^уол сондықтан/ мысалы қарайтын болсақ// ы ы біз ^уосыдан бір апта ͡б̊ұрын ғана// балалардың ^уоңалтұу ^уорталығында ͡б̊олдық↓/// ↑^уоңалтұу ^уорталығында// сол балалардың балаларды ^уоңалтұу ^уорталығының ақпаратын қарайтын болсақ// жалпы ^іреспүублійка ͡б̊ойынша// ы ы мынау тұуа ͡б̊іткен// ы ы тійіст'ауытқұулар / басқа д'аурұулар бойынша// бізде ͡б̊іраз төмендеу б̊ар↓///	↑амерійкалығ автор/ жалпы ^уонұң айтұуұ ͡б̊ойұнша// ійә/ біріншіден ^уол ақпараттың ы ы көб̊өйүуү ͡б̊ойұнша// ^йекіншіден/ ^уол ͡ғоғамның дамұу тетіктері↓/// ↑біздің ͡ғоғам/ қазіргі ^ұуақытта ͡ғұндұлұқтардың дағдарысына ͡б̊айланысты// жалпы ы ы фемійнійзм// қазір ійдеалогұйа ͡б̊ойұнша// неолұйб̊ералыйзм ійдеалогұйасы ͡б̊ойұнша// жалп'үлкөн құлдұра'үстүндө ↓/// ↑біздің ͡ғоғамымыз/ ^уөтө тез дам^ұудұң үстүндө↓/// ↑қазір ^йенді жасанд'ійнтелект болады↓/// ↑тіпті ͡б̊ізде/ үлкөн жаңағындай ^уөзгөрүстер пайда ͡б̊олады↓/// ↑әлеумөттүк/ біздің әлеумөттүг ійнстійтұуттар// ы ы жалпы техналогұйалардың дамұуұна// ы ы сонұмен ілес'алмай // үлкөң ͡ гүйзөлүсте қазіргі ^ұуақытта↓/// ↑бізге ^уөтө қаншам'үлкөн ақпараттар ͡геліп түсүб̊ жатыр↓/// ↑сол ақпаратты қорұта ͡б̊ілүу// ы ы ^уол сондұқтан/ мысалы қарайтым болсақ// ы ы біз ^уосұдам бір апта ͡б̊ұрұн ғана// балалардың ^уоңалтұу ^уорталығында ͡б̊олдұқ↓/// ↑^уоңалтұу ^уорталығында// сол балалардың балаларды ^уоңалтұу ^уорталығының ақпаратың ͡ ғарайтым болсақ// жалпы ^іреспүублійка ͡б̊ойұнша// ы ы мынау тұуа ͡б̊іткен// ы ы тійіст'ауұтқұулар / басқа д'аурұулар бойұнша// бізде ͡б̊іраз төмөндөу ͡б̊ар↓///	- Америкалық автор жалпы оның айтуы бойынша иә, біріншіден, ол ақпараттың ы-ы көбеюі бойынша, екіншіден, ол қоғамның даму тетіктері. Біздің қоғам қазіргі уақытта құндылықтардың дағдарысына байланысты, жалпы ы-ы феминизм, қазір идеология бойынша, неолиберализм идеологиясы бойынша, жалпы, үлкен құлдырау үстінде. Біздің қоғамымыз өте тез дамудың үстінде. Қазір енді жасанды интеллект болады. Тіпті бізде үлкен жаңағындай өзгерістер пайда болады. Әлеуметтік, біздің әлеуметтік институттар ы-ы жалпы технологиялардың дамуына, ы-ы сонымен ілесе алмай үлкен күйзелісте қазіргі уақытта. Бізге өте қаншама үлкен ақпараттар келіп түсіп жатыр. Сол ақпаратты қорыта білу, ы-ы ол сондықтан, мысалы, қарайтын болсақ, ы-ы біз осыдан бір апта бұрын ғана балалардың оңалту орталығында болдық. Оңалту орталығында, сол балалардың балаларды оңалту орталығының ақпаратын қарайтын болсақ, жалпы республика бойынша, ы-ы мынау туа біткен, ы-ы тиісті ауытқулар басқа да аурулар бойынша бізде біраз төмендеу бар.
Асхат Аймағамбетов	↑ал бірақ псійхалогійалық/ псійхійкалық ауытқұулар ͡б̊ойынша// балалардың ішінде күрт ^уөсүу ͡б̊із көріп ^уотырмыз// байқап ^уотырмыз↓/// ↑сондықтан бұл мәселеде/ жалпы ͡б̊іздің екалогійамызға б̊айланысты// қоғамымыздың қатты дамұуұна ͡б̊айланысты// кешегі ͡б̊олған пандемійаға ͡б̊айланысты// келіп жатқан қаншам'ақпаратқа байланысты↓/// ↑жалпы мынау телефондардың әлеуметтік жел^ілерінде де// біздің псійхологійамызға/ псійхійкаға ͡қалай әсер ^йететін тоб̊ы ͡б̊ойынша да// қазір ^уөте көп↓/// ↑тійісті зерттеулер шығып жатыр// мысалы қарайтын болсақ// ^уосыдан ы ы ^уосы ͡б̊ыйылғы жылы ғана// ^ұрон де сантеійс деген ы -ы құрама штаттарында// фларійданың гүуб̊ернаторы ^уол ^уөз штатында/ мына'әлеуметтік жел^ілерді// мысалы тоқтатұу ͡б̊ойынша// ^уон алты жасқа шейін// тійісті ^уон төрт жасқа шейін ы ы қолданбау тетіктерін бойынша// арнайы заң қаб̊ылдады↓/// ↑қазір құрама штаттарында// жалпы ^уосы заң тұуралы// үлкен дійскұусійа ͡б̊олып жатыр↓/// ↑мысал'ұлыб̊рійтанійада мектептерінде// жалпы мынау маб̊ійльді телефондарды// мектептерг'алып келмеу тұуралы заң қаб̊ылдады↓///	↑ал бірақ псійхалогійалық/ псійхійкалығ ауұтқұулар ͡б̊ойұнша// балалардың ішінде ͡гүрт ^уөсүу ͡б̊із ͡гөрүп ^уотұрмұз// байқап ^уотұрмұз↓/// ↑сондұқтам бұл мәселеде/ жалпы ͡б̊іздің экалогұйамызға ͡б̊айланысты// қоғамымыздың ͡ғатты дамұуұна ͡б̊айланысты// кешегі ͡б̊олғам пандемійәға ͡б̊айланысты// келіб̊ жатқаң ͡ ғаншам'ақпаратқа байланысты↓/// ↑жалпы мынау телефондардың әлеумөттүг жел^ілерінде де// біздің псійхалогұйамызға/ псійхійкаға ͡ғалай әсер ^йететін тоб̊ұ ͡б̊ойұнша да// қазір ^уөтө көп↓/// ↑тійісті зерттеулөр шығыб̊ жатыр// мысалы қарайтым болсақ// ^уосұдан ы ы ^уосұ ͡б̊ыйылғы жылы ғана// ^ұрон де сантеійс ͡теген ы -ы құрама штаттарында// фларыйданың ͡гүуб̊өрнаторұ ^уол ^уөш штатында/ мына'әлеумөттүк жел^ілерді// мысалы тоқтатұу ͡б̊ойұнша// ^уон алты жасқа шейін// тійісті ^уон төрт ͡шасқа шейін ы ы қолдамбау тетіктерім бойұнша// арнайы заң ͡ғаб̊ылдады↓/// ↑қазір ͡ғұрама штаттарында// жалпы ^уосұ заң тұуралы// үлкөн дійскұусыйа ͡б̊олұб̊ жатыр↓/// ↑мысал'ұлұб̊рұйтаныйада мектептерінде// жалпы мынау моб̊ұйльді телефондарды// мектептерг'алып келмеу тұуралы заң ͡ғаб̊ылдады↓///	- Ал бірақ психологиялық, психикалық ауытқулар бойынша балалардың ішінде күрт өсу біз көріп отырмыз, байқап отырмыз. Сондықтан бұл мәселеде, жалпы, біздің экологиямызға байланысты, қоғамымыздың қатты дамуына байланысты, кешегі болған пандемияға байланысты, келіп жатқан қаншама ақпаратқа байланысты. Жалпы мынау телефондардың әлеуметтік желілерінде де біздің психологиямызға, психикаға қалай әсер ететін тобы бойынша да қазір өте көп. Тиісті зерттеулер шығып жатыр, мысалы, қарайтын болсақ, осыдан, ы-ы осы биылғы жылы ғана Рон де Сантеис деген ы-ы Құрама Штаттарында, Флориданың губернаторы, ол өз штатында мынау әлеуметтік желілерді, мысалы тоқтату бойынша, он алты жасқа шейін, тиісті он төрт жасқа шейін ы-ы қолданбау тетіктерін бойынша арнайы заң қабылдады. Қазір Құрама Штаттарында жалпы осы заң туралы үлкен дискуссия болып жатыр. Мысалы, Ұлыбританияда мектептерінде, жалпы мынау мобильді телефондарды мектептерге алып келмеу туралы заң қабылдады.
Асхат Аймағамбетов	↑^йенді рійшій сұунактың/ қазір премьер мійнійстрдің заң жоб̊асының бірі// ^уол айтады// жалпы ͡б̊алаларға ^уон алты жасқа шейін// әлеуметтік желіде тіркеуге тосқауыл қойайық дейді↓/// ↑міне/ ^уосы сыйақты көптеген мемлекеттерде// әлеуметтік жел^інің балалардың псійхійкасын'әсері // тұура ͡б̊алалардың ^йемес// үлкен кіс^ілердің псійхійкасына қалай әсер ^йетіп жатыр↓/// ↑жалпы қоғамда ͡б̊олған ^уөзгерістер// қалай әсер ^йетіп жатыр↓/// ↑^уол үлкен әлі зерттейтін мәселе↓/// ↑айтып ^уотырмын ғой// ^йенді жасанд'ійнтелекттің қазір пайда ͡б̊олұуына ͡б̊айланысты// бұл ^уөзгерістер ^уодан да да ^уөте жылдам болад↓/// ↑^уол біздің қоғамымызды// ^уодан да да ͡б̊ір үлкен ^уөзгерістерг'алып келетін болады↓/// ↑сондықтан бізге керегі// ^уөзіміздің ұлттық мына'адамый құндылықтарды сақтай ^уот^ұрып// дәріптей ^уот^ұрып// дамыта ^уот^ұрып// жаңа техналогійалармен жақын болып// сондай білімг'ұмтылған // ғылымғ'ұмтылған ұлт болұуымыз керек↓/// ↑ал ^уол үшін/ біз күнделікті мына'айтып ^уотырмын ғой// сөз құумай// нақт'іспен айналысұуымыз керек деп ^уойлаймын↓///	↑^йенді рійшій сұунактың/ қазір премьер мійнійстрдің заң жоб̊асының бірі// ^уол айтады// жалпы ͡б̊алаларға ^уон алты жасқа шейін// әлеумөттүг желіде тіркеугө тосқауұл ͡ғойайығ ͡дейді↓/// ↑міне/ ^уосұ сыйақты ͡гөптөгөн мемлекеттерде// әлеумөттүг жел^інің балалардың псійхійкасын'әсері // тұура ͡б̊алалардың ^йемес// үлкөң ͡ гіс^ілердің псійхійкасына ͡ғалай әсер ^йетіб̊ жатыр↓/// ↑жалпы қоғамда ͡б̊олған ^уөзгөрүстер// қалай әсер ^йетіб̊ жатыр↓/// ↑^уол үлкөн әлі зерттейтін мәселе↓/// ↑айтып ^уотұрмұн ғой// ^йенді жасанд'ійнтелекттің қазір пайда ͡б̊олұуұна ͡б̊айланысты// бұл ^уөзгөрүстер ^уодан да да ^уөтө жылдам болад↓/// ↑^уол біздің ͡ғоғамымызды// ^уодан да да ͡б̊ір үлкөн ^уөзгөрүстерг'алып келетім болады↓/// ↑сондұқтам бізге ͡герегі// ^уөзүмүздің ұлттұғ мына'адамый құндұлұқтарды сақтай ^уот^ұрұп// дәріптей ^уот^ұрұп// дамыта ^уот^ұрұп// жаңа техналогұйалармен жақым болұп// сондай білімг'ұмтұлған // ғылымғ'ұмтұлған ұлт ͡полұуұмұз ͡герек↓/// ↑ал ^уол үшүн/ біз ͡гүндөлүкті мына'айтып ^уотұрмұн ғой// сөз ͡ғұумай// нақт'іспен айналысұуұмұз ͡герек деп ^уойлаймын↓///	- Енді Риши Сунактың, қазір премьер-министрдің заң жобасының бірі, ол айтады: «Жалпы, балаларға он алты жасқа шейін әлеуметтік желіде тіркеуге тосқауыл қояйық» дейді. Міне, осы сияқты көптеген мемлекеттерде әлеуметтік желінің балалардың психикасына әсері тура балалардың емес, үлкен кісілердің психикасына қалай әсер етіп жатыр? Жалпы қоғамда болған өзгерістер қалай әсер етіп жатыр? Ол үлкен, әлі зерттейтін мәселе. Айтып отырмын ғой, енді жасанды интеллекттің қазір пайда болуына байланысты бұл өзгерістер одан да да өте жылдам болад. Ол біздің қоғамымызды одан да да бір үлкен өзгерістерге алып келетін болады. Сондықтан бізге керегі - өзіміздің ұлттық мынау адами құндылықтарды сақтай отырып, дәріптей отырып, дамыта отырып, жаңа технологиялармен жақын болып, сондай білімге ұмтылған, ғылымға ұмтылған ұлт болуымыз керек. Ал ол үшін біз күнделікті мынау айтып отырмын ғой, сөз қумай, нақты іспен айналысуымыз керек деп ойлаймын.
Асхат Аймағамбетов	↑тағы да ͡б̊ір себ̊еб̊і// ^уол жалпы ͡б̊іздің сайасаттағы// жаңағ'ійдеалогійаның болмауы// сәл дағдарысқ'әкетті деп ^уойлаймын↓/// ↑бізде тез ͡б̊айұу// кұульт болып кетті↓/// ↑тез ақ̊ша жасау// сондай бір ^йеңбектенүу// і і ^йенді сондай сенімсіздік// сондай бір і і адамдард'агресійаға әкелетін// бір сайасый жүйеде↓///	↑тағы да ͡б̊ір себ̊еб̊і// ^уол жалпы ͡б̊іздің сайасаттағы// жаңағ'ійдеалогұйаның болмауұ// сәл дағдарысқ'әкетті деп ^уойлаймын↓/// ↑бізде тез ͡б̊айұу// кұульт ͡полұп кетті↓/// ↑тез ақ̊ша жасау// сондай бір ^йеңбектенүу// і і ^йенді сондай сенімсіздік// сондай бір і і адамдард'агрессійәға әкелетін// бір сайасый жүйөдө↓///	- Тағы да бір себебі - ол жалпы, біздің саясаттағы, жаңағы, идеологияның болмауы сәл дағдарысқа әкетті деп ойлаймын. Бізде тез баю культ болып кетті. Тез ақша жасау, сондай бір еңбектену, і-і енді, сондай сенімсіздік, сондай бір і-і адамдарды агрессияға әкелетін бір саяси жүйеде...
Асхат Аймағамбетов	↑^уол бар↓/// ↑жалпы сенімсіздік праблемасы ͡б̊ар↓/// ↑бізде ^ұроб̊ерт патнэм деген// ы ы боулійнг элонд ы ы гольфті жалғыз ^уөзің ^уойлау деген/ ^уойнау деген// ^уоның жақ̊сы ͡б̊ір і і кітаб̊ы ͡б̊ар↓/// ↑^уол сол кезінде/ амерійкалық қоғамды зерттеген↓/// ↑^уол амерійкалық қоғамда// мысалы қалай қоғамы дағдарысқ'ұш^ұрады // қалай ^уөздерінің байағыдағы құндылықтарын жоғалтты деген// үлкен зерттеу жүргізген↓/// ↑соның зерттеуіне ͡б̊айланысты// ^уол сол тұж^ұрымдамаға келед↓/// ↑^уол айтады// ^йегер ͡б̊ұған дейін/ амерійкандықтардың жалпы түрлі// а а ^уөздерінің ͡камйұунійтійларының жұмыстарына қатысұу// мынау шіркеулеріне ͡б̊арып// ы ы жалпы құдайға сенүу сыйақты// әртүрлі мына'үкіметтік ^йемес ұйымдардың жұмысына қатысұу і і// жалпы сайлауға да қатысұу деңгейі жоғары ͡б̊олса// қазіргі ^ұуақытт'атомійзасійа болып// ^уолар әрқайсысы ^уөзі б̊өлек бөлек болып// бір ͡б̊ір^іне сенімсіздік те пайда ͡б̊олд дійд↓///	↑^уол бар↓/// ↑жалпы сенімсіздік праблемасы ͡б̊ар↓/// ↑бізде ^ұроб̊ерт патнэм деген// ы ы боулұйңг элонд ы ы гольфті жалғыз ^уөзүң ^уойлау деген/ ^уойнау деген// ^уонұң жақ̊сы ͡б̊ір і і кітаб̊ы ͡б̊ар↓/// ↑^уол сол ͡гезінде/ амерійкалық қоғамды зерттеген↓/// ↑^уол амерійкалық қоғамда// мысалы қалай ͡ғоғамы дағдарысқ'ұш^ұрады // қалай ^уөздөрүнің байағыдағы құндұлұқтарын жоғалтты деген// үлкөн зерттеу жүргүзгөн↓/// ↑сонұң зерттеуүнө ͡б̊айланысты// ^уол сол тұж^ұрұмдамаға ͡гелед↓/// ↑^уол айтады// ^йегер ͡б̊ұған дейін/ амерійкандықтардың жалпы түрлү// а а ^уөздөрүнің ͡гамйұунұйтұйларының жұмұстарына ͡ғатысұу// мынау шіркеулөрүнө ͡б̊арып// ы ы жалпы құдайға сенүу сыйақты// әртүрлү мына'үкүмөттік ^йемес ұйұмдардың жұмұсұна ͡ғатысұу і і// жалпы сайлауға да ͡ғатысұу деңгейі жоғары ͡б̊олса// қазіргі ^ұуақытт'атомұйзасыйа болұп// ^уолар әрқайсысы ^уөзү ͡б̊өлөк бөлөк болұп// бір ͡б̊ір^іне сенімсіздік те пайда ͡б̊олд дійд↓///	- Ол бар. Жалпы сенімсіздік проблемасы бар. Бізде Роберт Патнэм деген ы-ы «Боулинг элонд ы-ы Гольфті жалғыз өзің ойлау деген ойнау» деген оның жақсы бір і-і кітабы бар. Ол сол кезінде америкалық қоғамды зерттеген. Ол америкалық қоғамда, мысалы, қалай қоғамы дағдарысқа ұшырады, қалай өздерінің баяғыдағы құндылықтарын жоғалтты деген үлкен зерттеу жүргізген. Соның зерттеуіне байланысты ол сол тұжырымдамаға келед. Ол айтады: «Егер бұған дейін американдықтардың жалпы түрлі а-а өздерінің комьюнитиларының жұмыстарына қатысу, мынау шіркеулеріне барып, ы-ы жалпы, құдайға сену сияқты, әртүрлі, мынау үкіметтік емес ұйымдардың жұмысына қатысу і-і, жалпы, сайлауға да қатысу деңгейі жоғары болса, қазіргі уақытта атомизация болып, олар әрқайсысы өзі бөлек-бөлек болып, бір-біріне сенімсіздік те пайда болд» дид.
Асхат Аймағамбетов	↑^уолар айтад// ^йегер ͡б̊із тійісті мынау кскмыздың// ^уөзіміздің жұмысымызға қатыссақ// ^йегер ͡б̊із ^уөзіміздің камйұунійтійіміздағы/ камйұунійтій ^уорталықтарға ͡б̊арып// сол жұмысқа қатыссақ// ^уонд'адамдардың бір ͡б̊ір^іне деген сенімі көб̊ейеді дейді↓/// ↑^уонда ͡б̊із көреміз// ^уо ^уо самал бар ^йекен// апта сайын көреміз↓/// ↑сондықтан мен самалға да// басқа д'азамат сенімім көп болады// мемлекетке де сол арқылы ͡б̊іздің сеніміміз көб̊^үрек болад та↓/// ↑сондықтан ^уос'әлеуметтік ійнстійтұуттар// мемлекеттік ійнстійтұуттарда да ͡б̊асқаша жұмыс істейд дейді↓/// ↑сол сыйақт'әрійне / бұ жерд'үлкен зерттеулер керек↓/// ↑ы ы сенім бойынша// мемлекеттің ійдеалогійасы ͡б̊ойынша// құндылықтар ͡б̊ойынша// ы ы бұл бірінші кезекте/ біздің ^уотбасыларымызда тәрб̊ійеленүу керек// және де мектептерде/ балаб̊ақ̊шада б̊ер^ілетін і і тәрб̊ійе/ әрійне↓///	↑^уолар айтад// ^йегер ͡б̊із тійісті мынау ͡гск-мыздың// ^уөзүмүздің жұмұсұмызға ͡ғатыссақ// ^йегер ͡б̊із ^уөзүмүздің ͡гомьйұунұйтұйіміздағы/ комьйұунұйтұй ^уорталықтарға ͡б̊арып// сол жұмұсқа ͡ғатыссақ// ^уонд'адамдардың бір ͡б̊ір^іне деген сенімі ͡гөб̊өйөді дейді↓/// ↑^уонда ͡б̊із гөрөмүз// ^уо ^уо самал бар ^йекен// апта сайың гөрөмүз↓/// ↑сондұқтан мен самалға да// басқа д'азамат сенімім ͡гөп полады// мемлекетке де сол арқылы ͡б̊іздің сеніміміз гөб̊^үрөк болад та↓/// ↑сондұқтан ^уос'әлеумөттүк ыйнстыйтұуттар// мемлекеттіг ыйнстыйтұуттарда да ͡б̊асқаша жұмұс істейд дейді↓/// ↑сол сыййақт'әрійне / бұ жерд'үлкөн зерттеулөр ͡герек↓/// ↑ы ы сенім бойұнша// мемлекеттің ійдеологұйасы ͡б̊ойұнша// құндұлұқтар ͡б̊ойұнша// ы ы бұл бірінші ͡гезекте/ біздің ^уотпасыларымызда тәрб̊ійеленүу ͡герек// және де мектептерде/ балаб̊ақ̊шада ͡б̊ер^ілетін і і тәрб̊ійе/ әрійне↓///	- Олар айтад: «Егер біз, тиісті, мынау КСК-мыздың, өзіміздің жұмысымызға қатыссақ, егер біз, өзіміздің комьюнитиіміздағы комьюнити орталықтарға барып, сол жұмысқа қатыссақ, онда адамдардың бір-біріне деген сенімі көбейеді» дейді. Онда біз көреміз, о-о Самал бар екен, апта сайын көреміз. Сондықтан мен Самалға да, басқа да азамат сенімім көп болады, мемлекетке де сол арқылы біздің сеніміміз көбірек болад та. Сондықтан осы әлеуметтік институттар, мемлекеттік институттарда да басқаша жұмыс істейд дейді. Сол сияқты, әрине, бұ жерде үлкен зерттеулер керек. Ы-ы сенім бойынша, мемлекеттің идеологиясы бойынша, құндылықтар бойынша ы-ы бұл, бірінші кезекте, біздің отбасыларымызда тәрбиелену керек және де мектептерде, балабақшада берілетін і-і тәрбие, әрине.
Асхат Аймағамбетов	↑сенімсіздік/ сенім тұрғысында ^уосы жақында// ^йенді соңғы ͡б̊олған кез// құлсарыда сұ'астында қалған ы ы халықтың// мысалы ͡б̊ізг'ақ̊шаны қолымызға б̊еріңдер дегені// менің түс^үнігімше/ ^уолардың жаңағы ͡б̊ійлікке сембеуі↓/// ↑акыймат айтад// біз салып береміз// сапалы салып береміз// күшті қылып̊ салып береміз дейд↓/// ↑бірақ ы ы халық бійлікке сембейд↓/// ↑ал бійлік// мысалы сұ'астында қалған адамдардың сөз^үне сембейд та// ^уоларға дәлелдеме дейд// чег әкел// қанша мал болды// қанша технійка ͡б̊олды↓/// ↑йағній ^уолар да сембейд↓/// ↑мысалы/ ^йелдің бәрі чег ала ͡б̊ермейді ғой↓/// ↑^уол кіс^ілер да сембейд// халыққа давайте/ бәрін көрсетіңдер// дәлелдеңдер дейд↓/// ↑сонда/ сондай бір і і менің ^уойымша/ бір үлкен дійскамұунійкасыйа ͡б̊олды да// і і сенімсіздіктен тұуындаған↓/// ↑йағній көп нәрседе// йағній сенім ійнстійтұуты// ^йенді ^іреп^үутасый'ійнстійтұутын // біз ^йенді ған'айта бастадық қой// ^уоған дейін ^уондай нәрсені ͡б̊із ^йестіген жоқпыз↓///	↑сенімсіздік/ сенім тұрғұсұнда ^уосұ жақында// ^йенді соңғұ ͡б̊олғаң гез// құлсарыда сұ'астында қалған ы ы халықтың// мысалы ͡б̊ізг'ақ̊шаны қолұмұзға ͡б̊еріңдер дегені// менің түс^үнүгімше/ ^уолардың жаңағы ͡б̊ійлікке сембеуү↓/// ↑акыймат айтад// біс салып переміз// сапалы салып переміз// күштү қылып̊ салып переміз дейд↓/// ↑бірақ ы ы халық ͡пійлікке сембейд↓/// ↑ал бійлік// мысалы сұ'астында қалған адамдардың сөз^үнө сембейд та// ^уоларға дәлелдеме дейд// чег әкел// қанша мал болдұ// қанша технійка ͡б̊олдұ↓/// ↑яғни ^уолар да сембейд↓/// ↑мысалы/ ^йелдің бәрі чег ала ͡б̊ермейді ғой↓/// ↑^уол гіс^ілер да сембейд// халыққа давайте/ бәрің гөрсөтүңдер// дәлелдеңдер дейд↓/// ↑сонда/ сондай бір і і менің ^уойұмша/ бір үлкөн дұйскоммұунұйкасыйа ͡б̊олдұ да// і і сенімсіздіктен тұуұндаған↓/// ↑яғни көп нәрседе// яғни сенім ыйнстыйтұутұ// ^йенді ^іреп^үутасый'ыйнстыйтұутұн // біз ^йенді ған'айта бастадық қой// ^уоған дейін ^уондай нәрсені ͡б̊із ^йестіген жоқпұз↓///	- Сенімсіздік, сенім тұрғысында осы жақында, енді, соңғы болған кез, Құлсарыда су астында қалған ы-ы халықтың, мысалы, бізге ақшаны қолымызға беріңдер дегені, менің түсінігімше, олардың, жаңағы, билікке сенбеуі. Акимат айтад: «Біз салып береміз, сапалы салып береміз, күшті қылып салып береміз» дейд. Бірақ ы-ы халық билікке сенбейд. Ал билік, мысалы, су астында қалған адамдардың сөзіне сенбейд та, оларға дәлелдеме дейд: «Чек әкел, қанша мал болды, қанша техника болды». Яғни олар да сенбейд. Мысалы, елдің бәрі чек ала бермейді ғой. Ол кісілер да сенбейд, халыққа «давайте, бәрін көрсетіңдер, дәлелдеңдер» дейд. Сонда, сондай бір, і-і менің ойымша, бір үлкен дискоммуникация болды да, і-і сенімсіздіктен туындаған. Яғни көп нәрседе, яғни сенім институты, енді репутация институтын біз енді ғана айта бастадық қой, оған дейін ондай нәрсені біз естіген жоқпыз.
Асхат Аймағамбетов	↑бұл назар салатын дүнійе↓/// ↑әйтпесе/ біз солай бір салдармен күресіп// ^уөңкей сөйтіп жүре ͡б̊еретін сыйақтымыз да↓/// ↑і і асхат қанатұлы/ ^йенді тағы да ͡б̊ір сұрақты қойа салайыншы↓/// ↑алда і і бірыңғай ұлттық тестілеу келе жатыр↓/// ↑менде/ ^уос'ұлттық тестілеуге қатысты да ͡б̊іраз і і сұрақтар тұуындады↓/// ↑^уосы ͡б̊ірыңғай ұлттық тестілеуге// қанш'ақ̊ша бөл^үнеді↓/// ↑і і бұл қаражатты/ ұлттық і і бірыңғай тестілеуды ^уөткізетін// і і мендег'ақпарат бойынша// бір ыд^ырысов деген алійгарх бар ^йекен// сол кіс^інің кампаныйасының қол астына ^йекен// кетіп қалған деген ақпараттар↓/// ↑^уосы тұрғыд'айтыңдаршы // бірыңғай і і ұлттық тестілеуді қанш'ақ̊ша бөл^үнеді↓/// ↑ кімнің құз^ұретінде↓/// ↑кімнің қолында↓/// ↑қандай кампанійа↓/// ↑мемлекеттік↓/// ↑жеке меншік↓/// ↑і і қаншалықты і і бәр'ашық // таза ^уөтеді↓/// ↑қазіргі ^йенді мектеп біт^іріп жатқан түлектерге↓///	↑бұл назар салатын дүнүйө↓/// ↑әйтпесе/ біс солай бір салдармең ͡ гүрөсүп// ^у^уөңкөй сөйтүб̊ жүрө ͡б̊^йеретін сыйақтымыз да↓/// ↑і і асхат қанатұлұ/ ^й^йенді тағы да ͡б̊ір сұрақты қойа салайыншы↓/// ↑алда і і бірыңғай ұлттұқ тестілеу ͡геле жатыр↓/// ↑менде/ ^у^уос'ұлттұқ тестілеугө қатысты да ͡б̊іраз і і сұрақтар тұуұндады↓/// ↑^у^уосұ ͡б̊ірыңғай ұлттұқ тестілеугө// қанш'ақ̊ша ͡б̊өл^үнеді↓/// ↑і і бұл ͡ғаражатты/ ұлттұқ і і бірыңғай тестілеудұ ^у^уөткүзөтін// і і мендег'ақпарат ͡пойұнша// бір ыд^ы^ырысов деген алійгарх бар ^й^йекен// сол ͡гіс^інің ͡гампаныйасының ͡ғол астына ^й^йекен// кетіп қалған деген ақпараттар↓/// ↑^у^уосұ тұрғұд'айтыңдаршы // бірыңғай і і ұлттұқ тестілеудү қанш'ақ̊ша ͡б̊өл^үнеді↓/// ↑кімнің ͡ғұз^ұ^іретінде↓/// ↑кімнің ͡ғолұнда↓/// ↑қандай ͡гампанійа↓/// ↑мемлекеттік↓/// ↑жеке меншік↓/// ↑і і қаншалықты і і бәр'ашық // таза ^у^уөтөдү↓/// ↑қазіргі ^й^йенді мектеп ͡піт^і^іріб̊ жатқан түлөктөрге↓///	- Бұл назар салатын дүние. Әйтпесе, біз солай бір салдармен күресіп, өңкей сөйтіп жүре беретін сияқтымыз да. І-і Асхат Қанатұлы, енді тағы да бір сұрақты қоя салайыншы? Алда і-і бірыңғай ұлттық тестілеу келе жатыр. Менде осы ұлттық тестілеуге қатысты да біраз і-і сұрақтар туындады. Осы бірыңғай ұлттық тестілеуге қанша ақша бөлінеді? І-і бұл қаражатты Ұлттық і-і бірыңғай тестілеуді өткізетін, і-і мендегі ақпарат бойынша, бір Ыдырысов деген олигарх бар екен, сол кісінің компаниясының қол астына екен кетіп қалған деген ақпараттар. Осы тұрғыда айтыңдаршы, бірыңғай і-і ұлттық тестілеуді қанша ақша бөлінеді? Кімнің құзыретінде? Кімнің қолында? Қандай компания?Мемлекеттік? Жеке меншік? І-і қаншалықты і-і бәрі ашық, таза өтеді? Қазіргі енді мектеп бітіріп жатқан түлектерге.
Асхат Аймағамбетов	↑^уол былай ғой↓/// ↑ұлттық бірыңғай тестілеу// і і ^уоған жауапты ғылым және жоғары ͡б̊ілім мійнійстрлігі↓/// ↑^уол мійнійстрліктің// ұлттық бірыңғай тестілеуді ^уөткізетін// арнайы і і ұйымы б̊ар↓/// ↑^уол мемлекеттік↓/// ↑^уорталық мемлекеттік пе↓/// ↑^уорталық/ ійә ^уорталық бар↓/// ↑^уол мемлекеттік↓/// ↑сол ^уорталық// ^уол немен айналысады↓/// ↑^уол ^уосы/ ұбт-ның ұйымдастырұуымен айналысады↓/// ↑^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ нақты ^уол тійісті сұрақтарын дайындайды↓/// ↑^уөйткені сұрақтар жыл сайын ауысып ^уот^ұрады ғой↓/// ↑сол сұрақты дайындайды// жалп'ұйымдастырад ↓/// ↑ал бірақ̊ сол сұрақтарды дайындайтын// ^уөткізетін жаңағ'ұлттық ы ы тестілеу ^уорталығы↓/// ↑ал бірақ/ ^уолар ^уөздері ^уоны ^уөткізб̊ейді↓/// ↑^уолар қазір кампйұутер арқылы ^уөтеді ғой↓/// ↑кампйұутерлар және де сол ійнфрақұрылым↓/// ↑^уөткізілетін ійнфрақұрылым// ^уол жекеменшік ұйымдікі↓///	↑^уол былай ғой↓/// ↑ұлттұқ ͡пірыңғай тестілеу// і і ^уоған жауапты ғылым және жоғары ͡б̊ілім мійнійстрлігі↓/// ↑^уол мійнійстрліктің// ұлттұқ ͡пірыңғай тестілеудү ^уөткүзөтін// арнайы і і ұйұмұ ͡б̊ар↓/// ↑^уол мемлекеттік↓/// ↑^уорталығ мемлекеттік пе↓/// ↑^уорталық/ ійә ^уорталық ͡пар↓/// ↑^уол мемлекеттік↓/// ↑сол ^уорталық// ^уол немен айналысады↓/// ↑^уол ^уосұ/ ұбт-ның ұйұмдастырұуұмөн айналысады↓/// ↑^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ нақты ^уол тійісті сұрақтарын дайындайды↓/// ↑^уөйткөнү сұрақтар жыл сайын ауұсұп ^уот^ұрады ғой↓/// ↑сол сұрақты дайындайды// жалп'ұйұмдастырад ↓/// ↑ал бірақ̊ сол сұрақтарды дайындайтын// ^уөткүзөтін жаңағ'ұлттұқ ы ы тестілеу ^уорталығы↓/// ↑ал бірақ/ ^уолар ^уөздөрү ^уонұ ^уөткүзб̊өйді↓/// ↑^уолар ͡ғазір ͡гампйұутөр арқылы ^уөтөдү ғой↓/// ↑кампйұутөрлар және де сол ыйнфрақұрұлұм↓/// ↑^уөткүзүлетін ыйнфрақұрұлұм// ^уол жекеменшіг ұйұмдұкі↓///	- Ол былай ғой. Ұлттық бірыңғай тестілеу, і-і оған жауапты Ғылым және жоғары білім министрлігі. Ол министрліктің Ұлттық бірыңғай тестілеуді өткізетін арнайы і-і ұйымы бар. - Ол мемлекеттік? Орталық мемлекеттік пе? - Орталық, я орталық бар. Ол – мемлекеттік. Сол орталық, ол немен айналысады? Ол осы ҰБТ-ның ұйымдастыруымен айналысады. Ол - бір. Екіншіден, нақты, ол тиісті сұрақтарын дайындайды. Өйткені, сұрақтар жыл сайын ауысып отырады ғой. Сол сұрақты дайындайды, жалпы ұйымдастырад. Ал бірақ сол сұрақтарды дайындайтын, өткізетін, жаңағы, ұлттық ы-ы тестілеу орталығы. Ал, бірақ олар өздері оны өткізбейді. Олар қазір компьютер арқылы өтеді ғой. Компьютерлар және де сол инфрақұрылым. Өткізілетін инфрақұрылым, ол -жекеменшік ұйымдыкі.
Асхат Аймағамбетов	↑жаңағ'ійдрійсовтың кампанійасы↓/// ↑жоқ/ ^уол ійдрійсов ^йемес// басқа тұлғалар↓/// ↑сол кампанійанікі// йағній ^уол жекеменшік↓/// ↑мемлекеттік/ жекеменшік әріптестік↓/// ↑^уолар ^уөздерінің кампйұутерлерін беред↓/// ↑аблазыймовтың кампанійасы ^йе ^йе↓/// ↑а а/ аблазыймовтың кампанійасы↓/// ↑ійә/ ійә↓/// ↑^уолар ^уөздерінің/ жаңағ'ійнфрақұрылымын беред↓/// ↑ал мемлекеттік/ жаңағ'ұлттық ы ы білім берүу// ы ы жаңағ'ұбт ^уорталығы// ^уолар жаңағы жұмыст'ұйымдастырад ↓/// ↑сондықтан бұ жерде// жаңағы жеке меншік кампанійаның беріп ^уотқаны// тек қан'ійнфрақұрылым ↓/// ↑ал ұйымдастырұу жұмысы// сұрақтары/ бақ^ылау ^уоның барлығы// мемлекеттің жауапкершілігінде ͡б̊үгін↓/// ↑ійнфоқұрылымды мемлекет жасай алмай ма↓/// ↑мемлекеттің жауапкершілігінде↓/// ↑мемлекеттік қызметкерлер дайындайд сонда↓///	↑жаңағ'ійдрійсовтың кампаныйасы↓/// ↑жоқ/ ^уол ійдрійсов ^йемес// басқа тұлғалар↓/// ↑сол ͡гампаныйанікі// йағній ^уол жекеменшік↓/// ↑мемлекеттік/ жекеменшіг әріптестік↓/// ↑^уолар ^уөздөрүнің ͡гампйұутөрлөрүм беред↓/// ↑аблазыймовтұң ͡гампаныйасы ^йе ^йе↓/// ↑а а/ аблазыймовтұң ͡гампаныйасы↓/// ↑ійә/ ійә↓/// ↑^уолар ^уөздөрүнің/ жаңағ'ыйнфрақұрұлұмын беред↓/// ↑ал мемлекеттік/ жаңағ'ұлттұқ ы ы білім берүу// ы ы жаңағ'ұбт ^уорталығы// ^уолар жаңағы жұмұст'ұйұмдастырад ↓/// ↑сондұқтам бұ жерде// жаңағы жеке меншік кампаныйаның беріп ^уотқаны// тек қан'ыйнфрақұрұлұм ↓/// ↑ал ұйұмдастырұу жұмұсұ// сұрақтары/ бақ^ылау ^уонұң барлығы// мемлекеттің жауапкершілігінде ͡б̊үгүн↓/// ↑ійнфоқұрұлұмды мемлекет ͡шасай алмай ма↓/// ↑мемлекеттің жауапкершілігінде↓/// ↑мемлекеттік қызметкерлер дайындайд сонда↓///	- Жаңағы Идрисовтың компаниясы? - Жоқ, ол Идрисов емес, басқа тұлғалар. Сол компаниянікі, яғни ол жекеменшік. Мемлекеттік-жекеменшік әріптестік. Олар өздерінің компьютерлерін беред. - Аблазимовтың компаниясы е-е? А-а, Аблазимовтың компаниясы. - Иә-иә. Олар өздерінің, жаңағы, инфрақұрылымын беред. Ал мемлекеттік, жаңағы, ұлттық ы-ы білім беру, ы-ы жаңағы, ҰБТ орталығы – олар, жаңағы, жұмысты ұйымдастырад. Сондықтан бұ жерде, жаңағы, жеке меншік компанияның беріп отқаны - тек қана инфрақұрылым. Ал ұйымдастыру жұмысы, сұрақтары, бақылау, оның барлығы - мемлекеттің жауапкершілігінде бүгін. - Инфоқұрылымды мемлекет жасай алмай ма? Мемлекеттің жауапкершілігінде? Мемлекеттік қызметкерлер дайындайд сонда?
Асхат Аймағамбетов	↑мемлекеттің жауапкершілігінде↓/// ↑мемлекеттік қызметкерлердің↓/// ↑бірақ әрійне/ бұл жерде негізі/ біз ͡б̊ір мәселен'айтұуымыз керек↓/// ↑бізд'ұлттық бірыңғай тестілеу// қағаз жүзінде ͡б̊олғанда// әрійне ^уоның тәуекелдері де көб̊^үрек болды↓/// ↑ ^уоның тәуекелдері де көб̊^үрек болды↓/// ↑жалпы ͡б̊ірақ ^уол жерде сол тәуекелдерд'анықтау // тіпті ͡б̊олғанда/ қатты мүмкін де ͡б̊олмады↓/// ↑сонда ͡б̊ілесіздер ғой// ұлттық бірыңғай// сол ана'астында ы ы мектептің// әлд'үунійверсійтеттің падвалдарында ^уот^ұратын бүункерлері ͡б̊олды↓/// ↑анау түрл'ұстап алатын// ы ы жаңағындай фактілер ͡б̊олды↓/// ↑басқа кіретін азаматтардың фактілері ^уөте көп болды↓/// ↑тіпті келгенде ^уол жерде// бірақ̊ сен ^уоны таб̊'алмайсың↓/// ↑кейб̊ірлер' жаңағындай ы ы ^йенд'ақпаратты беріп// тійісті ы ы жаңағы/ черноавійктерді ͡б̊еріп жіб̊еретіндер// ^уол бір↓/// ↑бірақ ^йекіншіден/ ^йең і і үлкен тәуекелі қайда б̊олды↓/// ↑сен мысалы/ кейб̊ір жаңағындай/ азаматтар тіпті түкті таратпайды↓///	↑мемлекеттің жауапкершілігінде↓/// ↑ мемлекеттік қызметкерлердің↓/// ↑бірағ әрійне/ бұл жерде негізі/ біз ͡б̊ір мәселен'айтұуұмұз керек↓/// ↑бізд'ұлттұқ бірыңғай тестілеу// қағаж жүзүндө ͡б̊олғанда// әрійне ^уонұң тәуөкөлдөрі де ͡гөб̊^үрөк болдұ↓/// ↑^уонұң тәуөкөлдөрі де ͡гөб̊^үрөк болдұ↓/// ↑жалпы ͡б̊ірақ ^уол жерде сол тәуөкөлдөрд'анықтау // тіпті ͡б̊олғанда/ қатты мүмкүн де ͡б̊олмады↓/// ↑сонда ͡б̊ілесіздер ғой// ұлттұқ ͡пірыңғай// сол ана'астында ы ы мектептің// әлд'үунійверсійтеттің падвалдарында ^уот^ұратым бүуңкөрлөрү ͡б̊олдұ↓/// ↑анау түрл'ұстап алатын// ы ы жаңағындай фактілер ͡б̊олдұ↓/// ↑басқа ͡гіретін азаматтардың фактілері ^уөтө көп ͡полдұ↓/// ↑тіпті ͡гелгенде ^уол жерде// бірақ̊ сен ^уонұ таб̊'алмайсың ↓/// ↑кейб̊ірлер' жаңағындай ы ы ^йенд'ақпаратты беріп// тійісті ы ы жаңағы/ чернавійктерді ͡б̊еріб̊ жіб̊еретіндер// ^уол бір↓/// ↑бірақ ^йекіншіден/ ^йең і і үлкөн тәуөкөлү қайда ͡б̊олдұ↓/// ↑сен мысалы/ кейб̊ір жаңағындай/ азаматтар тіпті түктү таратпайды↓///	- Мемлекеттің жауапкершілігінде. Мемлекеттік қызметкерлердің... Бірақ, әрине, бұл жерде, негізі, біз бір мәселені айтуымыз керек. Бізде Ұлттық бірыңғай тестілеу қағаз жүзінде болғанда, әрине, оның тәуекелдері де көбірек болды. Оның тәуекелдері де көбірек болды. Жалпы, бірақ ол жерде сол тәуекелдерді анықтау - тіпті болғанда, қатты мүмкін де болмады. Сонда білесіздер ғой, ұлттық бірыңғай, сол анау астында, ы-ы мектептің, әлде университеттің подвалдарында отыратын бункерлері болды. Анау түрлі ұстап алатын, ы-ы жаңағындай, фактілер болды. Басқа кіретін азаматтардың фактілері өте көп болды. Тіпті келгенде ол жерде, бірақ сен оны таба алмайсың. Кейбірлері, жаңағындай, ы-ы енді ақпаратты беріп, тиісті ы-ы жаңағы, черновиктерді беріп жіберетіндер, ол – бір. Бірақ, екіншіден, ең і-і үлкен тәуекелі қайда болды? Сен, мысалы, кейбір, жаңағындай, азаматтар тіпті түкті таратпайды.
Асхат Аймағамбетов	↑түкті жаңағындай/ ^ілійстеріне ^уөзі ^уой^ұна келгенін бойай салады// сосын беред↓/// ↑бірақ ^уоны сосын жыйнап алып// ^уоны сканнан ^уөткізгенде// басқа лійст ^уөткізе сал^ұуға мүмкіндік бар ғой↓/// ↑кім білед↓/// ↑^уөйткені ^уоған сен қолыңды қоймайсың↓/// ↑әрқайсысына ^уөзің жаңағындай// саусағыңның несін қойып тастамайсың// ^йешқ̊андай мөр жоқ// ^йештеңе жоқ↓/// ↑сондықтан сондай да тәуекел болды↓/// ↑^уол түкті жазб̊айд↓/// ↑анау келеді д'алдын ала ͡б̊ойалып қойған нені// сканнан ^уөткізе салып// біреудің ат^ынан сол кете ͡б̊еретін// ^уондай да тәуекелдер ͡б̊олды↓/// ↑бірақ̊ сол қағаз жүзінде ^уөткен ұбт-ның// ^уоны қол^ұнан ұстап алұу// ^уон'анықтау // ^уол тәуекелдерді көр^үуге тіпті мүмкіндік болмады↓/// ↑тәуекелдер ^уөте көп болды↓/// ↑мыңдаған азаматтарды ͡б̊ілеміз ғой↓/// ↑^йенді кім н'істеп жүргенін біз ͡б̊ілдік↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ қазіргі ^ұуақытта↓///	↑түктү жаңағындай/ ^ілійстеріне ^уөзү ^уой^ұна ͡гелгенім бойай салады// сосұм беред↓/// ↑бірақ ^уонұ сосұн жыйнаб̊ ͡алып// ^уонұ сканнан ^уөткүзгөнде// басқа лійст ^уөткүзө сал^ұуға мүмкүндүк бар ғой↓/// ↑кім білед↓/// ↑^уөйткөнү ^уоған сең ͡ ғолұңдұ қоймайсың↓/// ↑әрқайсысына ^уөзүң жаңағындай// саусағыңның несің ͡ ғойұп тастамайсың// ^йешқ̊андай мөр жоқ// ^йештеңе жоқ↓/// ↑сондұқтан сондай да тәуөкөл болдұ↓/// ↑^уол түктү жазб̊айд↓/// ↑анау ͡геледі д'алдын ала ͡б̊ойалып қойған нені// сканнан ^уөткүзө салып// біреудүң ат^ынан сол ͡гете ͡б̊еретін// ^уондай да тәуөкөлдөр ͡б̊олдұ↓/// ↑бірақ̊ сол ͡ғағаж жүзүндө ^уөткөн ұбт-ның// ^уонұ қол^ұнан ұстаб̊ ͡алұу// ^уон'анықтау // ^уол тәуөкөлдөрді ͡гөр^үугө тіпті мүмкүндүк болмады↓/// ↑тәуөкөлдөр ^уөтө көп ͡полдұ↓/// ↑мыңдаған азаматтарды ͡б̊ілеміз ғой↓/// ↑^йенді ͡гім н'істеп жүргөнүм біз ͡б̊ілдік↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ қазіргі ^ұуақытта↓///	- Түкті, жаңағындай, листеріне өзі ойына келгенін бояй салады, сосын беред. Бірақ оны сосын жинап алып, оны сканнан өткізгенде, басқа лист өткізе салуға мүмкіндік бар ғой. Кім білед? Өйткені оған сен қолыңды қоймайсың. Әрқайсысына өзің, жаңағындай, саусағыңның несін қойып тастамайсың, ешқандай мөр жоқ, ештеңе жоқ. Сондықтан сондай да тәуекел болды. Ол түкті жазбайд. Анау келеді де алдын ала боялып қойған нені сканнан өткізе салып, біреудің атынан сол кете беретін, ондай да тәуекелдер болды. Бірақ сол қағаз жүзінде өткен ҰБТ-ның оны қолынан ұстап алу, оны анықтау, ол тәуекелдерді көруге тіпті мүмкіндік болмады. Тәуекелдер өте көп болды. Мыңдаған азаматтарды білеміз ғой. Енді кім не істеп жүргенін біз білдік. Қазіргі уақытта, қазіргі уақытта...
Асхат Аймағамбетов	↑ійә/ көрдік қой/ тұрсымбек қаб̊атовтың↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уол ^уол кейст'айтайын мен↓/// ↑^уол кейсте/ бізде дійдар смағұлов болды// мен болдым↓/// ↑^уонда ͡б̊із жұмыс істедік// ^уоны ͡б̊із анықтадық↓/// ↑сол жүйеге ͡б̊айланысты// жүйенің арқасында кір'алмады ↓/// ↑^уол қайдан шықты↓/// ↑кір'алмады ↓/// ↑ біріншіден↓/// ↑ ^йекіншіден/ і і ^уоны тез анықтауға мүмкіндік болды↓/// ↑^йегер ^йескі жүйе ͡б̊олғанда// фейс айдій дейді ғой// мынау телефондарда қазір ͡б̊із↓/// ↑^уол ^уөтіп кет^үуші ^йеді/ ійә↓///	↑ійә/ көрдүк қой/ тұрсұмбек қаб̊атовтұң↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уол ^уол ͡гейст'айтайын мен↓/// ↑^уол ͡гейсте/ бізде дійдар смағұлов болдұ// мем болдұм↓/// ↑^уонда ͡б̊іж жұмұс істедік// ^уонұ ͡б̊із анықтадық↓/// ↑сол жүйөгө ͡б̊айланысты// жүйөнүң арқасында ͡гір'алмады ↓/// ↑^уол ͡ғайдан шықты↓/// ↑кір'алмады ↓/// ↑ біріншіден↓/// ↑ ^йекіншіден/ і і ^уонұ тез анықтауға мүмкүндүк болдұ↓/// ↑^йегер ^йескі жүйө ͡б̊олғанда// фейс айдый дейді ғой// мынау телефондарда ͡ғазір ͡б̊із↓/// ↑^уол ^уөтүп кет^үушү ^йеді/ ійә↓///	- Иә, көрдік қой, Тұрсынбек Қабатовтың... - Жоқ. Ол ол кейсті айтайын мен. Ол кейсте бізде Дидар Смағұлов болды, мен болдым. Онда біз жұмыс істедік, оны біз анықтадық. Сол жүйеге байланысты, жүйенің арқасында кіре алмады. Ол қайдан шықты? Кіре алмады? Біріншіден. Екіншіден, і-і оны тез анықтауға мүмкіндік болды. Егер ескі жүйе болғанда, фейс Айди дейді ғой, мынау телефондарда қазір біз... - Ол өтіп кетуші еді, иә?
Асхат Аймағамбетов	↑^уонда кім білед// қалай болатынын↓/// ↑ бірақ қазіргі жүйеде/ фейс айдій болғаннан кейін↓/// ↑тек қана мынау жеке күуәлігіңді қарап// байағыда ^уөткізе ͡б̊еред↓/// ↑ал қазір жеке күуәлік жеткілік̊сіз↓/// ↑гбд фейлға қосылған// жаңағы ы ы ^уөз түріңд'анықтайтын құрылғы ͡б̊ар↓/// ↑содан да ^уөтүуің керек↓/// ↑^йегер ^уол/ сенің анау мемлекеттік жүйеде сақталған фотоңмен бірдей болмаса// ^уонда ^уол көрсетед// ^уонда жеке күуәлігің шын ^йемес ^йекені ^ырасталып↓/// ↑әрі қарай/ ы ы көп̊ сондай фактілер тіркелді↓///	↑^уонда ͡гім білед// қалай болатынын↓/// ↑ бірақ қазіргі жүйөдө/ фейс айдый болғаннаң ͡ гейін↓/// ↑тек қана мынау жеке ͡гүуәлігіңді ͡ғарап// байағыда ^уөткүзө ͡б̊еред↓/// ↑ал ͡ғазір жеке ͡гүуәліг жеткілік̊сіз↓/// ↑гбд фейлға ͡ғосұлған// жаңағы ы ы ^уөз түрүңд'анықтайтын құрұлғұ ͡б̊ар↓/// ↑содан да ^уөтүуүң ͡герек↓/// ↑ ^йегер ^уол/ сенің анау мемлекеттіг жүйөдө сақталған фотоңмем бірдей болмаса// ^уонда ^уол ͡гөрсөтөд// ^уонда жеке ͡гүуәлігің шын ^йемес ^йекені ^ырасталып↓/// ↑әрі ͡ғарай/ ы ы көп̊ сондай фактілер тіркелді↓///	- Онда кім білед, қалай болатынын? Бірақ қазіргі жүйеде Фейс Айди болғаннан кейін. Тек қана мынау жеке куәлігіңді қарап, баяғыда өткізе беред. Ал қазір жеке куәлік жеткіліксіз. ГБД Фейлға қосылған, жаңағы, ы-ы өз түріңді анықтайтын құрылғы бар. Содан да өтуің керек. Егер ол сенің анау мемлекеттік жүйеде сақталған фотоңмен бірдей болмаса, онда ол көрсетед, онда жеке куәлігің шын емес екені расталып. Әрі қарай ы-ы көп сондай фактілер тіркелді.
Асхат Аймағамбетов	↑соған байланысты/ қаншама фактілер анықталды/ мысалы↓/// ↑және де ^йенді кампйұутерлік форматта б̊олған// барлық ақаулар алақанда тұрғандай көр^үнед↓/// ↑^уөйткені қандай// н'істеймін десең де де// бірдеңен'істейтін болсаң да// ^уоның ізі қалад↓/// ↑айтій дегеннің бір жақ̊сы жағы да// жаман жағы да// ^уоның ізсіз ^йештеңе ^уөтпейді↓/// ↑сондықтан мысалы/ бірінші жылы ͡б̊із ^уоны ^йеңгізгенде// бірінші жылдың ^уөзінде// біз ͡б̊ес жүз ^уосындай азаматтард'анықтадық ↓/// ↑сол бес жүз азаматтардың ^йемтійхандарына жаңағындай// тіпті жойып тастадық нәтійжелерін↓/// ↑бірақ ы ы ^йенді/ кампйұутер ͡б̊олса да// сұрақтарды дайындайтын адамдар ғой↓///	↑соғам байланысты/ қаншама фактілер анықталды/ мысалы↓/// ↑және де ^йенді ͡гампйұутөрлүк форматта ͡б̊олған// барлығ ақаулар алақанда тұрғандай ͡гөр^үнөд↓/// ↑^уөйткөнү қандай// н'істеймін десең де де// бірдеңен'істейтін болсаң да// ^уонұң ізі ͡ғалад↓/// ↑айтій дегеннің бір жақ̊сы жағы да// жаман жағы да// ^уонұң іссіз ^йештеңе ^уөтпөйдү↓/// ↑сондұқтан мысалы/ бірінші жылы ͡б̊із ^уонұ ^йеңгізгенде// бірінші жылдың ^уөзүндө// біз ͡б̊еш ͡ шүз ^уосұндай азаматтард'анықтадық ↓/// ↑сол беш ͡ шүз азаматтардың ^йемтійхандарына жаңағындай// тіпті жойұп тастадық нәтійжелерін↓/// ↑бірақ ы ы ^йенді/ кампйұутөр ͡б̊олса да// сұрақтарды дайындайтын адамдар ғой↓///	- Соған байланысты қаншама фактілер анықталды, мысалы. Және де енді компьютерлік форматта болған барлық ақаулар алақанда тұрғандай көрінед. Өйткені қандай, не істеймін десең де де, бірдеңені істейтін болсаң да, оның ізі қалад. Айти дегеннің бір жақсы жағы да, жаман жағы да, оның ізсіз ештеңе өтпейді. Сондықтан, мысалы, бірінші жылы біз оны енгізгенде, бірінші жылдың өзінде, біз бес жүз осындай азаматтарды анықтадық. Сол бес жүз азаматтардың емтихандарына, жаңағындай, тіпті жойып тастадық нәтижелерін. - Бірақ, ы-ы енді, компьютер болса да, сұрақтарды дайындайтын адамдар ғой.
Асхат Аймағамбетов	↑ійә/ сұрақтарды дайындайтын адамдар↓/// ↑бірақ қазіргі ^ұуақытта сұрақтар ͡б̊ойынша да// мійфтар көп// аңыздар көп↓/// ↑ сол жаңағы/ ан'атында неше тісі ͡б̊олған// мына ханда неше тісі б̊олған деген сыйақты// сұрақтар ͡б̊ар дейді↓/// ↑^уондай сұрақтар ͡б̊айағыдан жоқ↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта ^уондай сұрақтар жоқ↓/// ↑тіпті даталарды да ͡б̊із азайтып қойдық↓/// ↑мен кезінде мійнійстр ͡б̊олғанда// біз айттық// балалардың басын даталармең қат^ыра б̊ер^үуге ͡б̊олмайд// мысалы қазақ̊стан тарыйхы ͡б̊ойынша↓/// ↑қазақ̊стан тарыйхы деген// ^уол тек қана жаңағындай ы ы жылдар ^йемес// ^уол соның ішіндегі мазмұны↓///	↑ійә/ сұрақтарды дайындайтын адамдар↓/// ↑бірақ қазіргі ^ұуақытта сұрақтар ͡б̊ойұнша да// мійфтар ͡гөп// аңыздар ͡гөп↓/// ↑ сол жаңағы/ ан'атында неше тісі ͡б̊олған// мына ханда неше тісі ͡б̊олған деген сыйақты// сұрақтар ͡б̊ар дейді↓/// ↑^уондай сұрақтар ͡б̊айағыдан жоқ↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта ^уондай сұрақтар жоқ↓/// ↑тіпті даталарды да ͡б̊із азайтып қойдұқ↓/// ↑мең ͡ гезінде мійнійстр ͡б̊олғанда// біз айттық// балалардың басын даталармең ͡ ғат^ыра ͡б̊ер^үугө ͡б̊олмайд// мысалы қазақ̊стан тарыйхы ͡б̊ойұнша↓/// ↑қазақ̊стан тарыйхы деген// ^уол тек қана жаңағындай ы ы жылдар ^йемес// ^уол сонұң ішіндегі мазмұнұ↓///	-Иә, сұрақтарды дайындайтын адамдар. Бірақ қазіргі уақытта сұрақтар бойынша да мифтар көп, аңыздар көп. Сол, жаңағы, ана атында неше тісі болған, мына ханда неше тісі болған деген сияқты сұрақтар бар дейді. Ондай сұрақтар баяғыдан жоқ. Қазіргі уақытта ондай сұрақтар жоқ. Тіпті даталарды да біз азайтып қойдық. Мен кезінде министр болғанда, біз айттық, балалардың басын даталармен қатыра беруге болмайд, мысалы, Қазақстан тарихы бойынша. Қазақстан тарихы деген ол тек қана, жаңағындай, ы-ы жылдар емес, ол соның ішіндегі - мазмұны.
Асхат Аймағамбетов	↑сондықтан біз айттық// жалпы қазақ̊стан тарыйхы ͡б̊ойынша// жалпы ͡б̊ір жүз ^йең айшықты ^уоқыйғаларды ͡б̊ілсе// соның даталарын// мысалы қай жылы ͡б̊із ^йегемендік алдық деген сыйақты// сондайларды ͡б̊ілсе/ бітті↓/// ↑ал нақты ͡б̊ір адам бас^ына келетін ^уондай мәселелелер// бізде қазір тіпті кездеспейді деп айт^ұуға ͡б̊олад↓/// ↑көб̊^үнесе сұрақтар/ ы ы бізде қазір ашық̊ сұрақтар көп↓/// ↑сондай күрделі сұрақтар көп↓/// ↑сондықтан көб̊^үнесе/ фұунксійоналдық̊ сауаттылыққа і і негізделген сұрақтарға ͡б̊із көшүуді// көшүуге тырысып ^йедік↓/// ↑ал сол ійнфрақұрылым жасауға// қанш'ақ̊ша бөл^үнеді жыл^ына// жаңағы ^уолійгарх аблазыймов і і↓/// ↑^уоған мемлекеттен ақ̊ша ͡б̊ерілмейді↓/// ↑қайдам бер^іледі↓///	↑сондұқтам біз айттық// жалпы қазақ̊стан тарыйхы ͡б̊ойұнша// жалпы ͡б̊ір жүз ^йең айшықты ^уоқұйғаларды ͡б̊ілсе// сонұң даталарын// мысалы қай жылы ͡б̊із ^йегемендіг алдығ ͡деген сыйақты// сондайларды ͡б̊ілсе/ бітті↓/// ↑ал нақты ͡б̊ір адам бас^ына ͡гелетін ^уондай мәселелелер// бізде қазір тіпті ͡гездеспейді деб̊ ͡айт^ұуға ͡б̊олад↓/// ↑көб̊^үнөсе сұрақтар/ ы ы бізде қазір ашық̊ сұрақтар ͡гөп↓/// ↑сондай ͡гүрдөлү сұрақтар ͡гөп↓/// ↑сондұқтаң ͡гөб̊^үнөсе/ фұуңксұйоналдық̊ сауаттылыққа і і негізделген сұрақтарға ͡б̊із ͡ гөшүудү// көшүугө тырысып ^йедік↓/// ↑ал сол ыйнфрақұрұлұм жасауға// қанш'ақ̊ша бөл^үнөді жыл^ына// жаңағы ^уолұйгарх аблазыймов і і↓/// ↑^уоған мемлекеттен ақ̊ша ͡б̊ерілмейді↓/// ↑қайдам бер^іледі↓///	- Сондықтан біз айттық, жалпы, Қазақстан тарихы бойынша, жалпы, бір жүз ең айшықты оқиғаларды білсе, соның даталарын, мысалы қай жылы біз егемендік алдық деген сияқты, сондайларды білсе, бітті. Ал нақты бір адам басына келетін ондай мәселелелер бізде қазір тіпті кездеспейді деп айтуға болад. Көбінесе сұрақтар, ы-ы бізде қазір ашық сұрақтар көп. Сондай күрделі сұрақтар көп. Сондықтан көбінесе функционалдық сауаттылыққа і-і негізделген сұрақтарға біз көшуді, көшуге тырысып едік. - Ал сол инфрақұрылым жасауға қанша ақша бөлінеді жылына, жаңағы, олигарх Аблазимов і-і? - Оған мемлекеттен ақша берілмейді. - Қайдан беріледі?
Асхат Аймағамбетов	↑^уоған мемлекеттен ақ̊ша ͡б̊ерілмейді↓/// ↑^уол жүйе// алдын ала тап̊сыратын бізде тійісті тестілеу б̊ар↓/// ↑^уол грант алұуға ^йешқ̊андай/ ^уондай ^үрөлі жоқ↓/// ↑содан түскен ақ̊ша↓/// ↑ійә/ содан ^уөздірі і і жаңағындай/ пробный тест дейді// сол тесттер ͡б̊ойынша// ^уоған і і жаңағындай мүмкіндік алды↓/// ↑құқық алды↓/// ↑соған байланысты/ і і мемлекеттен ^уоларғ'ақ̊ша берілмейді↓/// ↑ал ^уол кампаный'ауысып ^уотырұуға ͡б̊олмай ма↓/// ↑ашық і і конкұурс ^уөткізіп// әлде манополійалық ы ы ^йемес пе↓/// ↑^йенді қазіргі ^ұуақытта// ^уол қазіргі/ ^уол кезінде конкұурс болған↓/// ↑конкұурс арқылы/ бір тійісті ^ұуақытқа// келісімшартқа қол қойылды↓/// ↑^йенді ^уол мәңгілік↓/// ↑қанша ^ұуақытқа↓///	↑^уоған мемлекеттен ақ̊ша ͡б̊ерілмейді↓/// ↑^уол жүйө// алдын ала тап̊сыратым бізде тійісті тестілеу ͡б̊ар↓/// ↑^уол грант алұуға ^йешқ̊андай/ ^уондай ^үрөлү жоқ↓/// ↑содан түскөн ақ̊ша↓/// ↑ійә/ содан ^уөздөрү і і жаңағындай/ пробнұй тест дейді// сол тесттер ͡б̊ойұнша// ^уоған і і жаңағындай мүмкүндүг алды↓/// ↑құқұғ алды↓/// ↑соғам байланысты/ і і мемлекеттен ^уоларғ'ақ̊ша берілмейді↓/// ↑ал ^уол кампаный'ауұсұп ^уотұрұуға ͡б̊олмай ма↓/// ↑ашық і і коңкұурс ^уөткүзүп// әлде манополұйалық ы ы ^йемес пе↓/// ↑^йенді ͡ғазіргі ^ұуақытта// ^уол ͡ғазіргі/ ^уол ͡гезінде ͡гоңкұурс ͡полған↓/// ↑коңкұурс арқылы/ бір тійісті ^ұуақытқа// келісімшартқа ͡ғол ͡ғойұлдұ↓/// ↑^йенді ^уол мәңгілік↓/// ↑қанша ^ұуақытқа↓///	- Оған мемлекеттен ақша берілмейді. Ол жүйе алдын ала тапсыратын бізде тиісті тестілеу бар. Ол грант алуға ешқандай, ондай рөлі жоқ. - Содан түскен ақша? - Иә, содан өздері, і -і жаңағындай, пробный тест дейді, сол тесттер бойынша оған, і-і жаңағындай, мүмкіндік алды. Құқық алды. Соған байланысты, і-і мемлекеттен оларға ақша берілмейді. - Ал ол компания ауысып отыруға болмай ма? Ашық і-і конкурс өткізіп, әлде монополиялық ы-ы емес пе? - Енді, қазіргі уақытта ол, қазіргі ол кезінде конкурс болған. Конкурс арқылы бір тиісті уақытқа келісімшартқа қол қойылды. - Енді ол мәңгілік? Қанша уақытқа?
Асхат Аймағамбетов	↑^уол ^ұуақыт ^уөткеннен кейін жоқ↓/// ↑^уол мәңгі ^йемес↓/// ↑^уол ^ұуақыт ^уөткеннен кейін↓/// ↑мен білмеймін ^уоны↓/// ↑^уоны тійісті мійнійстрліктен сұрау керек↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ сайасаттың барлығы тійісті мійнійстрлікте↓/// ↑бірақ мен айтайын дегенім// электронды ы ы тестілеу ^уөткізүу деген// ^уөте қатты тійісті тәуекелдердің алдын алұуға мүмкіндік берді↓/// ↑^йекіншіден/ ^йенді тійісті ͡б̊ір сондай ^уосы тестілеуг'араласамын деген азаматтар ͡б̊олғанның ^уөзінде// ізі қалад↓/// ↑^уол іздері ͡б̊ойынш'анықтауға болад↓/// ↑және тағы да ͡б̊ір талап бар// ^йенді ͡б̊арлық війдеолар сақталад↓/// ↑сол війдеоларды қарап та да// керек болса// таб̊ұуға ͡б̊олад↓/// ↑және соған байланысты/ міне соңғы жылдары ͡б̊ірнеше қылмыстық істер ͡б̊олды↓/// ↑^уоны да жас^ырып керек ^йемес↓/// ↑сол іск'араласқан бірнеше ^уорталықтың қызметкерлері ы ы сотталып// жаңағы кампанійаның да/ қызметкер соған да тійесілі қызметкерлер ͡б̊олды жұмыс істеген↓///	↑^уол ^ұуақыт ^уөткөннөң ͡ гейін жоқ↓/// ↑^уол мәңгі ^йемес↓/// ↑^уол ^ұуақыт ^уөткөннөң ͡ гейін↓/// ↑мем білмеймін ^уонұ↓/// ↑^уонұ тійісті мійнійстрліктен сұрау ͡герек↓/// ↑қазіргі ^ұуақытта/ сайасаттың барлығы тійісті мійнійстрлікте↓/// ↑бірағ мен айтайын дегенім// электрондұ ы ы тестілеу ^уөткүзүу деген// ^уөтө қатты тійісті тәуөкөлдөрдің алдын алұуға мүмкүндүк берді↓/// ↑^йекіншіден/ ^йенді тійісті ͡б̊ір сондай ^уосұ тестілеуг'араласамын деген азаматтар ͡б̊олғанның ^уөзүндө// ізі ͡ғалад↓/// ↑^уол іздері ͡б̊ойұнш'анықтауға болад↓/// ↑және тағы да ͡б̊ір талап ͡пар// ^йенді ͡б̊арлық війдеолар сақталад↓/// ↑сол війдеоларды қарап та да// керек болса// таб̊ұға ͡б̊олад↓/// ↑және соғам байланысты/ міне соңғұ жылдары ͡б̊ірнеше қылмыстығ істер ͡б̊олдұ↓/// ↑^уонұ да жас^ырып керек ^йемес↓/// ↑сол іск'араласқан бірнеше ^уорталықтың ͡ғызметкерлері ы ы сотталып// жаңағы ͡гампаныйаның да/ қызметкер соған да тійесілі ͡ғызметкерлер ͡б̊олдұ жұмұс істеген↓///	- Ол уақыт өткеннен кейін жоқ. Ол мәңгі емес. Ол уақыт өткеннен кейін. Мен білмеймін оны. Оны тиісті министрліктен сұрау керек. Қазіргі уақытта саясаттың барлығы тиісті министрлікте. Бірақ мен айтайын дегенім, электронды ы-ы тестілеу өткізу деген өте қатты тиісті тәуекелдердің алдын алуға мүмкіндік берді. Екіншіден, енді, тиісті бір сондай осы тестілеуге араласамын деген азаматтар болғанның өзінде ізі қалад. Ол іздері бойынша анықтауға болад. Және тағы да бір талап бар -енді барлық видеолар сақталад. Сол видеоларды қарап та да, керек болса, табуға болад. Және соған байланысты, міне, соңғы жылдары бірнеше қылмыстық істер болды. Оны да жасырып керек емес. Сол іске араласқан бірнеше орталықтың қызметкерлері ы-ы сотталып, жаңағы компанияның да, қызметкер, соған да тиесілі қызметкерлер болды жұмыс істеген.
Асхат Аймағамбетов	↑^уолар сотталып// кәдімгідей ^уөз жазаларын алды↓/// ↑бұған дейіңгі қағаз жүзіндегі жүйеге ͡б̊айланысты// ^уоның ізі қалмайды ғой↓/// ↑^уон дәлелдеу қыйын↓/// ↑тіпті мүмкін ^йемес↓/// ↑^уөйткені сен таңертең ұбт-ны тап̊сырасың↓/// ↑түстен кейін сағат ^йекіде/ үште ͡б̊арлық̊ сенің жауап берген// жаңағы парақтарың/ барлық жаңағы сұрақтар// барлығы ^уөртеніп кететін↓/// ↑^уөртеніп кеткеннен кейін// ^уондай ^йешқ̊андай із қалмайды↓/// ↑ал мына жерде// бүкіл ақпарат čақталад// және де ^йегер ͡б̊ір тійісті ^уоған і і ақаулар ͡б̊олып қалатын болса// ^уоның барлығын тауып алұуға мүмкін↓/// ↑соған байланысты/ соңғы жылдары і і біраз і і қылмыстық і і істер қозғалып// ^уолар ^уөз жазаларын алды↓/// ↑бұған дейін бұндай мүмкін болмаған↓/// ↑сондықтан із қалад мұнда↓/// ↑бірақ әрійне/ тәуекелдері ͡б̊ар↓/// ↑бұл тәуекелдермен әрі қарай жұмыс істеу керек деп̊ санаймын↓///	↑^уолар сотталып// кәдімгідей ^уөж жазаларын алды↓/// ↑бұған дейіңгі ͡ғағаж жүзүндөгі жүйөгө ͡б̊айланысты// ^уонұң ізі ͡ғалмайды ғой↓/// ↑^уонұ дәлелдеу ͡ғыйын↓/// ↑тіпті мүмкүн ^йемес↓/// ↑^уөйткөнү сен таңертең ұбт-ны тап̊сырасың↓/// ↑түстөң ͡ гейін сағат ^йекіде/ үштө ͡б̊арлық̊ сенің жауап ͡перген// жаңағы парақтарың/ барлығ жаңағы сұрақтар// барлығы ^уөртөнүп кететін↓/// ↑^уөртөнүп кеткеннең ͡ гейін// ^уондай ^йешқ̊андай із ͡ғалмайды↓/// ↑ал мына жерде// бүкүл ақпарат čақталад// және де ^йегер ͡б̊ір тійісті ^уоған і і ақаулар ͡б̊олұп қалатым болса// ^уонұң барлығын тауұб̊ ͡алұуға мүмкүн↓/// ↑соғам байланысты/ соңғұ жылдары і і біраз і і қылмыстық і і істер ͡ғозғалып// ^уолар ^уөж жазаларын алды↓/// ↑бұған дейім бұндай мүмкүм болмаған↓/// ↑сондұқтан із ͡ғалад мұнда↓/// ↑бірағ әрійне/ тәуөкөлдөрі ͡б̊ар↓/// ↑бұл тәуөкөлдөрмен әрі ͡ғарай жұмұс істеу ͡герек деп̊ санаймын↓///	- Олар сотталып, кәдімгідей өз жазаларын алды. Бұған дейінгі қағаз жүзіндегі жүйеге байланысты, оның ізі қалмайды ғой. Оны дәлелдеу қиын. Тіпті мүмкін емес. Өйткені сен таңертең ҰБТ-ны тапсырасың. Түстен кейін сағат екіде, үште барлық сенің жауап берген, жаңағы, парақтарың, барлық, жаңағы, сұрақтар, барлығы өртеніп кететін. Өртеніп кеткеннен кейін ондай, ешқандай із қалмайды. Ал мына жерде бүкіл ақпарат сақталад және де егер бір тиісті оған і-і ақаулар болып қалатын болса, оның барлығын тауып алуға мүмкін. Соған байланысты соңғы жылдары і-і, біраз і-і қылмыстық і-і істер қозғалып, олар өз жазаларын алды. Бұған дейін бұндай мүмкін болмаған. Сондықтан із қалад мұнда. Бірақ, әрине, тәуекелдері бар. Бұл тәуекелдермен әрі қарай жұмыс істеу керек деп санаймын.
Асхат Аймағамбетов	↑м м асхат мырза/ ^йенді соңғы сұрақ↓/// ↑әр ^ұуақытта қойып жүремін↓/// ↑жақында ^уөзб̊ек̊станда ͡б̊олып келдім↓/// ↑таңғалдым/ ыы ͡б̊арлығы ^уөзб̊ек̊ше/ ағылшынша ы ы↓/// ↑мен бұл сұрақты сізге қойғанмын↓/// ↑^уосыдан ^йекі жыл бұрын// ійә/ жалпы жаңағы ^йент// жаңағы ͡б̊ірыңғай ұлттық тестілеу тап̊сырарда// нійш-қа тап̊сырарда// кез келген ^йемтійхан тап̊сырарда// қазақ тілін бітірген балаларға ^уорыс тіл^інен ^йемтійхан тап̊сырмаса↓/// ↑неліктен біз ^уорыс тіл^інен ^йемтійхан тап̊сырамыз↓/// ↑біз қай жерде ^йемтійхан тап̊сырамыз↓/// ↑^уорыс тіл^іне тап̊сырады ғой↓/// ↑жоқ/ жоқ↓/// ↑біз мектептің ^уөзінде/ байағыда переводной ^йемтійхан деген болатын↓/// ↑бір сыныптан ^йекінші сыныпқа көшетін↓/// ↑бізде/ бізде қазір↓///	↑м м асхат мырза/ ^йенді соңғұ сұрақ↓/// ↑әр ^ұуақытта ͡ғойұб̊ жүрөмүн↓/// ↑жақында ^уөзб̊өк̊станда ͡б̊олұп келдім↓/// ↑таңғалдым/ ыы ͡б̊арлығы ^уөзб̊өк̊шө/ ағылшынша ы ы↓/// ↑мем бұл сұрақты сізге қойғаммын↓/// ↑^уосұдан ^йекі жыл бұрұн// ійә/ жалпы жаңағы ^йент// жаңағы ͡б̊ірыңғай ұлттұқ тестілеу тап̊сырарда// нійш-қа тап̊сырарда// кез ͡гелген ^йемтійхан тап̊сырарда// қазақ тілім бітіргем балаларға ^уорұс тіл^інен ^йемтійхан тап̊сырмаса↓/// ↑неліктем біз ^уорұс тіл^інен ^йемтійхан тап̊сырамыз↓/// ↑біз ͡ғай жерде ^йемтійхан тап̊сырамыз↓/// ↑^уорұс тіл^іне тап̊сырады ғой↓/// ↑жоқ/ жоқ↓/// ↑біз мектептің ^уөзүндө/ байағыда переводной ^йемтійхан дегем болатын↓/// ↑бір сыныптан ^йекінші сыныпқа ͡гөшөтүн↓/// ↑бізде/ бізде қазір↓///	- М-м Асхат мырза, енді соңғы сұрақ. Әр уақытта қойып жүремін. Жақында Өзбекстанда болып келдім. Таңғалдым, ы-ы барлығы өзбекше, ағылшынша ы-ы. Мен бұл сұрақты сізге қойғанмын. Осыдан екі жыл бұрын, иә, Жалпы, жаңағы, ЕНТ, жаңағы, Бірыңғай ұлттық тестілеу тапсырарда, НИШ-қа тапсырарда, кез келген емтихан тапсырарда қазақ тілін бітірген балаларға орыс тілінен емтихан тапсырмаса? Неліктен біз орыс тілінен емтихан тапсырамыз? - Біз қай жерде емтихан тапсырамыз? - Орыс тіліне тапсырады ғой. - Жоқ, жоқ. Біз мектептің өзінде баяғыда переводной емтихан деген болатын. Бір сыныптан екінші сыныпқа көшетін. Бізде, бізде қазір...
Асхат Аймағамбетов	↑жоқ↓/// ↑қазір нійшке тап̊сырарда тап̊сырды ғой/ ^уорыс тіл^інен↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уол нійштікі↓/// ↑^уол бөлек↓/// ↑біз айтып ^уотқанымыз// ^уоқұуға түсүуге ғой// үунійверсійтетке түсүуге і і↓/// ↑біздің айтып ^уотқанымыз// іі мысалы/ қазір мемлекетте/ і і і мектепте/ мемлекеттік/ жалпы мектептерде ͡б̊ір сыныптан ^йекінші сыныпқа ^уөтүу үшін // бір ақ қана ^йемтійхан бар↓/// ↑^уол қазақ тіл^інен ^йемтійхан↓/// ↑і і негізі қазақ тілі↓/// ↑бірақ та деңгейі/ ^уөткізүу деңгейі ^уөте төмен болды↓/// ↑быйыл бірінші ^ірет ^уөтті↓/// ↑^уөте қалай болса солай тап̊сырды↓///	↑жоқ↓/// ↑қазір нійшке тап̊сырарда тап̊сырды ғой/ ^уорұс тіл^інен↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уол нійштікі↓/// ↑^уол бөлөк↓/// ↑біз айтып ^уотқанымыз// ^уоқұуға түсүугө ғой// үунійверсійтетке түсүугө і і↓/// ↑біздің айтып ^уотқанымыз// іі мысалы/ қазір мемлекетте/ і і і мектепте/ мемлекеттік/ жалпы мектептерде ͡б̊ір сыныптан ^йекінші сыныпқа ^уөтүу үшүн // бір ақ қана ^йемтійхам бар↓/// ↑^уол ͡ғазақ тіл^інен ^йемтійхан↓/// ↑і і негізі ͡ғазақ тілі↓/// ↑бірақ та деңгейі/ ^уөткүзүу деңгейі ^уөтө төмөм болдұ↓/// ↑быйыл бірінші ^ірет ^уөттү↓/// ↑^уөтө қалай болса солай тап̊сырды↓///	- Жоқ. Қазір НИШ-ке тапсырарда тапсырды ғой орыс тілінен? - Жоқ. Ол НИШ-тікі? Ол бөлек. Біз айтып отқанымыз оқуға түсуге ғой, университетке түсуге і-і. Біздің айтып отқанымыз, і-і мысалы, қазір мемлекетте, і-і-і мектепте, мемлекеттік, жалпы мектептерде бір сыныптан екінші сыныпқа өту үшін бір-ақ қана емтихан бар. Ол қазақ тілінен емтихан. І-і негізі қазақ тілі... - Бірақ та деңгейі, өткізу деңгейі өте төмен болды. Биыл бірінші рет өтті. Өте қалай болса солай тапсырды.
Асхат Аймағамбетов	↑^йенді ͡б̊ұл быйыл бірінші ^ірет ^уөтті↓/// ↑^уонымен келісемін↓/// ↑кезінде/ бұл қазақ тілі ͡б̊ойынша ^йемтійханды ^уөткізүу ͡б̊ойынша шешімді// мен қаб̊ылдағанмын// мійнійстр б̊олғанда↓/// ↑бірақ ^уонда ͡б̊ізде ͡б̊ірнеш'ұстаным болған↓/// ↑біз айтқамбыз// бұл ^йемтійхан жалпы ͡б̊аланың тоқ̊сандық// әлде жылдық ^йемтійханына// і і жаңағы ͡б̊ағаларына ^йешқ̊андай әсер ^йетпейд дегембіз↓/// ↑^йекіншіден/ бұл і і мұғалімдерге д'үлкен жүктеме ͡б̊олмау керек↓/// ↑йағній ͡б̊із ^уонй кампйұутер арқылы ^уорталықтандырылған// і і жаңағы тест тап̊сырмалар арқылы// ^уоны ^уөткіземіз дегембіз↓/// ↑сонда ͡б̊із нақты сапасын да көрүуші ^йедік↓/// ↑сол сыйақты ͡б̊ізде ͡б̊ір тійісті ^уөзіміздің ұстанымымыз ͡б̊олған↓/// ↑бірақ ^уодан кейін мен ^уосы жұмыстан ауыстым да// ы ы ^уол ы ы бұл шешімд'әріптестеріміз әрі қарай іск'асырды ↓/// ↑іске ^уос^ұн'асырғанына үлкен ^ырахмет↓/// ↑^уөйткені ͡б̊ұл ^уөте маңызды шешім↓/// ↑таб̊андылықты да көрсетіп ^уотыр↓///	↑^йенді ͡б̊ұл быйыл бірінші ^ірет ^уөттү↓/// ↑^уонұмең ͡ гелісемін↓/// ↑кезінде/ бұл ͡ғазақ тілі ͡б̊ойұнша ^йемтійханды ^уөткүзүу ͡б̊ойұнша шешімді// мең ͡ ғаб̊ылдағаммын// мійнійстр ͡б̊олғанда↓/// ↑бірақ ^уонда ͡б̊ізде ͡б̊ірнеш'ұстаным болған↓/// ↑біз айтқамбыз// бұл ^йемтійхан жалпы ͡б̊аланың тоқ̊сандық// әлде жылдық ^йемтійханына// і і жаңағы ͡б̊ағаларына ^йешқ̊андай әсер ^йетпейд дегембіз↓/// ↑^йекіншіден/ бұл і і мұғалімдерге д'үлкөн жүктөмө ͡б̊олмау ͡герек↓/// ↑йағній ͡б̊із ^уонұ ͡гампйұутөр арқылы ^уорталықтандырылған// і і жаңағы тест тап̊сырмалар арқылы// ^уонұ ^уөткүзөміз дегембіз↓/// ↑сонда ͡б̊із нақты сапасын да ͡гөрүушү ^йедік↓/// ↑сол сыйақты ͡б̊ізде ͡б̊ір тійісті ^уөзүмүздің ұстанымымыз ͡б̊олған↓/// ↑бірақ ^уодаң ͡ гейін мен ^уосұ жұмұстан ауұстұм да// ы ы ^уол ы ы бұл шешімд'әріптестеріміз әрі ͡ғарай іск'асырды ↓/// ↑іске ^уос^ұн'асырғанына үлкөн ^ырахмет↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊ұл ^уөтө маңызды шешім↓/// ↑таб̊андылықты да ͡гөрсөтүп ^уотұр↓///	- Енді бұл биыл бірінші рет өтті. Онымен келісемін. Кезінде бұл қазақ тілі бойынша емтиханды өткізу бойынша шешімді мен қабылдағанмын, министр болғанда. Бірақ онда бізде бірнеше ұстаным болған. Біз айтқанбыз, бұл емтихан, жалпы баланың тоқсандық, әлде жылдық емтиханына, і-і жаңағы, бағаларына ешқандай әсер етпейд дегенбіз. Екіншіден, бұл і-і мұғалімдерге де үлкен жүктеме болмау керек. Яғни, біз оны компьютер арқылы орталықтандырылған, і-і жаңағы, тест тапсырмалар арқылы оны өткіземіз дегенбіз. Сонда біз нақты сапасын да көруші едік. Сол сияқты, бізде бір тиісті өзіміздің ұстанымымыз болған. Бірақ одан кейін мен осы жұмыстан ауыстым да, ы-ы ол ы-ы бұл шешімді әріптестеріміз әрі қарай іске асырды. Іске осыны асырғанына үлкен рахмет! Өйткені бұл өте маңызды шешім. Табандылықты да көрсетіп отыр.
Асхат Аймағамбетов	↑бірақ ы ы сапасы ͡б̊ойынша// бірнеше сұрақтар пайда ͡б̊олды↓/// ↑^уонымен біз қазір а а әріптестерімнем бірінші ^ірет болғаннан кейін// ^йенді ͡б̊ұған да түс^үністікпен қарау керек деп мен санаймын↓/// ↑бірақ біз ^уоған ^уөзіміздің ұс^ұныстарымызды// кеше ғана кездесіп айттық↓/// ↑әріптестеріміз ͡б̊ұны ы ы тыңдап// ійә/ келесіде ͡б̊ұл мәселелерді ͡б̊із ^йескереміз де айтып ^уотыр↓/// ↑сондықтан мемлекеттік тіл бойынша// бұл ^йемтійханның болұуы да дұрыс↓/// ↑негіз'айтып ^уотырмын ғой// мемлекеттік тіл бойынша↓/// ↑^уоған да да көб̊^үнесе/ біз тек қан'ұрандармен ^йемес// нақт'іспен дәлелдеуіміз керек те↓/// ↑sup>уөйткені мемлекеттік тіл ғылым тілі ͡б̊оламыз десек// болұу керек десек// ^уол бізге ғылым тілі ͡б̊олұуы керек// ^уол бізге ͡б̊ійзнес тілі ͡б̊олұу керек// ^уол бізг'ійнавасыйа тілі ͡б̊олұу керек↓/// ↑солай ғой↓/// ↑ал ^уол үшін не керек↓/// ↑^уол үшін жай ған'ұрандармен // біз түк ^уөзгерт'алмаймыз ↓///	↑бірақ ы ы сапасы ͡б̊ойұнша// бірнеше сұрақтар пайда ͡б̊олдұ↓/// ↑^уонұмем біз ғазір а а әріптестерімнем бірінші ^ірет полғаннаң гейін// ^йенді ͡б̊ұған да түс^үнүстікпең ғарау ͡герек деп мен санаймын↓/// ↑бірақ ͡піз ^уоған ^уөзүмүздің ұс^ұнұстарымызды// кеше ғана ͡гездесіб̊ ͡айттық↓/// ↑әріптестеріміз ͡б̊ұнұ ы ы тыңдап// ійә/ келесіде ͡б̊ұл мәселелерді ͡б̊із ^йескереміз деб̊ ͡айтып ^уотұр↓/// ↑сондұқтан мемлекеттік тіл бойұнша// бұл ^йемтійханның болұуұ да дұрұс↓/// ↑негіз'айтып ^уотұрмұн ғой// мемлекеттік тіл бойұнша↓/// ↑^уоған да да ͡гөб̊^үнөсе/ біз тек қан'ұрандармен ^йемес// нақт'іспен дәлелдеуүмүз герек те↓/// ↑ ^уөйткөнү мемлекеттік тіл ғылым тілі ͡б̊оламыз десек// болұу ͡герек десек// ^уол бізге ғылым тілі ͡б̊олұуұ ͡герек// ^уол бізге ͡б̊ійзнес тілі ͡б̊олұу ͡герек// ^уол бізг'ұйнновасыйа тілі ͡б̊олұу ͡герек↓/// ↑солай ғой↓/// ↑ал ^уол үшүн не ͡герек↓/// ↑^уол үшүн жай ған'ұрандармен // біз түк ^уөзгөрт'алмаймыз ↓///	- Бірақ ы-ы сапасы бойынша бірнеше сұрақтар пайда болды. Онымен біз қазір а-а әріптестерімнен бірінші рет болғаннан кейін, енді бұғанда да түсіністікпен қарау керек деп мен санаймын. Бірақ біз оған өзіміздің ұсыныстарымызды кеше ғана кездесіп айттық. Әріптестеріміз бұны ы-ы тыңдап, «иә, келесіде бұл мәселелерді біз ескереміз» деп айтып отыр. Сондықтан мемлекеттік тіл бойынша бұл емтиханның болуы да дұрыс. Негізі, айтып отырмын ғой, мемлекеттік тіл бойынша. оған да да көбінесе, біз тек қана ұрандармен емес, нақты іспен дәлелдеуіміз керек те. Өйткені, мемлекеттік тіл ғылым тілі боламыз десек, болу керек десек, ол бізге ғылым тілі болуы керек, ол бізге бизнес тілі болу керек, ол бізге инновация тілі болу керек. Солай ғой. Ал ол үшін не керек? Ол үшін жай ғана ұрандармен біз түк өзгерте алмаймыз.
Асхат Аймағамбетов	↑^уол үшің бізге/ қазір жасанд'ійнтеллект тілі б̊олатын десек// ^уонда ͡б̊ізге қазақ тіл^інің корпұусы керек↓/// ↑қазақ тіл^інің корп^ұусын жасау деген// ^уол әрб̊ір қазақ тілінде ͡б̊ар сөзді// жүздеген/ мыңдаған контек̊стке ^уотырғызып// ^уөйткені сол бойынша ^уол алгорійтм ғой// ^уол жасанд'ійнтелект ↓/// ↑^уоны түсінүу үшін // жаңағ'алма деген// әлде жат деген сөзді қаншама контек̊стке ^уотырғызып// соны ͡б̊із жасанд'ійнтелектке берүуіміз керек↓/// ↑міне/ ^уосы жұмыс// қазір ͡б̊ізде жұмыс/ жұмыс істеліп жатыр↓/// ↑үш жылдай тійісті қаражат бер^іліп// ^уосы жұмыс істеліп жатыр↓/// ↑^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ бізде термійнологійа ͡б̊ойынша// біз жұмысты дұрыстауымыз керек↓/// ↑қазақ тіліндег'аударылатын термійнологійа↓/// ↑үшінші ͡б̊ізде жалпы қазақ тіл^інің// тіл ^іретінд'үлкен ^іреформас'іске ас^ырылұуы керек↓/// ↑сол сыйақты жалпы ͡б̊асқа да жұмыстар ͡б̊олұу керек↓/// ↑қазақ тілінде дійсертасыйалар қорғалұу керек↓///	↑^уол үшүм бізге/ қазір жасанд'ійнтелект тілі ͡б̊олатын десек// ^уонда ͡б̊ізге қазақ тіл^інің ͡горпұусұ ͡герек↓/// ↑қазақ тіл^інің ͡горпұусұн жасау деген// ^уол әрб̊ір ͡ғазақ тілінде ͡б̊ар сөздү// жүздөгөн/ мыңдағаң ͡ гонтек̊стке ^уотұрғұзып// ^уөйткөнү сол бойұнша ^уол алгорұйтм ғой// ^уол жасанд'ійнтелект ↓/// ↑^уонұ түсүнүу үшүн // жаңағ'алма деген// әлде жат деген сөздү қаншама ͡гантек̊стке ^уотұрғұзып// сонұ ͡б̊іж жасанд'ійнтелектке берүуүмүз ͡герек↓/// ↑міне/ ^уосұ жұмұс// қазір ͡б̊ізде жұмұс/ жұмұс істеліб̊ жатыр↓/// ↑үш ͡шылдай тійісті ͡ғаражат ͡пер^іліп// ^уосұ жұмұс істеліб̊ жатыр↓/// ↑^уол бір↓/// ↑^йекіншіден/ бізде термійнологұйа ͡б̊ойұнша// біж жұмұстұ дұрұстауұмұз ͡герек↓/// ↑қазақ тіліндег'аударылатын термійнологұйа↓/// ↑үшүншү ͡б̊ізде жалпы қазақ тіл^інің// тіл ^іретінд'үлкөн ^іреформас'іске ас^ырылұуұ ͡герек↓/// ↑сол сыйақты жалпы ͡б̊асқа да жұмұстар ͡б̊олұу ͡герек↓/// ↑қазақ тілінде дійсертасыйалар ͡ғорғалұу ͡герек↓///	Ол үшін бізге, қазір жасанды интеллект тілі болатын десек, онда бізге қазақ тілінің корпусы керек. Қазақ тілінің корпусын жасау деген - ол әрбір қазақ тілінде бар сөзді жүздеген, мыңдаған контекстке отырғызып, өйткені сол бойынша ол алгоритм ғой, ол жасанды интеллект. Оны түсіну үшін, жаңағы, алма деген, әлде жат деген сөзді қаншама контекстке отырғызып, соны біз жасанды интеллектке беруіміз керек. Міне, осы жұмыс, қазір бізде жұмыс, жұмыс істеліп жатыр. Үш жылдай тиісті қаражат беріліп, осы жұмыс істеліп жатыр. Ол - бір. Екіншіден, бізде терминология бойынша, біз жұмысты дұрыстауымыз керек. Қазақ тіліндегі аударылатын терминология. Үшінші, бізде жалпы қазақ тілінің тіл ретінде үлкен реформасы іске асырылуы керек. Сол сияқты жалпы басқа да жұмыстар болу керек. Қазақ тілінде диссертациялар қорғалу керек.
Асхат Аймағамбетов	↑қашан ^уолар ͡б̊әрі ͡б̊олады↓/// ↑^уол жұмыс/ қазірдің ^уөзінд'іске асып жатыр↓/// ↑мысалы кезінде көп талап қойды// бастауышта неге б̊ізд'алты жаста мектепке келген балалардың басын қат^ырып// үш тілд'үш әліппесі ͡б̊олад деп↓/// ↑бізде мемлекет ^уол шешімді қаб̊ылдады↓/// ↑сонда мен мійнійстр б̊олғанда// мысалы ͡б̊із шешімді қаб̊ылдадық↓/// ↑біз айттық// бірінші сыныпқа ͡б̊ала келгенде// тек қана қазақ̊ша ͡б̊ір ған'әліппесі болад↓/// ↑қазір ^уол солай↓/// ↑^уол бірінші сыныпқа келед↓/// ↑байағыд'үш әліппесі ͡б̊олатын↓/// ↑үш тілді ͡б̊ір дегенд'алып жүред↓/// ↑ ^уол ана'алты жаста// байағыда жеті жаста келетін// қазір алты жаста келген балаға// ^уол ^уөте қыйын болатын↓/// ↑^уол түсінбейді// ^уөйткені ^уоған әлі қыйын↓///	↑қашан ^уолар ͡б̊әрі ͡б̊олады↓/// ↑^уол жұмұс/ қазірдің ^уөзүнд'іске асыб̊ жатыр↓/// ↑мысалы ͡гезінде ͡гөп талап қойдұ// бастауұшта неге ͡б̊ізд'алты жаста мектепке ͡гелгем балалардың басың ͡ ғат^ырып// үш тілд'үш әліппесі ͡б̊олад деп↓/// ↑бізде мемлекет ^уол шешімді ͡ғаб̊ылдады↓/// ↑сонда мен мійнійстр ͡б̊олғанда// мысалы ͡б̊іш шешімді ͡ғаб̊ылдадық↓/// ↑біз айттық// бірінші сыныпқа ͡б̊ала ͡гелгенде// тек қана ͡ғазақ̊ша ͡б̊ір ған'әліппесі болад↓/// ↑қазір ^уол солай↓/// ↑^уол бірінші сыныпқа ͡гелед↓/// ↑байағыд'үш әліппесі ͡б̊олатын↓/// ↑үш тілді ͡б̊ір дегенд'алып жүрөд↓/// ↑ ^уол ана'алты жаста// байағыда жеті жаста ͡гелетін// қазір алты жаста ͡гелгем балаға// ^уол ^уөтө қыйым болатын↓/// ↑^уол түсүмбөйді// ^уөйткөнү ^уоған әлі ͡ғыйын↓///	- Қашан олар бәрі болады? - Ол жұмыс қазірдің өзінде іске асып жатыр. Мысалы, кезінде көп талап қойды: «Бастауышта неге бізде алты жаста мектепке келген балалардың басын қатырып, үш тілде үш әліппесі болад» деп. Бізде мемлекет ол шешімді қабылдады. Сонда мен министр болғанда, мысалы, біз шешімді қабылдадық. Біз айттық: «Бірінші сыныпқа бала келгенде, тек қана қазақша бір ғана әліппесі болад». Қазір ол солай. Ол бірінші сыныпқа келед. Баяғыда үш әліппесі болатын. Үш тілді бір дегенде алып жүред. Ол анау алты жаста, баяғыда жеті жаста келетін, қазір алты жаста келген балаға ол өте қиын болатын. Ол түсінбейді, өйткені оған әлі қиын.
Асхат Аймағамбетов	↑^уол жаңа ғана а/ ә деп// і і әріптерді танып жүрген балаға// мына жерде ы ы ^уорыс тілі// мына жерде қазақ тілі// мына жерд'ағылшын тілі// ^уөте күрделі ͡б̊олатын↓/// ↑қазір ^уол бірінші сыныпта// толығымен ^уөз ана тілінде сөйлеп// жазып үйренед// дағды дағдыланады↓/// ↑^йекінші сыныпта/ ^уол жалпы сөйлеп/ жазып// ^уөз тілінд'үйреніп алғаннан кейін// ^йекінші тілді де/ ^йекінші тілд'алып кетүу қыйын ^йемес↓/// ↑үшінші сыныпта/ үшінші тіл қос^ұлад↓/// ↑^уол ы ^уоңайырақ та↓/// ↑бізге ^уөйткен'ағылшын тіл де ы-ы тіл де керек↓/// ↑ бірақ̊ сонда сынаған азаматтар көп болды// бізг'ағылшын тілі керек↓/// ↑нег'ағылшын тілі// ^йенді ͡б̊ізг'үшінші сыныптан болады деп↓/// ↑бірақ мен ^уоларғ'айтамын // біз мынау ͡б̊ірінші/ ^йекінші сыныпт'аз қалған сағаттарын// керісінше ^уоны ^уон бірінші/ ^уон ^йекінші/ ^уоныншы/ ^уон бірінші сыныптарға көб̊ейтүуіміз керекпін↓///	↑^уол жаңа ғана а/ ә деп// і і әріптерді таныб̊ жүргөм балаға// мына жерде ы ы ^уорұс тілі// мына жерде қазақ тілі// мына жерд'ағылшын тілі// ^уөтө күрдөлү ͡б̊олатын↓/// ↑қазір ^уол бірінші сыныпта// толұғұмен ^уөз ана тілінде сөйлөп// жазыб̊ ͡үйрөнөд// дағды дағдыланады↓/// ↑^йекінші сыныпта/ ^уол жалпы сөйлөп/ жазып// ^уөз тілінд'үйрөнүп алғаннаң ͡ гейін// ^йекінші тілді де/ ^йекінші тілд'алып кетүу ͡ғыйын ^йемес↓/// ↑үшүншү сыныпта/ үшүншү тіл ͡ғос^ұлад↓/// ↑^уол ы ^уоңайырақ та↓/// ↑бізге ^уөйткөн'ағылшын тіл де ы-ы тіл де ͡герек↓/// ↑ бірақ̊ сонда сынаған азаматтар ͡гөп ͡полдұ// бізг'ағылшын тілі ͡герек↓/// ↑нег'ағылшын тілі// ^йенді ͡б̊ізг'үшүншү сыныптам болады деп↓/// ↑бірағ мен ^уоларғ'айтамын // біз мынау ͡б̊ірінші/ ^йекінші сыныпт'аз қалған сағаттарын// керісінше ^уонұ ^уом бірінші/ ^уон ^йекінші/ ^уонұншұ/ ^уом бірінші сыныптарға ͡гөб̊өйтүуүмүз ͡герекпін↓///	- Ол жаңа ғана а, ә деп, і-і әріптерді танып жүрген балаға мына жерде ы-ы орыс тілі, мына жерде қазақ тілі, мына жерде ағылшын тілі - өте күрделі болатын. Қазір ол бірінші сыныпта толығымен өз ана тілінде сөйлеп, жазып үйренед, дағды дағдыланады. Екінші сыныпта ол жалпы сөйлеп, жазып, өз тілінде үйреніп алғаннан кейін, екінші тілді де, екінші тілді алып кету қиын емес. Үшінші сыныпта үшінші тіл қосылад. Ол ы оңайырақ та. Бізге, өйткені ағылшын тіл де ы-ы тіл де керек. Бірақ сонда сынаған азаматтар көп болды: «Бізге ағылшын тілі керек. Неге ағылшын тілі енді бізге үшінші сыныптан болады?» деп. Бірақ мен оларға айтамын: «Біз мынау бірінші, екінші сыныпта аз қалған сағаттарын, керісінше, оны он бірінші, он екінші, оныншы, он бірінші сыныптарға көбейтуіміз керекпін».
Асхат Аймағамбетов	↑қазір ^йенді мійнійстрлік// соны жалғастырады деп ^уойлаймын↓/// ↑^уөйткені презійденттің деңгейінде/ тійісті тап̊сырмалары ͡б̊ар↓/// ↑сонда ͡б̊ізг'ағылшын тілін ^уоқұу ͡б̊ойынша// біз ^йештеңені жоғалтпаймыз↓/// ↑тіпті ͡б̊ізд'ағылшын тілі// ^уөте жоғары деңгейде ͡б̊олұу керек↓/// ↑біз мысалы/ бірінші сыныпта ^йеңбек ^йеңбек пәнін ы ы қайтардық/ қайтардық↓/// ↑ ^уөйткені ͡б̊алалар қолымен жұмыс істей білүу керек// шеге қағұу ͡б̊ілүу керек↓/// ↑ійә/ кәдімгідей қолымен/ мынау ма маторійкасы дейміз↓/// ↑^уоны да д'істей білүу керек↓/// ↑сондықтан ^йеңбек пәнінде де қайтардық↓/// ↑^уосы сыйақты түк істелмей жатқан жоқ деген// ы ы мен ^уосындай сөздерді ^йестігенде// ^уоны шыны керек// қаб̊ылдай алмайм↓/// ↑бізд'айтұу керек// міне/ мынандай праблемалар ͡б̊ар↓/// ↑мына'істелген жоқ↓/// ↑канстрұуктійвті↓/// ↑ал мына мәселелер істелді// бірақ кемшіліктері б̊ар деп↓/// ↑мүмкін ^уос^ұлай айтұуға ͡б̊олад↓/// ↑бірақ ақ пен қара деп айтұу ^уөте қыйын↓///	↑қазір ^йенді мійнійстрлік// сонұ жалғастырады деп ^уойлаймын↓/// ↑^уөйткөнү презійденттің деңгейінде/ тійісті тап̊сырмалары ͡б̊ар↓/// ↑сонда ͡б̊ізг'ағылшын тілін ^уоқұу ͡б̊ойұнша// біз ^йештеңені жоғалтпаймыз↓/// ↑тіпті ͡б̊ізд'ағылшын тілі// ^уөтө жоғары деңгейде ͡б̊олұу ͡герек↓/// ↑біз мысалы/ бірінші сыныпта ^йеңбек ^йеңбек пәнін ы ы қайтардық/ қайтардық↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊алалар ͡ғолұмен жұмұс істей білүу ͡герек// шеге қағұу ͡б̊ілүу ͡герек↓/// ↑ійә/ кәдімгідей ͡ғолұмен/ мынау ма маторұйкасы дейміз↓/// ↑^уонұ да д'істей білүу ͡герек↓/// ↑сондұқтан ^йеңбек пәнінде де қайтардық↓/// ↑^уосұ сыйақты түг істелмей жатқан жоғ ͡деген// ы ы мен ^уосұндай сөздөрдү ^йестігенде// ^уонұ шыны ͡герек// қаб̊ылдай алмайм↓/// ↑бізд'айтұу керек// міне/ мынандай праблемалар ͡б̊ар↓/// ↑мына'істелген жоқ↓/// ↑канстрұуктұйвті↓/// ↑ал мына мәселелер істелді// бірақ кемшіліктері ͡б̊ар деп↓/// ↑мүмкүн ^уос^ұлай айтұуға ͡б̊олад↓/// ↑бірағ ақ пең ғара деб̊ ͡айтұу ^уөтө қыйын↓///	- Қазір енді министрлік соны жалғастырады деп ойлаймын. Өйткені Президенттің деңгейінде тиісті тапсырмалары бар. Сонда бізге ағылшын тілін оқу бойынша, біз ештеңені жоғалтпаймыз. Тіпті бізде ағылшын тілі өте жоғары деңгейде болу керек. Біз, мысалы, бірінші сыныпта еңбек еңбек пәнін ы-ы қайтардық, қайтардық. Өйткені балалар қолымен жұмыс істей білу керек, шеге қағу білу керек. Иә, кәдімгідей қолымен мынау мо моторикасы дейміз. Оны да да істей білу керек. Сондықтан еңбек пәнінде де қайтардық. Осы сияқты «түк істелмей жатқан жоқ» деген, ы-ы мен осындай сөздерді естігенде, оны шыны керек, қабылдай алмайм. Бізде айту керек: «Міне, мынандай проблемалар бар. Мынау істелген жоқ. Конструктивті. Ал мына мәселелер істелді, бірақ кемшіліктері бар» деп. Мүмкін осылай айтуға болад. Бірақ ақ пен қара деп айту өте қиын.
Асхат Аймағамбетов	↑келісемін↓/// ↑ал сіз ^йенді жаңағы/ тіл тұуралы ^іреформа керек дп айтып қалдыңыз↓/// ↑жалпы депүутат ^іретінде// ^уосы қазақ тіл^іне қатысты// сіз і і бір сауаал жолдау// немесе ͡б̊ір ͡б̊астама көтөрүу ͡б̊ар ма/ жоспарда↓/// ↑і і біз нақты і і жұмыспен айналысып жатырмыз↓/// ↑мысалы/ бізде і і ^уосы қазақ тілі ͡б̊ойынша// арнайы қазақ тіл^інің жасанд'ійнтелектілі болұу үшін // ллм деген бар// ^ыларч/ ^іленгүуійч модұуль деген↓/// ↑міне соны ͡б̊екітүу↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уол ^уөте маңызды↓/// ↑^уөйткені↓/// ↑бізде мынау телефондарымыз// қазақ̊ша сөйлеу керек↓/// ↑біздің ютұуб̊ та қазақ̊ша ͡б̊олұу керек↓/// ↑бізде мынау ы ы гұугл/ жасанд'ійнтелект / чат чійпійтій қазақ̊ша жақ̊сы сөйлеу керек↓/// ↑ біз ы ы міне/ сол бізге қазір керек болып тұрғаны↓/// ↑^йегер қазақ тілін болашағы десек// қазақ тіл^інің болашағы/ техналогійада↓/// ↑^йегер қазақ тілі техналогійада ͡б̊олмаса// жасанд'ійнтелект те болмаса// ^уонда ^уөте күрделі ͡б̊олады↓/// ↑сондықтан біз істеб̊ жатқанымыз// жаңағы ллм дегенді заңмен бекітіп жатырмыз↓///	↑келісемін↓/// ↑ал сіз ^йенді жаңағы/ тіл тұуралы ^іреформа ͡герек деб̊ ͡айтып қалдыңыз↓/// ↑жалпы деп^үутат ^іретінде// ^уосұ қазақ тіл^іне қатысты// сіз і і бір сауаал жолдау// немесе ͡б̊ір ͡б̊астама ͡гөтөрүу ͡б̊ар ма/ жоспарда↓/// ↑і і біз нақты і і жұмұспен айналысыб̊ жатырмыз↓/// ↑мысалы/ бізде і і ^уосұ қазақ тілі ͡б̊ойұнша// арнайы қазақ тіл^інің жасанд'ійнтелектілі болұу үшүн // ллм дегем бар// ^ыларч/ ^ілеңгүуійч модұуль деген↓/// ↑міне сонұ ͡б̊екітүу↓/// ↑жоқ↓/// ↑^уол ^уөтө маңызды↓/// ↑^уөйткөнү↓/// ↑бізде мынау телефондарымыз// қазақ̊ша сөйлөу ͡герек↓/// ↑біздің ютұуб̊ та ͡ғазақ̊ша ͡б̊олұу ͡герек↓/// ↑бізде мынау ы ы гұугл/ жасанд'ійнтелект / чат чійпійтій ͡ғазақ̊ша жақ̊сы сөйлөу ͡герек↓/// ↑ біз ы ы міне/ сол бізге қазір ͡герек болұп тұрғаны↓/// ↑^йегер ͡ғазақ тілің болашағы десек// қазақ тіл^інің болашағы/ техналогұйада↓/// ↑^йегер ͡ғазақ тілі техналогұйада ͡б̊олмаса// жасанд'ійнтелектте болмаса// ^уонда ^уөтө күрдөлү ͡б̊олады↓/// ↑сондұқтам біз істеб̊ жатқанымыз// жаңағы ллм дегенді заңмем бекітіб̊ жатырмыз↓///	- Келісемін. Ал сіз енді, жаңағы, тіл туралы реформа керек деп айтып қалдыңыз. Жалпы депутат ретінде осы қазақ тіліне қатысты, сіз і-і бір сауал жолдау немесе бір бастама көтеру бар ма жоспарда? - І-і біз нақты і-і жұмыспен айналысып жатырмыз. Мысалы, бізде і-і осы қазақ тілі бойынша, арнайы қазақ тілінің жасанды интеллектілі болу үшін ЛЛМ деген бар, ларч, ленгуич модуль деген. Міне соны бекіту. Жоқ. Ол өте маңызды. Өйткені. бізде мынау телефондарымыз қазақша сөйлеу керек. Біздің ютуб та қазақша болу керек. Бізде мынау ы-ы Гугл, жасанды интеллект, Чат ЧиПиТи қазақша жақсы сөйлеу керек. Біз, ы-ы міне, сол бізге қазір керек болып тұрғаны. Егер қазақ тілің болашағы десек, қазақ тілінің болашағы - технологияда. Егер қазақ тілі технологияда болмаса, жасанды интеллект те болмаса, онда өте күрделі болады. Сондықтан біз істеп жатқанымыз, жаңағы, ЛЛМ дегенді заңмен бекітіп жатырмыз.
Асхат Аймағамбетов	↑мемлекеттік/ мынау арфаграфійалық̊ сөздіктерді// і і жалпы ͡б̊іздің мынау мемлекеттік і і қорды// сөздік қорын бекітүу ͡б̊ойынша// арнайы нормалармен бекітіп жатырмыз↓/// ↑әдістеме ͡б̊ойынша// жаңағы ^іреформа ͡б̊ойынша// тійісті құз^ұреттіліктерді ͡б̊еріп жатырмыз↓/// ↑жалпы ^уосы қазақ тілін жаңағы тек̊серүу мүмкіндіктері ͡б̊ойінша// кәсіпкерлік кодек̊ске ^уөзгерістер ^йеңгізіп// бұл мүмкіндіктерді ͡б̊еріп жатырмыз// тетіктерін/ іск'асырұу тетіктерін↓/// ↑сондықтан біздің жұмысымыз// бұндай ^уөте сезімтал мәселе б̊ойынша// мүмкін біз көп айтпайтын шығармыз↓/// ↑бірақ біз ͡б̊ұны/ кейб̊ір нәрсен'ымдап // кейб̊ір нәрсені қатт'айтпай істеу керек↓/// ↑әс^іресе/ ^уосындай сезімтал мәселелерді↓/// ↑бірақ бұл жұмысты ͡б̊із істеп жатырмыз↓/// ↑әлі де де ^уосы мәселе ͡б̊ойынша// ы ы ^йесеп берүуге дайын боламыз↓/// ↑жақ̊сы тіл мәселесі// ^йенді сіздің ͡камійтеттегі ы ы мәселе ғой↓/// ↑бәлкім↓///	↑мемлекеттік/ мынау арфаграфыйалық̊ сөздүктөрді// і і жалпы ͡б̊іздің мынау мемлекеттік і і қордұ// сөздүк қорұм бекітүу ͡б̊ойұнша// арнайы нормалармем бекітіб̊ жатырмыз↓/// ↑әдістеме ͡б̊ойұнша// жаңағы ^іреформа ͡б̊ойұнша// тійісті ͡ғұз^ұреттіліктерді ͡б̊еріб̊ жатырмыз↓/// ↑жалпы ^уосұ қазақ тілін жаңағы тек̊серүу мүмкүндүктері ͡б̊ойұнша// кәсіпкерлік кодек̊ске ^уөзгөрүстер ^йеңгізіп// бұл мүмкүндүктерді ͡б̊еріб̊ жатырмыз// тетіктерін/ іск'асырұу тетіктерін↓/// ↑сондұқтам біздің жұмұсұмыз// бұндай ^уөтө сезімтал мәселе ͡б̊ойұнша// мүмкүм біз гөб̊ ͡айтпайтын шығармыз↓/// ↑бірақ ͡піз ͡б̊ұнұ/ кейб̊ір нәрсен'ымдап // кейб̊ір нәрсені ͡ғатт'айтпай істеу ͡герек↓/// ↑әс^іресе/ ^уосұндай сезімтал мәселелерді↓/// ↑бірақ ͡пұл жұмұстұ ͡б̊із істеб̊ жатырмыз↓/// ↑әлі де де ^уосұ мәселе ͡б̊ойұнша// ы ы ^йесеп ͡перүугө дайым боламыз↓/// ↑жақ̊сы тіл мәселесі// ^йенді сіздің ͡гамійтеттегі ы ы мәселе ғой↓/// ↑бәлкім↓///	- Мемлекеттік, мынау орфографиялық сөздіктерді, і-і жалпы, біздің мынау мемлекеттік і-і қорды, сөздік қорын бекіту бойынша арнайы нормалармен бекітіп жатырмыз. Әдістеме бойынша, жаңағы, реформа бойынша, тиісті құзыреттіліктерді беріп жатырмыз. Жалпы осы қазақ тілін жаңағы тексеру мүмкіндіктері бойынша Кәсіпкерлік кодекске өзгерістер енгізіп, бұл мүмкіндіктерді беріп жатырмыз, тетіктерін, іске асыру тетіктерін. Сондықтан біздің жұмысымыз бұндай өте сезімтал мәселе бойынша, мүмкін біз көп айтпайтын шығармыз. Бірақ біз бұны, кейбір нәрсені ымдап, кейбір нәрсені қатты айтпай істеу керек. Әсіресе, осындай сезімтал мәселелерді. Бірақ бұл жұмысты біз істеп жатырмыз. Әлі де де осы мәселе бойынша ы-ы есеп беруге дайын боламыз. - Жақсы тіл мәселесі, енді, сіздің комитеттегі ы-ы мәселе ғой. Бәлкім...
Асхат Аймағамбетов	↑^йенді ͡б̊ізде/ біздің камійтеттегі қазб̊ек жарылқасынұлы/ ійса ͡б̊олсын// нартай аралб̊айұлы ͡б̊олсын// ^ырійнат ^ырійфатұлы заійтов болсын// басқа да б̊іздің а а әріптестеріміз жанарб̊ек̊ садықанұлы ͡б̊олсын// ^йелнұр саб̊ыржанұлы ͡б̊олсын// барлық әріптестеріміз дәулет төлеутайұлы ͡б̊олсын// ^йенді ^уөздеріңіз ^йестіп ^уотырсыздар ғой// сондай/ кәдімгідей ^уосы тіл мәселесіне ^уөте жақын↓/// ↑^уосы тақ^ырыпты жақ̊сы ͡б̊ілетін// ^уөздері ^уосы праблемамен айналысып жүрген// нағыз мамандары ͡б̊іздің камійтетте↓/// ↑сондықтан біз і і кәдімгідей/ мазмұнды/ заңнамалық тұрғыда ^уосы мәселені жүйелі і шешіп// тійісті қолдау көрсетүу үшін // нақты жұмыспен айналысып жатырмыз↓/// ↑бірақ ^уол жұмысты тек қан'ұранмен // тек қана посттармен// тек қана ͡б̊ір әдем'ійнтервьйүу берүумен// біз і і ^уоған барып жатқан жоқпыз↓///	↑^йенді ͡б̊ізде/ біздің ͡гамійтеттегі ͡ғазб̊ег жарылқасынұлұ/ ыйса ͡б̊олсұн// нартай аралб̊айұлұ ͡б̊олсұн// ^ырыйнат ^ырыйфатұлұ заійтов болсұн// басқа да ͡б̊іздің а а әріптестеріміж жанарб̊ек̊ садықанұлұ ͡б̊олсұн// ^йелнұр саб̊ыржанұлұ ͡б̊олсұн// барлығ әріптестеріміз дәулөт төлөутайұлұ ͡б̊олсұн// ^йенді ^уөздөрүңіз ^йестіп ^уотұрсұздар ғой// сондай/ кәдімгідей ^уосұ тіл мәселесіне ^уөтө жақын↓/// ↑^уосұ тақ^ырыпты жақ̊сы ͡б̊ілетін// ^уөздөрү ^уосұ праблемамен айналысыб̊ жүргөн// нағыз мамандары ͡б̊іздің ͡гамійтетте↓/// ↑сондұқтам біз і і кәдімгідей/ мазмұндұ/ заңнамалық тұрғұда ^уосұ мәселені жүйөлү і шешіп// тійісті ͡ғолдау ͡гөрсөтүу үшүн // нақты жұмұспен айналысыб̊ жатырмыз↓/// ↑бірақ ^уол жұмұстұ тек қан'ұраммен // тек қана посттармен// тек қана ͡б̊ір әдем'ійнтервьйүу берүумөн// біз і і ^уоғам барыб̊ жатқан жоқпұз↓///	- Енді бізде, біздің комитеттегі Қазбек Жарылқасынұлы Иса болсын, Нартай Аралбайұлы болсын, Ринат Рифатұлы Заитов болсын, басқа да біздің а-а әріптестеріміз Жанарбек Садықанұлы болсын, Елнұр Сабыржанұлы болсын, барлық әріптестеріміз Дәулет Төлеутайұлы болсын енді өздеріңіз естіп отырсыздар ғой, сондай, кәдімгідей осы тіл мәселесіне өте жақын. Осы тақырыпты жақсы білетін, өздері осы проблемамен айналысып жүрген нағыз мамандары біздің комитетте. Сондықтан біз, і-і кәдімгідей, мазмұнды, заңнамалық тұрғыда осы мәселені жүйелі і шешіп, тиісті қолдау көрсету үшін нақты жұмыспен айналысып жатырмыз. Бірақ ол жұмысты тек қана ұранмен, тек қана посттармен, тек қана бір әдемі интервью берумен, біз і-і оған барып жатқан жоқпыз.
Асхат Аймағамбетов	↑толығымен сізб̊ен келісемін// асхат мырза/ і і ұран ^йемес// нақт'іс болса деймін↓/// ↑ әс^іресе/ қазақ тіл^іне қатысты↓/// ↑бірақ мен/ ^йенді ^уөзімнің жеке пік^ірім ы ы↓/// ↑менің ^уойымша/ бір ақ̊ шешім↓/// ↑^уол ы ы канстійтұусійада// ы ы ата заңымызда мемлекеттік тіл/ тек қана қазақ тілі деп// ^уорыс тіл^інің статұусын ы ы ата заңнан алып тастау// менің ^уойымша↓/// ↑бірақ та ^уол а а жаңағы/ ^уорыс тіліндегі мектептерді жаб̊ұу деген сөз ^йемес↓/// ↑ійә/ барлығы ^йекі тілде ͡б̊олса да// бірақ ата заңмен ^уол тек қана шеш^ілетін дүнійе сыйақты да/ ^йенді↓/// ↑көреміз/ ^ұуақыт көрсетөеді ^уоның бәрін↓/// ↑жоқ/ негізі геосайасый жағдайды// әртүрлі мәселелерді ͡б̊із ^йескерүуіміз керек↓/// ↑^уөйткені↓/// ↑бұл геосайасый жағдай ^йемес қой// ^уол ішкі дүнійе ғой біздің↓/// ↑біздің ішкі дүнійе ғой↓///	↑толұғұмен сізб̊ең ͡ гелісемін// асхат мырза/ і і ұран ^йемес// нақт'іс болса деймін↓/// ↑ әс^іресе/ қазақ тіл^іне қатысты↓/// ↑бірағ мен/ ^йенді ^уөзүмнүң жеке пік^ірім ы ы↓/// ↑менің ^уойұмша/ бір ақ̊ шешім↓/// ↑^уол ы ы канстыйтұусыйада// ы ы ата заңымызда мемлекеттік тіл/ тек қана ͡ғазақ тілі деп// ^уорұс тіл^інің статұусұн ы ы ата заңнан алып тастау// менің ^уойұмша↓/// ↑бірақ та ^уол а а жаңағы/ ^уорұс тіліндегі мектептерді жаб̊ұу деген сөз ^йемес↓/// ↑ ійә/ барлығы ^йекі тілде ͡б̊олса да// бірағ ата заңмен ^уол тек қана шеш^ілетін дүнүйө сыйақты да/ ^йенді↓/// ↑көрөмүз/ ^ұуақыт көрсөтөді ^уонұң бәрін↓/// ↑жоқ/ негізі геосайасый жағдайды// әртүрлү мәселелерді ͡б̊із ^йескерүуүмүз ͡герек↓/// ↑^уөйткөнү↓/// ↑бұл геосайасый жағдай ^йемес қой// ^уол ішкі дүнүйө ғой біздің↓/// ↑біздің ішкі дүнүйө ғой↓///	- Толығымен сізбен келісемін, Асхат мырза, і-і ұран емес, нақты іс болса деймін. Әсіресе, қазақ тіліне қатысты. Бірақ мен, енді өзімнің жеке пікірім, ы-ы. Менің ойымша, бір-ақ шешім. Ол ы-ы Конституцияда, ы-ы Ата Заңымызда мемлекеттік тіл - тек қана қазақ тілі деп, орыс тілінің статусын ы-ы Ата Заңнан алып тастау, менің ойымша. Бірақ та ол, а-а жаңағы, орыс тіліндегі мектептерді жабу деген сөз емес. Иә, барлығы екі тілде болса да, бірақ Ата Заңмен ол тек қана шешілетін дүние сияқты да, енді. Көреміз, уақыт көрсетеді оның бәрін. - Жоқ, негізі геосаяси жағдайды, әртүрлі мәселелерді біз ескеруіміз керек. Өйткені... - Бұл геосаяси жағдай емес қой, ол ішкі дүние ғой біздің. Біздің ішкі дүние ғой
Асхат Аймағамбетов	↑жоқ/ ішкі дүнійе↓/// ↑мен айтып ^уотырмын ғой// мемлекеттік тілді дамытұу деген// ^уол ағылшын тілін/ басқа тілін жойұу дегенді ^йешқ̊ашан білдірмейді ғой↓/// ↑ біз ͡б̊ірінші кезекте// жүйелі ы ы біздің қазақтар үшін// қазақ̊стан үшін қандай шешім керек↓/// ↑біздің пайдамыз қандай↓/// ↑қазақ ^йелі ͡б̊ойынша// біздің қандай/ пайдамыз қандай↓/// ↑^йегер ͡б̊іздің пайдамыз асықпай қадам /қадаммен// сондай бір ы ы алдын ала ͡б̊олатын мәселелерді ͡б̊іле ^уот^ұрұп// ы ы шешім қаб̊ылдайтын болсақ// ^йегер қазақ̊стан үшін бұл тійімді ͡б̊олса// біс солай жүрүуіміз керек↓/// ↑сондықтан бізге керегі// біздің эканомійкамыздың дамұуы// біздің құндылық// ұлттық құндылықтарымыздың дамұуы// біздің қазақ тіл^інің дамұуы// біздің ^йеліміздің дамұуы ғой↓/// ↑бірақ ^уоны қалай дамытамыз дегенде// біз сондай ^уөте ы ы прагматыйкалық̊ шешімдерді қаб̊ылдауымыз керек те↓///	↑жоқ/ ішкі дүнүйө↓/// ↑мен айтып ^уотұрмұн ғой// мемлекеттік тілді дамытұу деген// ^уол ағылшын тілін/ басқа тілін жойұу дегенді ^йешқ̊ашам білдірмейді ғой↓/// ↑ біз ͡б̊ірінші ͡гезекте// жүйөлү ы ы біздің ͡ғазақтар үшүн// қазақ̊стан үшүң ͡ ғандай шешім ͡герек↓/// ↑біздің пайдамыз ͡ғандай↓/// ↑қазақ ^йелі ͡б̊ойұнша// біздің ͡ғандай/ пайдамыз ͡ғандай↓/// ↑^йегер ͡б̊іздің пайдамыз асықпай ͡ғадам /қадаммен// сондай бір ы ы алдын ала ͡б̊олатын мәселелерді ͡б̊іле ^уот^ұрұп// ы ы шешім қаб̊ылдайтым болсақ// ^йегер ͡ғазақ̊стан үшүм бұл тійімді ͡б̊олса// біс солай жүрүуүмүз ͡герек↓/// ↑сондұқтам бізге ͡герегі// біздің эканомұйкамыздың дамұуұ// біздің ͡ғұндұлұқ// ұлттұқ құндұлұқтарымыздың дамұуұ// біздің ͡ғазақ тіл^інің дамұуұ// біздің ^йеліміздің дамұуұ ғой↓/// ↑бірақ ^уонұ қалай дамытамыз дегенде// біс сондай ^уөтө ы ы прагматыйкалық̊ шешімдерді ͡ғаб̊ылдауұмұз ͡герек те↓///	- Жоқ, ішкі дүние. Мен айтып отырмын ғой, мемлекеттік тілді дамыту деген - ол ағылшын тілін, басқа тілін жою дегенді ешқашан білдірмейді ғой. Біз бірінші кезекте жүйелі, ы-ы біздің қазақтар үшін, Қазақстан үшін қандай шешім керек? Біздің пайдамыз қандай? Қазақ елі бойынша, біздің қандай, пайдамыз қандай? Егер біздің пайдамыз асықпай қадам-қадаммен, сондай бір ы-ы алдын ала болатын мәселелерді біле отырып, ы-ы шешім қабылдайтын болсақ, егер Қазақстан үшін бұл тиімді болса, біз солай жүруіміз керек. Сондықтан бізге керегі - біздің экономикамыздың дамуы, біздің құндылық, ұлттық құндылықтарымыздың дамуы, біздің қазақ тілінің дамуы, біздің еліміздің дамуы ғой. Бірақ оны қалай дамытамыз дегенде, біз сондай өте ы-ы прагматикалық шешімдерді қабылдауымыз керек те.
Асхат Аймағамбетов	↑құдайға шүкір/ қазір қазақ тіл^інің жағдайы жақ̊сарып келе жатыр↓/// ↑ ^уол ^уодан да да жақ̊сы жақ̊сы/ жаңа жаңа↓/// ↑аллаға да шүкір/ біздің халқымызға да ^ырахмет айтамыз↓/// ↑і і жалпы ͡б̊ійлікті де/ ^уосы мәселе ͡б̊ойынш'істеп жатқан жұмысы ͡б̊ар↓/// ↑барлығымыздың ^уортақ// ы ы бұл ы ы таб̊ысымыз деп айтұуға ͡б̊олад↓/// ↑бірақ әлі де көп жұмыс істеу керек↓/// ↑бірақ ^уоны прагматыйкалық тұрғыда// біз ^уөте дұрыс шешімдер қаб̊ылдап// баланс/ тепе теңдік ұстап// іск'асырұуымыз керек↓/// ↑бізге керегі нәтійже/ соңғы түпкілікті нәтійже↓/// ↑түпкілікті нәтійжеде// мемлекеттік тіл дұрыс деңгейде ͡б̊олад деп мен сенемін↓/// ↑біздің жас балаларымыз// қазір көб̊^үнесе қазақ̊ша сөйлейді↓/// ↑^йенді і і кішкентай балаларымыз// і і тілі қазақ̊ша дұрыс шығып// ^уоларды қолдау үшін // әрі қарай бірге жұмыс істейтін боламыз↓///	↑құдайға шүкүр/ қазір ͡ғазақ тіл^інің жағдайы жақ̊сарып келе жатыр↓/// ↑ ^уол ^уодан да да жақ̊сы жақ̊сы/ жаңа жаңа↓/// ↑аллаға да шүкүр/ біздің халқымызға да ^ырахмет айтамыз↓/// ↑і і жалпы ͡б̊ійліктіде де/ ^уосұ мәселе ͡б̊ойұнш'істеп жатқан жұмұсұ ͡б̊ар↓/// ↑барлығымыздың ^уортақ// ы ы бұл ы ы таб̊ысымыз деб̊ ͡айтұуға ͡б̊олад↓/// ↑бірағ әлі де ͡гөб̊ жұмұс істеу ͡герек↓/// ↑бірақ ^уонұ прагматыйкалық тұрғұда// біз ^уөтө дұрұш шешімдер ͡ғаб̊ылдап// баланс/ тепе теңдіг ұстап// іск'асырұуұмұз керек↓/// ↑бізге ͡герегі нәтійже/ соңғұ түпкүлүкті нәтійже↓/// ↑түпкүлүкті нәтійжеде// мемлекеттік тіл дұрұс ͡теңгейде ͡б̊олад деп мен сенемін↓/// ↑біздің жас ͡палаларымыз// қазір ͡гөб̊^үнөсе қазақ̊ша сөйлөйдү↓/// ↑^йенді і і кішкентай балаларымыз// і і тілі ͡ғазақ̊ша дұрұш шығып// ^уоларды қолдау үшүн // әрі ͡ғарай бірге жұмұс істейтім боламыз↓///	- Құдайға шүкір, қазір қазақ тілінің жағдайы жақсарып келе жатыр. Ол одан да да жақсы-жақсы жаңа-жаңа... Аллаға да шүкір, біздің халқымызға да рахмет айтамыз. І-і жалпы биліктіде де осы мәселе бойынша істеп жатқан жұмысы бар. Барлығымыздың ортақ ы-ы бұл ы-ы табысымыз деп айтуға болад. Бірақ әлі де көп жұмыс істеу керек. Бірақ оны прагматикалық тұрғыда, біз өте дұрыс шешімдер қабылдап, баланс, тепе-теңдік ұстап, іске асыруымыз керек. Бізге керегі нәтиже, соңғы түпкілікті нәтиже. Түпкілікті нәтижеде мемлекеттік тіл дұрыс деңгейде болад деп мен сенемін. Біздің жас балаларымыз қазір көбінесе қазақша сөйлейді. Енді, і-і кішкентай балаларымыз і-і тілі қазақша дұрыс шығып, оларды қолдау үшін әрі қарай бірге жұмыс істейтін боламыз.
Асхат Аймағамбетов	↑ійә/ менің ^уойымша/ біздің бүгінгі і і бүкіл әңгімеміздің і-і там^ыры// і і сол тәрб̊ійе// тәрб̊ійе сыйақты// ійә/ барлық құндылықтар// айтылып жатқан дүнійелер↓/// ↑қазақ тіл^іне қатыст'айтқанда // мен ^уойлаймын// ^йенді ^йең құрмағанда/ мійнійстрлер қазақ тілінде сөйлеу керек↓/// ↑ійә/ ^йенді ^йекі сөздің басын қос'алмай // ұйатқ'ұш^ұрап тұрса// әрійне/ ^уол халықтың ашұуын тұуғызад↓/// ↑ і і ^йенді сондай бір і і көр^үнетін дүнійелердің ^уөзү// шенеуніктер/ депүутаттар/ мысалы сіз сыйақты// ашық/ қазақ̊ша сөйлеп// сұрақтарға жауап беріп// ақпарат таратčа// ^уоның ^уөзі ͡б̊ір кішкентай жеңіс// былай қарағанда↓/// ↑сондықтан да ^йенді/ бүгінгі і і әңгімеміздің і і тоқ̊сан ауыз сөзін тоб̊ықтай түйіндететін болсақ// біраз мәселені ͡б̊үгін і і сізб̊ен талқыладық↓/// ↑түпкі там^ыры ^уосі тәрб̊ійеде шығар↓///	↑ійә/ менің ^уойұмша/ біздің бүгүңгү і і бүкүл әңгімеміздің і-і там^ыры// і і сол тәрб̊ійе// тәрб̊ійе сыйақты// ійә/ барлық құндұлұқтар// айтылыб̊ жатқан дүнүйөлөр↓/// ↑қазақ тіл^іне қатыст'айтқанда // мен ^уойлаймын// ^йенді ^йең ͡ғұрмағанда/ мійнійстрлер ͡ғазақ тілінде сөйлөу ͡герек↓/// ↑ійә/ ^йенді ^йекі сөздүң басың ͡ ғос'алмай // ұйатқ'ұш^ұрап тұрса// әрійне/ ^уол халықтың ашұуұн тұуғұзад↓/// ↑ і і ^йенді сондай бір і і көр^үнөтін дүнүйөлөрдің ^уөзү// шенеунүктөр/ депүутаттар/ мысалы сіс сыйақты// ашық/ қазақ̊ша сөйлөп// сұрақтарға жауап ͡періп// ақпарат таратčа// ^уонұң ^уөзү ͡б̊ір ͡гішкентай жеңіс// былай ͡ғарағанда↓/// ↑сондұқтан да ^йенді/ бүгүңгү і і әңгімеміздің і і тоқ̊сан ауұс сөзүн тоб̊ұқтай түйүндөтетім болсақ// біраз мәселені ͡б̊үгүн і і сізб̊ен талқыладық↓/// ↑түпкү там^ыры ^уосұ тәрб̊ійеде шығар↓///	- Иә, менің ойымша, біздің бүгінгі і-і бүкіл әңгімеміздің і-і тамыры іі - сол тәрбие, тәрбие сияқты, иә, барлық құндылықтар, айтылып жатқан дүниелер. Қазақ тіліне қатысты айтқанда, мен ойлаймын, енді, ең құрмағанда, министрлер қазақ тілінде сөйлеу керек. Иә, енді, екі сөздің басын қоса алмай, ұятқа ұшырап тұрса, әрине, ол халықтың ашуын туғызад. І-і енді сондай бір і-і көрінетін дүниелердің өзі шенеуніктер, депутаттар, мысалы, сіз сияқты, ашық, қазақша сөйлеп, сұрақтарға жауап беріп, ақпарат таратса, оның өзі бір кішкентай жеңіс, былай қарағанда. Сондықтан да, енді, бүгінгі і-і әңгімеміздің і-і тоқсан ауыз сөзін тобықтай түйіндететін болсақ, біраз мәселені бүгін і-і сізбен талқыладық. Түпкі тамыры осы тәрбиеде шығар.
Асхат Аймағамбетов	↑негізінде тіл болсын// сайасат болсын// і і жаңағы/ і і әртүрлі қылмыстың алдын алұу ͡б̊олсын// кез келген мәселеде тәлім тәрб̊ійе// ^уөзіміздің ұлттық құндылықтарымызды жоғалтпауымыз керекпіз// тілімізді жоғалтпауымыз керекпіз// дәстүрімізді дәріптеуіміз керек деген сыйақты↓/// ↑былай қарағанда// бәр^іне ͡б̊ір ͡б̊елгілі дүнійелер/ і і сөздер↓/// ↑бірақ і і соңғы ^ұуақытта// мен ^уосы сөздерді ͡б̊ірнеше ^ірет айтып жүрмін↓/// ↑^уөйткені ͡б̊із кейде ^уосындай бір і і қарапайым дүнійелерді/ ұмытып кетіп бара жатқан сыйақтымыз↓/// ↑анд'амерійкаға қараймыз// ^йеуропаға қараймыз// і і жан жағымызға қараймыз↓/// ↑бірақ бәрі ͡б̊іздің ^уөзіміздің дәстүрімізде// тарыйхымызд'айтылған // жазылған дүнійелер↓/// ↑асхат қанатұлы/ бүгінгі сұхбатыңызға і і ^ырахмет↓/// ↑і і ^йенді ͡б̊іраз/ і і заңнамалық жоб̊алард'атап ^уөттіңіз// біраз дүнійелерд'айтып і і көрсеттіңіз↓/// ↑^йенді ͡б̊ұның барлығ'әрі қарай// ^йенді жүзег'асса ^йекен деймін↓///	↑негізінде тіл болсұн// сайасат ͡полсұн// і і жаңағы/ і і әртүрлү қылмыстың алдын алұу ͡б̊олсұн// кез ͡гелген мәселеде тәлім тәрб̊ійе// ^уөзүмүздің ұлттұқ құндұлұқтарымызды жоғалтпауұмұз ͡герекпіз// тілімізді жоғалтпауұмұз ͡герекпіз// дәстүрүмүзді дәріптеуүмүз ͡герек деген сыйақты↓/// ↑былай ͡ғарағанда// бәр^іне ͡б̊ір ͡б̊елгілі дүнүйөлөр/ і і сөздөр↓/// ↑бірақ і і соңғұ ^ұуақытта// мен ^уосұ сөздөрдү ͡б̊ірнеше ^ірет айтыб̊ жүрмүн↓/// ↑^уөйткөнү ͡б̊із ͡гейде ^уосұндай бір і і қарапайым дүнүйөлөрді/ ұмұтұп кетіп ͡пара жатқан сыйақтымыз↓/// ↑анд'амерійкаға қараймыз// ^йеуропаға ͡ғараймыз// і і жан жағымызға ͡ғараймыз↓/// ↑бірақ ͡пәрі ͡б̊іздің ^уөзүмүздің дәстүрүмүзде// тарыйхымызд'айтылған // жазылған дүнүйөлөр↓/// ↑асхат қанатұлұ/ бүгүңгү сұхбатыңызға і і ^ырахмет↓/// ↑і і ^йенді ͡б̊іраз/ і і заңнамалығ жоб̊алард'атап ^уөттүңүз// біраз дүнүйөлөрд'айтып і і көрсөттүңіз↓/// ↑^йенді ͡б̊ұнұң барлығ'әрі қарай// ^йенді жүзөг'асса ^йекен деймін↓///	Негізінде, тіл болсын, саясат болсын, і-і жаңағы, і-і әртүрлі қылмыстың алдын алу болсын, кез келген мәселеде тәлім-тәрбие, өзіміздің ұлттық құндылықтарымызды жоғалтпауымыз керекпіз, тілімізді жоғалтпауымыз керекпіз, дәстүрімізді дәріптеуіміз керек деген сияқты. Былай қарағанда, бәріне бір белгілі дүниелер, і-і сөздер. Бірақ і-і соңғы уақытта, мен осы сөздерді бірнеше рет айтып жүрмін. Өйткені біз кейде осындай бір і-і қарапайым дүниелерді ұмытып кетіп бара жатқан сияқтымыз. Анда Америкаға қараймыз, Еуропаға қараймыз, і-і жан-жағымызға қараймыз. Бірақ бәрі біздің өзіміздің дәстүрімізде, тарихымызда айтылған, жазылған дүниелер. Асхат Қанатұлы, бүгінгі сұхбатыңызға і-і рахмет! І-і енді біраз і-і заңнамалық жобаларды атап өттіңіз, біраз дүниелерді айтып і-і көрсеттіңіз. Енді бұның барлығы әрі қарай, енді, жүзеге асса екен деймін.
Асхат Аймағамбетов	↑айтып жатқан дүнійеңіз// ^йенді і і ^йертең і і қап деп ^уөкінбейтіндей// ^йертең ұйалмайтындай заңнама ͡б̊олса ^йекен// і і бастамалар ͡б̊олса ^йекен деймін↓/// ↑і і әрійне/ і і мен і і біздің депүутаттардың жалғыз асхат аймағамбетовтің// жалғыз і і ^йермұрат бәпійдің// жалғыз ͡б̊ақытжан базарб̊ектің// і і белсенді ͡б̊олғанын ^йемес// жалпы ͡б̊үкүл тоқ̊сан сегіз депүутаттың белсенді ͡б̊олғанын қалаймын↓/// ↑і і бүкүл тоқ̊сан сегіз депүутаттан сұрау ͡б̊олады↓/// ↑^ұуақыт тез ^уөтеді// сайлау келеді↓/// ↑ал сондықтан да ^йертең і і ^йелдің алдына// і і қарай алатындай болып// ұйалмайтындай болатындай бір ^йесеп болұу керек// іс болұу керек// нәтійже ͡б̊олұу керек↓///	↑айтыб̊ жатқан дүнүйөңіз// ^йенді і і ^йертең і і қап деп ^уөкүмбөйтіндей// ^йертең ұйалмайтындай заңнама ͡б̊олса ^йекен// і і бастамалар ͡б̊олса ^йекен деймін↓/// ↑і і әрійне/ і і мен і і біздің депүутаттардың жалғыз асхат аймағамбетовтің// жалғыз і і ^йермұрат ͡пәпійдің// жалғыз ͡б̊ақытжам базарб̊ектің// і і белсенді ͡б̊олғанын ^йемес// жалпы ͡б̊үкүл тоқ̊сан сегіз депүутаттың белсенді ͡б̊олғаның ͡ғалаймын↓/// ↑і і бүкүл тоқ̊сан сегіз депүутаттан сұрау ͡б̊олады↓/// ↑^ұуақыт тез ^уөтөдү// сайлау ͡геледі↓/// ↑ал сондұқтан да ^йертең і і ^йелдің алдына// і і қарай алатындай болұп// ұйалмайтындай болатындай бір ^йесеп ͡полұу ͡герек// іс ͡полұу ͡герек// нәтійже ͡б̊олұу ͡герек↓///	Айтып жатқан дүниеңіз, енді, і-і ертең і-і қап деп өкінбейтіндей, ертең ұялмайтындай заңнама болса екен, і-і бастамалар болса екен деймін. І-і әрине, і-і мен і-і біздің депутаттардың жалғыз Асхат Аймағамбетовтің, жалғыз і-і Ермұрат Бәпидің, жалғыз Бақытжан Базарбектің і-і белсенді болғанын емес, жалпы бүкіл 98 депутаттың белсенді болғанын қалаймын. І-і бүкіл 98 депутаттан сұрау болады. Уақыт тез өтеді, сайлау келеді. Ал сондықтан да ертең і-і елдің алдына і-і қарай алатындай болып, ұялмайтындай болатындай бір есеп болу керек, іс болу керек, нәтиже болу керек.
Асхат Аймағамбетов	↑сол құрметті көрермен// бүгінгі сұхбатқа қатыст'айтатын ^уойларыңыз/ пік^іріңіз ͡б̊олса// жазыңыздар/ сұрақтарыңыз ͡б̊олса// қойыңыздар↓/// ↑і і бүгінгі ͡б̊іздің сұхбатымыз// мінекей/ ^уосындай і і бүгін қазақ қоғамында талқылап жатқан мәселелер/ білім/ ғылым/ і і ^йенті/ назарб̊аев мектеп/ і і жемқорлық/ неше түрлі ͡б̊іраз мәселелерд'айттық ↓/// ↑і і тағы да ͡б̊ір ұс^ұныстарыңыз ͡б̊олса// жаза ^уот^ұрыңыздар// арнамызға жаз^ылыңыздар↓/// ↑і і бізг'әр қазақтың ^уойы// әр қазақтың пік^ірі маңызды↓/// ↑асхат қанатұлы/ сізге сәттілік↓/// ↑^ырахмет↓///	↑сол ͡ғұрметті ͡гөрөрмөн// бүгүңгү сұхбатқа ͡ғатыст'айтатын ^уойларыңыз/ пік^іріңіз ͡б̊олса// жазыңыздар/ сұрақтарыңыз ͡б̊олса// қойұңұздар↓/// ↑і і бүгүңгү ͡б̊іздің сұхбатымыз// мінекей/ ^уосұндай і і бүгүң ͡ ғазақ қоғамында талқылаб̊ жатқан мәселелер/ білім/ ғылым/ і і ^йенті/ назарб̊аев мектеп/ і і жемқорлұқ/ неше түрлү ͡б̊іраз мәселелерд'айттық ↓/// ↑і і тағы да ͡б̊ір ұс^ұнұстарыңыз ͡б̊олса// жаза ^уот^ұрұңыздар// арнамызға жаз^ылыңыздар↓/// ↑і і бізг'әр қазақтың ^уойұ// әр ͡ғазақтың пік^ірі маңызды↓/// ↑асхат қанатұлұ/ сізге сәттілік↓/// ↑^ырахмет↓///	Сол, құрметті көрермен, бүгінгі сұхбатқа қатысты айтатын ойларыңыз, пікіріңіз болса, жазыңыздар, сұрақтарыңыз болса, қойыңыздар. І-і бүгінгі біздің сұхбатымыз, мінекей, осындай: і-і бүгін қазақ қоғамында талқылап жатқан мәселелер, білім, ғылым, і-і ЕНТ-і, Назарбаев мектеп, і-і жемқорлық, неше түрлі біраз мәселелерді айттық. І-і тағы да бір ұсыныстарыңыз болса, жаза отырыңыздар, арнамызға жазылыңыздар. І-і бізге әр қазақтың ойы, әр қазақтың пікірі маңызды. Асхат Қанатұлы, сізге сәттілік! - Рахмет!
Әбіш Кекілбайұлы	хәп →/ дегеннен бастап →// ^уоның сөздері →// менім жүрегіме →// қона͡ гетті ↓/// ^уөйткені →/ сөз саптасы →// атымен бөлек ↓/// ^уол͡ гезде →/ кітабій →/ пайезійаға ұқсамайт ↓/// і... ^уоның ішінде →/ жастардың аузынан шықпайтын →// і... әжелеріміздің →/ кебежелерінің →/ бұрышында͡ ғалған →// соғымның құрышы сыйақты →// ^уөт'ескі →/ ^уөт'ежелгі →/ ^уөтө͡ дәмді →/ сөздер͡ айтат ↓/// әуезді / бөлек →// ым... көптен →/ қаптан шықпай кележатқан →// қара͡ домбыраның →/ тійегі қайта͡ қондырылғандай ↓ ///	↑ хәп дегеннем͡ бастап→ // ^уонұң ͡ сөздөрү → / менің жүрөгүме / қона ͡ гетті↓ /// ↑ ^уөйткөнү→ / сөс͡ саптасы атымен бөлөк↓ /// ↑^уол͡ гезде / кітәб̊ій пойезійаға͡ ұқ̊самайды ↓ /// ↑і... ^уонұң ͡ ішінде → / жастардың аузұнан шықпайтын → // і... әжелеріміздің / кеб̊ежелерінің͡ бұрұшұнда ͡ ғалған // соғұмнұң ͡ ғұрұшұ сыйақты / ^уөтө ͡ ескі→ // ^уөтө ͡ ежелгі→ // ^уөтө ͡ дәмді сөздөр айтады↓ /// ↑ әуөздү / бөлөк → / ым... көптөн / қаптан ͡ шықпай͡ геле͡ жатқан → // қара ͡ домбұраның тійегі / қайта ͡ ғондұрұлғандай↓ ///	Хәп дегеннен бастап, оның сөздері менің жүрегіме қона кетті. Өйткені сөз саптасы атымен бөлек. Ол кезде кітаби поэзияға ұқсамайды. Іі оның ішінде жастардың аузынан шықпайтын і-і-і әжелеріміздің кебежелерінің бұрышында қалған соғымның құрышы сияқты өте ескі, өте ежелгі, өте дәмді сөздер айтады. Әуезді бөлек м-м-м көптен қаптан шықпай келе жатқан қара домбыраның тиегі қайта қондырылғандай.
Әбіш Кекілбайұлы	сондықтан / тұуған адамның арманшыл болмауы →// қыйалшыл болмауы // мүмкін ^йемес сійақты көрінет↓/// үйткені ^уонда / жайқалып тұрған жасыл бағ ͡ жоқ↓/// шалқып жатқан / теңіз болған^ымен →// мөлдіреп жатқан / бұлағ ͡ жоқ↓/// барлығы / қат // барлығы / тапшы →// барлығы зә:рүу↓/// соның бәрі / болс'екен дейтін адам ↑// ^уол алыстарға →// ы-ы қыйандарға / қыйалын жұмсап ^уотырат↓/// мен ^уөз басым↑ // маған / сөздің ͡ де ͡ дертін // ^уөмірдің ͡ де ͡ дәмін // ^уөнердің де ͡ қадырын ұқтырған // сол ^уөзімнің // тұуған топырғым шығар→ // деп ^уойлайм↓/// мен ^йегер / маңғыстауда тұумасам↑ // бәлкім / басқа адам болұуым да мүмкін ͡ ед↓/// қарыма қалам ұстап →// қанша жерден / жазұушы болсам ͡ да ↑// атым / басқа жазұушы болұуы / мүмкін ͡ ед↓/// алып жүретін / тақырыбын да // суреттейтін / ы-ы көріністерін ͡ де → // ым көңіліме ұнайтын / мінез-құлықтар ͡ да // басқаша болұуы мүмкін ͡ ед деп ^уойлайм↓/// сондықтан мен / азды-гөпті ^уөзімнің→ // ^уөнерім үшін ͡ де ↑// тағдырым үшін ͡ де↑ // тұуған жерге / қарыздармын деп →// ^йесептейм↓///	сондұқтан / тұуған ͡ адамның / арманшыл ͡ болмауұ // қыйалшыл ͡ болмауұ // мүмкүн͡ емес ͡ сыйақты ͡ гөрүнөді↓/// ^уөйткөнү / ^уонда ͡ жайқалып ͡ тұрған // жасыл ͡ бағ ͡ жоқ↓/// шалқыб̊ ͡ жатқан / теңіз ͡ б̊олғанымен // мөлдүрөб̊ ͡ жатқан / бұлағ ͡ жоқ↓/// барлығы / қат // барлығы ͡ тап̊шы // барлығы ͡ зәрүу↓/// сонұң ͡ бәрі / болс'екен / дейтін ͡ адам↑ // ^уол алыстарға // ы... қыйандарға / қыйалын ͡ жұмсап ͡ отұрады↓/// мен ^уөз ͡ б̊асым↑ / маған сөздүң ͡ де ͡ дертін // ^уөмүрдүң ͡ де ͡ дәмін // ^уөнөрдүң ͡ де / қәдірін ͡ ұқтұрған // сол ^уөзүмнүң // тұуған ͡ топұрғым͡ шығар деп ^уойлаймын↓/// мен ^йегер / маңғыстауда тұумасам ↑// бәлкім / басқ'адам болұуұм ͡ да / мүмкүн ^йеді↓/// қарыма / қалам ұстап // қанша жерден жазұушұ ͡ б̊олсам ͡ да ↑// атым / басқа жазұушұ ͡ б̊олұуұ / мүмкүн͡ еді↓/// алыб̊ ͡ жүрөтүн / тақырыб̊ын ͡ да // сүурөттөйтүң ͡ гөрүнүстерін ͡ де // көңүлүме / ұнайтын ͡ мінез-ғұлұқтар ͡ да // басқаша ͡ б̊олұуұ / мүмкүн ͡ еді ͡ деп ͡ ойлаймын↓/// сондұқтан мен / азды͡ гөптү ^уөзүмнүң / ^уөнөрүм ͡үшүн͡ де↑ // тағдырым͡ үшүн͡ де↑ // тұуған жерге / қарыздармын͡ деб ͡ есептеймін↓///	Сондықтан туған адамның арманшыл болмауы, қиялшыл болмауы мүмкін емес сияқты көрінеді. Өйткені онда жайқалып тұрған жасыл бақ жоқ. Шалқып жатқан теңіз болғанымен, мөлдіреп жатқан бұлақ жоқ. Барлығы қат, барлығы тапшы, барлығы зәру. Соның бәрі болса екен дейтін адам ол алыстарға, ы қияндарға қиялын жұмсап отырады. Мен өз басым маған сөздің де дертін, өмірдің де дәмін, өнердің де қадірін ұқтырған сол өзімнің туған топырғым шығар деп ойлаймын. Мен егер Маңғыстауда тумасам, бәлкім басқа адам болуым да мүмкін еді.
Әбіш Кекілбайұлы	уақыттың ^уөтетіні ^ыра:с↓/// көп нәрсенің →// ұмытылатыны да ^ырас↓/// б^ырас / ^уөмір бір-ақ рет берілет деген →// бәріміз білетін қағійда бар↓/// ^уол қандай заманда / қандай жағдайда ^уөтсе де →/ бәрібір қымбат↓ /// сондықтан / ^уөз басым ^уөткенге // ^уөкпе жүрмейт деп ^уойлайм↓ /// ^уөткенге тек / тәубә ғана →// жүрет деп ^уойлайм↓/// мәселен / біз тұумай тұрғанда →// неше түрлі зобалаң басталды↓ /// аталарымыздың алды / сібірге айдалып кетті↓ /// қалғандары / көрші ^йелдерге босып кетті↓ /// мәселен / мен тұуған шаңырақ →// сонау иран шекарасынан // түркі:мен / әзірба:йжан / дағы:стан жерлерін / түгел айналып келіп →// соғыстың алдында ғана ^йелге ^уоралд↓ ///	^ұуақыттың ^уөтөтүні ^ырас↓ /// көп нәрсенің / ұмұтұлатыны ͡ да ^ырас↓ /// бірақ / ^уөмүр ͡ б̊ір-ақ ^ірет періледі деген → // бәріміз ͡ б̊ілетін →/ қағыйда ͡ б̊ар↓ /// ^уол ғандай заманда → // қандай жағдайда ^уөтčө ͡ де // бәріб̊ір ͡ ғымбат↓ /// сондұқтан / ^уөз ͡ б̊асым // ^уөткөңге ^уөкпө жүрмөйдү // деп ^уойлаймын↓ /// ^уөткөңге тек / тәуб̊е ғана жүрөдү →// деп ^уойлаймын↓ /// мәселен / біз тұумай тұрғанда // нешетүрлү зоб̊алаң басталды↓ /// аталарымыздың алды // сіб̊ірг'айдалып кетті↓ /// қалғандары / көршү ^йелдерге →// босұп кетті↓ /// мәселен / мен тұуған шаң^ырақ // сонау / ыйран шегарасынан // түр^үкүмен / әзірб̊айжан / дағыстан жерлерін→ // түгөл айналып келіп // соғұстұң ͡ алдында ͡ ғана →// ^йелге ^уоралды↓ ///	Уақыттың өтетіні рас. Көп нәрсенің ұмытылатыны да рас. Бірақ өмір бір-ақ рет беріледі деген бәріміз білетін қағида бар. Ол қандай заманда, қандай жағдайда өтсе де бәрібір қымбат. Сондықтан өз басым өткенге өкпе жүрмейді деп ойлаймын. Өткенге тек тәубә ғана жүреді деп ойлаймын. Мәселен, біз тумай тұрғанда неше түрлі зобалаң басталды. Аталарымыздың алды Сібірге айдалып кетті. Қалғандары көрші елдерге босып кетті. Мәселен, мен туған шаңырақ сонау Иран шекарасынан түркімен, әзірбайжан, Дағыстан жерлерін түгел айналып келіп, соғыстың алдында ғана елге оралды.
Әбіш Кекілбайұлы	мен сонда ғана тұуыппын↓ /// ал / біз көзімізді ашпай жатып →// соғысқа ұрындық↓ /// әкеден айрылдық↓ /// бомбылауды ͡ гөрдік↓ /// жоқтықты / жалаңаштықты түгел таттық↓ /// сол тұстағы қыйындықтардан →// сонда жабысқан ы... ауру-сырқа:удан // жоқ-жіктіліктен →// сосын ^йер жеткесін де↑ / қоғамдық қолдау // әлеуметтік әділет болмағандықтан→ // менің / талай-талай талантты достарым→ // ы-ы білікті замандастарым // мына дүнійеден ^йерте гетті↓ /// ^йегер соларды ^уойлайтын болсақ↑ // ^уосы ͡ гезге дейін / аман жеткенімізге // және ^уосы замаңға жеткенімізге // қайтып тәубе демейміз↑ /// ал қалықты алатын болсақ ↑ // біздің қалқымыз ^уөзі әуелден // тұзы ауыр халық↓ /// бұл ͡ ғонысқа қондырған // ата-бабам ^уоңбасын // таңда сійрат - басына деп // махамбет тегін айтпаған↓ ///	мен / сонда ͡ ғана тұуұппұн↓ /// ал ͡ б̊із / көзүмүзді / ашпай жатып // соғұсқ'ұрұндұқ ↓ /// әкеден ай^ырылдық↓ /// бомбалаудұ ͡ гөрдүк↓ /// жоқтұқтұ / жалаңаштықты / түгөл ͡ таттық↓ /// сол ͡ тұстағы ͡ ғыйындықтардан // сонда жаб̊ысқан ы... аурұу-сырқаудан / жоғ-жіктіліктен / сосұн ^йер жеткесін ͡ де →// қоғамдық қолдау / әлеумөттүг ͡ әділет ͡ полмағандықтан→ // менің / талай-талай талантты достарым // ы... білікті замандастарым // мына дүнүйөден / ^йерте ͡ гетті↓ /// ^йегер / соларды ^уойлайтым ͡ болсақ // ^уосұ ͡ гезге ͡ дейін →// аман жеткенімізге // және ^уосұ замаңға жеткенімізге // қәйтіп тәуб̊е демейміз↑ ал / халықт'алатын болсақ↑ // біздің халқымыз / ^уөзү / әуөлдөн / тұз'ауұр халық↓ /// бұл ͡ ғонұсқа ͡ ғондұрған / ата-͡ б̊аб̊ам ^уоңбасын // таңда сыйрат ͡ пасына деп →// махамбет тегін айтпаған↓ ///	Мен сонда ғана туыппын. Ал біз көзімізді ашпай жатып соғысқа ұрындық. Әкеден айырылдық. Бомбалауды көрдік. Жоқтықты, жалаңаштықты түгел таттық. Сол тұстағы қиындықтардан, сонда жабысқан ы ауру-сырқаудан, жоқ-жіктіліктен, сосын ер жеткесін де қоғамдық қолдау, әлеуметтік әділет болмағандықтан менің талай-талай талантты достарым, ы... білікті замандастарым мына дүниеден ерте кетті. Егер соларды ойлайтын болсақ, осы кезге дейін аман жеткенімізге және осы заманға жеткенімізге қайтіп тәубе демейміз?! Ал халықты алатын болсақ, біздің халқымыз өзі әуелден тұзы ауыр халық. «Бұл қонысқа қондырған ата-бабам оңбасын, таңда сират - басына»,- деп Махамбет тегін айтпаған.
Әбіш Кекілбайұлы	біз / ^уөзіміздің жер сұуымызға // ^уөзімізге ійе бола алмай қалған да // тұстарымыз бар↓ /// ^уөз дәулетіміздің ійгілігін // ^уөзіміз көре алмаған да→ // тұстарымыз бар↓ /// жұрт / ^уөзгенің қолына тап болып // ^уөзгенің жеріне тап болып // кіріптар болып ^уотырса↑ // ^уөз ^уөлөң төсегімізде ^уотырып / ^уөзіміз кіріптар болған да // тұстарымыз да бар↓ /// қысқасы / қазақ қалқының жыйырмасыншы ғасырда→ // адамзат көрген қыйындықтан // құр алақан қалған →// құр ауыз қалған // жері жоқ↓ /// алайда / құрыған жоқпыз // құрд^ұмға кеткен жоқпыз↓ /// ^уорнымызда ^уотырмыз↓ /// ^уоңаламыз деген // үлкен үмітпен ^уотырмыз↓ /// сондықтан / бұған біз қалай // тәубе демейміс↓/// болашақ дейтіннің ^уөзі алдымен // ^уосы тәубеден басталатынын // білүу герек↓ /// сондықтан / ^уосы тәубені ↑ // ^уосы үлкен руханій қанағатты↑ // ^йендігі жерде / тәуекелге айналдырсақ ↑ // үлкен жауапкершілікке айналдырсақ // сол нағыз / ақылға сыйымды ұлттық сана→ // ұлттық парасат болар ^йет // деп ^йесептейм↓ ///	біз ^уөзүмүздің / жер-сұуұмұзға / ^уөзүмүзге →// і^йе ͡ б̊ол'алмай ͡ ғалған ͡ да ↑// тұстарымыз ͡ б̊ар↓ ///^уөз ͡ дәулөтүмүздің ійгілігін //^уөзүмүз гөр'алмаған ͡ да // тұстарымыз ͡ б̊ар↓ /// жұрт ^уөзгөнүң ͡ ғолұна тап ͡ полұп // ^уөзгөнүң жеріне / тап ͡ полұп →// кіріптәр ͡ б̊олұп ^уотұрса↑ // ^уөз ^уөлөң төсөгүмізде ^уотұрұп→ //^уөзүмүз ͡ гіріптәр ͡ б̊олған ͡ да // тұстарымыз ͡ да ͡ б̊ар↓ /// қысқасы / қазаққалқының жыйырма ғасырда →// адамзат көргөң ͡ ғыйындықтан // құр алақаң ͡ ғалған→ // құр ауұз ͡ ғалған жері жоқ↓ /// алайда / құрұған ͡ жоқпұз // құрдұмға ͡ геткен ͡ жоқпұз↓ /// ^уорнұмұзда ^уотұрмұз↓ /// ^уоңаламыз деген / үлкөн үмүтпен ^уотұрмұз↓ /// сондұқтан / бұғам ͡ біз / қалай тәуб̊е демейміз↑/// болашағ ͡ дейтіннің ^уөзү →// алдымен / ^уосұ / тәуб̊едем ͡ басталатынын // білүу ͡ герек↓ /// сондұқтан / ^уосұ тәуб̊ені →// ^уос'үлкөн / ^ұрұуханій ͡ ғанағатты // ^йендігі жерде / тәуөкелг'айналдырсақ // үлкөн жауапкершілікк'айналдырсақ // сол нағыз ақылға сыйымды // ұлттұқ̊ ͡ сана / ұлттұқ ͡ парасат ͡ полар ^йеді // деп ^йесептеймін↓ ///	Біз өзіміздің жер-суымызға, өзімізге ие бола алмай қалған да тұстарымыз бар. Өз дәулетіміздің игілігін өзіміз көре алмаған да тұстарымыз бар. Жұрт өзгенің қолына тап болып, өзгенің жеріне тап болып кіріптар болып отырса, өз өлең төсегімізде отырып өзіміз кіріптар болған да тұстарымыз да бар. Қысқасы, қазақ қалқының 20-ғасырда адамзат көрген қиындықтан құр алақан қалған құр ауыз қалған жері жоқ. Алайда құрыған жоқпыз, құрдымға кеткен жоқпыз. Орнымызда отырмыз. Оңаламыз деген үлкен үмітпен отырмыз. Сондықтан бұған біз қалай тәубе демейміз?! Болашақ дейтіннің өзі алдымен осы тәубеден басталатынын білу керек. Сондықтан осы тәубені, осы үлкен рухани қанағатты ендігі жерде тәуекелге айналдырсақ, үлкен жауапкершілікке айналдырсақ, сол нағыз ақылға сиымды ұлттық сана, ұлттық парасат болар еді деп есептеймін.
Әбіш Кекілбайұлы	мен / ^уөз басым // әдебійеттен ішқайда кеткен жоқпын // деп ^уойлайм↓ /// үйткені / қолымнан әлі // қаламым түскен жоқ↓ /// ал / сайасатқа келетін болсақ ↑ // сайасат маған ^йешқашан // жат болып көрген жоқ↓ /// менің / сол жазған бүкіл шығармаларымның // негізгі тақырыбы біреу-ақ↓ /// ^уол / қалықтың тағдыры болатын↓ /// көп ғасырлық тағдыры↓ /// біздің қалқымыз / қайткенде // ^уөзінің ^йелдігін →// ^йесен сақтап қала алат↓/// келешекке біс / адамзаттың қатарында / бар болып // қадам баса аламыз ба↑ // деген мәселе болатын↓ /// ал сол мәселелер ^йенді→ // тек қана / шығарманың ^уөзегі ^йемес // күндегі тіршіліктің / бірден бір шешіліп жатқан // ^уөзегіне айналған тұста↑ // маған қаламмен қоса // ^уосы күреске / қолма-қол араласуға // жағдай тұуып тұр↓ /// ^уондай мүмкіндіктен / зайа жіберуге менің // қақым жоқ деп ^йесептейм↓ /// ал / әлемге танылұу мәселесіне келетін болсақ // ^уол ы... әдебійетпен де↑ // ат шығарұуға болат ↓// әдебійетпен де↑ ы... танылұуға болат↓ /// бірақ / қалқың санатқа қосылмай тұрғанда↑ // ^уөзің санатқа қосылғаның // бәрібір ұшпаққа шықпайсын↓ /// ^уондай ^уөмірде // талай жағдайлар бар↓ /// бірақ қалық / сол ^уорында қалып қойса↑ // ^уоның самғап ұшқан қырандар да↑ // бәрі сол халықпен бірге // зардап шегет↓ /// сондықтан біз алдымен ^уосы // үлкен тарійхій мүмкіндікті пайдаланып // ^йелімізді ^йел қатарына қосып алұуға→ // қам-қарекет жасауымыз ͡ герек↓ /// сол жолда / қолымыздан не ͡ гелсе↑ // соның бәрінен →// айамауға тырысұуымыз керек // деп ^уойлайм↓ ///	мен / ^уөз ͡ б̊асым // әдеб̊ійеттен ^йешқ̊айда ͡ геткен ͡ жоқпұн →// деп ^уойлаймын↓ /// ^уөйткөнү / қолұмнан әлі →// қаламым түскөн жоқ↓ /// ал сайасатқа ͡ гелетім ͡ болсақ // сайасат маған / ^йешқ̊ашан жат ͡ полұп // көргөн ͡ жоқ↓ /// менің сол жазған // бүкүл шығармаларымның // негізгі тақырыб̊ы ͡ б̊іреу-ақ-↓ /// ^уол / халықтың тағдыры ͡ б̊олатын↓ /// көп ғасырлық тағдыры↓ /// біздің ͡ ғалқымыз / қәйткенде // ^уөзүнүң ^йелдігін ^йесен сақтап →// қал'алады ↑ // келешекке ͡ б̊із / адамзаттың ͡ ғатарында ͡ б̊ар ͡ б̊олұп // қадам бас'аламыз ͡ ба // деген мәселе ͡ б̊олатын↓ /// ал сол мәселелер // ^йенді текқана / шығарманың ^уөзөгү ^йемес →// күндөгү тіршіліктің / бірдем ͡ бір шешіліб̊ ͡ жатқан //^уөзөгүн'айналған тұста →// мағаң ͡ ғаламмең ͡ ғоса // ^уосұ ͡ гүрөске / қолма ͡ ғол араласұуға // жағдай ͡ тұуұп ͡ тұр↓ /// ^уондай мүмкүндүктен // зайа ͡ жіб̊ерүуге / менің ͡ ғақым ͡ жоғ ͡ деп ^йесептеймін↓ /// ал әлемге танылұу ͡ мәселесіне // келетім ͡ болсақ //^уол әдеб̊ійетпен ͡ де / ат ͡ ш̆ығарұуға ͡ б̊олады // әдеб̊ійетпен ͡ де ы... танылұуға ͡ б̊олады↓ /// бірақ / халқың санатқа ͡ ғосұлмай ͡ тұрғанда // ^уөзүң санатқа ͡ ғосұлғаның →// бәріб̊ір ұшпаққа шықпайсың↓ /// ^уондай ^уөмүрде / талай жағдайлар ͡ б̊ар↓ /// бірақ / халық̊ ͡ сол ^уорұнда ͡ ғалып ͡ қойса // ^уонұң самғаб̊ ͡ ұшқ̊ан // қырандар ͡ да / бәрі сол халықпем ͡ бірге →// зардап̊ ͡ шегеді↓ /// сондұқтан / біз алдымен ^уосұ / үлкөн тарійхій мүмкүндүкті пайдаланып // ^йелімізді ^йел ͡ ғатарына ͡ ғосұб̊ ͡ алұуға→ // қам-қарекет ͡ шасауұмұз ͡ герек↓ /// сол жолда / қолұмұздан не ͡ гелсе // сонұң бәрінен / айамауға тырысұуұмұз ͡ герек // деп ^уойлаймын↓ ///	Мен өз басым әдебиеттен ешқайда кеткен жоқпын деп ойлаймын. Өйткені қолымнан әлі қаламым түскен жоқ. Ал саясатқа келетін болсақ, саясат маған ешқашан жат болып көрген жоқ. Менің сол жазған бүкіл шығармаларымның негізгі тақырыбы біреу-ақ. Ол халықтың тағдыры болатын. Көп ғасырлық тағдыры. Біздің қалқымыз қайткенде өзінің елдігін есен сақтап қала алады? Келешекке біз адамзаттың қатарында бар болып қадам баса аламыз ба деген мәселе болатын. Ал сол мәселелер енді тек қана шығарманың өзегі емес, күндегі тіршіліктің бірден бір шешіліп жатқан өзегіне айналған тұста, маған қаламмен қоса осы күреске қолма-қол араласуға жағдай туып тұр. Ондай мүмкіндіктен зая жіберуге менің қақым жоқ деп есептеймін. Ал әлемге танылу мәселесіне келетін болсақ, ол әдебиетпен де ат шығаруға болады, әдебиетпен де ы... танылуға болады. Бірақ қалқың санатқа қосылмай тұрғанда, өзің санатқа қосылғаның бәрібір ұшпаққа шықпайсың. Ондай өмірде талай жағдайлар бар. Бірақ халық сол орында қалып қойса, оның самғап ұшқан қырандар да бәрі сол халықпен бірге зардап шегеді. Сондықтан біз алдымен осы үлкен тарихи мүмкіндікті пайдаланып, елімізді ел қатарына қосып алуға қам-қарекет жасауымыз керек. Сол жолда қолымыздан не келсе, соның бәрінен аямауға тырысуымыз керек деп ойлаймын.
Әбіш Кекілбайұлы	бұл ^йенді мен / басы ашық мәселе деп санайм↓ /// біргезде / ^уөзіміз ^уөмір сүріп жатқан қоғамның // көрер көзге / қалып бара жатқанын→ // қалған жұрттан / соңында ͡ ғалып // ^йесесі кетіп бара жатқанын ^уойлап →// сол қоғамды ^уөзгертеміз // түлетеміз деп жүрген гезде↑ // біз / мынау ^йекономійканы // ^уөрістетүуіміз ͡ герек ^йекен дедік↓ /// ^уол реформаға кірісіп ^йедік↑ // ^уонда ^уол бүкіл сол қоғамның // мемлекеттік құрылысын ^уөзгертпей тұрып →// ^йекономійканың ^уөзгермейтінін түсіндік↓ /// ал / ^уол қоғамды ^уөзгертеміз деп ^уойлағанда↑ // мемлекеттің имперійалық сыйпатынан→ // айрылұу герек ^йекендігін түсіндік↓ /// сөйтіп біз / тәуелсіздікке жеттік↓ /// ы... тәуелсіз ^йел болғаннаң ͡ гейін↑ // қолымызға түскен бұл тәуелсіздікті // қайда пайдаланамыз↑ // біздің тәуелсіз мемлекетіміз // қандай болұу герек дейтін мәселені де →// бүкіл қалық болып // ^йекі рет талқыладық↓ /// сол жан-жақты талқылаудың нәтижесінде // ^йекі рет канституційа // ата заңымызды ғабылдадық↓ /// кәзір / бүкіл біздің мемлекеттік сайасатымыз // сол ата заңнан ^уөрбейт↓ ///	бұл ^йенді / мен / бас'ашық мәселе / деп̊ санаймын↓ /// біргезде / ^уөзүмүз ^уөмүр ͡ сүрүб̊ ͡ жатқаң ͡ ғоғамның // көрөр ͡ гөзгө / қалып ͡ пара ͡ жатқанын // қалған жұрттұң соңұнда ͡ ғалып // ^йесесі ͡ гетіп ͡ пара ͡ жатқанын ^уойлап→ // сол ͡ ғоғамды ^уөзгөртөміз // түлөтөміз деп / жүргөң ͡ гезде // біз мына / ^йекономыйканы // ^уөрүстөтүуүмүз ͡ герек ^йекен дедік↓ /// ^уол ^іреформаға ͡ гірісіп ^йедік // ^уонда ^уол / бүкүл сол ͡ ғоғамның // мем^ілекеттік құр^ұлұсын ^уөзгөртпей тұрұп →// ^йекономыйканың ^уөзгөрмөйтінін түсүндүк↓ /// ал ^уол / қоғамды ^уөзгөртеміз деп ^уойлағанда // мем^ілекеттің іймперійалық̊ сыйпатынан→ // ай^ырылұу ͡ герек ^йекендігін түсүндүк↓ /// сөйтүп ͡ піз / тәуөлсүздүкке жеттік↓ /// тәуөлсүз ^йел болғаннаң ͡ гейін→ // қолұмұзға түскөн / бұл тәуөлсүздүкті // қайда пайдаланамыз // біздің тәуөлсүз мем^ілекетіміз →// қандай болұу ͡ герек дейтін мәселені ͡ де // бүкүл ͡ ғалық ͡ полұп // ^йекі ^ірет талқыладық↓ /// сол жан-жақты талқылаудұң ͡ нәтійжесінде →// ^йекі ^ірет констыйтұусыйа / атазаңымызды ͡ ғаб̊ылдадық↓ /// қәзір / бүкүл біздің мем^ілекеттік̊ сайасатымыз // сол атазаңнан ^уөрб̊үйді↓ ///	Бұл енді мен басы ашық мәселе деп санаймын. Бір кезде өзіміз өмір сүріп жатқан қоғамның көрер көзге қалып бара жатқанын, қалған жұрттың соңында қалып, есесі кетіп бара жатқанын ойлап, сол қоғамды өзгертеміз, түлетеміз деп жүрген кезде, біз мынау экономиканы өрістетуіміз керек екен дедік. Ол реформаға кірісіп едік, онда ол бүкіл сол қоғамның мемлекеттік құрылысы өзгертпей тұрып, экономиканың өзгермейтінін түсіндік. Ал ол қоғамды өзгертеміз деп ойлағанда, мемлекеттің империялық сипатынан айырылу керек екендігін түсіндік. Сөйтіп, біз тәуелсіздікке жеттік. Тәуелсіз ел болғаннан кейін қолымызға түскен бұл тәуелсіздікті қайда пайдаланамыз? Біздің тәуелсіз мемлекетіміз қандай болу керек дейтін мәселені де бүкіл халық болып екі рет талқыладық. Сол жан-жақты талқылаудың нәтижесінде екі рет Конституция – Ата заңымызды қабылдадық. Қазір бүкіл біздің мемлекеттік саясатымыз сол Ата заңнан өрбиді.
Әбіш Кекілбайұлы	біздің келген пәтуамыз↑ // бүкіл адамзаттың басым көпшілігі ↑ // қандай жолмен кетіп бара жатса↑ // біз де сондай жолға түсеміз↓ /// ^уөйткен себебі біс // бүкіл адамзат →// бір ғана қисынның айтқанымен жүрет / дейтін // идеологійалық абсалүутизмнің // неге жеткізетінін көрдік↓ /// сол сійақты / бір ^йемес бірнеше абсалүттік идейалардың // әрғайсымыз / әрғайсының / шашбауын ͡ гөтеріп →// бір-бірімізбен жағаласып ^уөмір сүрген // идеалогійалық тай таластың→ // теке тірестің де // неге әкелетінін көрдік↓ /// сондықтан біз↑ / әркімнің // әр жеке пенденің↑ // әрбір қалықтың↑ // әрбір ұлттың↑ // әрбір мемлекеттің↑ // ^уөз мүддесін / жолында↑ // не істеуге де құқысы бар↓ /// бірақ / ^уөз мүддеме жетемін деп жүріп↑ // ^уөзгенің мүддесіне де // зақым салмауы ͡ герек↓ ///	біздің ͡ гелгем ͡ бәтүуамыз // бүкүл адамзаттың басым ͡ гөп̊шүлүгі // қандай жолмең ͡ гетіп ͡ пара ͡ жатčа // біз де сондай жолға түсөмүз↓ ///^уөйткөнү / себ̊еб̊і ͡ б̊із / бүкүл адамзат // бір ғана ͡ ғыйсынның айтқанымен // жүрөдү дейтін // ійдеологыйалығ ͡ абсолыйутійзмнің →// неге жеткізетінің ͡ гөрдүк↓ /// сол сыйақты / бір ^йемес / бірнеше / абсолыйұуттүк ͡ ійдейалардың →// әрғайсысымыз әрғайсысының / шәшпауұң ͡ гөтөрүп // бір-͡б̊ірімізб̊ен / жағаласып ^уөмүр сүргөн // ійдеологыйалық тайталастың // текетірестің ͡ де →// нег'әкелетінің ͡ гөрдүк↓ /// сондұқтам ͡ біз / әркімнің / әр жеке пенденің / әрб̊ір ͡ ғалықтың / әрб̊ір ұлттұң / әрб̊ір мем^ілекеттің / ^уөз мүддөсүнің жолұнда →// не'стеугө ͡ де / құқұсұ ͡ б̊ар↓ /// бірақ / ^уөз мүддөме / жетемін ͡ деб̊ ͡ жүрүп→ //^уөзгөнүң мүддөсүне ͡ де // зақым салмауұ ͡ герек↓ ///	Біздің келген пәтуамыз бүкіл адамзаттың басым көпшілігі қандай жолмен кетіп бара жатса, біз де сондай жолға түсеміз. Өйткен себебі біз бүкіл адамзат бір ғана қисынның айтқанымен жүреді дейтін идеологиялық абсолютизмнің неге жеткізетінін көрдік. Сол сияқты бір емес бірнеше абсолюттік идеялардың әр қайсысымыз әр қайсысының шаш бауын көтеріп, бір-бірімізбен жағаласып өмір сүрген идеологиялық тай-таластың теке-тірестің де неге әкелетінін көрдік. Сондықтан біз әркімнің, әр жеке пенденің, әрбір халықтың, әрбір ұлттың, әрбір мемлекеттің өз мүддесінің жолында не істеуге де құқысы бар. Бірақ өз мүддеме жетемін деп жүріп, өзгенің мүддесіне де зақым салмауы керек.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ ^уосындай →/ негізге сүйене ^уотырып→ // пікір алуандығына→ // ^уой бостандығына→/ кез͡ гелген адамның тең құқұлығына→// қатаң қадағалайтын→// флйуратійвті демакратійа жолына→// кележатырмыз↓ /// ↑ ^уөйткен себебі→ // қәзіргі қалыптасып атқан ^уөркенійет→// ^уоы қағыйдаға сүйеніп жасалынған→// ^уөркенійет ↓ /// ↑ бұндай жағдайда→/ мына басым көпшіліктің ұстанып ^уотырған→// ^уойын ^йережесін сақтамай→ // ^уөз алдыма ^уойын жолын табам→ // ^уөз алдыма тұу көтерем→ // ^уөз алдыма қағыйда көтерем→ // жұрт нестесе ^уо істесін→ // ^уөз істейтінімді ^уөзім͡ білем дейтін жағдайда→// бүгінгі таңда бірде͡ бір→// адам→ // бірде͡ бір қалық→ // бірде͡ бір мемлекет→// ^уөз дегеніне жет'алмайт↓ /// ↑ сондықтан→ / ^уендігі жерде→/ тәуелсіз қазақ жұрты → // тәуелсіз қазақ мемлекеті→// қалған адамзаттың→/ басына бақ→ // маңдайына абырой алып перген→// жолмен жүрүуге→// қам жасағаны жөн→// деп ^уойлаймын ↓ /// ↑ біздің мемлекеттің сайасатымыз ^уосы бағытта ^уөрбү͡у герек ↓ /// ↑ бұл бағытта жүргізіп жатқан мемлекеттік сайасатымызға→// мынау жалпы→/ қәзіргі адамзаттық ауқымнан қарайтын болсақ→ // көбіне қолдаулы боп жатырмыз↓ ///	↑ ^уосұндай негізге сүйөне ^уотұрұп→ // пікір алұуандығына→ // ^уой бостандығына → // кез͡ гелген адамның тең ͡ғұқұлұғына → // қатаң ͡ғадағалайтын → // філійуратійвті ͡ демократыйа ͡ жолұна ͡ геле͡ жатырмыз↓ /// ↑ ^уөйткөн ͡ себ̊еб̊і→ // қәзіргі ͡ ғалыптасыб̊ ͡ жатқан ^уөркөнүйет → // ^уосұ ͡ ғағыйдаға / сүйөнүб̊ ͡ жасалыңған ͡ өркөнүйет↓ /// ↑ бұндай жағдайда → // мына ͡б̊асым ͡гөп̊шүлүктің → // ұстаныб ^уотұрған ^уойұн ͡ ережесін сақтамай→ // ^уөз алдыма / ^уойұн жолұн таб̊амын→ // ^уөз алдыма / тұу ͡гөтөрөмін→ // ^уөз алдыма / қағыйда ͡гөтөрөмін→ // жұрт не'стесе ^уо істесін → // ^уөз істейтінімді → // ^уөзүм͡ білемін дейтін жағдайда → // бүгүңгү ͡ таңда / бірде ͡б̊ір адам→ // бірде ͡б̊ір͡ ғалық→ // бірде ͡б̊ір мем^ілекет → // көздөгөніне жет'алмайды ↓ /// ↑ сондұқтан→ // ^йендігі͡ жерде → // тәуөлсүз͡ ғазағ͡ жұртұ→ // тәуөлсүз͡ ғазағ͡ мем^ілекеті → // қалған адамзаттың басына ͡ б̊ақ→ // маңдайына → / аб̊^ырой алып͡ перген жолмен жүрүугө → // қам жасағаны / жөн ͡ деп ͡ ойлаймын↓ /// ↑ біздің мем^ілекеттің сайасатымыз → // ^уосұ ͡б̊ағытта жүрүуү͡ герек↓ /// ↑бұл бағытта / жүргүзүб̊͡ жатқан мем^ілекеттік̊͡ сайасатымызға → // мынау жалпы → // қәзіргі адамзаттық ауқұмнаң͡ ғарайтым͡ болсақ→ // көб̊үнө ͡ғолдау ͡б̊олұб̊ жатырмыз↓ ///	Осындай негізге сүйене отырып, пікір алуандығына, ой бостандығына кез келген адамның тең құқылығына қатаң қадағалайтын флюративті демократия жолына келе жатырмыз. Өйткен себебі, қазіргі қалыптасып атқан өркениет осы қағидаға сүйеніп жасалынған өркениет. Бұндай жағдайда мына басым көпшіліктің ұстанып отырған ойын ережесін сақтамай, өз алдыма ойын жолын табамын, өз алдыма ту көтеремін, өз алдыма қағида көтеремін, жұрт не істесе о істесін, өз істейтінімді өзім білемін дейтін жағдайда бүгінгі таңда бірде-бір адам, бірде-бір халық, бірде-бір мемлекет көздегеніне жете алмайды. Сондықтан, ендігі жерде тәуелсіз қазақ жұрты, тәуелсіз қазақ мемлекеті қалған адамзаттың басына бақ, маңдайына абырой алып берген жолмен жүруге қам жасағаны жөн деп ойлаймын. Біздің мемлекеттің саясатымыз осы бағытта жүруі керек. Бұл бағытта жүргізіп жатқан мемлекеттік саясатымызға мынау жалпы қазіргі адамзаттық ауқымнан қарайтын болсақ, көбіне қолдау болып жатырмыз.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ үйткені→/ біз ^уосы соңғы→// қайта құрұудың ^уон жылының ішінде→ // тәуелсіздік алған беш͡ шылдың ішінде→// ^уөзіміз→// ^уөмір сүрүп ^уотқан кеңістікте→//нешетүрлі келеңсіздіктерді көріп жатырмыз↓ /// ↑ біз соның бірде͡ біріне→// әлі ұрынған жоқпыз↓ /// ↑ біс͡ шынымен͡ де→/ сол қоғамдардың ішінде // ^йең күрделі қоғамбыз↓ /// ↑ бізде жүздүн астам ұлттың ^уөкілдері тұрат↓ /// ↑ і... біз бір͡ гездегі→/ кесірлі ұлттұқ сайасаттың→// барлық кесапатын сынағын'анайналған аймақпыз↓ /// ↑ і... жыйырмасыншы ғасырда барлық йадролық→ // ^йекалогійалық→ // тағысын тағы көптеген→// зардапты сынаулардың бәрі→// бізд'өткен жағдай↓ /// ↑^йегер кез͡ гелген→// жаңағы айтатын қопарылыс қозғалыстардың бәрі→// бізде ^уөршүп кетуү мүмкүн͡ ет↓ /// ↑ қажет десеңіз→/ біргезде ^уосы кеңістікті ұлтсыздандыру сайасаты→// ійнтернаційанализім атыменен біздің жерімізде жүргізілген болса→ // қайта құрудың тұсұнда→// жалпы қалған ұлттұқтан͡ да айрылұу жолындағы→//^йең бірінші сайасый авантйура͡ да→// біздің ^йелімізде жүргізіліп͡ ет↓ /// ↑ бірақ→/ біз / дер уақытында сабырға͡ геліп→ // ашудың ^йемес→// ақылдың жолымен жүріп→ // ^уосындай тыныштықты→// ^уосы͡ гезге дейін сақтап ^уотырмыз↓ /// ↑ ^уосындай күрделі қоғамда→// кісі кісінің жағасынан алатын→ // кісі кісінің айағынан шалатын→// жағдайға жібермей→ // ^уос'үлкен тыныштығымызбен→// бүкіл адамзатқа бағынып ^уотырмыз↓ ///	↑ ^уөйткөнү ͡б̊із → // ^уосұ соңғұ / қайта ͡ғұрұудұң ^уон жылының ішінде→ // тәуөлсүздүг͡ алғам͡ бешшылдың ішінде → // ^уөзүмүз / ^уөмүр сүрүб ͡ отұрғаң͡ геңістікте → // нешетүрлү / келеңсіздіктерді ͡ гөрүб̊ ͡жатырмыз↓ /// ↑ біс ͡ сонұң / бірде ͡б̊іріне → // әл'ұрұңған жоқпұз↓ /// ↑ біш͡ шынымен͡ де → // сол͡ ғоғамдардың ішінде / ^йең ͡гүрдөлү ͡ғоғамбыз↓ /// ↑ бізде / жүздөн астам ұлттұң / ^уөкүлдөрі тұрады↓ /// ↑ і... біз / бір ͡ гездегі / кесірлі͡ ұлттұқ̊͡ сайасаттың → // барлық кесапатын сынаған аймақпыз↓ /// ↑ і... жыйырмасыншы ͡ ғасырда / барлығ͡ йадролұқ→ // ^йекологұйалық→ // тағысын тағы / көптөгөн ͡зардапты сынаулаудұң ͡бәрі → // бізде ^уөткөн жағдай↓ /// ↑ ^йегер / кезгелген жаңағ'айтатын қопар^ылыс қозғалыстардың ͡ бәрі → // бізде / ^уөршүп͡ кетүуү ͡мүмкүн ͡ еді↓ /// ↑ қажет ͡тесеңіз → // біргезде ^уосұ ͡геңістікті ұлтčұздандырұу͡ сайасаты → // ійнтернасыйоналыйзым атыменен / біздің жерімізде жүргүзүлгем͡ болса→ // қайта ͡ғұрұудұң ͡тұсұнда → // жалпы / қалған ұлттұқтан ͡ да / ай^ырылұу ͡ жолұндағы → // ^йең бірінші / сайасый авантйұура͡ да → // біздің ^йелімізде жүргүзүліб͡ еді↓ /// ↑ бірәқ ͡ піз → // дер ұуақытында / саб̊ырға ͡геліп→ // ашұудұң͡ емес → // ақылдың ͡ жолұмен ͡ жүрүп→ // ^уосұндай тыныштықты → // ^уосұ ͡гезге ͡ дейін сақтаб ͡ отұрмұз↓ /// ↑ ^уосұндай͡ гүрдөлү ͡ғоғамда → // кісі͡ гісінің жағасынан алатын→ // кісі͡ гісінің / айағынан шалатын / жағдайға жіб̊ермей→ // ^уос'үлкөн тыныштығымызб̊ен → // бүкүладамзатқа / бағынып ͡ отұрмұз↓ ///	Өйткені біз осы соңғы қайта құрудың он жылының ішінде, тәуелсіздік алған бес жылдың ішінде өзіміз өмір сүріп отқан кеңістікте неше түрлі келеңсіздіктерді көріп жатырмыз. Біз соның бірде-біріне әлі ұрынған жоқпыз. Біз шынымен де сол қоғамдардың ішінде ең күрделі қоғамбыз. Бізде жүзден астам ұлттың өкілдері тұрады. І-і біз бір кездегі кесірлі ұлттық саясаттың барлық кесапатын сынаған аймақпыз. І-і жиырмасыншы ғасырда барлық ядролық, экологиялық, тағысын тағы көптеген зардапты сынаулаудың бәрі бізде өткен жағдай. Егер кез келген жаңағы айтатын қопарылыс қозғалыстардың бәрі бізде өршіп кетуі мүмкін еді. Қажет десеңіз бір кезде осы кеңістікті ұлтсыздандыру саясаты интернационализм атыменен біздің жерімізде жүргізілген болса, қайта құрудың тұсында жалпы қалған ұлттықтан да айырылу жолындағы ең бірінші саяси авантюра да біздің елімізде жүргізіліп еді. Бірақ біз дер уақытында сабырға келіп, ашудың емес ақылдың жолымен жүріп, осындай тыныштықты осы кезге дейін сақтап отырмыз. Осындай күрделі қоғамда кісі-кісінің жағасынан алатын, кісі-кісінің аяғынан шалатын жағдайға жібермей, осы үлкен тыныштығымызбен бүкіл адамзатқа бағынып отырмыз.
Әбіш Кекілбайұлы	↑^уөзіңнен басқа адам туралы→// тек͡ қана ақтап сөйлеу→ // тек͡ қана қаралап сөйлеу→// бұл ақылға сыймайтын қасійет↓ /// ↑ ^уөткенге біс тас лақтырып→ // топырақ шашып→// бүгінгінің мерейін асыр'алмаймыз↓ /// ↑ ^йегер ^йертеңгі ұрпақ͡ та→// бізге тас͡ лақтырып→ // топырақ шашқаннан→// ^уоның͡ да абыройы→// асып кетпейт бізден↓ /// ↑ сондықтан біс→// ^уөткенді ^йең͡ алдымен→// жан-жақты талдап→ // ^уондағы боған кез͡ гелген құбылыстың→// неге болғанын→ // ^уоның болмайтын мүмкіндігі→// бар м'ет→ // жоқ п'ет дейтін→// мәселеге үлкен байыппен→/ қарауымыз͡ герек↓ /// ↑ барлық нәрсенің→/ байыбына барұуымыз͡ герек↓ /// ↑ тек сонда͡ ғана біз→// ілгері бас'аламыз↓ /// ↑ ал→/ ^уосындайлық тұрғыдан келгенде→// жаңағы сіз айтып ^уотқан көсемдеріміздің→// ^уөткенде ^уөтіп кеткен ^уолардың ақтайтын͡ да→ // даттайтын͡ да→ // даулы͡ да→// жерлері көп полуұ͡ герек↓ /// ↑ ал→/ ^уоның ақталатын жері→/ ақталар↓ /// датталатын жері→/ датталар↓ /// ↑ бірақ→/ көзге көрүнүп тұрған→// үлкен қыйанаттарды тек ^уөткен͡ екен→ // ^уөзіміздің ^йеліміздік'екен→ // ^уөзіміздің көсеміміздік'екен деп→// жасырып қал'алмаймыз↓ ///	↑^уөзүңнөм ͡ басқа / адам тұуралы → // текқана / ақтап̊ ͡ сөйлөу→ // текқана ͡ ғаралап̊ ͡ сөйлөу → // бұл ақылға сыймайтың͡ ғәсійет↓ /// ↑ ^уөткөңгө ͡ б̊із / тас ылақтырып→ // топұрақ̊ ͡ шашып / бүгүңгүнің / мерейін асыр'алмаймыз ↓ /// ↑ ^йегер / ^йертеңгі͡ ұрпақ͡ та → // бізге / тас ͡ лақтырып→ // топұрақ̊ ͡ шашқ̊аннан / ^уонұң͡ да аб̊ыройұ / асып кетпейді ͡ б̊ізден↓ /// ↑ сондұқтан → біз / ^уөткөндү / ^йең͡ алдымен жан-жақты талдап→ // ^уондағы ͡ б̊олған → / кезгелгең͡ ғұб̊ұлұстың / неге ͡ б̊олғанын→ // ^уонұң болмайтын мүмкүндүгі ͡б̊ар͡ ма ^йеді→ // жоқ͡ па ^йеді дейтін мәселеге → // үлкөм͡ байыппең͡ ғарауұмұз͡ герек↓ /// ↑ барлық нәрсенің байыб̊ына ͡б̊арұуұмұз͡ герек↓ /// ↑ тек̊ сонда͡ ғана → / біз ілгері ͡б̊ас'аламыз ↓ /// ↑ ал ^уосұндайлық тұрғұдаң͡ гелгенде → // жаңағы сіз айтып ^уотұрғаң͡ гөсөмдөріміздің → // ^уөткөнде ^уөтүп кеткен / ^уолардың ақтайтын͡ да→ // даттайтын͡ да→ // даулұ͡ да жерлері ͡гөп полұуұ ͡герек↓ /// ↑ ал ^уонұң ақталатын жері ақталар ↓ /// ↑ датталатын жері датталар↓ /// ↑ бірақ көзгө͡ гөрүнүп͡ тұрған / үлкөң͡ ғыйанаттарды тек ^уөткөн ^йекен→ // ^уөзүмүздің ^йеліміздікі ^йекен→ // ^уөзүмүздің ͡гөсөмүміздікі ^йекен͡ деп → // жасырып қал'алмаймыз ↓ ///	Өзіңнен басқа адам туралы тек қана ақтап сөйлеу, тек қана қаралап сөйлеу бұл ақылға сыймайтын қасиет. Өткенге біз тас лақтырып, топырақ шашып бүгінгінің мерейін асыра алмаймыз. Егер ертеңгі ұрпақ та бізге тас лақтырып, топырақ шашқаннан оның да абыройы асып кетпейді бізден. Сондықтан біз өткенді ең алдымен жан-жақты талдап, ондағы боған кез-келген құбылыстың неге болғанын, оның болмайтын мүмкіндігі бар ма еді, жоқ па еді дейтін мәселеге үлкен байыппен қарауымыз керек. Барлық нәрсенің байыбына баруымыз керек. Тек сонда ғана біз ілгері баса аламыз. Ал осындайлық тұрғыдан келгенде жаңағы сіз айтып отқан көсемдеріміздің өткенде өтіп кеткен олардың ақтайтын да, даттайтын да, даулы да жерлері көп болуы керек. Ал оның ақталатын жері ақталар. Датталатын жері датталар. Бірақ көзге көрініп тұрған үлкен қиянаттарды тек өткен екен, өзіміздің еліміздікі екен, өзіміздің көсеміміздікі екен деп жасырып қала алмаймыз.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ біз жасырғанымен→ // ^уоны қалған адамзат→// бәрібір жасырмайт↓ /// ↑ мысалы→ // күні кешеге дейін→ // тіпті күні бүгүнге дейін→// әлі зардабынан түгел айрылып болмаған→// ^уотаршылдықпенен таталитарійзмді қайтіп ақтай аламыз ↓ /// ↑ ^уоны→/ ақтай алмаймыз↓ /// ^йегер ^уоны ақтайтын болсақ→ // ^уосынша ^уөзгеріс жасап→ // ^йелді дүрліктірүудің→// қанша қажеті бар͡ еді ↓ /// ↑ сондықтан→/ жұуырда болып ^уөткен→// тәуелсіздіктің мерекесінде→// елбасымыз нұрсұлтан әбішұлы назарбаев→// ^уосы тұуар жылды→// қәзір тұуып ^уотырған жаңа͡ жылымызды→// таталитаризм құрбандарын еск'алу→// және ұлттық жарастықты нығайтұу жылын ^уөткізүу тұуралы→// ұсыныс жасады↓ /// ↑ ^уөйтетін себебіміз→ // біз ^уөткеннің→// қателіктерін қәйталағымыз келмейт↓ /// ↑ ^уөткенде→/ ^уөзгелер жіберген кемшілікті→// ^йенді ^уөзіміз→/ жібергіміз келмейт↓ /// ↑ ал ^уөткенгө→/ ^уөкпелейміз͡ деп͡ жүріп→ // ^уөштестікті қайтадан→ // ашкөздікті→/ жең'алмай жүріп→ // алауыздықты қайтадан тұтып алғымыз келмейді↓ /// ↑ ^уөйткені→/ біз жаңа жолға→ // тәуелсіз мемлекеттің→// тағдырына жауап берер қалықпыз→ // ұрпақпыз↓ /// ↑ ^уол жолда бізді→// болашақ ұрпақ→// тек͡ қана түсінетін жағдайда→ // рійзашылықпен еск'алатын жағдайда→// еңбек етүуге тійістіміз↓ ///	↑ біж͡ жасырғанымен→ // ^уонұ͡ ғалған адамзат / бәріб̊ір жасырмайды↓ /// ↑ мысалы→ // күнү͡ гешеге͡ дейін→ // күнү ͡ б̊үгүңгө͡ дейін → // әлі зардаб̊ынан / түгөл ай^ырылып͡ полмаған → // ^уотаршылдықпенен тоталыйтарыйзімді / қәйтіб̊ ͡ ақтай ͡ аламыз↑ /// ↑^уонұ ақтай ͡ алмаймыз↓ /// ↑ ^йегер ^уонұ ақтайтын ͡ болсақ→ // ^уосұнша ^уөзгөрүш͡ шасап→ // ^йелді дүрлүктүрүудүң / қанша ͡ ғажеті ͡б̊ар ͡ еді↑ /// ↑сондұқтан → / жұуұрда / болұп ͡ өткөн тәуөлсүздүктің мерекесінде → // ^йелб̊асымыз / нұрсұлтан әб̊ішұлұ назарб̊аев → // ^уосұ тұуар жылды → // қәзір тұуұп ͡ отұрған / жаңа жылымызды → // тоталыйтарыйзім͡ құрб̊андарын ͡ йеск'алұу → // және ұлттұқ жарастықты / нығайтұу жылын → // ^уөткүзүу тұуралы / ұсұнұс жасады↓ /// ↑^уөйтөтүн ͡ себ̊еб̊іміз→ // біз / ^уөткөннүң ͡ғателіктерін // қайталағымыз͡ гелмейді↓ /// ↑ ^уөткөнде / ^уөзгөлөр ͡ жіб̊ергең͡ гемшілікті → // ^йенді / ^уөзүмүж͡ жіб̊ергіміз͡ гелмейді↓ /// ↑ал / ^уөткөңгө ^уөкпөлөйміз ͡ деб̊ ͡ жүрүп→ // ^уөштөстүкті / қайтадан→ // ашкөздүктү жең'алмай ͡ жүрүп→ // алауұздұқтұ͡ ғайтадан / тұтұб̊ ͡алғымыз͡ гелмейді↓ /// ↑^уөйткөнү → / біж͡ жаңа ͡ жолға→ // тәуөлсүз мем^ілекеттің тағдырына → // жауап͡ перетің͡ ғалықпыз→ // ұрпақпыз↓ /// ↑^уол жолда / бізді ͡ б̊олашағ ͡ ұрпақ → // текқана түсүнөтін жағдайда→ // ырыйзашылықпен ^йеск'алатын жағдайда → // ^йеңбег ͡ етүуге ͡ тійістіміз↓ ///	Біз жасырғанымен, оны қалған адамзат бәрібір жасырмайды. Мысалы, күні кешеге дейін, күні бүгінге дейін әлі зардабынан түгел айырылып болмаған отаршылдықпенен тоталитаризмді қайтіп ақтай аламыз? Оны ақтай алмаймыз. Егер оны ақтайтын болсақ, осынша өзгеріс жасап, елді дүрліктірудің қанша қажеті бар еді? Сондықтан жуырда болып өткен тәуелсіздіктің мерекесінде елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев осы туар жылды қазір туып отырған жаңа жылымызды тоталитаризм құрбандарын еске алу және ұлттық жарастықты нығайту жылын өткізу туралы ұсыныс жасады. Өйтетін себебіміз, біз өткеннің қателіктерін қайталағымыз келмейді. Өткенде өзгелер жіберген кемшілікті енді өзіміз жібергіміз келмейді. Ал өткенге өкпелейміз деп жүріп, өштестікті қайтадан, ашкөздікті жеңе алмай жүріп, алауыздықты қайтадан тұтып алғымыз келмейді. Өйткені біз жаңа жолға, тәуелсіз мемлекеттің тағдырына жауап берер халықпыз, ұрпақпыз. Ол жолда бізді болашақ ұрпақ тек қана түсінетін жағдайда, ризашылықпен еске алатын жағдайда еңбек етуге тиістіміз.
Әбіш Кекілбайұлы	бір біріне→/ қарама қарсы͡ ғойып→ // ^йекеуінің қайсы жақсы дейтін→// ^йежелден бері кележатқан→// жағдай↓ /// ↑ ал бірақ→/ мен ^уөз басым→// жаңағы сіз айтып ^уотқан→// рұуханій байлыққа иілуінің жолында→// ^уосы тәуелсіздік алғаннан бері→// жүріп жатқан жұмыс↓ /// ↑ әлдеғайда жемісті→ // әлдеғайда ^уөнікті деп ^йесептер͡ едім↓ /// қаншалықты біз→// қыйындық көріб атырмыз→ // тапшылық көріб атырмыз дегенмен→// біз→/ ^уөзіміздің тарійхій мұрамызды жыйнауда→ // тарійхій тұлғаларымызды тірілтүуде→// қай͡ гездегіден͡ де→// біз / көб͡ еңбек ^йеттік деп ^йесептейм→// ^уосы санаулы беш͡ шылдың ішінде↓ /// тәуелсіздік алғалы→// талай әруақтың аты тірілді↓ /// ↑ басы͡ ғарайды↓ /// мұралары жыйнастырылды↓ /// ↑ ^йенді→/ кейде тіпті→// ^уөзіміздің ^уосы→// ұлыларымызды ұлықтап→ // әруағымыздың тіріле бастағанын→// ^уөзгелер ^йемес→// ^уөзіміз көпсінетінді шығардық↓ /// қойдың санының азайып кеткені→ // тойдың санының көбейіп кеткенінен болды→// дейтіндер бар↓ /// ↑ ^йегер ата-бабаны→// ауызға алмайтыннан мемлекет→ // қалық дамып кететін болса→→// кеңес үкіметі→// мынандай жағдайға ұшырамаған болар^йеді↓ ///	бір-б̊іріне ͡ ғарама-͡ғарсы͡ ғойұп→ // ^йекеуүнүң ͡ ғайсысы͡ жақ̊сы дейтін → // ^йежелдем͡ бері ͡геле ͡ жатқан жағдай↓ /// ал бірақ / мен ^уөз ͡ б̊асым → // жаңағы / сіз айтып ^уотұрған / ұрұуханый байлыққа → // ійілүуүнүң ͡ жолұнда → // ^уосұ / тәуөлсүздүг͡ алғаннам͡ бері → // жүрүб̊ ͡ жатқан жұмұс↓ /// ↑ әлдеғайда жемісті→ // әлдеғайда ^уөнүктү / деп ^йесептеледі↓ /// ↑ қаншалықты / біз͡ ғыйындық көрүп ^уотұрмұз→ // тап̊шылық көрүп ^уотұрмұз → // дегеммем͡ біз / ^уөзүмүздің тарыйхый мұрамызды жыйнауда→ // тарыйхый тұлғаларымызды тірілтүуде → // қай͡ гездегіден͡ де / біз / көп ^йеңбек ͡ еттік деп ^йесептеймін → // ^уосұ санаулұ ͡ б̊ешшылдың ішінде↓ /// ↑ тәуөлсүздүг͡ алғалы → / талай әрүуақтың аты тірілді↓ /// ↑ басы͡ ғарайды↓ /// ↑ мұралары жыйнастырылды↓ /// ↑ ^йенді ͡гейде → / тіпті / ^уөзүмүздің ^уосұ ұлұларымызды ұлұқтап→ // әрүуағымыздың тіріле ͡ б̊астағанын → // ^уөзгөлөр ͡ емес → / ^уөзүмүз/ көп̊сүнөтінді ͡ шығардық↓ /// ↑ қойдұң санының азайып кеткені→ // тойдұң санының → // көб̊өйүп кеткенінем ͡ болдұ дейтіндер ͡ б̊ар↓ /// ↑ ^йегер / ата-͡б̊аб̊аны → / ауұзғ'алмайтыннан мем^ілекет→ // халық / дамып͡ кететім͡ болса→ // кеңес үкүмөті / мынандай жағдайға → // ұшұрамағам͡ болар ͡ еді↓ ///	Бір біріне қарама-қарсы қойып, екеуінің қайсы жақсы дейтін ежелден бері келе жатқан жағдай. Ал бірақ мен өз басым жаңағы сіз айтып отқан рухани байлыққа иілуінің жолында осы тәуелсіздік алғаннан бері жүріп жатқан жұмыс. Әлдеқайда жемісті, әлдеқайда өнікті деп есептеледі. Қаншалықты біз қиындық көріп отырмыз, тапшылық көріп отырмыз дегенмен біз өзіміздің тарихи мұрамызды жинауда, тарихи тұлғаларымызды тірілтуде қай кездегіден де біз көп еңбек еттік деп есептеймін осы санаулы бес жылдың ішінде. Тәуелсіздік алғалы талай әруақтың аты тірілді. Басы қарайды. Мұралары жинастырылды. Енді кейде тіпті өзіміздің осы ұлыларымызды ұлықтап, әруағымыздың тіріле бастағанын өзгелер емес өзіміз көпсінетінді шығардық. Қойдың санының азайып кеткені, тойдың санының көбейіп кеткенінен болды дейтіндер бар. Егер ата-бабаны ауызға алмайтыннан мемлекет, халық дамып кететін болса, Кеңес үкіметі мынандай жағдайға ұшырамаған болар еді.
Әбіш Кекілбайұлы	сондықтан біз→// ^уосылай ^уоңға басталған істі→// қәзір→/ қолымыз таршылық бар͡ екен→ // қолымыз қысқа болып отыр͡ екен͡ деп→// құмға кетіп бара͡ жатқан көшімізді→// жол͡ жөнекей доғарып қой'лмаймыз↓ /// ↑ бірақ бұл істе͡ де→// дарақылыққа ұрынбауымыз͡ герек↓ /// ↑ бәрін пәтүуалы→ // парасатты жүргізүуіміз͡ герек↓ /// ↑ әйтпесе→ // біздің атақты жібек жолымыз→// қашаннан бері→// қалықаралық маршрұутқа қосылып→ // бүкіл адамзаттың аузынан түспейтін болды ↓ /// ↑ не͡ болмаса→ // ^йежелгі түркістан→// қашаннан бері→// қалықаралық дәрежеде→// қайтадан қалпына келтірілетін→// шара болып қолға алынды ↓ /// ↑ болмаса→/ анау қорқыттан бермең͡ ғарай→// абайдың→ // махамбеттің→ // құрманғазының→ // баба түкті шашты әзіздің→ // бұқардың→ // сұлтанмахмұттың→ // ықыластың→// басы жерден көктен бір күнде→/ қашан зәулім көкке айналып шыға͡ гелді /// болмаса→/ біздің байтағымыздың төрінде→// қашаннан бері көкпен таласқан→// тәуелсіздіктің сынтасы͡ ғойылды ↓ ///↑ ^уосының бәрі→// біздің көз͡ алдымызда→// болып жатқан жоқ͡ па ↑ /// ↑ сондықтан→/ бұл салада қыйындық бар↓ /// ↑ мәселе әлі көп↓ /// ↑ бірақ→/ ауызды құу шөппен сүртүуге болмайт͡ теп→//^йесептеймін↓ ///	↑сондұқтан → / біз ^уосұлай / ^уоңға ͡б̊асталған ͡ істі → // қәзір / қолұмұз таршылық ͡ пар ͡ екен→ // қолұмұз / қысқа ͡ б̊олұп ͡ отұр ^йекен ͡ деп → // құмға ͡ гетіп͡ пара ͡ жатқаң͡ гөшүмүзді → // жол жөнөкөй доғарып қой'алмаймыз ↓ /// ↑бірақ / бұл ͡ істе͡ де → // дарақылыққа ұрұмбауұмұз͡ герек↓ /// ↑бәрін пәтүуалы→ // парасатты жүргүзүуүмүз͡ герек↓ /// ↑әйтпесе→ // біздің атақты жіб̊ег͡ жолұмұз͡ ғашаннам ͡ бері→ // халықаралығ͡ маршрұутқа ͡ғосұлұп→ // бүкүладамзаттың / аузұнан түспөйтүм͡ болдұ↑ /// ↑ не ͡ б̊олмаса→ // ^йежелгі түркүстан → // қашаннам͡ бері халықаралығ ͡дәрежеде → // қайтадаң͡ ғалпына ͡гелтірілетін → // шара ͡б̊олұп / қолғ'алынды ↑ /// ↑ болмаса → / анау / қорқұттам ͡ бермең͡ ғарай / аб̊айдың→ // махамбеттің→ // құрмаңғазының→ // баб̊а ͡ түктү͡ шашт'әзійздің → // бұқардың→ // сұлтаммахмұттұң→ // ықыластың / басы жерден → // көктөн / бір ͡ гүндө / қашан / зәулүм͡ гөкк'айналып шыға ͡ гелді ↑ /// ↑болмаса→ / біздің байтағымыздың ͡ төрүнде → // қашаннам͡ бері → // көкпөн ͡ таласқан тәуөлсүздүктің сынтасы͡ ғойұлдұ ↑ /// ↑^уосұнұң͡ бәрі → / біздің͡ гөз ͡ алдымызда / болұб̊͡ жатқан ͡ жоқ͡ па ↑///↑сондұқтан→ / бұл салада / қыйындық ͡ пар↓ /// ↑ мәселе әлі͡ гөп↓ /// ↑бірақ → / ауұздұ ͡ құу ͡ шөппөн / сүртүугө ͡ б̊олмайды ͡ деп → // ^йесептеймін↓	Сондықтан біз осылай оңға басталған істі қазір қолымыз таршылық бар екен, қолымыз қысқа болып отыр екен деп құмға кетіп бара жатқан көшімізді жол жөнекей доғарып қоя алмаймыз. Бірақ бұл істе де дарақылыққа ұрынбауымыз керек. Бәрін пәтуалы, парасатты жүргізуіміз керек. Әйтпесе, біздің атақты Жібек жолымыз қашаннан бері халықаралық маршрутқа қосылып, бүкіл адамзаттың аузынан түспейтін болды? Не болмаса, ежелгі Түркістан қашаннан бері халықаралық дәрежеде қайтадан қалпына келтірілетін шара болып қолға алынды? Болмаса анау Қорқыттан бермен қарай Абайдың, Махамбеттің, Құрманғазының, Баба түкті Шашты Азиздің, Бұқардың, Сұлтанмахмұттың, Ықыластың басы жерден көктен бір күнде қашан зәулім көкке айналып шыға келді? Болмаса біздің байтағымыздың төрінде қашаннан бері көкпен таласқан тәуелсіздіктің сынтасы қойылды? Осының бәрі біздің көз алдымызда болып жатқан жоқ па?! Сондықтан бұл салада қиындық бар. Мәселе әлі көп. Бірақ ауызды қу шөппен сүртуге болмайды деп есептеймін.
Әбіш Кекілбайұлы	↑біз→/ тарійқта→/ біз білетін→/ соңғы бес ғасырлық тарійқтың ішінде→// бүкіл адамзат білетін→// қазақтың тәуелсіз мемлекетінің→// іргетасын қалап͡ жатқан→// тұңғыш ұрпақпыз↓ /// ↑ біз үшін ^йең басты уайым→// ^уосы абыройдан айырылып қалмау↓ /// ↑ ^уосұ ^йертеңгі ұрпақ→ // бірнеше ғасырдаң͡ гейінгі ұрпақтың бізден сұрайтыны͡ да→// тек ^уосы→/ қолымызға түскен тәуелсіздіктің тұуын→// қалай ұстадық /// содан→/ біреуіне тақ жетпей→ // біреуіне нан жетпей→// ^уоңай айрылып қалған жоқсың͡ ба /// таққа→ // нанға сатып кеткен жоқсың͡ ба→// деген қатал сұрақ тұуатын→// төрде ^уотырсақ͡ та→ // жерде ^уотырсақ͡ та→// ұмытпауұмыз͡ герек→// деп͡ есептеймін↓ /// ↑ мен қалықтан сұрайтын→// бірінші нәрсем ^уосы↓ /// ↑^йекіншіден→/ бес ғасырдың ішінде→// жыйнақталып қордаланып қалған мәселенің бірі→// беш͡ шылда шешіле қойылат͡ теп→// ^уөкпелеуіміз ^уөтө͡ дұрыс͡ емес↓ /// ↑ бұл тәуелсіздікті сақтап қалу үшін→// тағы д'айтам→ // адамзаттың басым көпшілігі→// не'степ атса→ // соны істеуіміз͡ герек↓ ///	// біз → / тарыйхта / біз ͡ б̊ілетін → // соңғұ / бесқасырлық тарыйхтың ͡ ішінде→ // бүкүладамзат͡ пілетін → // қазақтың тәуөлсүз мем^ілекетінің іргетасың͡ ғалаб̊ ͡ жатқан → // тұңғұш ұрпақпыз↓ /// ↑біз үшүн / ^йең ͡ басты ͡ ұуайым → // ^уосұ аб̊ыройдан / ай^ырылып ͡ қалмау↓ /// ↑^уосұ / ^йертеңг'ұрпақ → // бірнеше ғасырдаң͡ гейіңг'ұрпақтың → // бізден сұрайтыны͡ да / тек ^уосұ → // қолұмұзға түскөн / тәуөлсүздүктің тұуұң͡ ғалай ұстадық ↑ /// ↑содам͡ біреуүне / тағ͡ жетпей→ // біреуүне / нан͡ жетпей → // ^уоңай ай^ырылып қалған ͡ жоқ̊сұң͡ ба ↑ /// ↑таққа→ // наңға сатып кеткен жоқ̊сұң͡ ба деген→ // қатал сұрақ тұуатын төрдө ͡ отұрсақ͡ та→ // жерде ͡ отұрсақ͡ та → // ұмұтпауұмұз͡ герек͡ деп ͡ есептеймін↓ /// ↑менің / халықтан сұрайтын / бірінші ͡ нәрсем → // ^уосұ↓ /// ↑^йекіншіден→ / бес͡ қасырдың ͡ ішінде жыйнақталып → // қордаланып ͡ қалған мәселенің бірі → // бешшылда шешіле қойұлады деп / ^уөкпөлеңіз → // ^уөтө͡ дұрұс͡ емес↓ /// ↑ бұл / тәуөлсүздүкті / сақтап͡ қалұу͡ үшүн → // тағы д'айтамын → // адамзаттың / басым ͡ гөп̊шүлүгі → // не'степ жатčа→ // сонұ / істеуүмүз͡ герек↓ ///	Біз тарихта біз білетін соңғы бес ғасырлық тарихтың ішінде бүкіл адамзат білетін қазақтың тәуелсіз мемлекетінің іргетасын қалап жатқан түңғыш ұрпақпыз. Біз үшін ең басты уайым осы абыройдан айырылып қалмау. Осы ертеңгі ұрпақ, бірнеше ғасырдан кейінгі ұрпақтың бізден сұрайтыны да тек осы қолымызға түскен тәуелсіздіктің туын қалай ұстадық? Содан біреуіне тақ жетпей, біреуіне нан жетпей оңай айырылып қалған жоқсың ба? Таққа, нанға сатып кеткен жоқсың ба деген қатал сұрақ туатын төрде отырсақ та, жерде отырсақ та ұмытпауымыз керек деп есептеймін. Менің халықтан сұрайтын бірінші нәрсем осы. Екіншіден бес ғасырдың ішінде жинақталып қордаланып қалған мәселенің бірі бес жылда шешіле қойылады деп өкпелеңіз өте дұрыс емес. Бұл тәуелсіздікті сақтап қалу үшін тағы да айтамын, адамзаттың басым көпшілігі не істеп атса, соны істеуіміз керек.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ мен → / маңғыстау түбегінде тұудым ↓ /// ↑ мырзайыр деген жерд'еді ↓ /// ↑ бір жасымда → // бесіктегі кезімде → / әкем сол жергілікті жерден шахт'ашылып → // соған көшіп кетіпті ↓ /// ↑ соған байланысты → / менің алғаш ^йесімді білген жерім → / шахтерлар паселкасы болды ↓ /// ↑ ^уол кезде → / менің әкем → / майданға кетіп қалған ↓ /// ↑ жетінші нойабрь күні ^йеді ↓ /// ↑ сол мерекеге қатысұушылар → / ^ілек-^ілегімен таңертең ^уөтті ↓ /// ↑ ^уолар ^уөтіп болғаннан кейін → / біздің паселоктың төбесін бұлт басты ↓ /// ↑ біз → / кішкентай балалар → / үйдің ығында ^уойнап ^уотырғанбыз ↓ /// ↑ кенет → / дүни'әлем тапырақ болып кетті ↓ /// ↑ не болғанын біз қапелімде түсінбей қалдық ↓ /// ↑ қыйсайып- қыйсайып → / бет бетімізбен құлап қалғанымызды білеміз ↓ /// ↑ бір ^ұуақта → / біздерд'үлкендер кеп → / тұрғызып алып жатыр ^йекен ↓ /// ↑ бұл → / сол кезде сталійнградқа келген немістердің барлаушы самолеттері ^йекен ↓ /// ↑ ^уол ^уот теңіздің үстімен ^уөткен кезде → / шығыс бетінде → / кішкентай теміржолды көріпті да → // теміржолдың бойында → / әлденеше жерлерде бомба тастапты ↓ /// ↑ сөйтіп → / ^уойламаған жерден → / шахтерлар паселкасының үстінен шыққан ↓ /// ↑ шахтерлар паселкасына келгенде → / ^йең соңғы бомбасы қалған ^йекен → // соны шахтаға тастаймыз деп жүрген кезде → / шахтадан ауып кетіп → // кірпіш зауытының үстіне кеп түскен ↓ /// ↑ біздің үйіміз → // біз сол жылы → // сол заводтан жарты километрдей жерде тұратынбыз ↓ /// ↑ сөйтіп → / мен бомбалауды көрген қазақ балаларының азғантай біреуі мен боп шығам ↓ ///	↑ мен → / маңғыстау түб̊өгүнде тұудұм ↓ /// ↑ мырзайыр деген жерд'еді ↓ /// ↑ бір жасымда → // бесіктегі ͡ гезімде → / әкем → / сол жергілікті ͡ жерден шахт'аш^ылып → // соғаң ͡ гөшүп кетіпті ↓ /// ↑ соғам ͡ байланысты → // менің алғаш ^йесімді ͡ білген жерім → // шахтерлар пасйолкасы ͡ болдұ ↓ /// ↑ ^уол ͡ гезде → / менің әкем → / майдаңға ͡ гетіп қалған ↓ /// ↑ жетінші нойаб̊рь ͡ гүнү ^йеді ↓ /// ↑ сол мерекеге қатысұушұлар → / ^ілек ^ілегімен таңертең ^уөттү ↓ /// ↑ ^уолар ^уөтүп ͡ полғаннаң ͡ гейін → / біздің пасйолыктың төб̊өсүн бұлт ͡ пасты ↓ /// ↑ біз → / кішкентай балалар → / үйдүң ығында ^уойнап ^уотұрғамбыз ↓ /// ↑ кенет → / дүнүй'әлем тап^ырақ болұп ͡ кетті ↓ /// ↑ не ͡ болғанын біз қапелімде түсүмбөй ͡ ғалдық ↓ /// ↑ қыйсайып ͡ қыйсайып → / бет ͡ петімізб̊ен ͡ ғұлап қалғанымызды ͡ б̊ілеміз ↓ /// ↑ бір ͡ уақытта → / біздерд'үлкөндөр ͡ геп → / тұрғұзұб ͡ алыб̊ ͡ жатыр ^йекен ↓ /// ↑ бұл → / сол ͡ гезде сталыйңградқа ͡ гелген немістердің барлаушұ самалйоттері ^йекен ↓ /// ↑ ^уол ^уот теңіздің үстүмөн ^уөткөң ͡ гезде → / шығыс ͡ петінде → / кішкентай теміржолдұ ͡ гөрүптү ͡ да → // теміржолдұң бойұнда → / әлденеше жерлерде бомба тастапты ↓ /// ↑ сөйтүп → / ^уойламаған жерден → / шахтйорлар пасйолкасының үстүнөн шыққан ↓ /// ↑ шахтйорлар пасйолкасына ͡ гелгенде → / ^йең соңғұ ͡ б̊омбасы → / қалған ^йекен → // сонұ шахтаға тастаймыз деб̊ ͡ жүргөң ͡ гезде → / шахтадан ауұп кетіп → // кірпіш зауұтұнұң үстүнө ͡ геп түскөн ↓ /// ↑ біздің үйүмүз → // біс сол жылы → // сол заводтан жарты ͡ гыйлометрдей жерде тұратымбыз ↓ /// ↑ сөйтүп → / мен бомбалаудұ ͡ гөргөң ғазақ ͡ палаларының азғантай біреуү мем ͡ боп̊ ͡ шығамын ↓ ///	Мен Маңғыстау түбегінде тудым. Мырзайыр деген жерде еді. Бір жасымда, бесіктегі кезімде әкем сол жергілікті жерден шахты ашылып, соған көшіп кетіпті. Соған байланысты менің алғаш есімді білген жерім шахтерлар поселкасы болды. Ол кезде менің әкем майданға кетіп қалған. 7 ноябрь күні еді. Сол мерекеге қатысушылар лек-легімен таңертең өтті. Олар өтіп болғаннан кейін біздің поселоктың төбесін бұлт басты. Біз кішкентай балалар үйдің ығында ойнап отырғанбыз. Кенет дүние әлем-тапырақ болып кетті. Не болғанын біз қапелімде түсінбей қалдық. Қисайып-қисайып бет-бетімізбен құлап қалғанымызды білеміз. Бір уақытта біздерді үлкендер кеп тұрғызып алып жатыр екен. Бұл сол кезде Сталинградқа келген немістердің барлаушы самолеттері екен. Ол от теңіздің үстімен өткен кезде шығыс бетінде кішкентай теміржолды көріпті да, теміржолдың бойында әлденеше жерлерде бомба тастапты. Сөйтіп, ойламаған жерден шахтерлар поселкасының үстінен шыққан. Шахтерлар поселкасына келгенде ең соңғы бомбасы қалған екен, соны шахтаға тастаймыз деп жүрген кезде шахтадан ауып кетіп, кірпіш зауытының үстіне кеп түскен. Біздің үйіміз, біз сол жылы, сол заводтан жарты километрдей жерде тұратынбыз. Сөйтіп, мен бомбалауды көрген қазақ балаларының азғантай біреуі мен боп шығам.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ мен → / қыйалшыл бала болдым ↓ /// ↑ жалғыз қыйалшыл бала → / әр нәрсені ^уойлағаннан басқа → / ^йештеңе бітірмейдіғой ↓ /// ↑ сол ^уөзі → / жән'ауылдағы үлкен кісілердің → // ^уөткен кеткендердің → // ұшып бара жатқан газеттердің бәрін құуалап жүріп ^уоқыйтынмын → // солай сауатымды аштым ↓ /// ↑ мен → / мектепке бармай тұрып → / сауат аштым ↓ /// ↑ қысқасы → // менің негізінде жазу сызұуға д'әуестенүуіме → / сол ^уоңаша ^уөскен балалық шағым әсер ^йетті деп → // бұйығы ^уөскен балалық шағым әсер ^йетті деп ^йесептеймін ↓ /// ↑ қыздарға ^уонша көп қырындаған жоқпын ↓ /// ↑ ^уөйткені → / керек ^йекенін ұққан жоқпын ^уол кезде ↓ /// ↑ бірақ кейін → / бұл мәселелерге қалай болса → / солай қарамайтын гезде → / мына қазіргі жүрген клара деген кісі тап болды да → // шығармай қойды ↓ ///	↑ мен → / қыйалшыл бала ͡ б̊олдұм ↓ /// ↑ жалғыз ͡ ғыйалшыл бала → / әрнәрсені ^уойлағаннам ͡ б̊асқа → / ^йештеңе ͡б̊ітірмейді ͡ ғой ↓ /// ↑ сол ^уөзү → / жән'ауұлдағы үлкөң ͡ гісілердің → // ^уөткөң ͡ геткендердің → // ұшұп ͡ пара жатқан гәзеттердің бәрің ͡ ғұуалаб̊ ͡ жүрүп ^уоқұйтұммұн → // солай сауатымд'аштым ↓ /// ↑ мен → / мектепке ͡ б̊армай тұрұп → / сауат аштым ↓ /// ↑ қысқасы → // менің негізінде жазұу сызұуға д'әуөстөнүуүме → / сол ^уоңаша ^уөскөм ͡ балалық̊ шағым әсер ^йетті ͡ деп → // бұйұғұ ^уөскөм ͡ балалық̊ шағым әсер ^йетті деп ^йесептеймін ↓ /// ↑ қыздарға ^уонша ͡ гөп қырындаған жоқпұн ↓ /// ↑ ^уөйткөнү → / керек ^йекенін ұққан жоқпұн ^уол ͡ гезде ↓ /// ↑ бірақ кейін → / бұл мәселелерге ғалай болса солай ғарамайтың ͡ гезде → / мына ͡ ғәзіргі жүргөң ͡ глара дегең ͡ гісі тап ͡ полдұ ͡ да → // шығармай ͡ ғойдұ ↓ ///	Мен қиялшыл бала болдым. Жалғыз қиялшыл бала әр нәрсені ойлағаннан басқа ештеңе бітірмейді ғой. Сол өзі және ауылдағы үлкен кісілердің, өткен-кеткендердің, ұшып бара жатқан газеттердің бәрін қуалап жүріп оқитынмын, солай сауатымды аштым. Мен мектепке бармай тұрып сауат аштым. Қысқасы, менің негізінде жазу-сызуға да әуестенуіме сол оңаша өскен балалық шағым әсер етті деп, бұйығы өскен балалық шағым әсер етті деп есептеймін. Қыздарға онша көп қырындаған жоқпын. Өйткені керек екенін ұққан жоқпын ол кезде. Бірақ кейін бұл мәселелерге қалай болса солай қарамайтын кезде мына қазіргі жүрген Клара деген кісі тап болды да, шығармай қойды.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ бұл ^йенді → / сегізінші класта → / мен аудан ^уорталығы → // шахта ^уорта мектебіне барып ^уоқып жатқанмын ↓ /// ↑ сол кезде → / аудандық фестійваль болатын жыл сайын → // жазғытұрғы канійкулда байқау болатын → // мектеп ^уоқұушыларының ↓ /// ↑ сол байқауға → / қызықтау үшін барғаммын бірде ↓ /// ↑ барсам → / бір үлпілдеген → / ақ көйлек киген бір қыз ән салып тұр ^йекен ↓ /// ↑ сосын → / мен айттым ↓ /// ↑ мына қызға салқын тійіп қалад → // көрерсің деп → // бірақ → / назарым түскен болұу керек ↓ /// ↑ сол жылы → / күздігүні дүкенге кірсем → // кітәп → // анау мынау сатып алұуға кірдік бір → // ^йекі → / үш жігіт боп кіргенбіз ↓ /// ↑ кірсек → // менің алдымда сол байағы кішкентай қыз тұр ↓ /// ↑ бұрымы ұзын → // айағына дейін → // тобығына дейін төгіліп жетіп тұр ↓ /// ↑ сосын → / ^уой мынау → // байағы қызғой деп қарадым ↓ /// ↑ жалт бұрылып қарады ↓ /// ↑ айтқаным дәл боп шықты ↓ /// ↑ ^уол → / клара жұмабаева деген → / қазіргі қыз ^йекен ↓ ///	↑ бұл ^йенді → / сегізінші ͡ гласта → / мен аудан ^уорталығы → // шахта ^уорта мектеб̊іне ͡ б̊арып ^уоқұб̊ ͡ жатқаммын ↓ /// ↑ сол ͡ гезде → / аудандық фестійваль болатын → / жыл сайын → // жазғытұрғұ ͡ ганыйкұулда ͡ б̊айқау ͡б̊олатын → // мектеп ^уоқұушұларының ↓ /// ↑ сол байқауға → / қызықтау үшүн барғаммым бірде ↓ /// ↑ барсам → / бір үлпүлдөген → / ақ көйлөк кійген бір ͡ ғыз ән салып тұр ^йекен ↓ /// ↑ сосұн → / мен айттым ↓ /// ↑ мына ͡ ғызға салқын тійіп қалад → // көрөрсүң деп → // бірақ → / назарым түскөм ͡ болұу ͡ герек ↓ /// ↑ сол жылы → / күздүгүнү дүкөңгө ͡ гірсем → // кітәп → // анау ͡ мынау сатыб̊ ͡ алұуға ͡ гірдік бір → // ^йек'үш ͡ шігіт ͡ поп кіргембіз ↓ /// ↑ кірсек → // менің алдымда сол байағы ͡ гішкентай ͡ ғыз тұр ↓ /// ↑ бұрұм'ұзұн → // айағына дейін → // тоб̊ұғұна дейін төгүлүб̊ ͡ жетіп тұр ↓ /// ↑ сосұн → / ^уой мынау → // байағы ͡ ғыз ͡ ғой деп қарадым ↓ /// ↑ жалт / бұрұлұп қарады ↓ /// ↑ айтқаным дәл боп̊ шықты ↓ /// ↑ ^уол → / клара жұмаб̊аева деген → / қазіргі ͡ ғыз ^йекен ↓ ///	Бұл енді 8-класта мен аудан орталығы – Шахта орта мектебіне барып оқып жатқанмын. Сол кезде аудандық фестиваль болатын жыл сайын, жазғытұрғы каникулда байқау болатын, мектеп оқушыларының. Сол байқауға қызықтау үшін барғанмын бірде. Барсам бір үлпілдеген ақ көйлек киген бір қыз ән салып тұр екен. Сосын мен айттым. Мына қызға салқын тиіп қалад, көрерсің деп, бірақ... Назарым түскен болу керек. Сол жылы күздігүні дүкенге кірсем, кітап, анау-мынау сатып алуға кірдік бір 2-3 үш жігіт боп кіргенбіз. Кірсек, менің алдымда сол баяғы кішкентай қыз тұр. Бұрымы ұзын, аяғына дейін, тобығына дейін төгіліп жетіп тұр. Сосын ой мынау баяғы қыз ғой деп қарадым. Жалт бұрылып қарады. Айтқаным дәл боп шықты. Ол Клара Жұмабаева деген қазіргі қыз екен.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ төрт балам бар ↓ /// ↑ төртінші баламыз → // кенже баламыз театралдық ійнстійтутты бітірді ↓ /// ↑ ^уол да мәған тартқан болса керек ↓ /// ↑ қазір ^уол да бірақ → / маңғыстауда жай қызмет істейді ↓ /// ↑ бійзнесмен боламын деп → / бол'алмай жүр ↓ ///	↑ төрт ͡ палам бар ↓ /// ↑ төртүншү ͡ б̊аламыз → // кенже ͡ б̊аламыз театралдығ ͡ ійнстійтұуттұ ͡ б̊ітірді ↓ /// ↑ ^уол ͡ да маған тартқам ͡ болса ͡ герек ↓ /// ↑ қәзір ^уол ͡ да бірағ маңғыстауда жәй ͡ ғызмет істейді ↓ /// ↑ бійзнесмем ͡ боламын ͡ деп → / бол'алмай жүр ↓ ///	Төрт балам бар.... Төртінші баламыз, кенже баламыз театралдық институтты бітірді. Ол да маған тартқан болса керек. Қазір ол да бірақ Маңғыстауда жай қызмет істейді. Бизнесмен боламын деп бола алмай жүр.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ жалпы → / біздің ұрпақты ^уөмірбайан тәрбійеледіғой ↓ /// ↑ біз ^уөмірбайанды жасаған жоқпыз ↓ /// ↑ бізді ^уөмірбайан тәрбійеледі ↓ /// ↑ біз тұумай тұрып → // соғысқа ұрындық ↓ /// ↑ әкеміз келмей қалды ↓ /// ↑ ^уодан кейін → / ^уоқыдық ↓ /// ↑ ^уодан кейін → / тійген жерден жұмыс жасадық ↓ /// ↑ ^йосылай ^йосылай ^уөтіп келе жатқан ^уөмір ғой ↓ /// ↑ сондықтан → / біздің ^уөміріміздің көпшілігі → / былай барлауға барған барлаушының ^уөмірі сійақты ^уөмір болып кетті ↓ /// ↑ бізден кейінгілер ^уөзінің мынау ^уөзінің көргенінен түйгенінен қорытынды шығарып → // ^йенді ^уосыған байланысты → / үлкен дәстүрлі семйалар басталады ғой деп жүргенбіз ↓ /// ↑ қазір ^йенді → / заман ^уөзгеріп кетті ↓ /// ↑ аман болса → // ^уосы ^йенді ^уөзгерген заманға ыңғайланған ұрпақтар → / біртіндеп ^уосы біз қолымыз жет'алмай кетіп бара жатқан жағдайда жарасады деп ^йесептеймін ↓ /// ↑ ^йенд'әркім ^уөзінің дійнастійасын қалыптастырса ↓ /// ↑ біреу іскер болсын → // біреу басқа салада болсын → // әркім ^уөзінің бійзнеске ^ылайықталған → // нарық жағдайына ^ылайықталған → // әркім ^уөзінің ісінің жалғастыратын ^уөз ұрпағын ^уөсірсе деп армандаймын ↓ ///	↑ жалпы → / б̊іздің ұрпақты ^уөмүрб̊айан тәрб̊ійеледі ͡ ғой ↓ /// ↑ біз ^уөмүрб̊айанды жасаған жоқпұз ↓ /// ↑ бізді ^уөмүрб̊айан тәрб̊ійеледі ↓ /// ↑ біз тұумай тұрұп → // соғұсқ'ұрұндұқ ↓ /// ↑ әкеміз гелмей ͡ ғалды ↓ /// ↑ ^уодаң ͡ гейін → / ^уоқұдұқ ↓ /// ↑ ^уодаң ͡ гейін → / тійген жерден жұмұш ͡ шасадық ↓ /// ↑ ^уосұлай ^уосұлай ^уөтүп келе жатқан ^уөмүр ͡ ғой ↓ /// ↑ сондұқтан → / біздің ^уөмүрүміздің ͡ гөп̊шүлүгі → / былай барлауға ͡ б̊арғам барлаушұнұң ^уөмүрү сыйақты ^уөмүр ͡ б̊олұп кетті ↓ /// ↑ біздең ͡ гейіңгілер ^уөзүнүң мынау ^уөзүнүң ͡ гөргөнүнен түйгөнүнен қор^ұтұнды шығарып → // ^йенді ^уосұғам байланысты → / үлкөн дәстүрлү семйалар басталады ͡ ғой деб̊ жүргөмбүз ↓ /// ↑ қәзір ^йенді → / заман ^уөзгөрүп кетті ↓ /// ↑ амам ͡ болса → // ^уосұ ^йенді ^уөзгөргөн замаңғ'ыңғайлаңған ұрпақтар → / біртіндеп ^уосұ ͡ б̊із ғолұмұж ͡ жет'алмай кетіп ͡ пара жатқан жағдайда жарасады деп ^йесептеймін ↓ /// ↑ ^йенд'әркім ^у^уөзүнүң дійнастійасын ғалыптастырса ↓ /// ↑ біреу іскер болсұн → // біреу ͡ б̊асқа салада ͡ б̊олсұн → // әркім ^уөзүнүң бійзнеске ^ылайықталған → // нарығ ͡ жағдайына ^ылайықталған → // әркім ^уөзүнүң ісінің жалғастыратын ^уөз ұрпағын ^уөсүрсө деб̊ ͡армандаймын ↓ ///	Жалпы біздің ұрпақты өмірбаян тәрбиеледі ғой. Біз өмірбаянды жасаған жоқпыз. Бізді өмірбаян тәрбиеледі. Біз тумай тұрып, соғысқа ұрындық. Әкеміз келмей қалды. Одан кейін оқыдық. Одан кейін тиген жерден жұмыс жасадық. Осылай-осылай өтіп келе жатқан өмір ғой. Сондықтан біздің өміріміздің көпшілігі былай барлауға барған барлаушының өмірі сияқты өмір болып кетті. Бізден кейінгілер өзінің мынау өзінің көргенінен-түйгенінен қорытынды шығарып, енді осыған байланысты үлкен дәстүрлі семьялар басталады ғой деп жүргенбіз. Қазір енді заман өзгеріп кетті. Аман болса, осы енді өзгерген заманға ыңғайланған ұрпақтар біртіндеп осы біз қолымыз жете алмай кетіп бара жатқан жағдайда жарасады деп есептеймін. Енді әркім өзінің династиясын қалыптастырса. Біреу іскер болсын, біреу басқа салада болсын, әркім өзінің бизнеске лайықталған, нарық жағдайына лайықталған, әркім өзінің ісінің жалғастыратын өз ұрпағын өсірсе деп армандаймын.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ көріп ^уотсыңдар → // білмеймін → // қайда жататынымды ↓ /// ↑ адамдардың қатарына жататын шығармын деп ^уойлаймын ↓ /// ↑ бай адамдарды білмеймін ↓ /// ↑ батыс ^уөңіріндегі мұнай бійзнесіне қатысы бар дей ме ↑ /// ↑ ^уондай халықтан айналайын ↓ /// ↑ мені сондай затты ^уойлайтын үлкен қабілетті ^йекен деп ↓ /// ↑ батыс мұнайында → / менің бірде бір сыңар тыйын бійзнесім жоқ ↓ /// ↑ ^уон жеті жасымда кеттім ↓ /// ↑ ^уон жеті жасында кеткен баланың артынан ^йештеңе де қалған жоқ қой ↓ /// ↑ сол гезде → / немен кеттім ↑ /// ↑ сол күйі әлі жүрмін ↓ /// ↑ батыстың бизнесінде → / мұнайына ^йешқандай қатынасым жоқ ↓ /// ↑ ^уол маңғыстаудың топырағынан кеткенімде → // қалай кетсем → // сол маңғыстаудың топырағындай әлі сондай таза → // аманмын ↓ ///	↑ көрүб̊ ͡ ^уотčұңдар → // білмеймін → // қайда жататынымды ↓ /// ↑ адамдардың ͡ ғатарына жататын шығармын ͡ деп ^уойлаймын ↓ /// ↑ бай адамдарды ͡ б̊ілмеймін ↓ /// ↑ батыс ^уөңүрүндегі → // мұнай бійзнесіне қатысы → // бар дей ͡ ме ↑ /// ↑ ^уондай халықтан айналайын ↓ /// ↑ мені сондай затты ^уойлайтын үлкөң ͡ ғаб̊^ілетті ^йекен деп ↓ /// ↑ батыс мұнайында → / менің бірде ͡ б̊ір сыңар тыйым ͡ бійзнесім жоқ ↓ /// ↑ ^уон жеті жасымда ͡ геттім ↓ /// ↑ ^уон жеті жасында ͡ геткем баланың артынан ^йештеңе ͡ де ғалған жоқ ͡ қой ↓ /// ↑ сол ͡ гезде → / немең ͡ геттім ↑ /// ↑ сол ͡ гүй әлі жүрмүн ↓ /// ↑ батыстың бійзнесінде → / мұнайына ^йешқ̊андай ғат^ынасым жоқ ↓ /// ↑ ^уол маңғыстаудұң топұрағынаң ͡ геткенімде → // қалай ͡ гетčем → // сол маңғыстаудұң топұрағындай әлі сондай таза → // амаммын ↓ ///	Көріп отсыңдар, білмеймін, қайда жататынымды. Адамдардың қатарына жататын шығармын деп ойлаймын. Бай адамдарды білмеймін. Батыс өңіріндегі мұнай бизнесіне қатысы бар дей ме? Ондай халықтан айналайын. Мені сондай затты ойлайтын үлкен қабілетті екен деп. Батыс мұнайында менің бірде-бір сыңар тиын бизнесім жоқ. Он жеті жасымда кеттім. Он жеті жасында кеткен баланың артынан ештеңе де қалған жоқ қой. Сол кезде немен кеттім? Сол күйі әлі жүрмін. Батыстың бизнесінде мұнайына ешқандай қатынасым жоқ. Ол Маңғыстаудың топырағынан кеткенімде, қалай кетсем, сол Маңғыстаудың топырағындай әлі сондай таза, аманмын.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ жалпы → / мақтауды жек көрмейдіғой ↓ /// ↑ ішкім де жек көрмейді ↓ /// ↑ бірақ → / мен әулійе деген жай қошемет ^іретінд'айтылған шығар деп қана ^уойладым ↓ /// ↑ ^уөйткені → / әулійенің жөні бөлек ↓ /// ↑ әулійені → / мен ішімнен жақсы мойындайтын → // әулійеге табынатын адаммын → // шын мәнінде ↓ /// ↑ табійғатта кійе бар ↓ /// ↑ адамда кійе бар ↓ /// ↑ ондай кійел'адамдар болады ↓ /// ↑ сондықтан → / ^уол кісілер туралы ^уойнап айтұуға болмайды ↓ /// ↑ ^уол кісілер тұуралы тек шын сезіммен жүрүу керек ↓ /// ↑ шын құрметпен ↓ /// ↑ мен → // мысалы → // маңғыстауда → / бекет атаға сыйынбайтын қазақ жоқ ↓ /// ↑ соның біреуі менмін ↓ /// ↑ бекет ата туралы → / жай кісі сійақты жазұуға болады → // жай кісі сійақты → / ^уол туралы айтұуға болады ↓ /// ↑ ^уоны қыдыртып → // батыр сійақты ғып → / суреттеуге болады дегенге мен сенбеймін ^уөз басым ↓ /// ↑ ^уоған табынұуға болады ↓ /// ↑ ^уоған дұға оқұуға болады ↓ /// ↑ ^уоның құрметіне үлкен басқа тілмен → // ^йескі тілмен айтқанда → // гіймн саломон арнауға болады ↓ /// ↑ бірақ → / біз сійақты кісі ^йеді деп айтұуға болмайды ↓ ///	↑ жалпы → / мақтаудұ жек көрмөйдү ͡ ғой ↓ /// ↑ ешкім ͡ де жек көрмөйдү ↓ /// ↑ бірақ → / мен әулійе деген жай ͡ ғөшөмет ^іретінд'айтылған шығар деп қана ^уойладым ↓ /// ↑ ^уөйткөнү → / әулійенің жөнү ͡б̊өлөк ↓ /// ↑ әулійені → / мен ішімнен жақ̊сы мойұндайтын → // әулійеге таб̊ынатын адаммын → // шын мәнінде ↓ /// ↑ таб̊ійғатта ͡ гійе ͡ б̊ар ↓ /// ↑ адамда ͡ гійе ͡б̊ар ↓ /// ↑ ^уондай гійел'адамдар болады ↓ /// ↑ сондұқтан → / ^уол ͡ гісілер тұуралы ^уойнаб̊ ͡ айтұуға ͡б̊олмайды ↓ /// ↑ ^уол ͡ гісілер тұуралы тек̊ шын сезіммен жүрүу ͡ герек ↓ /// ↑ шың ͡ ғүрмөтпөн ↓ /// ↑ мен → // мысалы → // маңғыстауда → / бекет атаға сыйымбайтың ͡ ғазағ жоқ ↓ /// ↑ сонұң біреуү меммін ↓ /// ↑ бекет ата тұуралы → / жай ͡ гісі сыйақты жазұуға ͡б̊олады → // жай ͡ гісі сыйақты → / ^уол тұурал'айтұуға болады ↓ /// ↑ ^уонұ ͡ ғыдыртып → // батыр сыйақты ͡ ғып сүурөттөугө ͡ б̊олады дегеңге мен сембеймін ^уөз ͡б̊асым ↓ /// ↑ ^уоған таб̊ынұуға ͡б̊олады ↓ /// ↑ ^уоған дұға ^уоқұуға ͡б̊олады ↓ /// ↑ ^уонұң ͡ ғүрмөтүне үлкөм басқа тілмен → // ^йескі тілмен айтқанда → // гіймн саломон арнауға ͡б̊олады ↓ /// ↑ бірақ → / біс ͡ сыйақты ͡ гісі ^йеді деб̊ ͡ айтұуға ͡б̊олмайды ↓ ///	Жалпы мақтауды жек көрмейді ғой. Ешкім де жек көрмейді. Бірақ мен әулие деген жай қошемет ретінде айтылған шығар деп қана ойладым. Өйткені әулиенің жөні бөлек. Әулиені мен ішімнен жақсы мойындайтын, табынатын адаммын, шын мәнінде. Табиғатта кие бар. Адамда кие бар. Ондай киелі адамдар болады. Сондықтан ол кісілер туралы ойнап айтуға болмайды. Ол кісілер туралы тек шын сезіммен жүру керек. Шын құрметпен. Мен, мысалы, Маңғыстауда Бекет атаға сыйынбайтын қазақ жоқ. Соның біреуі менмін. Бекет ата туралы жай кісі сияқты жазуға болады, жай кісі сияқты ол туралы айтуға болады. Оны қыдыртып, батыр сияқты ғып суреттеуге болады дегенге мен сенбеймін өз басым. Оған табынуға болады. Оған дұға оқуға болады. Оның құрметіне үлкен басқа тілмен, ескі тілмен айтқанда, Гимн Соломон арнауға болады. Бірақ біз сияқты кісі еді деп айтуға болмайды.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ негізінде → / жазұушылықтың жүг'ауыр ↓ /// ↑ жазұушылық → / жалпы бүкіл тіршіліктің → // ^уөзіңнің ^уөмір сүріп жүрген ^уортаңмен тілдесуғой → // соның бүкіл ауыр мұңын → // сонда ^уойға түйгендеріңді → / барлығын жазатын сала → // ^уол жазұушылық ↓ /// ↑ ал бірақ → / сайасаттың жолы → / ^уодан гөрі қыйынырақ ↓ /// ↑ негізінде → / заман түзүу болса → // мынау ұлттың басындағы жағдай → // халықтың басындағы жағдайдың бәрі түзелгеннен кейін → // келешек қоғамдарда жалпы сайасатшылардың да шаруас'азайадығой ↓ /// ↑ біраздан кейін → / сайасат бұл қалпында ^уөмір бақый тұра бермейді ↓ /// ↑ ^йертең → / көбі азайады ↓ /// ↑ әркім ^уөзінің ісімен кетеді ↓ /// ↑ сол кезде біздің ^уөнердің → // жазұушылықтың жолы тіптен жақсырақ болады деп ^йесептеймін ↓ /// ↑ қазіргі кезде → / бізге герек ↓ /// ↑ ^уөйткені → / мемлекеттің ^уорнықты болұуы үшін → // біз ^йегемендік деген ^йелге құлағымыз әлі дұрыс үйрене де қойған жоқ → // ^уон бірақ жыл ^уөмір сүріп келе жатырмыз → // әлі қайсының дұрыс → // қайсының теріс ^йекендігін → / қашан біліп кеткенге дейін ^уосылай жүре тұрұуға → // күн кешуге тұура келеді ↓ ///	↑ негізінде → / жазұушұлұқтың жүг'ауұр ↓ /// ↑ жазұушұлұқ → / жалпы ͡б̊үкүл тіршіліктің → // ^уөзүңнүң ^уөмүр сүрүб̊ ͡ жүргөн ^уортаңмен тілдесүу ͡ ғой → // сонұң бүкүл ауұр мұңұн → // сонда ^уойға түйгөндөріңді → / б̊арлығын жазатын сала → // ^уол жазұушұлұқ ↓ /// ↑ ал бірақ → / сайасаттың жолұ → / ^уодаң ͡ гөрү ғыйынырақ ↓ /// ↑ негізінде → / заман түзүу ͡ б̊олса → // мынау ұлттұң басындағы жағдай → // халықтың басындағы жағдайдың бәрі түзөлгөннең ͡ гейін → // келешек қоғамдарда жалпы сайасатш̆ылардың ͡ да шарұуас'азайады ͡ ғой ↓ /// ↑ біраздаң ͡ гейін → / сайасат пұл ͡ ғалпында ^уөмүр ͡ б̊ақый тұра ͡б̊ермейді ↓ /// ↑ ^йертең → / көб̊'азайады ↓ /// ↑ әркім ^уөзүнүң ісімең ͡ гетеді ↓ /// ↑ сол ͡ гезде ͡ б̊іздің ^уөнөрдүң → // жазұушұлұқтың жолұ тіптен жақ̊сырақ ͡полады деп ^йесептеймін ↓ /// ↑ қәзіргі ͡ гезде → / бізге ͡ герек ↓ /// ↑ ^уөйткөнү → / мемлекеттің ^уорнұқтұ ͡б̊олұу'үшүн → // біз ^йегемендік деген ^йелге құлағымыз әлі дұрұс үйрөнө ͡ де ғойған жоқ → // ^уом бірағ жыл ^уөмүр сүрүп келе жатырмыз → // әлі ͡ ғайсының дұрұс → // қайсының теріс ^йекендігін → / қашам біліп кеткеңге дейін ^уосұлай жүрө тұрұуға → // күң ͡ гешүугө тұура ͡ геледі ↓ ///	Негізінде жазушылықтың жүгі ауыр. Жазушылық жалпы бүкіл тіршіліктің, өзіңнің өмір сүріп жүрген ортаңмен тілдесу ғой, соның бүкіл ауыр мұңын, сонда ойға түйгендеріңді барлығын жазатын сала – ол жазушылық. Ал бірақ саясаттың жолы одан гөрі қиынырақ. Негізінде заман түзу болса, мынау ұлттың басындағы жағдай, халықтың басындағы жағдайдың бәрі түзелгеннен кейін, келешек қоғамдарда жалпы саясатшылардың да шаруасы азаяды ғой. Біраздан кейін саясат бұл қалпында өмір бақи тұра бермейді. Ертең көбі азаяды. Әркім өзінің ісімен кетеді. Сол кезде біздің өнердің, жазушылықтың жолы тіптен жақсырақ болады деп есептеймін. Қазіргі кезде бізге керек. Өйткені мемлекеттің орнықты болуы үшін, біз егемендік деген елге құлағымыз әлі дұрыс үйрене де қойған жоқ, он бір ақ жыл өмір сүріп келе жатырмыз, әлі қайсының дұрыс, қайсының теріс екендігін қашан біліп кеткенге дейін осылай жүре тұруға, күн кешуге тура келеді.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ негізінде менің ^уөмірімнің ^йең ашшысы да → // тұшшысы да → / ^уосы ^йегемендік алұуға байланысты болатын ↓ /// ↑ ^йегемендіктің тұсында → / біз көрместің бәрін көрдік ↓ /// ↑ кәзір ғана түзеліп келе жатыр → / жанжақтың бәрі ↓ /// ↑ жұрт таласа бастады ↓ /// ↑ анда баратын болды → // мында баратын болды ↓ /// ↑ біз де ^уоған дейін → / ашшысын да → // тұшшысын да таттық ↓ /// ↑ ^уоған ^уөкінбейміз ↓ /// ↑ ^йендіг'ісіміз → / ^йел боп кетсек ↓ /// ↑ сол жарайды бізге ↓ /// ↑ баршаға тап болған жақсылық → / біздің ^уөміріміздің ^уөтемі болады ↓ ///	↑ негізінде менің ^уөмүрүмнің ^йең ашшысы ͡ да → // тұшшұсұ ͡ да → / ^уосұ ^йегемендіг ͡ алұуға ͡б̊айланысты ͡ б̊олатын ↓ /// ↑ ^йегемендіктің тұсұнда → / біз гөрмөстүң бәрің ͡ гөрдүк ↓ /// ↑ қәзір ͡ ғана түзөлүп келе ͡ жатыр → / жанжақтың бәрі ↓ /// ↑ жұрт таласа ͡ б̊астады ↓ /// ↑ анда ͡ б̊аратым ͡ болдұ → // мында ͡ б̊аратым ͡ болдұ ↓ /// ↑ біз ͡ де ^{уоған дейін → / ашшысын ͡ да → // тұшшұсұн ͡ да таттық ↓ /// ↑ ^уоған ^уөкүмбөйміз ↓ /// ↑ ^й ендіг'ісіміз → / ^йел боп кетčек ↓ /// ↑ сол жарайды ͡ б̊ізге ↓ /// ↑ баршаға тап ͡ полған жақ̊сылық → / біздің ^уөмүрүміздің ^уөтөмү ͡б̊олады ↓ ///}	Негізінде менің өмірімнің ең ащысы да, тұщысы да осы егемендік алуға байланысты болатын. Егемендіктің тұсында біз көрместің бәрін көрдік. Қазір ғана түзеліп келе жатыр жан-жақтың бәрі. Жұрт таласа бастады. Анда баратын болды, мында баратын болды. Біз де оған дейін ащысын да, тұщысын да таттық. Оған өкінбейміз. Ендігі ісіміз ел боп кетсек. Сол жарайды бізге. Баршаға тап болған жақсылық біздің өміріміздің өтемі болады.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ арман ↓ /// ↑ арман ↓ /// ↑ ^уол айтұуға болады ↓ /// ↑ арманға жетүуге болады → // жетпеуге болады ↓ /// ↑ мен ^уөзім турал'армандаған ^йемеспін ↓ /// ↑ ^уөзіңді қанша жерге барам деп армандасаң → // ^йештеңе бітірмегендей болар ^йедің ↓ /// ↑ ал → / ^йел турал'армандаған кезде → / мен қазақстанның үлкен алып террійторійасына ^ылайық ^уөзінің халқы болғанын жақсы көремін ↓ /// ↑ үлкен бабамыздан қалған кең байтақ жерді толтырып жататындай халық болғанын жақсы көремін ↓ /// ↑ менің ^йең үлкен арманым → // сол ↓ /// ↑ қазір қазақтың статистикасын ^уорта ^йесеппен алғанда → // қазақтың саны қазақстан теоррійторійасынан бес ^йесе кіші боп тұр ↓ /// ↑ сол менің жаныма батады ↓ /// ↑ арасында жатқанның бәр'асыл → // астында жатқанның бәр'алтын → // үстінде кішкентай сәбій бала тастап кеткен жердің → // алтын жәшіктің → // алтын салған сандықтың үстіндегі сәбій баладай көрінеді қазақ халқы ↓ ///	↑ арман ↓ /// ↑ арман ↓ /// ↑ ^уол айтұуға ͡ б̊олады ↓ /// ↑ арманға жетүугө ͡ б̊олады → // жетпеугө ͡ б̊олады ↓ /// ↑ мен ^уөзүм тұурал'армандаған ^йемеспін ↓ /// ↑ ^уөзүңдү ғанша жерге ͡ б̊арам деб̊ ͡ армандасаң → // ^йештеңе ͡ б̊ітірмегендей болар ^йедің ↓ /// ↑ ал → / ^йел тұурал'армандағаң ͡ гезде → / мең ғазақ̊станның үлкөн алып террійторұйасына ^ылайық ^уөзүнүң халқы ͡ б̊олғанын жақ̊сы ͡ гөрөмүн ↓ /// ↑ үлкөм ͡ баб̊амыздаң ͡ ғалғаң гең байтағ ͡ жерді толтұрұб̊ ͡ жататындай халық ͡ полғанын жақ̊сы ͡ гөрөмүн ↓ /// ↑ менің ^йең үлкөн арманым → // сол ↓ /// ↑ қәзір ғазақтың статыйстыйкасын ^уорта ^йесеппен алғанда → // қазақтың саны ғазақ̊стан террійторұйасынан бес ^йесе ͡ гіші ͡ б̊оп тұр ↓ /// ↑ сол менің жаныма ͡ б̊атады ↓ /// ↑ арасында жатқанның бәр'асыл → // астында жатқанның бәр'алтын → // үстүндө гішкентай сәб̊ій бала тастап кеткен жердің → // алтын жәшіктің → // алтын салған сандықтың үстүндөгі сәб̊ій баладай ͡ гөрүнөді ͡ ғазақ халқы ↓ ///	Арман... Арман... Ол айтуға болады. Арманға жетуге болады, жетпеуге болады. Мен өзім туралы армандаған емеспін. Өзіңді қанша жерге барам деп армандасаң, ештеңе бітірмегендей болар едің. Ал ел туралы армандаған кезде мен Қазақстанның үлкен алып территориясына лайық өзінің халқы болғанын жақсы көремін. Үлкен бабамыздан қалған кең байтақ жерді толтырып жататындай халық болғанын жақсы көремін. Менің ең үлкен арманым – сол. Қазір қазақтың статистикасын орта есеппен алғанда, қазақтың саны Қазақстан теорриториясынан бес есе кіші боп тұр. Сол менің жаныма батады. Арасында жатқанның бәрі асыл, астында жатқанның бәрі алтын, үстінде кішкентай сәби бала тастап кеткен жердің, алтын жәшіктің, алтын салған сандықтың үстіндегі сәби баладай көрінеді қазақ халқы.
Әбіш Кекілбайұлы	↑ мен кәзір ^уос'ұлт тұуралы жазғым кеп жүр ↓ /// ↑ жыйнаған көптеген материалдарым босқа қалып бара жатыр ↓ /// ↑ мынау қазір → / көз кетіп бара жатыр ↓ /// ↑ бірдеңелер жазып → / үлгеріп кетсем деймін ↓ /// ↑ бұрынғыдай беллетрійстійкағ'айналдырұу қазір қажет ^йемес ↓ /// ↑ көрген білгенімді жазып кетсем болар ^йед деп ^уойлаймын ↓ ///	↑ мең ͡ гәзір ^уос'ұлт тұуралы жазғым ͡ геб̊ ͡ жүр ↓ /// ↑ жыйнағаң гөптөгөн матерійалдарым босқа ͡ ғалып ͡ пара жатыр ↓ /// ↑ мынау ͡ ғәзір → / көз ͡ гетіп ͡ пара ͡ жатыр ↓ /// ↑ бірдеңелер жазып → / үлгөрүп кетčем деймін ↓ /// ↑ бұрұңғұдай беллетрійстійкағ'айналдырұу ғәзір ғажет ^йемес ↓ /// ↑ көргөм ͡ білгенімді жазып кетčем болар ^йед деп ^уойлаймын ↓ ///	Мен қазір осы ұлт туралы жазғым кеп жүр. Жинаған көптеген материалдарым босқа қалып бара жатыр. Мынау қазір көз кетіп бара жатыр. Бірдеңелер жазып үлгеріп кетсем деймін. Бұрынғыдай беллетристикаға айналдыру қазір қажет емес. Көрген-білгенімді жазып кетсем болар ед деп ойлаймын.
Әзілхан Нұршайықов	↑ менен кейін әкемнің інісі → // әкемнің аты нұршайық → // әкемнің інісі ныйғат деген кісі → // әскерге алынды ↓ /// ↑ бір үйдөн үшөуміс → / аттандық ↓ /// ↑ ^йерекше ^йесте қалғаным → // шешем ауұрұп жатыр ^йед ↓ /// ↑ біз → / шана-шана болып → // пар-пар аттың ұшұн шегіп ауұлұмыздан шыға берген ұуақытта → // алғашында ауұлдың ішін аралап → // әр үйге кіріп-шығып қоштасып → // сүйтіп ^йенді мектептің жанынан жолға ы: аудан ^уорталығына қарай шыға бергең ͡ гезде жәңәғы үйде ауұрып жатқан шешем алдымыздан шықты ↓ ///	↑менеңгейін әкемнің͡ інісі → // әкемнің͡ аты͡ нұршайық → // әкемнің͡ інісі ныйғат ͡ тегең͡ гісі → // әскерг'алынды ↓ /// ↑ бір үйдөн үшөумүз ͡ аттандық↓/// ^й ерек̊ше ^й есте͡ ғалғаным → // шешем ауұрұб̊ ͡ жатыр ͡ еді ↓ /// ↑ біз → / шана-шана ͡ б̊олұп → // парпар аттың ұшұн ͡ жегіб̊ // ауұлұмұздан шыға ͡ б̊ерген ^ұуақытта → // алғашынд 'ауұлдұң ͡ ішін аралап → // әр үйгө ͡ гіріп̊͡ шығып → / қоштасып → // сөйтүп ^йенді / мектептің ͡ жанынан жолға / аудан ^уорталығына ͡ ғарай шыға͡ б̊ергеңгезде → // жаңағ'үйдө / ауұрұп ͡ жатқан шешем алдымыздан шықты ↓ ///	Менен кейін әкемнің інісі, әкемнің аты Нұршайық, әкемнің інісі Ниғат деген кісі, әскерге алынды. Бір үйден үшеуміз аттандық. Ерекше есте қалғаным, шешем ауырып жатыр еді. Біз, шана-шана болып, пар-пар аттың ұшын шегіп ауылымыздан шыға берген уақытта, алғашында ауылдың ішін аралап, әр үйге кіріп-шығып қоштасып, сөйтіп енді мектептің жанынан жолға ы-ы-ы аудан орталығына қарай шыға берген кезде, жаңағы, үйде ауырып жатқан шешем алдымыздан шықты.
Әзілхан Нұршайықов	↑ алдымыздан шыққанда зымырап кележатқан ^йекі парат → // ы: үлкен ^йенді мықты параттар͡ ғой → // ^йекеуі де ауұзымен қыстеп тұрған парат → // зымыратып кележатқаң ͡ гезде ана кісі алдан шыға келд ↓ /// сол ͡ гезде мен қорықтым // ойпырмай шешемді таптап кетеді͡ ау мына аттар деп↓///	↑ алдымыздан шыққанда / зым^ырап кележатқан ^йекі пар ͡ ат → // үлкөн / ^йенді мықты пар ͡ аттарғой → // ^йекеуү͡ де ауұзұмең ͡ ғыстеп тұрғам͡ пар ͡ ат → // зым^ыратып кележатқаң͡ гезде / анагісі алданын шыға͡ гелді↓ /// ↑солгезде / мең͡ ғорұқтұм↓/// ↑^уойпырмай / шешемді таптап кетед'ау / мын'аттар деп↓ ///	Алдымыздан шыққанда зымырап келе жатқан екі пар ат, ы-ы-ы үлкен енді мықты пар аттар ғой, екеуі де аузымен қыстеп тұрған пар ат, зымыратып келе жатқан кезде ана кісі алдан шыға келді. Сол кезде мен қорықтым: - Ойпырмай, шешемді таптап кетеді-ау, мына аттар, - деп.
Әзілхан Нұршайықов	↑ неге ^йекенін білмеймін шешем ^йекі қолұн жайып → // жаңағы аттардың алдына тұра қалған ұуақытта → // аттар ^йекеуі бірдей лоқ ^йетіп тоқтай ͡ ғалт ↓ /// ↑ сүйтіп шешемді баспай аман қалд ↓ /// ↑ шешемнің айтқаны / қалқам сен → // соғыстан аман келесің → // бірәқ → / әкең келеме / әғәң келе ͡ ме ^уоны білмеймін → // сен келесің жолұң болсұн → // қалқам деді ↓ /// ↑ мінекій → / күні бүгүнше көзалдыма ^уосы сурет келет ͡ те ͡ тұрат ↓ /// ↑ жыйн:л дейтін каманда болад → // ^уол тоқтаңдар ^у ос'арада демаласыңдар деген сөз ↓ /// ↑ сол жайау-жалпылы жүрүп келе жатқан → // шәршәп келе жатқан адамдар жата-жата қалат → // ал мен ^уотырағалып // немне / зат қап̊шығымнан аб̊айды сұурұп алып → // аб̊айды ^уоқұй бастаушы ^йедім ↓ ///	↑ нег'екенім͡ білмеймін / шешем ^йекі ͡ ғолұн ͡ жайып → // жаңағ'аттардың алдына тұра͡ ғалған ^ұуақытта → // аттар ^йекеуү͡ б̊ірдей ^ұлоқ ^йетіп / тоқтай͡ ғалды↓/// ↑сөйтүп̊ ͡ шешемді͡ б̊аспай / амаң͡ ғалды ↓ /// ↑ шешемнің айтқаны → / қалқам сен → / соғұстан амаң͡ гелесің → // бірақ → / әкең ͡ геле͡ ме → / ағаң ͡ геле͡ ме / ^уонұ͡ б̊ілмеймін → // сең͡ гелесің / жолұң͡ болсұн → // қалқам деді↓/// ↑мінекей → // күнү͡ б̊үгүншө͡ гөзалдыма / ^уосұ сүурөт келеді͡ де тұрады ↓ /// ↑ жыйна:л дейтін команда͡ б̊олады → // ^уол тоқтаңдар / ^уос'арада демаласыңдар деген сөз ↓ /// ↑ сол жайау͡ жалпылы жүрүп кележатқан → // шаршап кележатқан адамдар / жата͡ жата͡ ғалады → // ал мен ^уот^ұра ͡ ғалыб̊ / немене / зат қап̊шығымнан // аб̊айды сұуұрұб̊͡ алып → // аб̊айды ^уоқұй ͡ бастауш'едім↓ //	Неге екенін білмеймін шешем екі қолын жайып, жаңағы аттардың алдына тұра қалған уақытта, аттар екеуі бірдей лоқ етіп тоқтай қалды. Сөйтіп шешемді баспай аман қалды. Шешемнің айтқаны: «- Қалқам сен, соғыстан аман келесің, бірақ, әкең келе ме, ағаң келе ме оны білмеймін, сен келесің жолың болсын, қалқам», - деді. Мінеки, күні бүгінше көз алдыма осы сурет келеді де тұрады. "Жинал" дейтін команда болады, ол тоқтаңдар осы арада демаласыңдар деген сөз. Сол жаяу-жалпылы жүріп келе жатқан, шаршап келе жатқан адамдар жата-жата қалады, ал мен отыра қалып, немене, зат қапшығымнан Абайды суырып алып, Абайды оқи бастаушы едім.
Әзілхан Нұршайықов	жігіттерге → / әй жігіттер / бергеңдерші / мынау тоғжанның суретін тыңдаңдаршы дейтін ^йедім ↓ /// ↑ сонда тоғжанды жазушының суреттеген жері / ^йекі құлағында шолпысы сылдырлап → // ^йекі құлағында сырғасы бар деп керемет айтатын жері баредіғой → // соны айтқан ұуақытта жігіттер осы жанданып → // рахаттанып кететін ↓ /// ↑ ^уой шіркін-әй → // ^уой тоғжан-ай десетін ^йед ↓ /// ↑ сүйтіп ^уолар шаршағандарын ұмұтып кететін ^йед ↓ /// соғыстан келгеннен кейін мен ^уосұ сол аб̊айдың кітәбын жоғалтпай алып келіп мен үунійверсійтетке түсем ↓ ///	↑ жігіттерге → // әй жігіттер / бері͡ геліңдерші → // мынау тоғжанның сұурөтүн тыңдаңдаршы дейтін͡ едім ↓ /// ↑ сонда тоғжанды / жазұушұнұң сүурөттөгөн жері / ^йекі͡ ғұлағында шолпұсұ сылдырлап → // ^йекі͡ ғұлағында сырғасы͡ б̊ар деп / керемет айтатын жері͡ б̊ар͡ едіғой → // сон'айтқан ^ұуақытта жігіттер жанданып → // ^ырақаттанып кететін↓/// ↑^уой шіркін͡ ай↑// ^уой тоғжан͡ ай десетін ^йеді↓/// ↑ сөйтүп ^уолар / шаршағандарын ұмұтұп кететін ^йеді↓/// ↑соғұстаң͡ гелгеннең ͡ гейін мен / ^уосұ / сол аб̊айдың͡ гітәб̊ын жоғалтпай / алып͡ келіп / мен унійверсійтетке түсөмін↓///	- Жігіттерге, әй жігіттер, бері келіңдерші, мынау Тоғжанның суретін тыңдаңдаршы, - дейтін едім. Сонда Тоғжанды жазушының суреттеген жері, екі құлағында шолпысы сылдырлап, екі құлағында сырғасы бар деп керемет айтатын жері бар еді ғой, соны айтқан уақытта жігіттер осы жанданып, рахаттанып кететін: - Ой шіркін-ай, ой Тоғжан-ай, - десетін еді. Сөйтіп олар шаршағандарын да ұмытып кететін еді. Соғыстан келгеннен кейін мен осы сол Абайдың кітабын жоғалтпай алып келіп, мен университетке түсемін.
Әзілхан Нұршайықов	↑ мұқтар әуезов үунійверсійтетте сабақ береді ^йекен ↓ /// ↑ бір сабақтан мұқаңа сол кітәпты көрсеттім → // кітәпты көрсеткеннен кейін кітәп ә: кім қатты тебіренді → // мұқаң марқұм → // қатты тебіреніп / өй / қарағым әзілқан / біздің үйдөн соғысқа ішкім барған жоқ деп жүрсем → // мен барғам жоқ → // басқа мылтық арқалап майданға ішкім барған жоқ ед→ // тегі біздің үйдөн барған адамдар бар ^йекеңғой // ^уол кім аб̊ай ^й екеңғой → // тоғжан ^йекеңғой деп сүйдеді ↓ /// ↑ атамыз жамбыл ақынға деген // ^уөлең жаздым ↓ ///	мұхтар әуөзов / унійверсійтетте саб̊ақ͡ переді ^йекен ↓ /// ↑ бір саб̊ақтан мұқаңа / сол͡ гітәпты͡ гөрсөттүм → // кітәпты͡ гөрсөткөннеңгейін / кітәп / кім ͡ ғатты теб̊іренді ↓ /// ↑ мұқаң марқұм → // қатты теб̊іреніп → // ↑ өй ͡ ғарағым ͡ әзілхан / біздің үйдөн соғұсқа / ^йешкім ͡ барған жоғ ͡ деб̊ жүрсөм → // мем͡ барғам͡ жоқ → // басқа мылтығ͡ арқалап / ^ймайдаңға͡ ешкім б̊арған ͡ жоқ ед→ // тегі͡ б̊іздің үйдөм͡ барған адамдар͡ б̊ар ^йекеңғой // ^уол͡ гім / аб̊ай ^йекеңғой → // тоғжан ^йекеңғой деп̊͡ сүйдөдү ↓ /// ↑ атамыж͡ жамбыл ақыңға деген ^уөлөң жаздым ↓ ///	Мұхтар Әуезов университетте сабақ береді екен. Бір сабақтан Мұқаңа сол кітапты көрсеттім, кітапты көрсеткеннен кейін, кітап ә-ә-ә кім, қатты тебіренді, Мұқаң марқұм, қатты тебіреніп: «Өй, Қарағым Әзілхан, біздің үйден соғысқа ешкім барған жоқ деп жүрсем, мен барғам жоқ, басқа мылтық арқалап майданға ешкім барған жоқ еді, тегі біздің үйден барған адамдар бар екен ғой, ол кім - Абай екен ғой, Тоғжан екен ғой, - деп сүйдеді. «Атамыз Жамбыл ақынға» деген өлең жаздым.
Әзілхан Нұршайықов	↑ ^ұұуа ↑ қәдірл'атажан↓/// ↑ұл'жолға'аттаңған → // ұлдарыңыз / сен^іңіз↓/// ↑жауд'айаусұз / қырамыз → // ↑ таұусұлмаса дем^іміз → // деп жәкеңе / ^йең соңұнда / ант͡ перген ^йедік ↓ /// ↑бұл͡ ғатқа брыйгаданың жақ̊сы таңдаул'адамдары → // менем͡ бастап қол͡ ғойдұқ → // ^йең соңұнда брыйгаданың / коммисары сақтағам͡ бәйіш қол͡ ғойдұ↓ /// ↑^уосұ͡ ғатқа жәкең жауап жіб̊ерді // жүжжасаған жүрөктөн деген↓/// ↑жәкеңнің ^уөлөңү͡ б̊ізге жазғаң͡ ғатында͡ б̊ылай айақталған͡ еді ↓ ///	↑ ^ұуа ↑ қәдірл'атажан↓ /// ↑ұл'жолға'аттаңған → // ↑ ұлдарыңыз / сен^іңіз↓ /// ↑жауд'айаусұз / қырамыз → // ↑ таусұлмаса дем^іміз → // деп жәкеңе / ^йең соңұнда / ант͡ перген ^йедік ↓ /// ↑ бұл͡ ғатқа брыйгаданың жақ̊сы таңдаул'адамдары → // менем͡ бастап қол͡ ғойдұқ → // ^йең соңұнда брыйгаданың͡ гомыйссары сақтағам͡ бәйіш қол͡ ғойдұ ↓ /// ↑ ^уосұ͡ ғатқа жәкең жауаб̊ жіб̊ерді // жүжжасаған жүрөктөн деген↓ /// ↑жәкеңнің ^уөлөңү͡ б̊ізге жазғаң͡ ғатында͡ б̊ылай айақталған͡ еді ↓ ///	- Уа, қадірлі атажан.Ұлы жолға аттанған,Ұлдарыңыз сеніңіз. Жауды аяусыз қырамыз,Таусылмаса деміміз,- деп Жәкеңе ең соңында ант берген едік. Бұл хатқа бригаданың жақсы таңдаулы адамдары, менен бастап қол қойдық, ең соңында бригаданың коммисары Сақтаған Бәйіш қол қойды. Осы хатқа Жәкең жауап жіберді «Жүз жасаған жүректен» деген. Жәкеңнің өлеңі бізге жазған хатында былай аяқталған еді.
Әзілхан Нұршайықов	↑^ұұуа / қарағым балалар ↓ // ↑ ^йер бұлденбей не ͡ дейін → // ↑ ^йереуүлді майданда → ↑ үстөм болсұн мерейің ↓ // ↑ жауды жеңіп талқандап → // ↑ келгеніңде көрейін → // ↑ қәһәрманым // күнім деп → // ↑ беттеріңнен өб̊ейін ↓ // деп жамбылдың қатын біз строй-стройда тұрұп ^уоқып тыңдадық ↓ /// ↑ сонда жаңағы тыңдап тұрған жігіттердің бәрі жылап → // ^йегіліп тұрды ↓ /// ↑ ^уөзүнің үйүнен → / ^уөзінің әкесінен келген қат сыйақты болған ^йед ↓ /// ↑ мінекій жәкеңнің қатының әсері керемет күшті болды ↓ /// ↑ бізге күш-қуат жігер берді ↓ ///	↑^ұуа ↑ қарағым͡ балалар →// ↑^йер͡ б̊ұлдембей не ͡ дейін → // ↑ ^йереуүлдү майданда→ // ↑үстөм͡ болсұн мерейің↓ /// ↑жаудұ жеңіп талқандап → // ↑ келгеніңде͡ гөрөйүн → // ↑ қахарманым → / күнүм деп → // ↑беттеріңнен ^уөб̊өйүн ↓ деп // жамбылдың͡ ғатын / біс͡ строй͡ стройда тұрұп // ^уоқұп тыңдадық ↓ /// ↑ сонда / жаңағы тыңдап тұрған жігіттердің бәрі жылап → // ^йег^іліп тұрдұ↓ /// ↑^уөзүнүң үйүнөн / ^уөзүнүң әкесінең͡ гелгең͡ ғатčыйақты ͡ б̊олған͡ еді↓ /// ↑мінекей жәкеңнің͡ ғат^ының әсері / керемет күштү͡ б̊олдұ ↓ /// ↑ бізге͡ гүш-құуат͡ шігер͡ б̊ерді ↓ ///	-Уа, қарағым балалар! Ер бұлденбей не дейін? Ереуілді майданда, Үстем болсын мерейің. Жауды жеңіп талқандап, Келгеніңде көрейін. Қаһарманым, күнім деп, Беттеріңнен өбейін, - деп Жамбылдың хатын біз строй-стройда тұрып біз оқып тыңдадық.. Сонда жаңағы тыңдап тұрған жігіттердің бәрі жылап, егіліп тұрды. Өзінің үйінен, өзінің әкесінен келген хат сияқты болған еді. Мінеки Жәкеңнің хатының әсері керемет күшті болды. Бізге күш-қуат, жігер берді.
Әзілхан Нұршайықов	↑ бәукең келген күні → // бәукеңе бардым ↓ /// ↑ бәукеңе барып едім ↓ /// ↑ бәукең → / былай қабағын түйүп қарсы алд ↓ /// ↑ немене → / ^уол мақаланы саған мен жазып беруім керек ͡ пе деп ақырды ↓ /// ↑ сосын / кругом деп айғай салды↓ /// ↑мен жалп беріп сол жаққа қарай бұрыла бергенімде → // бәуке / дәт дедім ↓ /// ↑ бұл / дәт деген сөз қазақтың бір тамаша сөзі → // ^йекінің бірінің аұузұнан түсе бермейтін ^йескі сөз → // қәдірлі сөз ↓ /// ↑ соны бәукең білгіш адамғой → // сол сөзді ^йестігенге көңілі жібіді ͡ ме маған → // дәтің болса айтқын деді ↓ /// ↑ жаңағыдай айғай салмай → // жұмсақ жылы дауұспен айтты ↓ ///	↑ бәукөң ͡ гелгеңгүнү → // бәукөңө͡ б̊ардым↓ /// ↑ бәукөңө͡ б̊арып͡ едім→ // бәукөң / былай͡ ғаб̊ағын түйүп қарс'алды↓ /// ↑ немене → / ^уол мақаланы саған мен жазыпперүуүм͡ герек͡ пе͡ деб̊ ақырды↓ /// ↑сосұң ͡ грұугом деп / айғай͡ салды ↓ /// мен жалпперіп / сол жаққа͡ ғарай / бұрұла͡ б̊ергенімде → // бәукө → / дәт дедім ↓ /// ↑ бұл дәт ͡ теген ͡ сөз // қазақтың бір тамаша сөзү → // ^йек^інің бір^інің аузұнан түсө͡ б̊ермейтін // ^йескі сөз → // қәдірлі сөз ↓ /// ↑ сонұ б̊әукөң / білгіш͡ адамғой → // сол сөздү ^йестігеңге / көңүлү ͡ жіб̊іді͡ ме // маған → / дәтің болса / айтқын деді ↓ /// ↑ жаңағыдай айғай͡ салмай → // жұмсағ͡ жылы дауұспен айтты ↓ ///	Баукең келген күні, Баукеңе бардым. Баукеңе барып едім, Баукең былай қабағын түйіп қарсы алды. - Немене, ол мақаланы саған мен жазып беруім керек пе? - деп ақырды. Сосын: - Кругом! - деп айғай салды. Мен жалп беріп сол жаққа қарай бұрыла бергенімде: - Бәуке, дат, - дедім. Бұл «дат» деген сөз қазақтың бір тамаша сөзі, екінің бірінің аузынан түсе бермейтін ескі сөз, қадірлі сөз. Соны Баукең, білгіш адам ғой, сол сөзді естігенге көңілі жібіді ме маған: - Датың болса айтқын, - деді. Жаңағыдай айғай салмай, жұмсақ жылы дауыспен айтты.
Әзілхан Нұршайықов	↑ бәуке / мен теріс қарап тұрмғой өзіңізге қарауға ұрұқ̊сат ^йетіңіз бұрұлуға дедім↓ /// ↑бұрұлғын деді ↓ /// ↑ бәукең ылғый айтқын → // келгін→ / барғын → / деп сөйлейтін ^йед ↓ /// ↑бұрұлғын дегенге мен жалт бұрылдымдағы ы: қойнымдағы жазып әкелген төрт бет қағазымды сұуұрып алып → // айағымды сарт деп басып // бәукеңнің апарып қолына бердім ↓ /// ↑ бәукең бірінші бетін ақтарып ^уоқып шықты → // ^й екінші бетін ^уоқый бастаған ұуақытта әлгі салпыйған е: → // ^йедірейіп тұрған мұртұ ^уорнына түсті салпыйып → // үшінші бетін ^уоқып болған ұуақытта // жаңағы кірпідей тікірейіп тұрған шәш бәрі жымпиды ͡ да ͡ ғалды ↓ /// ↑ төртінші бетті ^уоқып болғаннан кейін ^уол ͡ гісі барды ͡ да ↑ // это серезна деді ↓ ///	↑ бәукө / мен теріс қарап тұрмұңғой // ^уөзүңүзгө қарауға / ^ұрұқсат ^йет^іңіз͡ б̊ұрұлұуға дедім → // бұрұлғұн деді ↓ /// ↑ бәукөң ылғый // айтқын → / келгін → / барғын деп // сөйлөйтүн͡ еді ↓ /// ↑бұрұлғұн // дегенге мен жалт͡ пұрұлдұмдағы // қойнұмдағы жазыб̊ ͡ әкелген төртпет қағазымды / сұуұрұп͡ алып → // айағымды сарт деп / басып →// бәукеңнің апарып қолұна͡ б̊ердім↓ /// ↑бәукөң бірінші͡ б̊етін ақтарып / ^уоқұп̊͡ шықты → // ^йекінші͡ б̊етін ^уоқұй ͡ б̊астаған ^ұуақытта // әлгі салпыйған → // ^йед^ірейіп ͡ тұрған мұртұ / ^уорнұна түстү төмен салпыйып → // үшүншү͡ б̊етін ^уоқұп болған ^ұуақұтта // кірпідей тік^ірейіп тұрған шәш / бәрі жымпыйды͡ да͡ ғалды ↓ /// ↑ төртүншү͡ б̊етті ^уоқұпполғаннаң ͡ гейін // ^уолгісі͡ тұрды͡ да↑ / это сер'езно деді ↓ ///	- Бауке, мен теріс қарап тұрмын ғой, өзіңізге қарауға рұқсат етіңіз, бұрылуға, - дедім. - Бұрылғын, - деді. Баукең ылғи айтқын, келгін, барғын деп сөйлейтін еді. Бұрылғын дегенге мен жалт бұрылдым дағы ы-ы-ых қойнымдағы жазып әкелген төрт бет қағазымды суырып алып, аяғымды сарт деп басып, Баукеңнің апарып қолына бердім. Баукең бірінші бетін ақтарып оқып шықты, екінші бетін оқи бастаған уақытта әлгі салпиған е-е-е едірейіп тұрған мұрты орнына түсті төмен салпиып, үшінші бетін оқып болған уақытта, жаңағы, кірпідей тікірейіп тұрған шаш бәрі жымпиды да қалды. Төртінші бетті оқып болғаннан кейін ол кісі тұрды да: - Это серьезно, - деді.
Әзілхан Нұршайықов	↑ мынау тұрған жомартпек → // мынау тұрған меңтай → // мынау тұрған Тана → // мынау тұрған заман → // мынау тұрған майра ↓ /// ↑ жәғдәйім келмегеннең͡ гейін → // біргүні қыздарыма айттым → // қыздарымның бәрі мені жақ̊сы ͡ гөретін → // бәрімен сырлас ^йедім → // дос ^йедім қыздарменен тегіс ↓ /// ↑ сосын қыздарға айттым // ал қыздар мен ^уоқуды тастап кеткім келет ↑ Неге ↑ ^уосылай͡ да ^уосылай жағдайым аұуұр → // тұрмұсұм нәшәр ↓ /// ↑ сондықтан ^йелге барып біржерге қызмет істесем → // деген ^уойдамын дедім ///	↑ мынау тұрған жомартпек → // мынау тұрған меңтай → // мынау тұрған тана → // мынау тұрған заман → // мынау тұрған майра ↓ /// ↑ жағдайым ͡ гелмегеннең ͡ гейін → // біргүнү қыздарым'айттым → // қыздарымның бәрі мені жақ̊сы͡ гөрөтүн → // бәр^імен сырлас ^йедім → // дос ^йедім қыздарменен тегіс↓ /// ↑сосұң ͡ ғыздарғ'айттым // ал͡ ғыздар / мен ^уоқұудұ / тастап ͡ кеткім͡ геледі ↓ /// ↑ неге ↑ /// ↑^уосұлай͡ да͡ осұлай жағдайым аұуұр → // тұрмұсұм нашар↓ /// ↑сондұқтан ^йелге͡ б̊арыппір / жерге қызмет істесем // деген ^уойдамын дедім↓ ///	Мынау тұрған Жомартбек, мынау тұрған Меңтай, мынау тұрған Тана, мынау тұрған Заман, мынау тұрған Майра. Жағдайым келмегеннен кейін, бір күні қыздарыма айттым, қыздарымның бәрі мені жақсы көретін, бәрімен сырлас едім, дос едім қыздарменен тегіс. Сосын қыздарға айттым: - Ал қыздар мен оқуды тастап кеткім келеді... Неге? - Осылай да осылай жағдайым ауыр, тұрмысым нашар. Сондықтан елге барып бір жерге қызмет істесем деген ойдамын, - дедім.
Әзілхан Нұршайықов	↑ сонда қыздар баж ^йете түстү ↓ /// ↑^уойбай аға → / ^уөзге кетс̆е ͡ де сіз кетпеңіз → // ^уөзге бітірмесе ͡ де → / үунійверсійтетті сіз бітіріңіз → // біз сізге көмектесеміз дед ↓ /// ↑ қалай көмектесесіңдер ↑ /// ↑ күнсайын біз үйүмүзге шақырамыздағы → // әрғайсымыз бір тойдырып жібереміз сізді ↓ /// ↑ қазақтың бір тойғаны шала байығаны дегені → // отыз рет тойып шыққаннан кейін → // қайтадан тағ бастаймыз → // сөйтіп барып сіз үунійверсійтетті бітіресіз → // біз көмектесеміз сізге дейді↓ /// ↑^уолар айтқанын ^уорұндады → // сүйтіп барып мен университетті пітірдім → // университетті пітіргеннен кейін үлкен-үлкен қызметтерде болдым ↓ ///	↑сонда ͡ ғыздар͡ б̊аж ^йете түстү → // ↑^уойб̊ай аға → / ^уөзгө кетčе͡ де / сіз͡ гетпеңіз → // ^уөзгө͡ б̊ітірмесе͡ де → / үунійверсійтетті сіз͡ б̊іт^іріңіз → // біссізге͡ гөмөктөсөмүз деді ↓ /// ↑ қалай͡ гөмөктөсөсүңдер↑ /// ↑ күн͡ сайым͡ біз үйүмүзгө шақ^ырамыздағы → // әрғайсымыз͡ б̊ір / тойдұрұб̊ ͡ жіб̊ереміс͡ сізді ↓ /// ↑ қазақтың бір тойғаны / шала͡ б̊айығаны дегені → // ^уотұз͡ гіс^ілерден тойұп̊͡ шыққаннаң ͡ гейін → // қайтадан͡ тағы͡ б̊астаймыз → // сөйтүп͡ парып̊͡ сіз үунійверсійтетті͡ б̊іт^іресіз → // біз͡ гөмөктөсөмүс͡ сізге дейді ↓ /// ↑ ^уолар айтқанын ^уорұндады → // сөйтүп͡ парып мен үунійверсійтетті͡ б̊ітірдім → // үунійверсійтетті͡ б̊ітіргеннең͡ гейін / үлкөн-үлкөң͡ ғызметтерде͡ б̊олдұм ↓ ///	Сонда қыздар баж ете түсті: - Ойбай аға, өзге кетсе де сіз кетпеңіз, өзге бітірмесе де, университетті сіз бітіріңіз, біз сізге көмектесеміз, - деді. - Қалай көмектесесіңдер? - Күн сайын біз үйімізге шақырамыз дағы, әрқайсымыз бір тойдырып жібереміз сізді. Қазақтың бір тойғаны шала байығаны дегені, 30 рет тойып шыққаннан кейін, қайтадан тағы бастаймыз, сөйтіп барып сіз университетті бітіресіз, біз көмектесеміз сізге, - дейді. Олар айтқанын орындады, сөйтіп барып мен университетті бітірдім, университетті бітіргеннен кейін үлкен-үлкен қызметтерде болдым.
Әзілхан Нұршайықов	↑ ^уосы қызметтерде жүргенде ^уойландым → // ^йегер менің қолымда дійпломым болмаса → // мен бұл қызметтердің қарасын да көрмес ^йедім͡ ау ↓ /// мені ^уосы қызметке жеткізген кешегі қыздар ^йеді͡ ау → // ^уотұз қыз ^йеді-ау солар ы: жартысын жарып → // бүтінін бөліп беріп деген сыйақты сүйтүп мені асырап шығып ^йед ↓ /// ↑ сол қыздарға алғысымды қалай білдірем деп жүрүп→ // ^уойланып-^уойланып / мәхәббат қызық мол жылдар деген раман жаздым ↓ ///	↑ ^уосұ қызметтерде жүргөндө / ^уойландым → // ^йегер менің͡ ғолұмда дыйп^ыломұм болмаса → // мен / бұл͡ ғызметтердің͡ ғарасын͡ да͡ гөрмөс ^йедім͡ ау ↓ /// ↑ мені /^у осұ ͡ ғызметке жеткізген // кешегі ͡ ғыздар ^йеді͡ ау → // ^уотұз ͡ ғыз ^йеді͡ ау // солар жартысын жарып → // бүтүнүм͡ бөлүп беріп деген сыйақты // сөйтүп мені / ас^ырап̊͡ шығыб̊ ͡ еді ↓ /// ↑ сол͡ ғыздарға / алғысымды ͡ ғалай білдірем деп͡ жүрүп ↑ // ^уойланып ^уойланып / махаб̊ат қызығ͡ мол жылдар деген ^ыроман жаздым ↓ ///	Осы қызметтерде жүргенде ойландым, егер менің қолымда дипломым болмаса, мен бұл қызметтердің қарасын да көрмес едім-ау. Мені осы қызметке жеткізген кешегі қыздар еді-ау, 30 қыз еді-ау солар ы-ы-ы жартысын жарып, бүтінін бөліп беріп деген сияқты, сөйтіп мені асырап шығып еді. Сол қыздарға алғысымды қалай білдірем деп жүріп, ойланып-ойланып «Махаббат қызық мол жылдар» деген роман жаздым.
Әзілхан Нұршайықов	↑ ^уол раманның бас кейіпкерлері ^й етіп ^уөзіміздің қыздарды алдым → // кейбіреулерің аттарын ^уөзгерттім↓/// ↑сүйтіп барып раман шықты↓ /// ↑раман шыққаннан кейін → / мен ^уол ых: раманды үлкен атақты дүнүйе болат → // деп ^уойлағаным жоқ ↓ /// ↑ менің бар мақ̊сатым / текқана анау қыздардың маған деген ^йеңбегін қарызын ^уөтеу ^йед ↓ /// ↑ сол тұрғыда жазып шыққан раманым → // ы: атақты болып кетті↓ ///	↑ ^уол ^ыроманның бас кейіпкерлері ^йетіп // ^уөзүмүздүң͡ ғыздард'алдым → // кейб̊іреулерінің аттарын ^уөзгөрттүм ↓ /// ↑ сөйтүп͡ парып ^ыроман шықты ↓ /// ↑ ^ыроман шыққаннаңгейін → / мен ^уол ^ыроманды / үлкөн атақты дүн^үйе б̊олады деп // ^уойлағаным жоқ ↓ /// ↑ менің бар мақ̊сатым текқана / анау͡ ғыздардың маған деген ^йеңбегінің͡ ғар^ызын ^уөтөу ^йеді↓ /// ↑сол тұрғұда жазып̊͡ шыққан ^ыроманым → // атақты͡ б̊олұп ͡ кетті ↓ ///	Ол романның бас кейіпкерлері етіп өзіміздің қыздарды алдым, кейбіреулерінің аттарын өзгерттім. Сөйтіп барып роман шықты. Роман шыққаннан кейін, мен ол ых-ых романды үлкен атақты дүние болады деп ойлағаным жоқ. Менің бар мақасатым, тек қана анау қыздардың маған деген еңбегін, қарызын өтеу еді. Сол тұрғыда жазып шыққан романым ы-ы-ы атақты болып кетті.
Әзілхан Нұршайықов	↑ күні бүгіңге шейін сол раманды ^уоқығандар → // мені көшеде танымайтын адамдар амандасад /// ↑ қарағым → / сен мені қайдан білесің деймғой ↓ /// ^уойй ағай → // мәхәббат қызық мол жылдарды ^уоқыдыққой дейд ↓ /// ↑ мәхәббат қызық мол жылдар / раманының кейіпкерлерімен достық қатынасым үзілген жоқ ↓ /// ↑ ал тек қәзір ^йенді сол мәхәббат қызық мол жылдар кейіпкерден қәзір → // тек ^йекі-ақ адамғана ғалдық ↓ /// ↑ ^уоның біреуі Меңтай нұрғамыйла → / кентау қаласында тұрат /// ↑ ^йекіншісі ^йербол деген →/ сол ^йекеуіғана → // ал ^уөңгелері майра да қайтыс боп кетті ↓ /// Жәйкүл де қайтыс боп кетті ↓ /// ↑ жомартпек те қайтыс боп кетті ↓ /// ↑ бә:рі қайтыс боп кетті ↓ /// ↑ ә…	↑ күнү͡ б̊үгүңгө͡ шейін сол ^ыроманды ^уоқұғандар → // мені͡ гөшөдө тан^ымайтын адамдар амандасады ↓ /// ↑қарағым → / сен мені / қайдам͡ білесің дейміңғой ↑ /// ↑ ^уой: ағай → // махаб̊ат қызығ͡ мол жылдарды ^уоқұдұққой дейді ↓ /// ↑ махаб̊ат қызығ͡ мол жылдар ^ыроманының͡ гейіпкерлерімен достұқ ͡ қат^ынасым үзүлгөн͡ жоқ ↓ /// ↑ ал тек қәзір ^йенді сол махаб̊ат қызығ͡ мол жылдар кейіпкердең͡ ғәзір → // тек / ек'ақ адамғана͡ ғалдық ↓ /// ^уонұң біреуү меңтай нұрғамыйла → // кентау͡ ғаласында тұрады ↓ /// ↑ ^йекіншісі / ^йерб̊ол деген → // сол ^йекеу'ғана → // ал ^уөңгөлөрү / майра͡ да ͡ ғайтыс͡ поп кетті ↓ /// жәйкүл͡ де͡ ғайтыс͡ поп кетті /// ↑ жомартпек͡ те қайтыс͡ поп ͡ кетті ↓ /// ↑ бәрі͡ ғайтыс͡ поп ͡ кетті ↓ ///	Күні бүгінге шейін сол романды оқығандар, мені көшеде танымайтын адамдар амандасад. - Қарағым, сен мені қайдан білесің,- дейм ғой? - Оой ағай: «Махаббат қызық мол жылдарды» оқыдық қой, - дейді. «Махаббат қызық мол жылдар» романының кейіпкерлерімен достық қатынасым үзілген жоқ. Ал тек қазір енді сол «Махаббат қызық мол жылдар» кейіпкерден қәзір, тек екі-ақ адам ғана қалдық. Оның біреуі Меңтай Нұрғамила, Кентау қаласында тұрады. Екіншісі Ербол деген, сол екеуі ғана, ал өңгелері Майра да қайтыс боп кетті. Жәйкүл де қайтыс боп кетті. Жомартбек те қайтыс боп кетті. Бәрі қайтыс боп кетті.
Әзілхан Нұршайықов	↑ сәғынасың → / сәғынасың ^уойлайсың ↓ /// ↑ ^йескі достардан айрылу деген қыйынғой ↓/// ↑ кәртійген сайын досың азайат → // досың азайады ^йекен ↓ /// ... ↑ сені алдыңғы ых: кейінгі жас ұрпақтар танымайт ↓ /// ↑ сені таныйтын ұрпақтар → / кетіп қалғаннаң ͡ гейін → // сен ^йел көшіп айдалада көштүң ^у орнында айдалада жұртта жүріп қалған сыйақты болып сезінед ^йекенсің ↓ /// ↑ қәзіргі жұурналыйстыйканың бар жағынан ^уөсіп кетті → // технійка жағынан → // гәзеттердегі мазмұны жағынан → // сосын гәзеттердің мақалаларындағы ^уөткірлігі, өжеттігі жағынан → // бұрұннан әлдеғайда ^уөстү ↓ ///	↑сағ^ынасың → // сағ^ынасың ^уойлайсың↓ /// ↑^йескі достардан ай^ырылұу дегең ͡ ғыйыңғой ↓ /// ↑ кәртійген͡ сайын / досұң азайады → // досұң азайады ^йекен ↓ /// ↑ сені / алдыңғы кейіңгі жас ұрпақтар тан^ымайды ↓ /// ↑ сені таныйтын ұрпақтар →/ кетіп қалғаннаңгейін → // сен ^йел ͡ гөшүб̊ ͡ айдалада →// көштүң ^уорнұнда / жұртта қалған сыйақты болұп̊ сез^інед'екенсің ↓ /// ↑ қәзіргі жұурналійстійканың / бар жағ^ынан ^уөсүп кетті → // технійка жағ^ынан → // гәзеттердегі мазмұнұ жағ^ынан → // сосұн гәзеттердің мақалаларындағы ^уөткүрлүгү, өжөттүгі жағ^ынан → // бұрұннан әлдеғайда ^уөстү↓ ///	Сағынасың, сағынасың ойлайсың. Ескі достардан айрылу деген қиын ғой. Кәртейген сайын досың азаяды, досың азаяды екен ... Сені алдыңғы ых-ы-ы-ы кейінгі жас ұрпақтар танымайды. Сені танитын ұрпақтар, кетіп қалғаннан кейін, сен ел көшіп айдалада көштің орнында айдалада жұртта жүріп қалған сияқты болып сезінеді екенсің. Қазіргі журналистиканың бар жағынан өсіп кетті, техника жағынан, газеттердегі мазмұны жағынан, сосын газеттердің мақалаларындағы өткірлігі, өжеттігі жағынан, бұрыннан әлдеқайда өсті.
Әзілхан Нұршайықов	↑ бұл жағынан алып қарағанда → // мен қәзіргі жұурналыйстің оның ы: / бұрұн жазушылар атақты болатын → // қазір жазұушылардың үн-түнсіз қалды ↓ /// ↑ жазұушылардың атағы төмендеп кеттідағы // жұурналыйстердің атағы қәзір аспанға шығып ^утұр ↓ /// ↑ үйткені → / ^уолар халықпенен жійі-жійі араласад ↓ /// ↑ барлық жерлерде болып / болған ^уоқыйғаларды газетке қолма-ғол жазып ^уотырад ↓ /// ↑ мінекій сондықтан кәзіргі жұурналыйстердің рөлі күшөйді ↓ ///	↑ бұл жағ^ынан алып қарағанда // мең ͡ ғәзіргі жұурналійстен онұң / бұрұн жазұушұлар атақты ͡ б̊олатын → // қәзір жазұушұлар үн-түнсүз͡ ғалды ↓ /// ↑ жазұушұлардың атағы төмөндөп кетті͡ дағы // жұурналійстердің атағы қәзір / аспаңға шығып ^утұр ↓ /// ↑ ^уөйткөнү → // ^уолар халықпенен жійі-жійі араласады ↓ /// ↑барлығ ͡ жерлерде болып / болған ^уоқыйғаларды → // гәзетке қолма-ғол жазып ^уотұрады /// ↑ мінекей сондұқтаң ͡ ғәзіргі жұурналійстердің ^үрөлү ͡ гүшөйдү ///	Бұл жағынан алып қарағанда, мен қазіргі журналистің оның ы-ы-ы, бұрын жазушылар атақты болатын, қазір жазушылардың үн-түнсіз қалды. Жазушылардың атағы төмендеп кетті дағы, журналистердің атағы қазір аспанға шығып тұр. Өйткені, олар халықпенен жиі-жиі араласады. Барлық жерлерде болып, болған оқиғаларды газетке беттеріне қолма-қол жазып отырады. Мінеки сондықтан қазіргі журналистердің рөлі күшейді.
Әзілхан Нұршайықов	↑ қызбаллар көбейіп кетті → // қызбаллардың барлығы → // мына қыздар қызық қалыққой → // ^йең ͡ алдымен → / ^йеркектердің → / ұлдардың шалб̊арын тартып алд ↓ ///↑^уодан кейін ұлдардың қызметін тартып алд↓ /// ↑қәзір мектептерде талай барып жүрмүн → // бұрұн мектептердің дійректірлері ^йеркек адамдар болушы ^йед → // ... қәзір бә:рі қәптаған келіншектер → / әйелдер ↓ /// ↑ сол сыйақты қәзір жұурналыйстыйкада ͡ да қәптаған қыздар → // ал ұлдар ^уөт'аз ↓ /// ↑ мәселен / егемен қазақ̊станның ішінде шүуілдәп отырғән қыздар → // сосын бәсқә нәрселерде де солай ↓ /// ↑ мен мұны теріс демим → // бұл біздің қыздарымыздың білімінің жетілгендігін, ^у ^уөрөсінің бійіктегендігін көрсетет ↓ /// ^уоның үстіне қыздар деген → // әйел деген ^йеңбекші қалық↓ /// ↑^йеркектердің көп̊шілігі → // бірсыпырасы жалқаулау болады ↓ /// ↑ ал жалқау болу кәзіргі зәманға жәрәспайды ↓ /// ↑ кәзіргі зәманға әғіп тұрғән зәманмен ілесе білетін айақты алысты бірдей басатын адамдар керек → // ^уол әйелдер қәуімі болып ^уотыр деп ^уойлайм ↓ ///	↑ қызб̊алалар ͡ гөб̊өйүп кетті → // қызб̊алалардың барлығы / мына ͡ ғыздар / қызық ͡ қалыққой → // ^йең͡ алдымен → / ^йеркектердің → / ұлдардың шалб̊арын тартыб̊ ͡ алды ↓ /// ↑^уодаңгейін ұлдардың ͡ ғызметін тартыб̊ ͡ алды↓ /// ↑қәзір мектептерде талай барыб̊ ͡ жүрмүн → // бұрұн мектептердің дійректорлары ^йеркег ͡ адамдар ͡ б̊олұуш'еді → // қәзір ͡ б̊әрі ͡ ғаптағаң ͡ геліншектер → // әйелдер ↓ /// ↑сол сыйақты қәзір жұурналыйстыйкада͡ да / қаптағаң ͡ ғыздар → // ал ұлдар ^уөт'аз↓ /// ↑мәселен ^йегемең ͡ ғазағыстанның ішінде шұуұлдап ^уотұрғаң ͡ ғыздар → // сосұм ͡ басқа нәрселерде͡ де ͡ солай ↓ /// ↑ мен мұнұ теріс ͡ темеймін → // бұл біздің ͡ ғыздарымыздың біл^імінің жетілгендігін → // ^уөрөсүнүң бійіктегендігің ͡ гөрсөтөдү↓ /// ↑^уонұң үстүнө ͡ ғыздар деген → // әйел деген ^йеңбек̊ші ͡ ғалық↓ /// ↑^йеркектердің ͡ гөп̊шүлүгү → // бірсыпырасы жалқаулау ͡ б̊олады ↓ /// ↑ ал жалқау ͡ б̊олұу ͡ ғәзіргі замаңға жараспайды ↓ /// ↑ қәзіргі замаңға // ағып тұрған заманмен ілесе ͡ б̊ілетін // айақт'алысты бірдей басатын адамдар͡ герек → // ^уол әйелдер ͡ ғауұмұ ͡ б̊олұп ^уотұр деп ^уойлаймын ↓ ///	Қыз балалар көбейіп кетті, қызбалалардың барлығы, мына қыздар қызық халық қой, ең алдымен, еркектердің, ұлдардың шалбарын тартып алды. Одан кейін ұлдардың қызметін тартып алды. Қазір мектептерде талай барып жүрмін, бұрын мектептердің директорлері еркек адамдар болушы еді ... қазір бәрі қаптаған келіншектер, әйелдер. Сол сияқты қазір журналистикада да қаптаған қыздар, ал ұлдар өте аз. Мәселен «Егемен Қазақстанның» ішінде шуілдәп отырған қыздар, сосын басқа нәрселерде де солай. Мен мұны теріс демеймін, бұл біздің қыздарымыздың білімінің жетілгендігін, өрөсінің биіктегендігін көрсөтеді. Оның үстіне қыздар деген, әйел деген еңбекші халық. Еркектердің көпшілігі, бірсыпырасы жалқаулау болады. Ал жалқау болу қазіргі заманға жараспайды. Қазіргі заманға ағып тұрған заманмен ілесе білетін аяқты алысты бірдей басатын адамдар керек, ол әйелдер қауымы болып отыр деп ойлаймын.
Әзілхан Нұршайықов	↑ қәзір мен күндөлүктү ^йекі ͡ гүндөлүк жүргүземін ↓ /// ↑ бірінші күндөлүгүм → // кәдүуіскү тұрмұс күндөлүгі ↓ /// ↑ тұрмұс күндөлігі дегеніміз / ә: кәдуіскі / күн͡ сайым болған ^уоқыйға → // әлеүуметтік маңызы ͡ б̊ар /// ↑ сонұ соң ^уөзүме байланысты → // әлеүуметке байланысты ^уоқыйғалардың тұрмұс күндөлүгі ↓ /// ↑^уодан ^уол күндөлүктен қәзір менің жазып жүргөн жүзотұз қалың дәптер болдұ бір͡ жүз͡ отұз↓ /// ↑^й екінші жазатын күндөлүгім ә... әдеб̊ій күндөлүк↓ /// ↑әдеб̊ій күндөлүкке өзүмнүң ^у ойларым → // пікірлерім сосұн ^уөзүм шығарған мақалдар → / мәтелдер → / афорыйзмдер соған тіркеледі ↓ ///	↑ қәзір мен / күндөлүктү ^йекі ͡ гүндөлүг͡ жүргүзөмүн ↓ /// ↑ бірінші ͡ гүндөлүгүм → // тұрмұс күндөлүгү ↓ /// ↑тұрмұс күндөлүгү дегеніміз / кәдүуүскі күнсайым ͡ болған ^уоқыйға → // әлеумөттүг ͡ маң^ызы ͡ б̊ар /// ↑ сонысоң өзүмө ͡ б̊айланысты → // әлеуметке ͡ б̊айланысты ^уоқыйғалардың тұрмұс күндөлүгү ↓ /// ^уодан ^уол ͡ гүндөлүктен ͡ ғәзір менің жазыб̊ ͡ жүргөн // жүз ^уотұз ͡ ғалың дәптер болдұ // жүз ^уотұз↓ /// ↑^йекінші жазатың ͡ гүндөлүгүм / әдеб̊ій ͡ гүндөлүк↓ /// ↑әдеб̊ій ͡ гүндөлүккө / ^уөзүмнүң ^уойларым → / пікірлерім сосұн ^уөзүм шығарған мақалдар → / мәтелдер → / афорійзмдер соған тіркеледі ↓ ///	Қазір мен күнделікті екі күнделік жүргіземін. Бірінші күнделігім, тұрмыс күнделігі. Тұрмыс күнделігі дегеніміз, ә-ә-ә кәдуіскі, күн сайын болған оқиға, әлеуметтік маңызы бар, сонысоң өзіме байланысты, әлеуметке байланысты оқиғалардың тұрмыс күнделігі. Одан ол күнделіктен қазір менің жазып жүрген 130 қалың дәптер болды 130. Екінші жазатын күнделігім әдеби күнделік. Әдеби күнделікке өзімнің ойларым, пікірлерім сосын өзім шығарған мақалдар, мәтелдер, аффоризмдер соған тіркеледі.
Әзілхан Нұршайықов	↑ бұл ^йекінші күндөлүгімнің бірінші томұ қырық....баспа табаққа жұуық болып басылып шықты↓/// ↑ ^уөлке баспасынан шықты ^йекі мыңыншы жылы ↓ /// ↑ ал ^йенді сонұң ^йекі томұ қәзір баспаға әзір тұр → // комп'үтөрге бастырып қойдұм → // бірақ ^уонұ қәзір бастырып шығарұуға көмөк беретін → // қаражат беретін демеуші жоқ ↓ ///	↑ бұл ^йекінші ͡ гүндөлүгүмнүң бірінші томұ / қырық паспатабаққа жұуұқ ͡ полұп ͡ пас^ылып̊ ͡ шықты /// ↑ ^уөлкө ͡ б̊аспасынан шықты // ^йекімыңыншы жылы ↓ /// ↑ ал ^йенді сонұң ^йекі томұ / қәзір баспағ'әзір тұр → // компүтөрге ͡ б̊астырып ͡ қойдұм → // бірағ ^уонұ / әзір ͡ б̊астырып̊ ͡ шығарұуға ͡ гөмөк ͡ перетін → // қаражат ͡ перетін демеушүт ͡ жоқ ↓ ///	Бұл екінші күнделігімнің бірінші томы қырық баспа табаққа жуық болып басылып шықты. Өлке баспасынан шықты 2000 жылы. Ал енді соның екі томы қазір баспаға әзір тұр, компьютерге бастырып қойдым,бірақ оны қазір бастырып шығаруға көмек беретін, қаражат беретін демеуші жоқ.
Әзілхан Нұршайықов	↑ бірмыңыны қалыйма апаларың көзі тірісінде → / картатека жасап берген ^йед ↓ /// ↑ал ^уодан кейін кітәптарға картатека жасауға менің жағдайм жетпейд → // ұуақытым жоқ → // қолым тіймейд деген сыйақты мынау үйүліп тұрған → // мынау тұрған кітәптар ^уосы қолтаңбасы бар кітәптар ↓ /// ↑ сосын ана жақта бір шкаф толы кітап тұр ↓ /// ↑ мінекій кәзіргі маған жыйналған қолтаңбаның саны қәзір мың бешшүзден асты ↓ /// ↑ ал мұны мен сұрап алып жатқаным жоқ → // әргімдер ^уөздері сыйлаған ↓ /// ↑қәзіргі дәрежеге жетүуіме сол кісінің ^йерен ^йеңбегінің әрқәсында мен ^уосы дәрежеме жетіп ^йедім ↓ /// ↑сол адамды мен / қалай ұмытайын↓ ///	↑ бірмыңына / қалыйма апаларың ͡ гөзү͡ тірісінде → // картотека жасап͡ перген͡ еді ↓ /// ↑ ал ^уодаң ͡ гейің ͡ гітәптарға ͡ гартотека жасауға менің жағдайым жетпейді → // ^ұуақытым жоқ → / қолұм тіймейді деген сыйақты / мынау / үйүлүп тұрған → // мынау тұрғаң ͡ гітәптар / ^уосұ ͡ ғолтаңбасы͡ б̊ар ͡ гітәптар /// ↑ сосұн ана ͡ жақта / б̊ір шкаф͡ толұ ͡ гітәп тұр↓ /// ↑мінекей ͡ ғәзіргі маған жыйналғаң ͡ ғолтаңбаның саны // қәзір мың бешшүздөн асты ↓ /// ↑ ал мұнұ мен / сұраб̊ ͡ алыб̊ жатқаным жоқ → // әргімдер ^уөздөрү сыйлаған ↓ /// ↑қәзіргі дәрежеге жетүуүмө // солгісінің ^йерен ^йеңбегінің арқасында // мен ^уосұ дәрежеме жетіб̊ ͡ едім ↓ /// ↑сол адамды / мең ͡ ғалай ұмұтайын↓ ///	Бір мыңына Қалима апаларың көзі тірісінде, картатека жасап берген еді. Ал одан кейін кітаптарға картатека жасауға менің жағдайым жетпейді, уақытым жоқ, қолым тимейді деген сияқты мынау үйіліп тұрған, мынау тұрған кітаптар осы қолтаңбасы бар кітаптар. Сосын ана жақта бір шкаф толы кітап тұр. Мінеки қазіргі маған жиналған қолтаңбаның саны қазір 1500 ден асты. Ал мұны мен сұрап алып жатқаным жоқ, әркімдер өздері сыйлаған. Қазіргі дәрежеге жетуіме сол кісінің ерен еңбегінің арқасында мен осы дәрежеме жетіп едім... Сол адамды мен қалай ұмытайын.
Әзілхан Нұршайықов	↑ сол адам туралы сол төрт жыл жылап ^уотырып жаздым↓ /// ↑ менен басқа ^йенді ^уөзүнің әйелі туралы кітәп жазғандар бар ↓ /// ↑ ^уол асанәлі әшім жазды / тәғы-тәғы басқалар етпеген болар → // бірақ көб ^йемес ↑ // ^уөзүнің әйелі туралы жазған↓ /// ↑қазақта мақал бар →// жаман эркек әйелін мақтайды деген ↓ /// ↑ ^уол ^йенді мақал болса бола берсін → // ^уөзім жаман болсам болайын → // бірәқ әйелімнің жақ̊сылығын жасырмайын деп → // ұлтқа үлгі босын → // ұрпаққа ^уөнөге босын деп → // сол кісінің маған деген мәхәббаты → // эркекке / ^йерге / ^йер азаматқа деген махаббаты → // ^йелге деген → / көршіге → / досқа деген сүйіспеншілігі / сыйластығының барлығын → // ұлттұқ қасиетке жататан жақ̊сы қасиеттерінің барлығын →// ^уосы кісінің бойынан таб̊ылып ^йеді → // тауұп ^йедім → // сол тапқанымды қағазға түсірүуге тырыстым ↓ ///	сол адамды / мең ͡ ғалай ұмұтайын ↑ /// ↑ сол адам тұуралы // сол төрт жыл жылап ^уотұрұб̊ ͡ жаздым ↓ /// ↑ менем ͡ басқа ^йенді / ^уөзүнүң әйелі тұуралы жазғаң ͡ гітәб̊ ͡ жазғандар͡ б̊ар ↓ /// ^уолар асанәлі әшім жазды // тағы-тағы ͡ б̊асқалар ^йетпеген болар // б̊ірақ көб̊͡ емес ↓ /// ↑ ^уөзүнүң әйелі тұуралы жазған → // қазақта мақал͡ б̊ар → // жаман ^йеркек / әйелін мақтайды деген ↓ /// ↑ ^уол ^йенді мақал болса ͡ б̊ола͡ б̊ерсін → // ^уөзүм жамам ͡ болсам ͡ болайын → // бірақ / әйелімнің жақ̊сылығын жасырмайын деп → // ұлтқа / үлгү ͡ б̊олсұн → // ұрпаққа ^уөнөгө ͡ б̊олсұн деп → // солгісінің маған деген махаб̊аты // ^йеркекке ^йерге / ^йер азаматқа деген махаб̊аты → // ^йелге деген → // көршүгө → / досқа деген сүйүспөншүлүгі / сыйластығының барлығын → // ұлттұқ қәсійетке / жаттан жақ̊сы қәсійеттерінің барлығы / ^уосұгісінің бойұнан таб̊ылып ^йеді → // тауұб̊͡ едім → // сол тапқанымды қағазға түсүрүуге тырыстым↓ ///	Сол адам туралы сол 4 жыл жылап отырып жаздым. Менен басқа енді өзінің әйелі туралы кітап жазғандар бар. Ол Асанәлі Әшім жазды, тағы-тағы басқалар етпеген болар, бірақ көп емес өзінің әйелі туралы жазған. Қазақта мақал бар: «Жаман еркек әйелін мақтайды» деген. Ол енді мақал болса бола берсін, өзім жаман болсам болайын, бірақ әйелімнің жақсылығын жасырмайын деп, ұлтқа үлгі болсын, ұрпаққа өнеге болсын деп, сол кісінің маған деген махаббаты, еркекке, ерге, ер азаматқа деген махаббаты, елге деген, көршіге, досқа деген сүйіспеншілігі, сыйластығының барлығын, ұлттық қасиетке жататын жақсы қасиеттерінің барлығын осы кісінің бойынан табылып еді, тауып едім, сол тапқанымды қағазға түсіруге тырыстым.
Әзілхан Нұршайықов	↑алдыменен ^уойлайтыным / ^йелім аман болса ^йекен → // қәзаққалқы аман болса ^йекен → // қазақ ұлтұ аман болса ^йекен ↓ /// ↑ қәзір мінекій үлкен ы: сайасат жүрүп жатыр → // ұлттардың ^уөшіп кетуі мүмкін → // жойылып кетуі мүмкін → // деген үлкен сайасат әңгімелер айтылып жатырғой → // соның бәрінен қазаққалқы аман-есен ^уөтіп → // мәңгі сақталып қалса ^йекен деп тілеймін ↓/// ↑ ^йең үлкен арманым ^уосы ↓ /// ↑ ^уодан басқа // мына басқа тіршілік жағынан арманым жоқ ↓/// ↑бала-шағам ͡ бар → // немерелерім ͡ бар → / шөберелерім ͡ бар / сондықтан халқыма адал ^йеңбек ^йеттім // қызметім ͡ бар → // қызметім болды ↓ ///	алдыменен ^уойлайтыным↑ ^йелім амам͡ болс'екен → // қазақ͡ халқы / амам͡ болс'екен → // қазағ͡ ұлтұ амам͡ болс'екен → /// ↑ қәзір мінекей үлкөн сайасат / жүрүб̊ ͡ жатыр → // ұлттардың ^уөшүп кетүуү ͡ мүмкүн → // жойұлұп кетүуү ͡ мүмкүн → // деген үлкөн сайасат / әңгімелер айтылып͡ жатырғой → // сонұң бәр^інен / қазаққалқы аман-есен ^уөтүп → // мәңгі сақталып қалс'екен деп тілеймін /// ↑ ^йең͡ үлкөн арманым ^уосұ → /// ↑^уодам ͡ басқа // мына ͡ б̊асқа тіршілік͡ жағ^ынан арманым жоқ /// ↑ балашағам ͡ бар → // немерелерім ͡ бар → // шөб̊өрөлөрүм ͡ бар → // сондұқтаң ͡ ғалқым'адал ^йеңбек ͡ еттім → // қызметім ͡ бар → / қызметім ͡ болдұ ↓ ///	Алдыменен ойлайтыным, елім аман болса екен, қазақ халқы аман болса екен, қазақ ұлты аман болса екен. Қазір мінеки үлкен ы-ы-ы саясат жүріп жатыр, ұлттардың өшіп кетуі мүмкін, жойылып кетуі мүмкін, деген үлкен саясат әңгімелер айтылып жатыр ғой, соның бәрінен қазақ халқы аман-есен өтіп, мәңгі сақталып қалса екен деп тілеймін. Ең үлкен арманым осы. Одан басқа, мына басқа тіршілік жағынан арманым жоқ. Бала-шағам бар, немерелерім бар, шөберелерім бар, сондықтан халқыма адал еңбек еттім, қызметім бар, қызметім болды.
Әзілхан Нұршайықов	↑ сосын халықтың ықыласы бар менде → // ^уосының бәрі мен үшін үлкен бақыт → // ^йең ͡ үлкен бақыт менің кеше ^уұл'отан соғысында жетіжүссексен алты ͡ гүн зеңбірікпен жауды жәйпап жүріп / аман ^йесен қәлғаным → // ^йекінші үлкен бақытым ^у өзімнің жән-жәрыма тоғұжжыл ғашық болғаң ͡ ғызыма үйленіп → // ^йелүутөрт жыл бірге бақытты ^уөмүр сүргенім → // үшінші бақытым бала-шәғаларым → // немерелерім үрүм-бұтақ ^уөсіріп / ұлтымның ^уөсүуіне үлес қосқаным → // мінекій ^уосылардың бәрін қорыта келгенде / мен текқана ұлтұм аман болса ^йекен деп / сонығана тілеймін ↓ ///	↑ сосын / халықтың ық^ыласы ͡ б̊ар менде → // ^уосұнұң бәрі / менүшүн үлкөм ͡ бақыт → // ^йең үлкөм ͡ бақыт // менің кеше ^уұл'отан соғұсұнда / жетіжүс͡ сексеналты͡ гүн / зеңбірікпен жаудұ жайпаб̊ ͡ жүрүб̊ // аман-есең ͡ ғалғаным → // ^йекінші / үлкөн бақытым // ^уөзүмнүң жан-жар^ыма // тоғұжжыл ғашық ͡ полғаң͡ ғыз^ыма / үйлөнүп → // ^йелүу ͡ төртшыл бірге / б̊ақытт'өмүр сүргөнүм → // үшүншү ͡ б̊ақытым ͡ балашағаларым → / немерелерім үрүм-бұтақ ^уөсүрүб̊ ͡ ұлтұмнұң ^уөсүуүнө / үлөс қосқаным → // мінекей ^уосұлардың бәрің ͡ ғорұта͡ гелгенде // мен текқана / ұлтұм амам ͡ болса ^йекен деп сонұғана тілеймін↓ ///	Сосын халықтың ықыласы бар менде, осының бәрі мен үшін үлкен бақыт, ең үлкен бақыт менің кеше Ұлы Отан соғысында 786 күн зеңбірікпен жауды жайпап жүріп аман-есен қалғаным, екінші үлкен бақытым өзімнің жан-жарыма, 9 жыл ғашық болған қызыма үйленіп, 54 жыл бірге бақытты өмір сүргенім, үшінші бақытым бала-шағаларым, немерелерім үрім-бұтақ өсіріп, ұлтымның өсуіне үлес қосқаным, мінеки осылардың бәрін қорыта келгенде, мен тек қана ұлтым аман болса екен деп соны ғана тілеймін.
Әлихан Смайылов	↑^йең біріншіден // ^іресей біздің үлкен / көрші мем^ілекет↓/// ↑біздің сауда-экономійкалық серіктес мемлекет → // сондықтан / біз бұл мемлекетпен → // ары ͡ ғарай ынтымақтастықты ұлғайтамыз↓/// ↑^ііресеймен бірге → / бізде тарійхій және сауда-экономійкалық байланыстарымыз → / ^уөте тығыз↓///	↑^йең біріншіден // ^іресей біздің үлкөң ͡ гөршү ͡ мем^ілекет ↓/// ↑біздің сауд'економійкалық̊ ͡ серіктес мем^ілекет //→ сондұқтам ͡ біз ͡ б̊ұл мем^ілекетпен //→ ары͡ ғарай ынтымақтастықты / ұлғайтамыз ↓/// ↑^іресеймем͡ бірге →/ бізде тарійхій және сауд'економійкалық ͡ пайланыстарымыз →/ ^уөтө ͡ тығыз↓///	Ең біріншіден, Ресей біздің үлкен көрші мемлекет. Біздің сауда-экономикалық серіктес мемлекет, сондықтан біз бұл мемлекетпен ары қарай ынтымақтастықты ұлғайтамыз. Ресеймен бірге бізде тарихи және сауда-экономикалық байланыстарымыз өте тығыз.
Әлихан Смайылов	↑^іресейде болған // әртүрлі жағдай // әрине → / бізге ^уөзінің әсерін тигізеді↓/// ↑мысалы / биылғы жылдың басында →// геосайасій ^уоқыйғалар ^уорын алды↓/// ↑бұл мәселелер / бізге // тікелей әсерін көрсетіп ватыр↓/// ↑сондықтан біз / тійісті дағдарысқа қарсы / іс-шаралар кешенін қабылдадық / жыл соңына дейін //→нақты шараларымыз бар↓// ^уол жүйелі және жедел шаралар↓/// ↑ мысалы/ ұлттық банкпен бірлескен шаралар шеңберінде →// біс теңгенің айырбас бағамын тұрақтандырұу бойынша →// бірғатар шешімдер қабылдадық↓/// ↑мысалы / теңгелік депозиттерді қолдау →// мемлекеттен / шетел валүутасын шығарұуға / шектеу қойұу // мәселен↓/// ↑соның арқасында / казір ^уөздеріңіз көріп ^уотырсыздар→// теңгенің айырбас бағамы →// салыстырмалы тұрақты болып атыр↓///	↑^іресейде͡ б̊олған // әртүрлү жағдай // әрійне /→ бізге ^уөзүнүң әсерін тійгізеді↓/// ↑мысалы / быйыл жылдың басында →// геосайасый ^уоқыйғалар ^уорұн алды↓/// ↑бұл мәселелер / бізге // тікелей әсерің͡ гөрсөтүб̊͡ жатыр↓/// ↑сондұқтам ͡ біз / тійісті дағдарысқа ͡ ғарсы / ішшаралар ͡ гешенің ͡ ғаб̊ылдадық / жыл соң^ұна ͡ дейін //→нақты шараларымыз ͡ б̊ар↓// ^уол жүйөлү және жедел шаралар↓/// ↑мысалы / ұлттұқ͡ паңкпем ͡ бірлескен шаралар шеңберінде →// біз теңгенің айырб̊ас͡ пағамын тұрақтандырұу͡ б̊ойұнша →// бірғатар шешімдер͡ ғаб̊ылдадық↓/// ↑мысалы / теңгелік депозійттерді͡ ғолдау →// мем^ілекеттен / шетел вал^үутасын шығарұуға / шектеу͡ ғойұу// мәселен↓/// ↑сонұң арқасында / қәзір ^уөздөрүңіз ͡ гөрүп ͡ отұрсұздар →// теңгенің айырб̊ас ͡ пағамы// →салыстырмалы тұрақты͡ б̊олұп ͡ жатыр↓///	Ресейде болған әртүрлі жағдай әрине, бізге өзінің әсерін тигізеді. Мысалы, биылғы жылдың басында геосаяси оқиғалар орын алды. Бұл мәселелер бізге тікелей әсерін көрсетіп ватыр. Сондықтан біз тиісті дағдарысқа қарсы іс-шаралар кешенін қабылдадық. Жыл соңына дейін нақты шараларымыз бар, ол – жүйелі және жедел шаралар. Мысалы, Ұлттық банкпен бірлескен шаралар шеңберінде біз теңгенің айырбас бағамын тұрақтандыру бойынша бірқатар шешімдер қабылдадық. Мысалы, теңгелік депозиттерді қолдау, мемлекеттен шетел валютасын шығаруға шектеу қою мәселен. Соның арқасында қазір өздеріңіз көріп отырсыздар, теңгенің айырбас бағамы салыстырмалы тұрақты болып отыр.
Әлихан Смайылов	↑инфлійаційаға қарсы →// кешенді шаралар жоспарын қабылдадық↓/// ^йенді барлық жерде↑ // инфлійаційа казір ^уорын алыб ^уотыр →// бірақ дегенмен біз / күнделікті түрде маниторинг жүргізіп ↑ // тійісті шараларды қабылдап ^уотырмыз↓/// ↑сонымен бірге мынау → / сауда-саттыққа байланысты →//лагыйстійкалық мәселелер тұуындап ватыр↓/// ↑мысалы / соңғы бір мысал келтірейін →// мынау / ктк мұнай құбыры бойынша →// новороссийсктегі аудан соты // сол ктк-ның жұмысына шектеу ͡ ғойып →// бір айға / бесінші шілде гүні // алтыншы шілде гүні →// біз ^уөзіміздің жаңағы / ^іресейлік әріптесіміз →// үкімет төрағасымен байланысып ↑// солгүні біз бұл мәселені шештік↓/// ↑ктк құбырының жұмысы / штаттық ^ірежіймде жүрүуде↓// ішқандай шектеу→ / мұнайдың экспортына қойылған жоқ↓///	↑ійнфілатčыйаға͡ ғарсы // →кешенді шаралар жоспарың͡ ғаб̊ылдадық↓/// ^йенді ͡ б̊арлығ ͡ жерде↑ // ійнфілатčыйа ͡ ғәзір ^уорұн алып ͡ ^уотұр →// бірағ ͡ дегеммем ͡ біз / күндөлүктү ͡ түрдө монійторійңг жүргүзүп ↑// тійісті шараларды͡ ғаб̊ылдап ^уотұрмұз↓/// ↑сонұмембірге мынау →/ сауда-саттыққа ͡ б̊айланысты →// логійстійкалығ ͡ мәселелер тұуұндаб ͡ жатыр↓/// ↑мысалы / соңғұ͡ б̊ір мысал͡ гелтірейін →// мынау / ктк мұнай ғұб̊ұрұ͡ б̊ойұнша // →новороссійсктегі / аудан сотұ // сол ктк-ның жұмұсұна шектеу ͡ ғойұп →// бір айға / бесінші шілде ͡ гүнү // алтыншы шілде ͡ гүнү →// біз^уөзүмүздүң жаңағы / ^іресейліг ͡ әріптесіміз →// үк^үмет төрағасымем͡ байланысып ↑// солгүнү͡ б̊із // бұл мәселені шештік↓/// ↑ктк құб̊ұрұнұң жұмұсұ /штаттығ ^ірежіймде жүрүудө↓// ^йешқ̊андай шектеу →/ мұнайдың эк̊спортұна / ғойұлған ͡ жоқ↓///	Инфляцияға қарсы кешенді шаралар жоспарын қабылдадық. Енді барлық жерде инфляция қазір орын алыб отыр, бірақ дегенмен, біз күнделікті түрде мониторинг жүргізіп, тиісті шараларды қабылдап отырмыз. Сонымен бірге мынау сауда-саттыққа байланысты логистикалық мәселелер туындап ватыр. Мысалы, соңғы бір мысал келтірейін, мынау КТК мұнай құбыры бойынша Новороссийсктегі аудандық соты сол КТК-ның жұмысына шектеу қойып, бір айға 5-шілде күні, 6-шілде күні біз өзіміздің жаңағы ресейлік әріптесіміз үкімет төрағасымен байланысып, сол күні біз бұл мәселені шештік. КТК құбырының жұмысы штаттық режимде жүруде, ешқандай шектеу мұнайдың экспортына қойылған жоқ.
Әлихан Смайылов	^уөнеркәсіп ^уөндірісіне келетін болсақ↑// біс / арнайы ^уотандық кәсіпорындарды →// және импортты алмастырұу бойынша // инвестиційалық жобаларды іске͡ асырұу→// және экспортты ұлғайтұуға // арнайы бағдарлама қабылдадық↓/// сол бағдарламаның шеңберінде →// жетіжүзден астам инвестиційалық жобалар // іске ͡ асырылады↓/// сол жобалардың негізінде →// біздің импорттың көлемі // төрт мійлард долларға дейін азайады↓// және экспорттың көлемі // тоғыз мійлард долларға ^уөседі деген / болжамдамыз↓/// сонымен бірге / кәсіпкерлікті дамыұту бойынша→// бірғатар нақты шаралар / іске͡ асырылұуда↓/// халықтың табысын арттыруға // арнайы бағдарлама қабылданды →// ы: сондай-сондай мәселелер // күнделікті біздің ^уөкіметтің // жұмысы деп айтуға болады↓///	^уөнөргәсіп^уөндүрүсүнө ͡ гелетім ͡ болсақ↑// біз / арнайы ^уотандық кәсіпорұндарды →// және іймпортты алмастырұу ͡ б̊ойұнша // ійнвестітčійалығ ͡ жоб̊аларды / іск'ас^ырұу→// және эк̊спорттұ ͡ ұлғайтұуға // арнайы͡ б̊ағдарлама͡ ғаб̊ылдадық↓/// сол бағдарламаның шеңберінде →// жетіжүздөн астам ійнвестітčійалығ ͡ жоб̊алар // іск'ас^ырылады↓/// сол жоб̊алардың негізінде//→ біздің іймпорттұң͡ гөлөмү // төрт мійллійард долларға ͡ дейін ͡ азайады↓// және эк̊спорттұң ͡ гөлөмү // тоғұз мійллійард долларға ^уөсөдү ͡ деген / болжамдамыз↓/// сонұмембірге/ кәсіпкерлікті дамытұу͡ б̊ойұнша→// бірғатар нақты шаралар / іск'ас^ырылұуда↓/// халықтың таб̊ысын арттырұуға // арнайы͡ б̊ағдарлама͡ ғаб̊ылданды // сондай-сондай мәселелер // күндөлүктү͡ б̊іздің ^уөкүмөттүң // жұмұсұдеб̊ ͡ айтұуға ͡ б̊олады↓///	Өнеркәсіп өндірісіне келетін болсақ, біз арнайы отандық кәсіпорындарды және импортты алмастыру бойынша инвестициялық жобаларды іске асыру және экспортты ұлғайтуға арнайы бағдарлама қабылдадық. Сол бағдарламаның шеңберінде 700-ден астам инвестициялық жобалар іске асырылады. Сол жобалардың негізінде біздің импорттың көлемі 4 миллиард долларға дейін азаяды және экспорттың көлемі 9 миллиард долларға өседі деген болжамдамыз. Сонымен бірге кәсіпкерлікті дамыту бойынша бірқатар нақты шаралар іске асырылуда. Халықтың табысын арттыруға арнайы бағдарлама қабылданды. Сондай-сондай мәселелер күнделікті біздің өкіметтің жұмысы деп айтуға болады.
Әлихан Смайылов	↑^йең біріншіден / айту герек // бұл / инфлійаційаның қарқыны →// ^уөсу мәселесі ^уол →/ дүниежүзінде болып жатқан жағдай↓/// ↑мысалы / амерійка құрама штаттарында бағаларының ^уөсүуі →// сегізбүтінсегіз працентті құрап ^уотыр↓/// ^йеуроодақ мемлекеттерінде инфлійаційаның деңгейі →// сегізбүтін ^уоннаналты працентті құрап ^уотыр↓/// ↑көршілес ^йелдерде де→/ бағаның ^уөсүуі ^уорын алып ^уотыр↓///	↑^йең біріншіден / айтұу ͡ герек // бұл / ійнфілатčыйаның ͡ ғарқыны// →^уөсүу мәселесі ^уол / →дүн^үйөжүзүндө͡ б̊олұб̊ жатқан жағдай↓/// ↑мысалы / амерійка͡ ғұрама штаттарында ͡ б̊ағаларының ^уөсүуү→// сегізб̊үтүнсегіз процентті͡ ғұрап͡ ^уотұр↓/// ^йеур'одағ ͡ мем^ілекеттерінде ійнфілатčыйаның деңгейі →// сегізб̊үтүн ^уоннаналты процентті ͡ ғұрап ^уотұр↓/// ↑көршүлөс ^йелдерде ͡ де→/ бағаның ^уөсүуү ^уорұн алып ^уотұр↓///	Ең біріншіден, айту керек, бұл инфляцияның қарқынды, өсу мәселесі ол дүниежүзінде болып жатқан жағдай. Мысалы, Америка Құрама Штаттарында бағаларының өсуі 8,8 процентті құрап отыр. Еуроодақ мемлекеттерінде инфляцияның деңгейі 8,6 процентті құрап отыр. Көршілес елдерде де бағаның өсуі орын алып отыр.
Әлихан Смайылов	біріккен ұлттар ұйымының қасындағы→ // азық-түлүк ұйымының деректері бойынша // дүниежүзінде →/ азық-түліктердің бағалары →// бір жылдың ішінде ^уотыстөрт працентке ^уөсіп ^уотыр↓ /// бұл дүниежүзінде →/ болып жатқан жағдай↓// неге десеңіз / ^уол мынау →// пандемійадан басталды↓/// содаңгейін / міне // әртүрлі геосайаси жағдайлар болып жатыр↓/// әр мемлекет /әртүрлі шектеулер қойып жатыр // логистикалық проблемалар бар↓/// ↑^уосының негізінде //дүниежүзінде бағалар ^уөсуде↓/// ↑бізде де инфлійаційаның деңгейі кәзір // ^уонтөрт жарым працентті құрады↓/// ↑бірақ дегенмен / біс // бұл бағалардың негізсіз ^уөсуіне жол бермеу үшін // және бағаларды арғарай төмендету үшін→ // біс арнайы / инфлійаційаға қарсы іс-қимыл жоспарын қабылдап→// жылдың басынан бері іске асырудамыз↓/// ↑^уоның ^йең бірінші / жүйелі →шара // ^уол / ішкі нарықты толығымен→ ішкі азық-түлікпен //^у отандық ^уөніммен қамтамасыз ^йету↓///	біріккен ұлттар ұйұмұнұң ͡ ғасындағы→ //азық-түлүг ͡ ұйұмұнұң деректері ͡ б̊ойұнша// дүн^үйөжүзүндө/→ азық-түлүктөрдүң бағалары →// бір жылдың ішінде ^уотұзтөрт процентке ^уөсүп ͡ отұр↓ /// бұл дүн^үйөжүзүндө / →болұб̊ ͡ жатқан ͡ жағдай↓// неге ͡ десеңіз / ^уол мынау →// пандемійадам͡ басталды↓/// содаңгейін / міне // әртүрлү геосайасый жағдайлар // болұб̊ ͡ жатыр↓/// әр мем^ілекет / әртүрлү шектеулер ғойұб̊͡ жатыр // логійстійкалық проблемалар ͡ б̊ар↓/// ↑^уосұнұң негізінде // дүн^үйөжүзүндө б̊ағалар ^уөсүудө↓/// ↑бізде ͡ де / ійнфілатčыйаның деңгейі ͡ ғәзір // ^уонтөрт ͡ шарым процентті͡ ғұрады↓/// ↑бірақ / дегеммен біз // бұл бағалардың негіссіз ^уөсүуүнө / жолбермеу͡ үшүн // және б̊ағаларды / ары ͡ ғарай төмөндөтүу͡ үшүн → // біз арнайы / ійнфілатčыйаға͡ ғарсы / іс-қыймыл жоспарың͡ ғаб̊ылдап→// жылдың басынам͡ бері / іск'асырұудамыз↓/// ↑^уонұң ^йең бірінші / жүйөлү ͡ шара // ^уол / ішкі нарықты толұғұмен→ ішкі / азық-түлүкпөн // ^уотандық ^уөнүммөн // қамтамасыз ͡ ^йетүу↓///	Біріккен Ұлттар Ұйымының қасындағы азық-түлік ұйымының ы-ы деректері бойынша, дүние жүзінде азық-түліктердің бағалары бір жылдың ішінде 34 процентке өсіп отыр. Бұл дүние жүзінде болып жатқан жағдай, неге десеңіз, ол мынау пандемиядан басталды. Содан кейін, міне, әртүрлі геосаяси жағдайлар болып жатыр. Әр мемлекет әртүрлі шектеулер қойып жатыр. Логистикалық проблемалар бар, осының негізінде дүниежүзінде бағалар өсуде. Бізде де инфляцияның деңгейі қазір 14 жарым процентті құрады, бірақ дегенмен біз бұл бағалардың негізсіз өсуіне жол бермеу үшін және бағаларды ары қарай төмендету үшін біз арнайы инфляцияға қарсы іс-қимыл жоспарын қабылдап, жылдың басынан бері іске асырудамыз. Оның ең бірінші жүйелі шара ол ішкі нарықты толығымен ішкі азық-түлікпен қамтамасыз ету.
Әлихан Смайылов	↑^уол үшін біз / жыл басынан бері→// мына ауыл шаруашылығына көрсететін →// қаржылай көмекті / ^йекі ^йесе ұлғайтып↑ / мысалы / мына көктемдегі ^йегіс пен→ / мынау күздегі / жинау жұмыстарына ↑// біс / қаржыны жетпіс милардтан жүзқырық милардқа дейін жеткіздік↓/// ↑форвардтық сатып алу шараларына→// ^уоған да ^{й< /small>}екі ^йесе→ / қырық милардтан сексен милардқа дейін ұлғайттық↓///	↑^уол үшүм біз / жыл басынам͡ бері→// мына / ауұлшарұуашылығына көрсөтөтүн →// қаржылай ͡ гөмөктү / ^йек'есе ͡ ұлғайтып ↑/ мысалы / мына ͡ гөктөмдөгү ^йегіс пен →/ мынау͡ гүздөгү жыйнау ͡ жұмұстарына ↑// біз / қаржыны жетпіс мійллійардтан жүзғырығ ͡ мійллійардқа дейін жеткіздік↓/// ↑форвардтық сатыб̊͡ алұу шараларына→// ^уоған ͡ да ^йек'есе→/ қырығ ͡ мійллійардтан / сек̊сен мійллійардқа ͡ дейін ұлғайттық↓///	Ол үшін біз жыл басынан бері мына ауыл шаруашылығына көрсететін қаржылай көмекті екі есе ұлғайтып, мысалы, мына көктемдегі егіс пен мынау күздегі жинау жұмыстарына біз қаржыны 70 миллиардтан 140 миллиардқа дейін жеткіздік. Форвардтық сатып алу шараларына оған да екі есе 40 миллиардтан 80 миллиардқа дейін ұлғайттық.
Әлихан Смайылов	↑жалпы / биыл ауыл шаруашылығына деген қаражаттың көлемі →// үшшүз мійлардтай болатын боса↑// біз бійуджетті нақтылаған кезде →// көктемде / ^уоны ^йекі ^йесе ұлғайттық мысалы↓/// ↑сол қаржы / ^уотандық ^уөнімді ^уөндіруге →// ^уоң ықпалын береді↓/// ↑сонымен бірге // біс / апта сайын ^уөкіметте селектрлік режимде→ // бұл мәселені ^уөңірлермен талқылаймыс↓// тағы да бірнеше → / жедел шаралар қабылдаудамыс↓/// ↑^уол / біріншіден // мынау сауда-саттыққа байланысты→ / кейбір кедергілерді жойұу // ^йекіншіден →/ мынау тұрақтандыру қорларына→// қосымша қаражат бөліп↓// сол қорларды толығымен құрұу↑// ^уөңірлерде айналым схемасы деген арнайы тәсіл бар↓// соның нәтижесінде →/ ^уотандық ^уөнім шығарушылар → // біздің сауда жүйелеріне // тұрақты баға мен / тиісті азық-түлікті қамтамасыз ^йетеді↓///	↑жалпы / быйыл / ауұлшарұуашылығына дегең ͡ ғаражаттың͡ гөлөмү →// үшшүз мійллійардтай болатым͡ болса↑// біз͡ б̊үуджөттү нақтылағаң ͡ гезде →// көктөмдө / ^уонұ ^йек'есе ұлғайттық / мысалы↓/// ↑сол ͡ ғаржы / ^уотандық ^уөнүмдү ^уөндүрүугө →// ^уоң ықпалым ͡ береді↓/// ↑сонұмембірге // біз / апта ͡ сайын ^уөк^үметте селектрліг ^ірежімде→ // бұл мәселені ^уөңүрлермен талқылаймыз↓// тағы ͡ да ͡ б̊ірнеше →/ жедел шаралар ͡ ғаб̊ылдаудамыз↓/// ↑^уол / біріншіден // мынау сауда-саттыққа ͡ б̊айланысты→ / кейб̊ір ͡ гедергілерді ͡ жойұу // ^йекіншіден →/ мынау тұрақтандырұу͡ ғорларына→// қосұмша͡ ғаражатпөлүп↑// сол ͡ ғорларды толұғұмең ͡ ғұрұу↓// ^уөңүрлөрді айналым ^ысхемасы деген арнайы тәсіл ͡ б̊ар↓// сонұң нәтійжесінде →/ ^уотандық ^уөнүм ͡ шығарұушұлар →// біздің сауда жүйөлөрүне // тұрақты ͡ б̊аға мен / тійісті азық-түлүктү қамтамасыз ^йетеді↓///	Жалпы, биыл ауыл шаруашылығына деген қаражаттың көлемі 300 миллиардтай болатын болса, біз бюджетті нақтылаған кезде, көктемде, оны екі есе ұлғайттық, мысалы. Сол қаржы отандық өнімді өндіруге оң ықпалын береді. Сонымен бірге, біз апта сайын өкіметте селектрлік режимде бұл мәселені өңірлермен талқылаймыз. Тағы да бірнеше жедел шаралар қабылдаудамыз. Ол, біріншіден, мына сауда-саттыққа байланысты кейбір кедергілерді жою. Екіншіден, мынау тұрақтандыру қорларына қосымша қаржат бөліп, сол қорларды толығымен құру өңірлерде, айналым схемасы деген арнайы тәсіл бар. Соның нәтижесінде отандық өнім шығарушылар біздің сауда жүйелеріне тұрақты баға мен тиісті азық-түлікті қамтамасыз етеді.
Әлихан Смайылов	↑сонымен бірге / монополійаға қарсы реттеу шараларын күшейтүудеміс↓/// ↑былтыр тағы да / біз // заңнамаға арнайы →/ мынау сауда үстемесі →// ^уомбеспраценттен аспау керек // деген норманы қабылдадық↓/// ↑сол үстеме →// әрбір сауда ^уорталығында / сауда жерінде↓/// ↑^уол әлеуметтік маңызы бар // тауарларға қатысты шығар↓/// ↑әлеуметтік маңызы бар →/ тауарларға ғана қатысты →// солардың сауда үстемесі ^уомбес праценттен аспау герек↓/// ↑сол норманы →/ біс моныйторингін күшейтүудеміз↓/// ↑^уосының барлығы // біз ^уойлаймыз →/ бағаларды тұрақтандырұуына // ^уөз^уоң ықпалын / береді деп↓ ///	↑сонұмембірге / монополыйаға͡ ғарсы / ^іреттеу шараларың ͡ гүшөйтүудөмүз↓/// ↑былтыр тағы ͡ да ͡ б̊із //заңнамаға / арнайы → / мынау сауда / үстөмөсү →// ^уомбес проценттен аспау͡ герек // деген норманы ͡ ғаб̊ылдадық↓/// ↑сол үстөмө →// әрб̊ір сауда ^уорталығында / сауда жерінде↓/// ↑^уол әлеумөттүг ͡ маңызы ͡ б̊ар // тауарларға ͡ ғатысты шығар↓/// ↑әлеумөттүг ͡ маңызы͡ б̊ар →/ тауарларға ͡ ғана͡ ғатысты →// солардың сауда͡ үстөмөсү ^уомбес проценттен аспау ͡ герек↓/// ↑сол норманы →/ біз монійторыйңгің͡ гүшөйтүудөмүз↓/// ↑^уосұнұң барлығы // біз ^уойлаймыз →/ бағаларды тұрақтандырұуұна // ^уөз ^уоң ықпалын / береді деп↓ ///	Сонымен бірге монополияға қарсы реттеу шараларын күшейтудеміз. Былтыр тағы да біз заңнамаға арнайы мынау сауда үстемесі 15 проценттен аспау керек деген норманы қабылдадық. Сол үстеме әрбір сауда орталығында сауда жерінде. Әлеуметтік маңызы бар тауарларға ғана қатысты, солардың сауда үстемесі 15 проценттен аспау керек. Сол норманы біз мониторингін күшейтудеміз. Осының барлығы, біз ойлаймыз, бағалардың тұрақтандыруына өз оң ықпалын береді деп.
Әлихан Смайылов	↑иә / индустрыйалық инноваційалау бағдарлама шеңберінде→// ^уол ^йенді ^йекімың ^уоныншы жылдан бері келе жатқан бағдарлама→// бірмыңжетіжүздей жоба іске асырылды↓/// ↑соның нәтижесінде / жүзелүу мыңнан астам →//тұрақты жұмыс^у орны ашылды↓/// ↑соның арқасында /^уөңдеу ^уөнеркәсіптің үлесі→// экономикамызда ^уомбір праценттен /^уонтөрт працентке дейін ұлғайды↓/// ↑сонымен бірге ^уөңдеу ^уөнеркәсібінің ^уөнімі→/ алты ^йесе ^уөсіп↑// ^уонжеті трійлөн теңгені құрады↓///	↑ійә / ійндұустрыйалдығ ͡ ійноватčійалау ͡ б̊ағдарлама шеңберінде→// ^уол ^йенді ^йекімың ^уонұншұ жылдам ͡ бері / келе ͡ жатқам ͡ бағдарлама→// бірмыңжетіжүздөй жоба / іске асырылды↓/// ↑сонұң нәтійжесінде / жүзөлүу мыңнан астам →//тұрақты жұмұс ^уорн'ашылды ↓/// ↑сонұң ͡ арқасында /^уөңдөу ^уөнөргәсіптің үлөсү→// экономыйкамызда ^уомбір проценттен /^уонтөрт процентке ͡ дейін ұлғайды↓/// ↑сонұмембірге ^уөңдөу ^уөнөргәсіб̊інің ^уөнүмү→/ алт'есе ^уөсүп↑// ^уонжеті т^ірійллійон теңгені ͡ ғұрады↓///	Иә, индустриалдық инновациялау бағдарлама шеңберінде, ол, енді, 2010 жылдан бері келе жатқан бағдарлама, 1700-дей жоба іске асырылды. Соның нәтижесінде 150 мыңнан астам тұрақты жұмыс орны ашылды. Соның арқасында өңдеу өнеркәсіптің үлесі экономикамызда 11 проценттен 14 процентке дейін ұлғайды. Сонымен бірге, өңдеу өнеркәсібінің өнімі 6 есе өсіп, 17 триллион теңгені құрады.
Әлихан Смайылов	↑^уөңдеу ^уөнеркәсібінің экспорты / бірде жеті ^йесеге ^уөсіп // жиырма мійлард долларды құрады↓///^уөңдеу ^уөнеркәсібіне салынған инвестиційаның көлемі // төрт ^йесе артты↓/// дәл ^уосы жұмысты біз / ары ғарай күшейтуіміз қажет↓/// ↑сондықтан / біс / арнайы индустрійа айасында →// бағдарламаны қабылдадық↓/// сол бағдарлама шеңберінде →// жетіжүзден астам / инвестиційалық жобалар іске асады↓/// ↑^уолардың / бірінші кезегінде ^уол → / импыртты төмендету↓// сол / жетіжүзден астам инвестиційалық жобаны →/ іске асырудың нәтижесінде →// импорттың көлемі төрт мійлард долларға төмендейді↓// және экспортты ұлғайту↑// тоғыз мійлард долларға →/ экспорт ұлғайат деген болжамдамыз↓/// ↑^уосы жұмұстың / нәтижесінде →// ^уөңдеу ^уөнеркәсібінің экономикадағы үлесі ↑//^уодан бетер көтеріледі↓/ ^уомбес працентті құрайтын болады↓///	↑^уөңдөу ^уөнөргәсіб̊̊інің эк̊спортұ /^йесеге ^уөсүп // жыйырма мійллійард ͡ долларды құрады↓/// ↑^уөңдөу ^уөнөргәсіб̊іне салыңған ійнвестітčійаның ͡ гөлөмү // төрт ^йес'артты ↓/// дәл ^уосұ жұмұстұ ͡ б̊із / ары ͡ ғарай ͡ гүшөйтүуүмүз ͡ ғажет↓/// ↑сондұқтам ͡ біз / арнайы ійндұустрыйа айасында //бағдарламаны ͡ ғаб̊ылдадық↓/// ↑сол бағдарлама шеңберінде →//жетіжүздөн астам / ійнвестітčійалығ ͡ жоб̊алар / іск'асады ↓/// ↑^уолардың / бірінші ͡ гезегінде ^уол →/іймпортты ͡ төмөндөтүу↓// сол / жетіжүздөн ͡ астам / ійнвестітčійалығ ͡ жоб̊аны →/іск'асырұудұң нәтійжесінде →// іймпорттұң ͡ гөлөмү / төрт мійллійард долларға төмөндөйдү↓// және эк̊спорттұ ͡ ұлғайтұу↑// тоғұз мійллійард долларға →/ ек̊спорт ұлғайады дегем ͡ болжамдамыз↓/// ↑^уосұ жұмұстұң нәтійжесінде →// ^уөңдөу ^уөнөргәсіб̊інің экономыйкадағы ͡ үлөсү ↑// ^уодам ͡ бетер ͡ гөтөрүлөді↓/ ^уомбес процентті ͡ ғұрайтым ͡ болады↓///	Өңдеу өнеркәсібінің экспорты 1,7 есеге өсіп, 20 миллиард долларды құрады. Өңдеу өнеркәсібіне салынған инвестицияның көлемі 4 есе артты. Дәл осы жұмысты біз ары қарай күшейтуіміз қажет, сондықтан біз арнайы индустрия аясында бағдарламаны қабылдадық. Сол бағдарлама шеңберінде 700-ден астам инвестициялық жобалар іске асады. Олардың бірінші кезегінде ол импортты төмендету, сол 700-ден астам инвестициялық жобаны іске асырудың нәтижесінде импорттың көлемі 4 миллиард долларға төмендейді және экспортты ұлғайту, 9 миллиард долларға экспорт ұлғаяды деген болжамдамыз. Осы жұмыстың нәтижесінде өңдеу өнеркәсібінің экономикадағы үлесі одан бетер көтеріледі, 15 процентті құрайтын болады.
Әлихан Смайылов	↑біс мынау / ғарыштық мониторинг тәсілі арқылы→ // жердің пайдаланылуын бақылаймыс↓/// ↑бұл норма былтыр →// ^уотандық заңнамаға ^еенгізілген↓/// ↑^уосы ғарыштық маниторингтің нәтижесінде // қырық мійлон гектар →/ пайдаланбай жатыр деген ақпаратқа →// қолұмыз жетіп ^уотыр↓/// ↑^уоның тоқ̊санбес праценті жайылым жерлер →// ал ^йенді / жайылым жерлерінің тап̊шылығы бар ^йекені бәрімізге мәлім↓// бірақ та ^уоларды / ^йенді қайтару мәселесі →// бір күнде шешілетін мәселе ^йемес↓/// ↑неге десеңіз/ канституційамызда жеке меншік құқықтары қорғалған↓/// сондықтан сол пайдаланбайтын жерлерді қайтару мәселесі →// тек сот тәртібімен шешіледі↓///	↑біз мынау / ғарыштығ ͡ монійторійңк͡ тәсілі ͡ арқылы → // жердің пайдаланылұуұм͡ бақылаймыз↓/// ↑бұл норма / б̊ылтыр //→^уотандық заңнамаға ^йеңгізілген↓/// ↑^уосұ ғарыштығ ͡ монійторійңктің нәтійжесінде // қырығмійллійоң ͡ гектар →/ пайдаламбай ͡ жатыр деген ақпаратқа // →қолұмұжжетіп ^уотұр↓/// ↑^уонұң тоқ̊самбес проценті жайылым жерлер→// ал ^йенді / жайылым жерлерінің тап̊шылығы͡ б̊ар ^йекені ͡ б̊әрімізге мәлім↓// бірақ ͡ та ^уолард'енді / қайтарұу мәселесі →// біргүндө шешілетін мәселе ^йемес↓/// ↑неге десеңіз / констійтұусійамызда жекеменшік құқұқтары ͡ ғорғалған↓/// сондұқтан / сол пайдаламбайтын жерлерді / қайтарұу ͡ мәселесі →// тек / сот тәртіб̊імен шешіледі↓///	Біз мынау ғарыштық мониторинг тәсілі арқылы жердің пайдаланылуын бақылаймыз. Бұл норма былтыр отандық заңнамаға енгізілген. Осы ғарыштық мониторингтің нәтижесінде 40 миллион гектар пайдаланбай жатыр деген ақпаратқа қолымыз жетіп отыр. Оның 95 проценті жайылымдық жерлер, ал енді, жайылым жерлерінің тапшылығы бар екені бәрімізге мәлім, бірақ та оларды енді қайтару мәселесі бір күнде шешілетін мәселе емес. Неге десеңіз, Конституциямызда жеке меншік құқықтары қорғалған, сондықтан сол пайдаланбайтын жерлерді қайтару мәселесі тек сот тәртібімен шешіледі.
Әлихан Смайылов	↑біз / ^уосы жұмысты / арнайы бақылауда ұстап // казір арнайы камиссійаны құрұп // биыл бұл жұмысты жандандырамыз↓/// ↑былтыр мысалы / пайдаланбайтын жерлердің төртжүзмың гектары / қайтарылған болса // биыл біз бұны / бес мійлон гектарға дейін жеткіземіз↓/// ↑йағіни / ^уонекі ^йесе биыл / қайтарылатын жердің көлемі ұлғайады // және сол жерлерді нақты пайдаланатын // ауылшаруашылық ^уөнімін шығаратын ^уотандық кәсіпкерлерге беру керек↓/// ↑сондықтан бұл ^уөте маңызды сұрақ↓///	↑біз / ^уосұ жұмұстұ арнайы / б̊ақылауд'ұстап // қәзір арнайы ͡ гомійсійаны ͡ ғұрұп // быйыл / бұл жұмұстұ жандандырамыз↓/// ↑былтыр мысалы / пайдаламбайтын жерлердің төртжш̆үз мың гектары / қайтарылғам͡ болса // быйыл біз ͡ б̊ұнұ / бес мійллійоң ͡ гектарға ͡ дейін жеткіземіз↓/// ↑йәғ^іній ^уонекі ^йесе ͡ б̊ыйыл / қайтарылатын жердің͡ гөлөм'ұлғайады // және сол жерлерді нақты пайдаланатын // ауұлшарұуашылық ^уөнүмүн шығаратын // ^уотандық кәсіпкерлерге͡ б̊ерүу͡ герек↓/// ↑сондұқтан / бұл ^уөтө маңызды сұрақ↓///	Біз осы жұмысты арнайы бақылауда ұстап, қазір арнайы комиссияны құрып, биыл бұл жұмысты жандандырамыз. Былтыр, мысалы, пайдаланбайтын жерлердің 400 мың гектары қайтарылған болса, биыл біз бұны 5 миллион гектарға дейін жеткіземіз, яғни, 12 есе биыл қайтарылатын жердің көлемі ұлғаяды және сол жерлерді нақты пайдаланатын ауылшаруашылық өнімін шығаратын отандық кәсіпкерлерге беру керек. Сондықтан бұл өте маңызды сұрақ.
Әлихан Смайылов	↑жалпы / ауылшаруашылығына мемлекеттік көмек көрсету →// субсійдійа беру→// ^уол / дүниежүзіндегі бар тәжірибе↓/// ↑бұған себеп болатыны // ^уол → / сол ауылшаруашылық ^уөнімінің шығарылымының ^йерекшеліктері↓/// ↑мысалы /ауылшаруашылығына салынатын инвестиційа →// ұзақ мерзімде қайтады↓/// ↑сосын / әртүрлі тәуекелдерге байланысты→// мысалы / жаңағы ^уөсімдік / жануарлардың ауруларына байланысты→// ауа райына байланысты→// әртүрлі себептерге байланысты →// сондықтан / барлық мемлекеттер →/ ^уөздерінің ауылшаруашылығын қолдайды↓///	↑жалпы / ауұлшарұуашылығына мем^ілекеттік көмөк ͡ көрсөтүу//→ сұубсійдійа ͡ б̊ерүу→// ^уол / дүн^үйөжүзүндөгү ͡ б̊ар тәжірійб̊е↓/// ↑бұған себ̊еп͡ полатыны // ^уол →/ сол ауұлшарұуашылық ^уөнүмүнүң шығарылымының ^йерек̊шеліктері↓/// ↑мысалы /ауұлшарұуашылығына салынатын ійнвестітčійа →// ұзағмерзімде қайтады↓/// ↑сосұн / әртүрлү тәуөкелдерге ͡ б̊айланысты→// мысалы / жаңағы ^уөсүмдүк / жанұуарлардың аурұуларына ͡ б̊айланысты→// ауарайына ͡ б̊айланысты→// әртүрлү себ̊ептерге͡ б̊айланысты →// сондұқтан / барлығ ͡ мем^ілекеттер →// ^уөздөрүнің ауұлшарұуашылығың͡ ғолдайды↓///	Жалпы ауыл шаруашылығына мемлекеттік көмек көрсету – субсидия беру. Ол дүниежүзіндегі бар тәжірибе. Бұған себеп болатыны ол сол ауыл шаруашылық өнімінің шығарылымының ерекшеліктері. Мысалы, ауыл шаруашылығына салынатын инвестиция ұзақ мерзімде қайтады, сосын әртүрлі тәуекелдерге байланысты. Мысалы, жаңағы өсімдік, жануарлардың ауруларына байланысты, ауа райына байланысты, әртүрлі себептерге байланысты. Сондықтан барлық мемлекеттер өздерінің ауыл шаруашылығын қолдайды.
Әлихан Смайылов	↑біріншіден / жаңағыдай инвестиційалық тартымдылықты / қамтамасыз ^йету үшін→// ^йекіншіден / ауыл шаруашылығында тұрақты жұмыс істеп→// тұрақты жалақы төлеу үшін→// мынау ауылдық жерлерде→ // қырығекі працент халық тұратынын ^йескеретін болсақ↑// ауылшаруашылық саласы→// әлеуметтік маңызы бар сала деп→/ айтуға болат↓/// ↑сондықтан сол / ауылшаруашылық саласының тұрақты жұмыс істеуі↑// ^уол / әлеуметтік маңызы бар сұрақ↓/// ↑сондықтан әрбір мемлекет→ //^уөзінің ауылшаруашылығын // қаржылай көмек береді↓// және басқа да тәсілдермен →// тиісті жеңілдіктерді береді↓/// ↑біз де / сондай тәжірибені қолданудамыс↓// ^у оның үстіне біз казір айтылғандай↑// бұл көмекті көбейтібатырмыз↓///	↑біріншіден / жаңағыдай ійнвестітčійалық тартымдылықты / қамтамасыз ͡ етүу ͡ үшүн→// ^йекіншіден / ауұлшарұуашылығында тұрақты жұмұс істеп // тұрақты жалақы төлөу ͡ үшүн→// мына / ауұлдұқ жерлерде→ // қырығекі процент халық тұратынын ^йескеретім ͡ болсақ↑// ауұлшарұуашылық̊ ͡ саласы→// әлеумөттүг ͡ маңызы ͡ б̊ар сала деп→/ айтұуға ͡ б̊олады↓/// ↑сондұқтан сол / ауұлшарұуашылық̊ ͡ саласының / тұрақты жұмұс ͡ істеуү↑// ^уол / әлеумөттүг ͡ маңызы͡ б̊ар сұрақ↓/// ↑сондұқтан әрб̊ір мем^ілекет →//^уөзүнүң ауұлшарұуашылығына /қаржылай / көмөк͡ переді↓// және ͡ б̊асқа ͡ да тәсілдермен→ // тійісті жеңілдіктерді ͡ б̊ереді↓/// ↑біз ͡ де / сондай тәжірійб̊ені ͡ ғолданұудамыз↓// ^уонұң үстүнө ͡ б̊із ͡ ғәзір айтылғандай↑// бұл ͡ гөмөктү көб̊ейтіб̊ ͡ жатырмыз↓///	Біріншіден, жаңағыдай инвестициялық тартымдылықты қамтамасыз ету үшін. Екіншіден, ауыл шаруашылығында тұрақты жұмыс істеп, тұрақты жалақы төлеу үшін мынау ауылдық жерлерде 42 процент халық тұратынын ескеретін болсақ, ауыл шаруашылық саласы әлеуметтік маңызы бар сала деп айтуға болады. Сондықтан сол ауыл шаруашылық саласының тұрақты жұмыс істеуі, ол әлеуметтік маңызы бар сұрақ. Сондықтан әрбір мемлекет өзінің ауыл шаруашылығына қаржылай көмек береді және басқа да тәсілдермен тиісті жеңілдіктерді береді. Біз де сондай тәжірибені қолданудамыз, оның үстіне біз қазір айтылғандай бұл көмекті көбейтіп жатырмыз.
Әлихан Смайылов	↑су мәселесі // біздің ^йеліміз үшүн → // әрқашан да / ^уөзекті мәселенің бірі болып табылады↓/// ↑сондықтан бұл мәселе бойынша // біс арнайы →/ жұмыс жүргізудеміз↓/// ↑мына / біздің көршілес ^йелдермен → // тиісті камиссійалар жұмыс тобы құрылған↓/// ↑біз мысалы ^йеврезэс па // басқа ^йекіжақты кездесуде ма → // әрқашанда әріптестерімізбен кездесіп // бұл мәселені бөлек талқылаймыз↓/// ↑мысалы / быйыл біз мынау // сырдарійа ^уөзенінің бассейні бойынша → // төрт ^йелдің арасындағы келісімге қол қойдық↓/// ↑^уол / қазағыстан / ^уөзбекстан / тәжікстан және қырғызстан мемлекеттерімен бірге → / қол қойдық↓/// ↑соның нәтижесінде біз // қазір шардара →/ су қоймасына // бес мійлард текше метр // суды жинадық↓/// ↑сосын мына көктемде біс // көксарай су қоймасына →// сегізжүзелу мійлон / текше метр суды жинадық // жыл басында↓// көксарай су қоймасы // құрғақ ^йеді → // жалпы / былтырғымен салыстырғанда →біз /осы ^йекі су қоймасына → // үшжүзқырық мійлон текше метр су // артығымен жинап ^уотырмыз↓/// ↑йәғіній сырдәрійә ^уөзенінің жағдайы быйыл // былтырғыға қарағанда жақ̊сы↓///	↑сұу мәселесі // біздің ^йел^іміз ͡ үшүн →// әрқашан ͡ да /^уөзөктү мәселенің бірі ͡ б̊олұп ͡ таб̊ылады↓/// ↑сондұқтан / бұл мәселе ͡ б̊ойұнша // біз арнайы /→ жұмұс ͡ жүргүзүудөмүз↓/// ↑мына біздің / көршүлөс ^йелдермен →// тійісті ͡ гомійсійалар жұмұстоб̊ұ ͡ ғұрұлған↓/// ↑біз мысалы ^йевразес ͡ пе // басқа ^йекіжақты ͡ гездесүуде ͡ ме // →әрқашан әріптестерімізб̊ең ͡ гездесіп // бұл мәселені / б̊өлөк талқылаймыз↓/// ↑мысалы / быйыл б̊із мынау // сырдарійа ^уөзөнүнүң бассейіні ͡ б̊ойұнша →// төрт ^йелдің арасындағы / келісімге ͡ ғол ͡ ғойдұқ↓/// ↑^уол / қазағыстан / ^уөзб̊егістан / тәжігістан және қырғызыстан мем^ілекеттерімем ͡ бірге →/ қол͡ ғойдұқ↓/// ↑сонұң нәтійжесінде ͡ б̊із// қәзір шардара →/ сұу͡ ғоймасына // бес мійллійард тек̊ше метір // сұудұ жыйнадық↓/// ↑сосұн мына͡ гөктөмдө͡ б̊із // көк̊сарай сұуғоймасына →// сегіжжүз ^йелүу мійллійон / тек̊ше мет^ір сұудұ жыйнадық // жыл ͡ б̊асында↓// көк̊сарай сұу͡ ғоймасы // құрғақ ^йеді →// жалпы / былтырғымен салыстырғанда → біз /^уосұ ^йекі сұуғоймасына →// үшшүзғырығ ͡ мійллійон тек̊ше мет^ір сұу // артығымен жыйнап ^уотұрмұз↓/// ↑йәғ^іній сырдарійа ^уөзөнүнүң жағдайы ͡ б̊ыйыл // былтырғыға͡ ғарағанда жақ̊сы↓///	Су мәселесі біздің еліміз үшін әрқашан да өзекті мәселенің бірі болып табылады. Сондықтан бұл мәселе бойынша, біз арнайы жұмыс жүргізудеміз. Мына біздің көршілес елдермен тиісті комиссиялар жұмыс тобы құрылған. Біз, мысалы, ЕврАзЭС па, басқа екіжақты кездесуде ма, әрқашан әріптестерімізбен кездесіп, бұл мәселені бөлек талқылаймыз. Мысалы, биыл біз мынау Сырдария өзенінің бассейні бойынша, төрт елдің арасындағы келісімге қол қойдық. Ол Қазақстан, Өзбекстан, Тәжікстан және Қырғызстан мемлекеттерімен бірге қол қойдық. Соның нәтижесінде біз қазір Шардара су қоймасына бес миллиард текше метр суды жинадық. Сосын мына көктемде біз Көксарай су қоймасына 850 миллион текше метр суды жинадық. Жыл басында Көксарай су қоймасы құрғақ еді. Жалпы, былтырғымен салыстырғанда, біз осы екі су қоймасына 340 миллион текше метр су артығымен жинап отырмыз, яғни жағдай былтырғыға қарағанда жақсы.
Әлихан Смайылов	↑сонымен бірге мынау // шу және талас ^уөзендері бойынша да біз // көрші қырғызстан башшыларымен→// тиісті келісімге қол қойып // тиісті кестені қабылдадық↓/// ↑казір / біздің ^уотандық тауар ^уөндірушілер →// сол суды бекітілген кестемен // алыботыр↓/// ↑биылғы жылға қарағанда //→ казіргі жағдай жаман ^йемес↓// сонымен бірге мынау / жайық ^уөзені бойынша да // былтырғыдан салыстырғанда →// төртжүзотыз милон текше метр су / көп келіп ^уотыр→ жайық ^уөзенімен↓/// ↑біз ресей тарапымен де // тиісті келісім жұмыстарын жүргізіп //→ тиісті келісімге келдік↓/// ↑жалпы айтқанда // мынау биыл лидаційалық кезеңге байланысты →//сумен қамтамасыз ^йету жағдай →// былтырғыға қарағанда жақ̊сы↓// және бұл мәселе ^йерекше назарда↓///	↑сонұмембірге / мынау // шұу және талас ^уөзөндөрү͡ б̊ойұнша ͡ да ͡ б̊із / көршү ͡ ғырғысстам ͡ башшыларымен→// тійісті ͡ гелісімге ͡ ғол ͡ ғойұп // тійісті͡ гестені͡ ғаб̊̊ылдадық↓/// ↑қәзір / біздің ^уотандық тауар ^уөндүрүушүлөр →// сол сұудұ͡ б̊екітілгең ͡ гестемен // алып ^уотұр↓/// ↑быйылғы жылға͡ ғарағанда →// қәзіргі жағдай жаман ^йемес↓// сонұмембірге мынау / жайық ^уөзөнү͡ б̊ойұнша ͡ да // былтырғыдан салыстырғанда →// төртжш̆үзотұз мійллійон тек̊ше мет^ір сұу / көп келіп ^уотұр↓/// ↑жайық ^уөзөнүмөн↓ // біз ^іресей тарапымен ͡ де // тійісті͡ гелісім жұмұстарын жүргүзүп→// тійісті͡ гелісімге ͡ гелдік↓/// ↑жалп'айтқанда // мынау ͡ б̊ыйыл ^ілійдасійалық ͡ кезеңге ͡ б̊айланысты →// сұумөң ͡ ғамтамасыз ͡ етүу жағдайы →// былтырғыға ͡ ғарағанда жақ̊сы↓// және б̊ұл мәселе ^йерек̊ше назарда↓///	Сонымен бірге мынау Шу және Талас өзендері бойынша да біз көрші Қырғызстан басшыларымен тиісті келісімге қол қойып, тиісті кестені қабылдадық. Қазір біздің отандық тауар өндірушілер сол суды бекітілген кестемен алып отыр. Биылғы жылға қарағанда, қазір жағдай жаман емес. Сонымен бірге мынау Жайық өзені бойынша да, былтырғыдан салыстырғанда 430 миллион текше метр су көп келіп отыр. Жайық өзенімен. Біз Ресей тарапымен де тиісті келісім жұмыстарын жүргізіп, тиісті келісімге келдік. Жалпы айтқанда, мынау биыл лидациялық кезеңге байланысты сумен қамтамасыз ету жағдайы былтырғыға қарағанда жақсы және бұл мәселе ерекше назарда.
Әлихан Смайылов	↑жұмыспен қамту мәселесі // және халықтың табысын арттыру мәселесі // ^йең негізгі мәселе→// біздің алдымызда тұрған↓/// сондықтан / мемлекет басшысы тап̊сырмасы бойынша→// халықтың табысын арттыру бойынша→// арнайы жиырмабесінші жылға дейінгі бағдарлама қабылданды↓/// ↑сол бағдарлама шеңберінде //→ жиырмабесінші жылға дейін біз / ^йекімійлон адамды →// жұмыс ^уорнымен қамтуымыз керек↓/// ↑соның ішінде // төртжүз мың адамды биыл біс / сонымен бірге мемлекет тарапынан субсидійаланатын →// әлеуметтік жұмыс ^уорындарының көлемін ұлғайттық↓///	↑жұмұспең͡ ғамтұу мәселесі // және халықтың ͡ таб̊ысын ͡ арттырұу мәселесі // ^йең негізгі мәселе →// біздің алдымызда тұрған↓/// сондұқтан / мем^ілекет ͡ пашшысы тап̊сырмасы ͡ б̊ойұнша→// халықтың таб̊ысын ͡ арттырұу ͡ б̊ойұнша→// арнайы жыйырмаб̊есінші͡ жылға͡ дейіңгі͡ б̊ағдарлама ͡ ғаб̊ылданды↓/// ↑сол бағдарлама шеңберінде →// жыйырмаб̊есінші жылға ͡ дейім ͡ біз / ^йекі мійллійон адамды →/ жұмұс ^уорнұмең͡ ғамтұуұмұз ͡ герек↓/// ↑сонұң ішінде // төртш̆үз мың адамды ͡ б̊ыйыл біз / сонұмембірге мем^ілекет тарапынан сұубсыйдыйаланатын →// әлеуметтік ͡ жұмұс ͡ орұндарының / көлөмүн ͡ ұлғайттық↓///	Жұмыспен қамту мәселесі және халықтың табысын арттыру мәселесі. Ең негізгі мәселе, біздің алдымызда тұрған, сондықтан мемлекет басшысы тапсырмасы бойынша, халықтың табысын арттыру бойынша, арнайы 25-ші жылға дейінгі бағдарлама қабылданды. Сол бағдарлама шеңберінде 25-ші жылға дейін біз 2 миллион адамды жұмыс орнымен қамтуымыз керек. Соның ішінде 400 мың адамды биыл, біз сонымен бірге мемлекет тарапынан субсидияланатын әлеуметтік жұмыс орындарының көлемін ұлғайттық.
Әлихан Смайылов	↑мынау айтатын болсақ // мысалы мынау → / жастар практикасы // әлеуметтік жұмыс ^уорындары →// қоғамдық жұмыспен қамтылұу мәселері →// біс быйыл қаржыландыруын көбейтіп ^уотырмыз↓/// ↑быйыл мысалы / жүзмың тійісті / жаңағы айтылғандай →// жұмыс ^уорнына біз // қосымша жетпішжеті мійлард теңгені бөліп ^уотырмыз↓/// ↑сонымен бірге / мынау алғашқы жұмыс ^уорны деген жастарға арналған →бағдарламаны біз ұлғайтып↑// және сол бөлетін қаражатын көбейтіп↑// және ^уоның шарттарын жақ̊сартып ^уотырмыз↓///	↑мына / айтатым ͡ болсақ // мысалы мынау / →жастар пырактійкасы // әлеумөттүг ͡ жұмұс ͡ орұндары →// қоғамдығ ͡ жұмұспең͡ ғамтылұу мәселері //→біз ͡ б̊ыйыл ͡ ғаржыландырұуұң ͡ гөб̊өйтүп ^уотұрмұз↓/// ↑быйыл мысалы / жүзмың тійісті / жаңағ'айтылғандай // →жұмұс ^уорнұна͡ б̊із // қосұмша жетпішшеті мійллійард теңгені ͡ б̊өлүп ^уотұрмұз↓/// ↑сонұмембірге / мынау / алғашқ̊ы͡ жұмұс͡ орнұ деген / жастарғ'арналған →бағдарламаны / б̊із ұлғайтып↑// және сол бөлөтүң ͡ ғаражатын ͡ гөб̊өйтүп↑// және ^уонұң шарттарын жақ̊сартып ^уотұрмұз↓///	Мынау айтатын болсақ, мысалы, мынау жастар практикасы әлеуметтік жұмыс орындары, қоғамдық жұмыспен қамтылу мәселері, біз биыл қаржыландыруын көбейтіп отырмыз. Биыл, мысалы, 100 мың тиісті жаңағы айтылғандай жұмыс орнына біз қосымша 77 миллиард теңгені бөліп отырмыз. Сонымен бірге, мынау «Алғашқы жұмыс орны» деген жастарға арналған бағдарламаны біз ұлғайтып және сол бөлетін қаражатын көбейтіп және оның шарттарын жақсартып отырмыз.
Әлихан Смайылов	↑сонымен бірге тағы да бір → / ^уөте маңызды жоба // ^уол мынау →/ жамбыл ^уобылысында біс ^уонтоғызыншы жылы пилоттық жоба іске асырғанбыз→// ^уол ^уөте төмен / ^йекіжарім працентпен берілетін несійе→ауылдық жерлерде жеке кәсіпкерлерге →// үйшаруашылықтарына берілетін несійелер↓/// ^уомбір ауылдық ^уокругте жасалынды↓// жаңағы пійлоттық жоба↑/// ↓соның нәтижесінде →// атаулы / әлеуметтік көмек алатын // адамдардың саны →// ^уосы / ^уомбір ^уокругте алпысбес працентке төмендеді↓/// ↑және жұмыссыздық деңгейі // ^уотызалты працентке төмендеді →// және табыстар / халықтың табыстары жүзалпыс працентке ^уөсті↓/// ↑^уосы / пійлоттық жобаның нәтижесін /біз көрүп ^уотұрып →// казір ^уосы бағдарламаны→// ^уосы жобаны біз барлық ^уөңірде іске асырамыз деген / жоспарымыз бар→// және әрбір ^уобылысқа келесі жылы →// мысалы ^уоммилард теңгеден бөлеміз↓// сосын тиісті тәсілдер / механизмдер / іске асқаннаң гейін // біз бұл қаражатты ұлғайтамыз↓///	↑сонұмембірге / тағы ͡ да ͡ б̊ір / →^уөтө ͡ маңызды жоб̊а // ^уол ͡ мынау / →жамбыл ^уоблұсұнда ͡ б̊із ^уонтоғұзұншы жылы / пыйлоттұғ ͡ жоба / іск'асырғамбыз→// ^уол / ^уөтө ͡ төмөн / ^йекіжарым процентпем ͡ берілетін несійе→ауұлдұғ ͡ жерлерде жеке͡ гәсіпкерлерге →// үйшарұуашылықтарына͡ б̊ерілетін несійелер↓// ^уомбір ауұлдұқ ^уокрұугтө жасалынды↓// жаңағы пыйлоттығ ͡ жоб̊а↑/// сонұң нәтійжесінде →// атаулұ / әлеумөттүк көмөг ͡ алатын // адамдардың саны →// ^уосұ / ^уомбір ^уокрұугте / алпыспес процентке төмөндөдү↓/// ↑және жұмұссұздұғ ͡ деңгейі // ^уотұзалты процентке төмөндөдү →// және таб̊ыстар / халықтың таб̊ыстары жүзалпыспес процентке ^уөстү↓/// ↑^уосұ / пыйлоттығ ͡ жоб̊аның нәтійжесін / біз ͡ гөрүп ^уотұрұп →// қәзір ^уосұ ͡ б̊ағдарламаны→// ^уосұ жоб̊аны б̊із / б̊арлығ ͡ ^уөңүрде / іске ͡ асырамыз ͡ деген / жоспарымыз͡ б̊ар→// және / әрб̊ір ^уоблұсқа / келесі͡ жылы →// мысалы ^уоммійллійард теңгедем ͡ бөлөмүз↓// сосұн / тійісті тәсілдер / механійзмдер / іск'асқаннаң ͡ гейін // біз ͡ б̊ұл ͡ ғаражатт'ұлғайтамыз ↓///	Сонымен бірге, тағы да бір өте маңызды жоба, ол мынау Жамбыл облысында 2019 жылы пилоттық жоба іске асырғанбыз. Ол – өте төмен 2,5 процентпен берілетін несие. Ауылдық жерлерде жеке кәсіпкерлерге, үй шаруашылықтарына берілетін несиелер. 11 ауылдық округте жасалынды жаңағы пилоттық жоба. Соның нәтижесінде атаулы әлеуметтік көмек алатын адамдардың саны осы 11 округте 65 процентке төмендеді. Және жұмыссыздық деңгейі 36 процентке төмендеді және табыстар, халықтың табыстары, 165 процетке өсті. Осы пилоттық жобаның нәтижесін біз көріп отырып қазір осы бағдарламаны, осы жобаны біз барлық өңірде іске асырамыз деген жоспарымыз бар және әрбір облысқа келесі жылы, мысалы, 10 миллиард теңгеден бөлеміз. Сосын тиісті тәсілдер, механизмдер іске асқаннан кейін біз бұл қаражатты ұлғайтамыз.
Әлихан Смайылов	↑бұл бағыт бойынша // ^йең бастысы / жылдың басынан бері→ / ^йең төменгі ^йембекақы мөлшерлемесі // алпысмың теңгеге дейін көтерілді↓// қырықекімың бесжүз болатын алдында↓/// ↑^уол бірбүтіноннан алты милон адамға // тікелей табыстарына ^уоң әсерін берді ↓// ^йекіншіден / мемлекет басшысының тап̊сырмасы бойынша→// ^йекіміңжиырмасыншы жылдан бастап // алтыжүзмың педагогтарға / жалақыларын жиырмабес працентке көбейтіп →келе жатырмыз↓/// ↑медициналық қызметкерлерге / ^уол ^йекіжүзелу мың адам // үш жылдың ішінде жалақылары→// ^йекі ^йесе ^уөсетін болады↓///	↑бұл бағытпойұнша // ^йең ͡ бастысы / жылдың басынам͡ бері→ //^йең төмөңгү ^йеңбекақы мөлшөрлөмөсү // алпысмың теңгеге ͡ дейің ͡ гөтөрүлдү↓// қырығекі мың / бешшүз ͡ б̊олатын алдында↓/// ↑^уол бірб̊үтүноннан алты мійллійон адамға // тікелей таб̊ыстарына ^уоң әсерім ͡ берді //↓ ^йекіншіден / мем^ілекет ͡ пашшысының тап̊сырмасы ͡ б̊ойұнша→// ^йекімыңжыйырмасыншы жылдам ͡ бастап // алтыжүзмың педагогтарға / жалақыларын жыйырмаб̊ес процентке ͡ гөб̊өйтүп →кележатырмыз↓/// ↑медійсійналық ͡ қызметкерлерге / ^уол ^йекіжүзөлүу мың адам // үшшылдың ішінде жалақылары→// ^йек'есе ^уөсөтүм ͡ болады↓///	Бұл бағыт бойынша, ең бастысы, жылдың басынан бері ең төменгі еңбекақы мөлшерлемесі 60 мың теңгеге дейін көтерілді. 42 500 болатын алдында. Ол 1,6 миллион адамға тікелей табыстарына оң әсерін берді. Екіншіден, мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 2020 жылдан бастап, 600 мың педагогтарға жалақыларын 25 процентке көбейтіп келе жатырмыз. Медициналық қызметкерлерге, ол 250 мың адам, үш жылдың ішінде жалақылары екі есе өсетін болады.
Әлихан Смайылов	↑сонымен бірге басқа да / бійуджет саласында істейтін қызметкерлерге→// алтыжүзелу мың адамға // қосымша жыл сайын →// жыйырма працентке жалақылары индексаційаланып / көтеріліп ^уотұр↓// ^уол йәғіній / беш жылдың ішінде //^йекі ^йесе ^уөсет деген сөз↓/// ↑сонымен бірге / біс бірбүтін ^уоннан сегіз мың жеке кәсіпорындармен →// тійісті келісімсөздерді жүргізіп↑// ^уолар / ^уөздерінің қызметкерлеріне //^уорташа алғанда↑/ жыйырма ^уотыз працентке // жалақыларын көтереді деген шешімдеріне // қол жеткіздік↓///	↑сонұмембірге / б̊асқа ͡ да / бүуджөт čаласынд'істейтің ͡ ғызметкерлерге→// алтыжүзөлүу ͡ мың адамға // қосұмша жылсайын →// жыйырма процентке жалақылар ійндек̊сацыйаланып / көтөрүлүп ^уотұр↓// ^уол йәғ^іній / бешшылдың ішінде //^йек'есе ^уөсөдү деген сөз↓/// ↑сонұмембірге / біз б̊ірб̊үтүн ^уоннан сегізмың жеке͡ гәсіпорұндармен →//тійісті ͡ гелісімсөздөрдү жүргүзүп↑// ^уолар ^уөздөрүнүң͡ ғызметкерлеріне //^уорташ'алғанда↑/ жыйырма-отұз процентке // жалақыларың͡ гөтөрөдү ͡ деген шешімдеріне // қол жеткіздік↓///	Сонымен бірге, басқа да бюджет саласында істейтін қызметкерлерге, 650 мың адамға, қосымша жыл сайын 20 процентке жалақылары индексацияланып көтеріліп отыр. Ол, яғни, 5 жылдың ішінде екі есе өседі деген сөз. Сонымен бірге, біз 1,8 мың жеке кәсіпорындармен тиісті келісімсөздерді жүргізіп, олар өздерінің қызметкерлеріне орташа алғанда 20-30 процентке жалақыларын көтереді деген шешімдеріне қол жеткіздік.
Әлихан Смайылов	↑сонымен бірге / ^уосы жұмыстың нәтійжесінде →// жалпы халықтың табыстары // артады деп ^уойлаймыс↓/// ↑соның үстіне / жаңағы айтылғандай →// көптеген инвестиційалық жобаларды // іске асырамыс↓// барлық инвестиційалық жобалардың→ // саны үш мыңнан асады↓// бірақ соның ішінде // жетіжүзден астам ірі инвестиційалық жобалар→// сол жердегі жұмыс ^уорындары / ашылатын болса↑// халықтың табысына // оң әсерін береді деп ^уойлаймыс↓///	↑сонұмембірге / ^уосұ жұмұстұң͡ нәтійжесінде // жалпы ͡ халықтың таб̊ыстары // артады ͡ деп ^уойлаймыз↓/// ↑сонұң ͡ үстүнө / жаңағ'айтылғандай //→ көптөгөн ійнвестітčійалығ ͡ жоб̊аларды // іск'ас^ырамыз↓// барлығ ͡ ійнвестітčійалығ ͡ жоб̊алардың //сан'үш мыңнан асады↓// бірақ̊ ͡ сонұң͡ ішінде // жетіжүздөн астам ірі ійнвестітčійалық͡ жоб̊алар→// сол жердегі жұмұс ^уорұндары / ашылатым ͡ болса↑// халықтың таб̊ысына //^уоң әсерім ͡ береді деп ^уойлаймыз↓///	Сонымен бірге, осы жұмыстың нәтижесінде жалпы халықтың табыстары артады деп ойлаймыз. Соның үстіне жаңағы айтылғандай, көптеген инвестициялық жобаларды іске асырамыз. Барлық инвестициялық жобалардың саны бір үш мыңнан асады, бірақ соның ішінде 700-ден астам ірі инвестициялық жобалар, сол жердегі жұмыс орындары ашылатын болса, халықтың табысына оң әсерін береді деп ойлаймыз.
Әлихан Смайылов	↑негізін айтатын болсақ→// мемлекет жылжымайтын мүлік нарығының бағаларын / реттемейді↓// бірақ біс тиісті моныйторійнг жүргізүудеміс↓/// ↑сол нарықтың бағаларының ^уөсүуүне // не ^уөспеүуіне тікелей ықпал ^йететін →// мынаұу/ құрылыс материалдары →// мемлекет сол құрұлыс материалының бағаларының ^уөспеуүне →// тиісті шаралар қабылдау керек↓/// ↑біс // мысалы // жүжжеті инвестиційалық жобаны казір іске асырамыз↓// ^уолардың / бес жылдың ішінде // ^уолардың көлемі бір трилөн теңгеге дейін жетеді↓/// ↑сол инвестиційалық жобалар // жаңағы ^уотандық құрұлыс материалдарын / шығаруға бағытталған↓// соның нәтижесінде→ / біс ішкі нарықта импортқа тәуелді болмасақ↑// ^уөзіміздің ^уотандық құрылыс материлдарын →// керекті көлемде шығаратын болсақ↑// тұрғын үй бағаларының тұрақтануына→ // тікелей әсерін тигіземіс↓// біс / бұл бағыт бойынша →// арнайы жұмыс жүргізудеміс↓///	↑негізін айтатым ͡ болсақ→// мем^ілекет / жылжымайтын мүлүг ͡ нарығыным ͡ бағаларын / ^іреттемейді↓// бірақ ͡ піз тійісті монійторійңг жүргүзүудеміз↓/// ↑сол нарықтың бағаларының ^уөсүуүнө // не ^уөспөуүнө тікелей ықпал ^йететін →// мынау / құрұлұс матерійалдары →// мем^ілекет құрұлұс матерійалының бағаларының ^уөспөуүнө →// тійісті шаралар ғаб̊ылдау͡ герек↓/// ↑біз // мысалы // жүжжөті ͡ ійнвестітčійалығ ͡ жоб̊аны қәзір іск'асырамыз↓// ^уолардың / бешшылдың ͡ ішінде // ^уолардың͡ гөлөмү ͡ б̊ір трійллійон теңгеге ͡ дейін жетеді↓/// ↑сол ійнвестітčійалығ ͡ жоб̊алар // жаңағы ^уотандық құрұлұс матерійалдарын шығарұуға ͡ б̊ағытталған↓// сонұң нәтійжесінде →/ біз ішкі нарықты / іймпортқа тәуөлдү ͡ б̊олмасақ↑// ^уөзүмүздүң ^уотандық құрұлұс матерійалдарын →// керекті ͡ гөлөмдө шығаратым ͡ болсақ↑// тұрғұнүй ͡ б̊ағаларының тұрақтанұуұна→ // тікелей әсерін тійгіземіз // біз / бұл бағыт ͡ пойұнша // арнайы жұмұш ͡ шүргүзүудөмүз↓///	Негізін айтатын болсақ, мемлекет жылжымайтын мүлік нарығының бағаларын реттемейді, бірақ та біз тиісті мониторинг жүргізудеміз. Сол нарықтың бағаларының өсуіне не өспеуіне тікелей ықпал ететін мынау құрылыс материалдары. Мемлекет сол құрылыс материалының дарын бағаларының өспеуіне тиісті шаралар қабылдау керек. Біз, мысалы, 107 инвестициялық жобаны қазір іске асырамыз. Олардың 5 жылдың ішінде олардың көлемі 1 триллион теңгеге дейін жетеді. Сол инвестициялық жобалар жаңағы отандық құрылыс материалдарын шығаруға бағытталған, соның нәтижесінде біз ішкі нарықта импортқа тәуелді болмасақ, өзіміздің отандық құрылыс материлдарын керекті көлемде шығаратын болсақ, тұрғын үй бағаларының тұрақтануына тікелей әсерін тигіземіз, біз бұл бағыт бойынша арнайы жұмыс жүргізудеміз.
Әлихан Смайылов	↑мемлекет басшысының шешімі бойынша →// бізде / үш ^уобылыс ашылды↓// ұлытау / абай және жетісүу ^уобылыстары →// бірақ ^уолардың ұйымдастырұу жұмыстары→ // әлі де жүргізілүуде↓/// ↑^уосы ұйымдастырұу жұмыстары →// толығымен біткеннең ͡ гейін барып↑// ^уолар арнайы кешенді / әлеүуметтік экономикалық дамұу жоспарларын дайындап↑// ^уөкіметте бекітетін болады↓/// ↑әрійне/ бұл ^уоблыстар жаңадан ашылғаннан гейін→// ^уоларға ^йерекше көңіл бөліп↑// ^йерекше қосымша көмек көрсетүу герек↓// сондықтан / ^уосындай кешенді жоспарлар қабылданады↓/// ↑^уосы ^уоблыстарды құрұу шешімінің ^уөзі //^уосы / ^уоблыстарда тұратын халыққа →// әлеуметтік-экономикалық / жағдайын жақ̊сартұуға / ^уоң ықпалын беріп ^уотыр↓// ^уөкіметтің тарапынан қаржы бөлүніп↑// ^уосы ^уоблыстардағы // дамұуына қосымша ықпал берүу ͡ герек↓///	↑мем^ілекет ͡ пашшысының / шешімі͡ б̊ойұнша →// бізде / үш ^уоблұс ашылды↓// ұлұтау / аб̊ай және жетісұу ^уоблұстары →// бірақ ^уолардың ұйұмдастырұу жұмұстары→ //әлі ͡ де жүргүзүлүудө↓/// ↑^уосұ / ұйұмдастырұу жұмұстары // →толұғұмем ͡ біткеннең ͡ гейім͡ барып↑// ^уолар арнайы͡ гешенді / әлеумөттүг ͡ экономыйкалығ͡ дамұу жоспарларын дайындап // ^уөкүмөттө ͡ б̊екітетім ͡ болады↓/// ↑әрійне / бұл ^уоблұстар жаңадан ашылғаннаң ͡ гейін→// ^уоларға ^йерек̊ше͡ гөңүл͡ бөлүп↑// ^йерек̊ше ͡ ғосұмша͡ гөмөк͡ көрсөтүу ͡ герек↓// сондұқтан / ^уосұндай ͡ гешенді жоспарлар ͡ ғаб̊ылданады↓/// ↑^уосұ ^уоб^ұлұстарды ͡ ғұрұу шешімінің ^уөзү // ^уосұ / ^уоб^ұлұстарда тұратың ͡ ғалыққа →// әлеумөттүг ͡ экономыйкалығ ͡ жағдайын жақ̊сартұуға / ^уоң ықпалым ͡ беріп ^уотұр↓// ^уөкүмөттүң тарапынан / қаржы ͡ б̊өлүнүп↑// ^уосұ ^уоб^ұлұстардағы // дамұуұна / қосұмша / ықпал ͡ б̊ерүу ͡ герек↓///	Мемлекет басшысының шешімі бойынша бізде 3 облыс ашылды: Ұлытау, Абай және Жетісу облыстары, бірақ олардың ұйымдастыру жұмыстары әлі де жүргізілуде. Осы ұйымдастыру жұмыстары толығымен біткеннен кейін барып, олар арнайы кешенді әлеуметтік-экономикалық даму жоспарларын дайындап, өкіметте бекітетін болады. Әрине, бұл облыстар жаңадан ашылғаннан кейін оларға ерекше көңіл бөліп, ерекше қосымша көмек көрсету керек. Сондықтан осындай кешенді жоспарлар қабылданады. Осы облыстарды құру шешімінің өзі, осы облыстарда тұратын халыққа әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартуға оң ықпалын беріп отыр. Өкіметтің тарапынан қаржы бөлініп, осы облыстардағы дамуына қосымша ықпал беру керек.
Әлихан Смайылов	↑ійә / бұл мәселе // қазір ^йембек және халықты әлеүуметтік қорғаұу мійнійстрлігі →// арнайы зерделеп жатыр↓/// ↑тійісті қоғамдық/ ^уөкілдерімен // бірнеше кездесүу ^уөткізілді↓/// ↑бұл жерде / бір айтатын мәселе →// адамдар ^йерте шығатын болса↑// ^уонда зейнетақыныңда мөлшері сәйкесінше // төмен болады↓/// ↑сондықтан бұны / ^йескерүу ͡ герек↓// бірақ дегеммен / ^уосындай қоғамда // пікір болғаннан гейін↑// ^уоны / әрине ↓/ жан-жақты талдап↑// зерттеу қажет↓/// ↑казір арнайы / жұмыс тобы құрылып // жаңағы айтылған ^йеңбек және әлеуметтік қорғау мійнійстрлігінің шеңберінде →// бұл мәселе зерттеліп жатыр↓/// ↑соның нәтижесін / салалық мійнійстрлік →// сосын тиісті ақпарат берет деп ^уойлаймын↓///	↑ійә / бұл мәселе // қәзір ^йеңбег ͡ және / халықты ͡ әлеумөттүк ͡ қорғау мійнійстрлігі →// арнайы зерделеб̊͡ жатыр↓/// ↑тійісті͡ ғоғамдық / ^уөкүлдөрімен // бірнеше ͡ гездесүу ͡ өткүзүлді↓/// ↑бұлжерде / бір айтатын мәселе →// адамдар ^йерте шығатын ͡ болса↑// ^уонда зейнетақының ͡ да мөлшөрү сәйкесінше // төмөм͡ болады↓/// ↑сондұқтам ͡ бұнұ / ^йескерүу ͡ герек↓// бірақ / дегеммен / ^уосұндай ͡ ғоғамда // пікір ͡ б̊олғаннаң ͡ гейін↑// ^уонұ / әрійне / жан-жақты талдап↑// зерттеу ͡ ғажет↓/// ↑қәзір арнайы / жұмұс͡ тоб̊ұ ͡ ғұрұлұп // жаңағ'айтылған ^йеңбек / және / әлеумөттүк ͡ қорғау мійнійстрлігінің шеңберінде →// бұл мәселе зерттеліб̊ ͡ жатыр↓/// ↑сонұң нәтійжесін / салалығ͡ мійнійстрлік →// сосұн / тійіст'ақпарат ͡ переді деп ^уойлаймын↓///	Иә, бұл мәселе қазір Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі арнайы зерделеп жатыр. Тиісті қоғамдық өкілдерімен бірнеше кездесу өткізілді. Бұл жерде бір айтатын мәселе адамдар ерте шығатын болса, онда зейнетақының да мөлшері сәйкесінше төмен болады. Сондықтан бұны ескеру керек, бірақ дегенмен осындай қоғамда пікір болғаннан кейін оны әрине, жан-жақты талдап, зерттеу қажет. Қазір арнайы жұмыс тобы құрылып, жаңағы айтылған Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің шеңберінде бұл мәселе зерттеліп жатыр. Соның нәтижесін салалық министрлік сосын тиісті ақпарат береді деп ойлаймын.
Әлихан Смайылов	↑казір біс / электр құуатының балансын дайындадық↓// және біс көріп ^уотырмыз↓// болашағымызда сол электр құуатында // тап̊шылық ^уорын алады деп көріп ^уотырмыз↓/// ↑сондықтан / атом электр станційасын құрмай↑// біз бұл мәселені шеше алмаймыз↓/// ↑электр энергійамен толығымен экономикамызды / қамытпасақ↑// ары ͡ ғарай даму /^уөте қиын болады↓/// ↑сондықтан бұл мәселе бойынша / шешім қабылданды↓// ^уорны ^уөзүңіз айтқандай белгіленді↓// ^йенді энергетика мійнійстрлігі / тиісті технологійаларды /дүниежүзіндегі бар / ^уозық технологійаларды →/ қарастырып жатыр↓/// ↑америка құрама штаттары / француз →/ ^уоңтүстік корейа / және ^уорыстардың технологійаларын →/ казір зерделеп / қарап жатыр↓/// ↑жалпы бұл жоба // халықаралық жоба болады↓/// ↑йәғіній бірнеше мемлекеттерден →/ әртүрлі технологійалар тартылатын болады↓/// ↑сосын барып тійісті шешім қабылданады↓///	↑қәзір ͡ б̊із / элект^ір ͡ ғұуатының балансын дайындадық↓// және біз ͡ гөрүп͡ отұрмұз↓// болашағымызда сол элект^ір ͡ ғұуатында // тап̊шылығ ͡ орұн ͡ алады ͡ деп көрүп ^уотұрмұз↓/// ↑сондұқтан / атом элект^ір ͡ ^ыстансасың ͡ ғұрмай↑// біз ͡ б̊ұл мәселені шеш'алмаймыз ↓/// ↑ элект^ір энергійамен толұғұмен экономійкамызды / қамытпасақ↑// ары ͡ ғарай ͡ дамұу /^уөтө ͡ ғыйым ͡ болады↓/// ↑сондұқтам ͡ бұл мәселе ͡ б̊ойұнша / шешім ͡ ғаб̊ылданды↓// ^уорнұ ^уөзүңүз айтқандай ͡ б̊елгіленді↓// ^йенді энергетійка мійнійстрлігі / тійісті технологійаларды // дүн^үйөжүзүндөгү / б̊ар / ^уозұқ технологійаларды →/ қарастырыб̊ ͡ жатыр↓/// ↑амерійка͡ ғұрама ͡ штаттары / француз →/ ^уоңтүстүк корейа / және ^уорұстардың технологійаларын →/ қәзір зерделеп / қараб̊ ͡ жатыр↓/// ↑жалпы / б̊ұл жоб̊а // халықаралығ ͡ жоб̊а ͡ б̊олады↓/// йәғ^іній бірнеше мем^ілекеттерден →/ әртүрлү технологійалар тартылатым ͡ болады↓/// ↑сосұм ͡ барып тійісті шешім ͡ ғаб̊ылданады↓///	Қазір біз электр қуатының балансын дайындадық және біз көріп отырмыз, болашағымызда сол электр қуатының тапшылық орын алады деп көріп отырмыз. Сондықтан атом электр станциясын құрмай, біз бұл мәселені шеше алмаймыз. Электр энергиямен толығымен экономикамызды қамытпасақ, ары қарай даму өте қиын болады. Сондықтан бұл мәселе бойынша шешім қабылданды, орны өзіңіз айтқандай белгіленді. Енді Энергетика министрлігі тиісті технологияларды, дүниежүзіндегі бар озық технологияларды, қарастырып жатыр. Америка Құрама Штаттары, француз, Оңтүстік Корея және орыстардың технологияларын қазір зерделеп қарап жатыр. Жалпы, бұл жоба халықаралық жоба болады, яғни, бірнеше мемлекеттерден әртүрлі технологиялар тартылатын болады, сосын барып тиісті шешім қабылданады.
Әлихан Смайылов	↑мынау қаржылық аудійтті / алатын болсақ↑// былтыр мемлекеттік аудійтпен қамтылған→/ қаржының көлемі үш ^йесе ^уөсті↓// сонымен бірге мынау анықталған қаржылық бұзұушылықтардың көлемі →// жетпішжеті працентке төмендеді↓/// ↑йәғіній жалпы аудійттің көлемі / ұлғайғанмен→// бұзушылықтардың көлемі төмендеді деген сөз // жалпы қаржылық дисциплина жоғарылады деген сөз // мемлекеттік ^уоргандардағы↓/// ↑^уол бірінші мәселе// ^йекінші мәселе →/ жаңағы ұлттық қордан алынатын қаржы мәселесі→// ^уол расында да / үлкен маңызды мәселе↓///	↑мынау͡ ғаржылығ ͡ аудійтты / алатым ͡ болсақ↑// былтыр мем^ілекеттіг ͡ аудійтпең͡ ғамтылған→/ қаржының͡ гөлөмү / үш ^йесе ͡ өстү↓// сонұмембірге мына / анықталған қаржылық͡ пұзұушұлұқтардың ͡ гөлөмү →// жетпішшеті процентке төмөндөдү↓/// ↑йәғ^іній / жалп'аудійттің͡ гөлөмү / ұлғайғаммен↓// бұзұушұлұқтардың͡ гөлөмү төмөндөдү деген сөз // жалпы қаржылығ͡ дійсциплійна жоғарылады деген сөз // мем^ілекеттік ^уоргандарда↓/// ↑^уол бірінші мәселе / ^йекінші мәселе →// жаңағы / ұлттұқ ͡ қордан алынатың ͡ ғаржы мәселесі // ^уол ^ырасында ͡ да / үлкөн маңызды мәселе↓///	Мынау қаржылық аудитті алатын болсақ, былтыр мемлекеттік аудитпен қамтылған қаржының көлемі 3 есе өсті. Сонымен бірге, мынау анықталған қаржылық бұзушылықтардың көлемі 77 процентке төмендеді, яғни, жалпы аудиттің көлемі ұлғайғанмен, бұзушылықтардың көлемі төмендеді деген сөз. Жалпы, қаржылық дисциплина жоғарылады деген сөз мемлекеттік органдарда. Ол - бірінші мәселе. Екінші мәселе - жаңағы ұлттық қордан алынатын қаржы мәселесі. Ол, расында да, үлкен маңызды мәселе.
Әлихан Смайылов	↑біс бұл мәселені шешүу үшін →// біріншіден / кантрциклдық тәсілді заңнамаға ^йенгіздік↓// йәғіній / ұлттық қордан алынатын қаражат→// ұлттық қорға түсетін қаражаттан көп болмаұу герек↓// бір / ^йекіншіден / мемлекеттік бійуджеттің шығыстарының ^уөсуіне шектеүу қойұу // келесі / ^уол республикалық бійуджеттің жергілікті бійуджеттердің ^уөз түсімдерін // йәғіній салық түсімдерін ұлғайту↓/// ↑мысалы / биыл / республикалық бійуджеттің ^уөз түсімдері →// йәғіній ұлттық қордан алынатын қаражатты алмағанда→// қырық працентке ^уөсуде↓/// ↑^уол біріншіден / жаңағы цыйфрландырұу →// салықтық және кедендік әкімшілендірүудің сапасын → / көтерүу сыйақты жұмыстың нәтижесінде // және эканомиканың ^уөсүуіне // әрійне / байланысты↓/// ↑сондықтан / быйылғы жылға қарағанда →// келесі жылы ұлттұқ қордан тартылатын кепілдірілген трансферттердің көлемі // ^йек'есе төмендейді↓///	↑біз͡ б̊ұл мәселені ͡ шешүу͡ үшүн →// біріншіден / контрційкілдік тәсілді заңнамаға ^йеңгіздік↓// ↑йәғ^іній / ұлттұқ қордан алынатың ͡ ғаражат→// ұлттұқ қорға түсөтүң ͡ ғаражаттаң ͡ гөп͡ полмау͡ герек↓// бір / ^йекіншіден / мем^ілекеттік ͡ пійуджеттің шығыстарының ^уөсүуүнө шектеу ͡ ғойұу // келесі / ^уол / ^іреспүублійкалық͡ пійуджеттің жергілікті͡ б̊ійуджеттердің ^уөз түсүмдерін // йәғ^іній салық түсүмдерін ͡ ұлғайтұу↓/// ↑мысалы / быйыл / ^іреспүублійкалық ͡ пүуджеттің ^уөз түсүмдері →// йәғ^іній ұлттұқ қордан алынатың ͡ ғаражатты ͡ алмағанда →// қырық процентке ^уөсүудө↓/// ↑^уол біріншіден / жаңағы цыйфырландырұу →// салықтығ ͡ және͡ гедендіг ͡ әкімшілендірүудүң сапасың͡ гөтөрүу сыйақты / жұмұстұң нәтійжесінде // және / экономійканың ^уөсүуүнө // әрійне / байланысты↓/// ↑сондұқтан / быйылғы жылға͡ ғарағанда →// келесі жыл / ұлттұқ қордан тартылатын / кепілдірілген трансферттердің͡ гөлөмү //^йек'есе төмөндейді↓///	Біз бұл мәселені шешу үшін, біріншіден, контрциклдық тәсілді заңнамаға енгіздік. Яғни, ұлттық қордан алынатын қаражат ұлттық қорға түсетін қаражаттан көп болмау керек, бір. Екіншіден, мемлекеттік бюджеттің шығыстарының өсуіне шектеу қою, келесі ол республикалық бюджеттің жергілікті бюджеттердің өз түсімдерін, яғни, салық түсімдерін ұлғайту. Мысалы, биыл республикалық бюджеттің өз түсімдері, яғни, ұлттық қордан алынатын қаражатты алмағанда 40 процентке өсуде. Ол, біріншіден, жаңағы цифрландыру салықтық және кедендік әкімшілендірудің сапасын көтеру сияқты жұмыстың нәтижесінде және экономиканың өсуіне, әрине, байланысты. Сондықтан биылғы жылға қарағанда келесі жылы ұлттық қордан тартылатын кепілдірілген трансферттердің көлемі 2 есе төмендейді.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ ассалаумағалейкүм →/ ардақт'ағайын →/ бәйтеректі ͡ көрүуге шақырамыз ↓ /// ↑ не ͡қалды →/ қарай қарай қамыс қалды дейтін заман →// кімді ͡қайда бостырмады дейсіз ↓ /// ↑ қара ͡ жерді қамырша іилеп →// шаңын аспаңға ͡көтерген ↑// қара ͡қазақ қара ͡қазан ↑// сарбаланың қам' үшін ↑// қаранардың бұйдасын үш кесіп →// үш жалғап жүріп →// жан сауғалаған заман ͡болған ↓/// ↑ бұдан сырт →// азап күннің қақтарын →// қара ͡ғайыс боп кешіп ^уөтіп →// азат күннің ағтаңын →// аман есен көріп ^уотырған →// қарттарымыздан ^йестігеніміз ͡д' аз ^йемес ↓ ///	↑ ассалаумағалейкүм →// ардақт' ағайын →// бәйтеректі ͡гөрүугө шақырамыз ↑// не ͡ғалды →//қарай-ғарай ͡ғамыс қалды // дейтін заман →// кімді ͡ғайда ͡б̊остұрмады дейсіз ↓/// ↑ қара жерді ͡ғамырш' ійлеп →// шаңын аспаңға ͡гөтөргөн →// қара ͡ғазақ қара ͡ғазан →// сарб̊аланың ͡ғам' үшүн →// қаранардың бұйдасын үш кесіп →// үшшалғаб̊ жүрүп →// жан сауғалаған замам ͡болған ↓/// ↑ бұдан сырт →// азап күннүң ͡ғақтарын →// қара ͡ғайыс ͡поп кешіп ^уөтүп →// азат күннүң ағтаңын →// аман-есең ͡гөрүп ^уотұрған →// қарттарымыздан ^йестігеніміз д' аз ^йемес ↓ ///	Ассалаумағалейкүм, ардақты ағайын, «Бәйтеректі» көруге шақырамыз. "Не қалды, қарай-қарай қамыс қалды" дейтін заман кімді қайда бостырмады дейсіз. Қара жерді қамырша илеп, шаңын аспанға көтерген қара қазақ қара қазан, сары баланың қамы үшін қара нардың бұйдасын үш кесіп, үш жалғап жүріп жан сауғалаған заман болған. Бұдан сырт азап күннің қақтарын қара қайыс боп кешіп өтіп, азат күннің ақ таңын аман-есен көріп отырған қарттарымыздан естігеніміз де аз емес.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ қысқасы / табанымен тауысқан ↑// тарійхт' айтып тауысудың өзі ↑// мұң әрі ауыр↓ /// ↑ ақыйқатт'аңсап көшкен ↑// халықтың табанының ізі ↑// жанарының жасы ↑// тамбаған жер жоқ ↓ /// ↑ сол ͡көштің соңын ↑// ала баркөлден ауған ^йелдің арасында ↑// ашамайға мініп ↑// беш жасында бетпағдаланы басып ↑// шійнхай →/ шійзаң басқан әнійп^й әже ↑// быйыл сексен сегіз жаста ↓/// ↑ көргені көп қартпен ↑// тілшілеріміз →/ сұқбатта болып қайтқан ^йеді ↑// назарларыңыз ^йекранымызда болсын ↓ ///	↑ қысқасы / таб̊анымен тауұсқан →// тарыйхт' айтып ͡тауұсұудұң ^уөзү →// мұң әр' ауұр ↓ /// ↑ ақыйқатт' аңсап көшкөн →// халықтың таб̊анының ізі →// жанарының жасы →// тамбаған жер ͡жоқ ↓/// ↑ сол ͡гөштүң соңұн →// ала ͡б̊аркөлдөн ауған ^йелдің арасында →// ашамайға мініп →// бешшасында ͡б̊етпақдаланы ͡б̊асып →// шыйнқай →// шыйзаң басқан әнійп' әже →// быйыл сек̊сен сегіжжаста ↓ /// ↓ көргөнү ͡гөп қартпен →// тілшілеріміз →//сұқпатта ͡б̊олұп қайтқан ^йеді →// назарларыңыз ^йекранымызда ͡б̊олсұн ↓///	Қысқасы, табанымен тауысқан тарихты айтып тауысудың өзі мұң әрі ауыр. Ақиқатты аңсап көшкен халықтың табанының ізі, жанарының жасы тамбаған жер жоқ. Сол көштің соңын ала Баркөлден ауған елдің арасында ашамайға мініп, 5 жасында Бетпақдаланы басып, Шинхай, Шизаң басқан Әнипа әже биыл 88 жаста. Көргені көп қартпен тілшілеріміз сұқбатта болып қайтқан еді, назарларыңыз экранымызда болсын.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ әнійпа қабылбайқызы →/ мың тоғыз жүз жыйырма сегізінші жылы ↑// баркөлдің ^уоңтүстігіндегі →/ жасаң деген жерде ↑// дүнійеге ͡келген ↓/// ↑ балалығы бойынан→/ әл' арыла қоймаған тұста ↑// үрке ͡көшкен ^йелмен бірге ↑// ашамайға мінгесіп ↑// сійнхай ^уөңіріне барады ↓/// ↑ әскерій мійлійтарійстер →/бійлік алып ↑// ^йел шаңырағы шайқалып ↑// іргесі сөгілген сол заманда ↑//әнійпа әжей →/ небәрі тоғыз жасында ↑// әке шешеден бірдей айрылып ↑// шійеттей →/ бір жарым жастағы ↑// бау^ұрұмен ͡қалады ↓/// ↑ қара нардың бұйдасын ↑// жау кескен үркін қорқын заманда ↑// тірі ͡ғалып ↑// тірлік ^йетудің ^уөзі ↑// мұң болған ^йеді ↓///	↑ әнійпа ͡ғаб̊ылб̊айқызы →// мың тоғұжжүж ͡жыйырма сегізінші жылы →// баркөлдүң ^уоңтүстүгүндегі →//жасаң деген жерде →// дүнүйөгө ͡гелген ↑// балалығы ͡б̊ойұнан→// әл' ар^ыла ͡ғоймаған тұста →// үркө ͡гөшкөн ^йелмем ͡бірге →// ашамайға міңгесіп →// сыйнқай ^уөңүрүне ͡б̊арады ↓/// ↑ әскерій мыйллыйтарыйстер →/ бійліг ͡алып →//^йел шаң ^ырағы шәйқалып →//іргесі сөгүлгөн сол заманда →// әнійп' әжей →// неб̊әрі тоғұжжасында →// әке-шешедем бірдей ай^ырылып →// шійеттей →// бір жарым жастағы →//бау^ұрұмең ͡ғалады ↓ /// ↑ қаранардың бұйдасын ↑// жау ͡гескен үркүң-ғорқұн заманда →// тірі ͡ғалып →// тірлік ^йетүудүң ^уөзү →// мұң болған ^йеді ↓ ///	Әнипа Қабылбайқызы 1928 жылы Баркөлдің оңтүстігіндегі Жасаң деген жерде дүниеге келген. Балалығы бойынан әлі арыла қоймаған тұста үрке көшкен елмен бірге ашамайға міңгесіп, Синхай өңіріне барады. Әскери миллитаристер билік алып, ел шаңырағы шайқалып, іргесі сөгілген сол заманда Әнипа әжей небәрі 9 жасында әке-шешеден бірдей айрылып, шиеттей бір жарым жастағы бауырымен қалады. Қара нардың бұйдасын жау кескен үркін-қорқын заманда тірі қалып, тірлік етудің өзі мұң болған еді.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ бір дүңген →/ бала қылып алдым ͡деп ↑// алып жүрді ↑// бір жерге апарып қойады ↑// ^йеңбек істетеді ↑// ^йеңбек істейміз ↑// күні кешке шейін ↑// сол әлгі →/ мына тың төгемін ↑// тың теремін ↑// ^йегістіктің →/ әлгі шөбін тереміз ↓ /// ↑ сонда →/ баурымды тастап кетсем ↑// жаудың балары байағы ↑// сабақ бар ↑// бауырым кешке келсем ↑// талықсып әрең қалады ↑// біттей ^йенді ↑// сонда →/ бір жарымда түсті ͡ма ↑// ^йекіге келді ͡ма ↑// келмеді ͡ма ↑// білмеймін ^йенді ↓ ///	↑ бір дүңгөн →// бала ͡ғылыб̊ ͡алдым деп →// алыб̊ жүрдү →// бір жерг' апарып ͡қойады →// ^йеңбег ͡істетеді →//^йеңбег ͡істейміз →//күнү ͡гешкешейін →// сол әлгі →// мына тың төгөмүн →//тың теремін →// ^йегістіктің →// әлгі шөб̊үн тереміз ↓ /// ↑ сонда →// бауұрұмдұ тастап кетčем →// жаудұң балары ͡б̊айағы →// саб̊ақ ͡пар →// бауұрұм ͡гешке ͡гелсем →// талық̊сыб̊ ͡әрең ͡ғалады →// біттей ^йенді →// сонда →// бір жарымда түстү ͡ме →// ^йекіге ͡гелді ͡ме →// келмеді ͡ме →// білмеймін ^йенді ↓ ///	Бір дүңген бала қылып алдым деп алып жүрді, бір жерге апарып қояды, еңбек істетеді, еңбек істейміз, күні кешке шейін сол әлгі мына тың төгемін, тың теремін, егістіктің, әлгі, шөбін тереміз. Сонда бауырымды тастап кетсем, жаудың балалары баяғы, сабақ бар, бауырым кешке келсем талықсып әрең қалады, біттей енді, сонда бір жарымда түсті ма, екіге келді ма, келмеді ма білмеймін енді.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ сақсыры қанға толып жүрсе ͡де ↑// салтын салқындатпаған ↑// ^йелге ^йеміренбей қайтесіз ↑ /// ↑ басына қатер төнген ↑// қыйын күндерде ͡де ↑// бас кіимін далаға тастамай ↑// қадырлеген әже →/ ^йел іргесі тынышталған тұста ↑// байырғ' үлгідегі ↑// ^уөзі көріп-білген ↑// бас кіиімдерді тігіп ↑// шәй-тұзын айырған көрінеді ↓ /// ↑ төрт көне ͡деп ↑// ұлттұқ құндылықтарды ↑// құрдымға жібере жаздаған ↑// мәдениет зор төңкерісі дейтін ↑// алапат дауыл толастаған тұста ↑// ^іреформа дабылы қағылып ↑// әр ұлт халқы ↑// түрлі жаңалықтарға ↑// күуә бола ͡бастады ↑/// ↑ ^йеліміздің шетелдермен болған ↑// мәденіиет және сауда-саттық қатнастарының ↑// нығайа түсүуіне ілесіп ↑// арысы гималай асып ↑// анатолійаға дейін жеткен қазақ ^ұрұулары ↑// ^уөз ^уотанына қайрылып ↑// тұуыстарын іздеп ↑// барыс-келіс ^уорнатады ↓ ///	↑ сақ̊сыры қаңға толұб̊ жүрсө ͡де →// салтын салқындатпаған →// ^йелге ^йемрембей ͡ғайтесіз ↓ /// ↑ басына ͡ғатер төңгөн →// қыйың ͡гүндөрдө ͡де →// баскійімін далаға тастамай →// қадырлеген әже →// ^йел іргесі тынышталған тұста ↑// байырғ' үлгүдөгү →// ^уөзү көрүп-пілген →// баскійімдерді тігіп →// шәй-тұзұн айырғаң ͡гөрүнөді ↓/// ↑ төрт көнө деп →// ұлттұқ құндұлұқтарды →// құрдұмға жіб̊ере жаздаған →//мәденійет зор төңкөрүсү ͡дейтін →// алапат дауұл толастаған тұста →// ^іреформа даб̊ылы қағ^ылып →// әр ұлт ͡қалқы →// түрлү жаңалықтарға →// күуә ͡б̊ола ͡б̊астады ↓/// ↑ ^йеліміздің шетелдермем ͡болған →//мәденійет →// және сауда-саттық қат^ынастарының →// нығайа түсүуүн' ілесіп →// арысы ͡гыймалай асып →// анатолұйаға дейін жеткең ͡ғазақ ұрұулары →// ^уөз ^уотанына ͡ғай^ырылып →// тұуұстарын іздеп →// барыс-келіс ^уорнатады ↓ ///	Сақсыры қанға толып жүрсе де салтын салқындатпаған елге еміренбей қайтесіз. Басына қатер төнген қиын күндерде де бас киімін далаға тастамай қадірлеген әже ел іргесі тынышталған тұста, байырғы үлгідегі өзі көріп-білген бас киімдерді тігіп, шай-тұзын айырған көрінеді. Төрт көне деп ұлттық құндылықтарды құрдымға жібере жаздаған мәдениет зор төңкерісі дейтін алапат дауыл толастаған тұста реформа дабылы қағылып, әр ұлт халқы түрлі жаңалықтарға куә бола бастады. Еліміздің шетелдермен болған мәдениет және сауда-саттық қатынастарының нығая түсуіне ілесіп, арысы Гималай асып, Анатолияға дейін жеткен қазақ рулары өз Отанына қайырылып, туыстарын іздеп, барыс-келіс орнатады.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ ^уосы тұст'әнійпа ↑// түркійа ^йелінен әкеліңген ↑// үлгісі жаңа →/ тігісі көркем тақыйалардан →/ шабыт алып ↑// ^уөз қолөнерін ұштай түседі↓/// ↑ әнійпаның шебер қолынан шыққан ↑// дәстүрі мен замана тоғысқан көрінісі ↑// көз жауын алар тақыйалар ↑// алыс-жуықтағы жұрттың назарын' ілінеді ↓ /// ↑ бұрынғы дәстүрлі шаруашылықтан // базар шаруашылығына қадам ͡ғойған ↑// жұртпен бірге сап ↑// қолдан тігілген бөгенайы ↑// бөлек тақыйалармен көже-қатығын айрып ↑// тұрмысын ͡қамдайды ↓/// ↑ сонымен ғоса →/ халқымыздың кійім-гешек мәденійетінің ↑// бір бұтағын гүлдентіп ↑// ұлттұқ ^уөнерімізді сақтап қалұуға ↑// бір кісілік үлесін ͡қосады ↓ ///	↑ ^уосұ тұст' әнійпа →// түркүйә ^йелінен әкеліңген →// үлгүсү жаңа →// тігісі ͡гөркөм тақыйалардан →// шаб̊ыт алыб →//^уөз ͡ ғолөнөрүн ұштай түсөдү →// әнійпаның шеб̊ер ͡ғолұнан шыққан →// дәстүрү мен замана тоғұсқаң ͡гөрүнүсі →// көжжауұн алар тақыйалар →// алыш-шұуұқтағы жұрттұң назарын' ілінеді ↓ /// ↑ бұрұңғұ дәстүрлү шарұуашылықтан →// базар шарұуашылығына ͡ғадам қойған →// жұртпем ͡ бірге сап →// қолдан тігілгем ͡бөгөнайы →// бөлөк тақыйалармең ͡ гөжө-қатығын ай^ырып →// тұрмұсұң ͡ ғамдайды ↑ /// ↑ сонұмеңғоса →// халқымыздың ͡гійім-͡гешег мәденійетінің →// бір ͡б̊ұтағың ͡гүлдөнтүп →// ұлттұқ ^уөнөрүмізді сақтап ͡қалұуға →// бір ͡гісіліг үлөсүң ͡ғосады ↓ ///	Осы тұста Әнипа Түркия елінен әкелінген үлгісі жаңа, тігісі көркем тақиялардан шабыт алып, өз қолөнерін ұштай түседі. Әнипаның шебер қолынан шыққан дәстүрі мен замана тоғысқан көрінісі көз жауын алар тақиялар алыс-жуықтағы жұрттың назарына ілінеді. Бұрынғы дәстүрлі шаруашылықтан базар шаруашылығына қадам қойған жұртпен бірге сап қолдан тігілген бөгенайы бөлек тақиялармен көже-қатығын айырып, тұрмысын қамдайды. Сонымен қоса халқымыздың киім-кешек мәдениетінің бір бұтағын гүлдентіп, ұлттық өнерімізді сақтап қалуға бір кісілік үлесін қосады.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ кійіз байпақ ↓/// ↑ ана қонышын қыйулайды →// мәшійнеге тартады ↓/// ↑ біздің тақыйан' алады ↑// көшеде тақыйа қалың дейді →// кім ͡біледі →// ^уоны көргеніміз ͡жоқ →// ^уосы үйдің тіккені деп →// сатад'екен ↓/// ↑ бізге үкімет баға берген →// қолөнер қыйын →// мынаны жүз ійуан'ға сатыңдар ͡деп →// біз бастағанда →// ^уотыз-қырыққа сатқамбыз →// ^уол болмайды →// жүз ійуан' деп сатыңдар деп →// жүз ійуан'ға сатқамбыз →// күні бүгін →// жүз ійуан' деп сатамыз ↓ /// ↑ ^йенді ^уоған →// әзір шама ͡гетті →// көз көрмейді ↓ ///	↑ кійіз ͡б̊айпақ ↓ /// ↑ ана ͡ғонұшұң ͡ғыйұулайды →// мәшійнеге тартады ↓ /// ↑ біздің тақыйан' алады →// көшөдө тақыйа ͡ғалың ͡дейді ↑// кім ͡ біледі →// ^уонұ ͡гөргөнүміжжоқ →// ^уос' үйдүң тіккені ͡деп →//сатады ^йекен ↓ /// ↑ бізг' үкүмөт баға ͡б̊ерген →// қолөнөр ͡ғыйын →// мынаны жүз ійуан'ға сатыңдар деп ↑//біз ͡б̊астағанда →// ^уотұз-ғырыққа сатқамбыз →// ^уол ͡болмайды →// жүз ійуан' деп̊ сатыңдар деп →// жүз ійуан'ға сатқамбыз →// күнү ͡б̊үгүн →// жүз ійуан' деп̊ ͡сатамыз ↓ /// ↑ ^йенді ^уоған →// әзір шама ͡гетті →// көз ͡гөрмөйдү ↓ ///	Киіз байпақ. Ана қонышын қиюлайды, мәшинеге тартады. Біздің тақияны алады, көшеде тақия қалың дейді, кім біледі, оны көргеніміз жоқ, осы үйдің тіккені деп сатады екен. Бізге үкімет баға берген, қолөнер қиын, мынаны 100 юаньға сатыңдар деп, біз бастағанда 30-40-қа сатқанбыз, ол болмайды, 100 юань деп сатыңдар деп 100 юаньға сатқанбыз, күні бүгін 100 юань деп сатамыз. Енді оған әзір шама кетті, көз көрмейді.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ кесте тіккен→/ ^уол сондай кійімдер ͡ғой ↑// соған сәнді салып ↑// соныменен тіктік ↑// мен тіктім ^йенді ↓ /// ↑ баларға көрсетіп ↑// бійтіп-бійтіп тігіңдер ͡деп ↑// ^йең айағы ^йелу жеті ↑// ^йең үлкені сол ↑// алпысүш-алпыс төртке шығып барады ↓/// ↑ сырұуын ^уөзім сырыйтұғым ↑// ^йенді көзім көрмейді ↑// кестесін әлгі келін тігеді ↓/// ↑ келін ^йекеуміз →/ бірімізге біріміз сүйеніп ↑// қарғам →/ ^уөстіп үйрендік ^йенді ↓ ///	↑ кесте тіккен→/^уол сондай ͡гійімдерғой →// соған сәнді салып ↑ // сонұменен тіктік →// мен тіктім ^йенді ↓ /// ↑ баларға ͡гөрсөтүп ↑// бійтіп-пійтіп тігіңдер ͡деп →// ^йең айағы ^йелүу жеті →// ^йең үлкөнү сол →// алпысүш-алпыс ͡төрткө шығып ͡парады ↓ /// ↑ сырұуұн ^уөзүм сырыйтұғұм →// ^йенді ͡гөзүм ͡гөрмөйдү →// кестесін әлгі ͡гелін тігеді ↓/// ↑ келін ^йекеумүз →// бірімізге ͡б̊іріміс сүйөнүп →// қарғам →//^уөстүб̊ ͡үйрөндүк ^йенді ↓///	Кесте тіккен ол сондай киімдер ғой... соған сәнді салып, соныменен тіктік, мен тіктім енді. Балаларға көрсетіп битіп-битіп тігіңдер деп, ең аяғы 57, ең үлкені сол 63-64-ке шығып барады. Сыруын өзім сыритұғым, енді көзім көрмейді, кестесін әлгі келін тігеді. Келін екеуміз бірімізге-біріміз сүйеніп, қарғам, өстіп үйрендік енді.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ халқымыз баскійімді →/ ^йерекше қастерлеген тіпті ↑// кінәлы болған адамдар ↑// кінәсын мойнын' алғанда ↑// бас ійгенін ↑// жүгінгенін білдіріп ↑// баскійімін жерге ͡қойған ↓ /// ↑ ал құуанғанда ↑// алақайлап →/ баскійімін аспанғ' атұу ͡да ↑// халқымызда→/ айрықша шаттанұудың белгісі санаған ↓/// ↑ әдетте →/ баскійімді →/ қашанда бійікке ілген ↑// немесе сақтаған ↓/// ↑ тақыйа →/ қазаққалқының ұлттық ^йерекшелігі ↑// көрнекті →/ негізгі баскійімінің бірі ↓///	↑ халқымыз ͡б̊аскійімді →// ^йерек̊ше қастерлеген тіпті →// кінәлі ͡б̊олған адамдар →// кінәсін мойнұн' алғанда ↑// бас ійгенін ↑// жүгүңгөнім ͡білдіріп →// баскійімін жерге ͡ғойған ↓/// ↑ ал ͡ғұуаңғанда →// алақайлап →// баскійімін аспаңғ' атұу ͡да →// халқымызда →// ай^ырықша шаттанұудұң белгісі санаған ↓/// ↑ әдетте → // баскійімді → // қашанда ͡б̊ійікк' ілген →// немесе сақтаған ↓ /// ↑ тақыйа →//қазаққалқының ұлттұқ ^йерек̊шелігі →// көрнөктү →// негізгі ͡б̊аскійімінің бірі ↓ ///	Халқымыз бас киімді ерекше қастерлеген тіпті, кінәлі болған адамдар кінәсін мойнына алғанда, бас игенін, жүгінгенін білдіріп, бас киімін жерге қойған. Ал қуанғанда, алақайлап бас киімін аспанға ату да халқымызда айрықша шаттанудың белгісі санаған. Әдетте, бас киімді қашанда биікке ілген немесе сақтаған. Тақия - қазақ халқының ұлттық ерекшелігі көрнекті, негізгі бас киімінің бірі.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ әдетте →/ сырылған кійізден қабырға жасалып ↑// төбе салынады ↑// әр' әртүрлі →/ жұмсақ кездемелермен тысталады ↑// төбесіне / қабырғасына және жійегіне ↑// әдемі→/ ұлттық ^уойу-өрнектер түсіріліп ↑// алтын →/ күміс және басқалай реңді ↑// зер жіптермен әдіптеледі ↑// тақыйа тігудің →/ ысылған шебері әнійпа әжей ↑// төл тәжрибесі негізінде ↑//тақыйа тігу жәйында тоқталып ↑// былай деді ↓ ///	↑ әдетте →// сырылғаң ͡гійіздең ͡ғаб̊ырға жасалып →// төб̊ө салынады →// әр' әртүрлү →// жұмсақ кездемелермен тысталады →// төб̊өсүне →// қаб̊ырғасына және жійегіне →// әдемі →// ұлттұқ ^уойұу ^уөрнөктөр түсүрүліп →// алтын →// күмүш ͡шәне ͡б̊асқалай ^іреңді →// зер жіптермен әдіптеледі ↓ /// ↑ тақыйа тігүудүң →// ысылған шеб̊ер' әнійпа әжей →// төл тәжірійб̊есі негізінде →// тақыйа тігүу жәйында тоқталып →// былай ͡ деді ↓ ///	Әдетте сырылған киізден қабырға жасалып, төбе салынады әрі әртүрлі жұмсақ кездемелермен тысталады, төбесіне, қабырғасына және жиегіне әдемі ұлттық ою-өрнектер түсіріліп, алтын, күміс және басқалай реңді зер жіптермен әдіптеледі. Тақия тігудің ысылған шебері Әнипа әжей төл тәжірибесі негізінде тақия тігу жайында тоқталып былай деді.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ ^уөрнегін →/ ағаштан ^уөстіп ^уойғызып ͡ап ↑// сосын →/ әлгі сызу сызатұғын бір бойау бар ^йекеңғой ↑// соған малып алып ↑// мынаны мөр құсап ↑// басып басып барып ↑// содансоң тігіп ↓/// ↑^йенді →/ әрбір түрі бар болатұғын ↑// ^уоны балалар →/ сыпырмай мынау жақсы ^йекен ͡деп ↑// ^уосыны тіктіғой ↑// ^йенді →/ бір екі түрі бар болатұғын ↓/// ↑ ^йенді ^уоны кепеш қып тіккеннен кейін ↑// ^уол бір терақы болмаса →/ тағы болмайды ↑// бос не ͡біреу қаттылау ↑//былбырық болады ↓///	↑ ^уөрнөгүн → // ағаштан ^уөстүп ^уойғұзұб̊ ͡ап →// сосұн →// әлгі сызұу сызатұғұм ͡бір ͡б̊ойау ͡б̊ар ^йекеңғой →// соған малыб̊ ͡алып →// мынаны мөр ͡ғұсап →// басып-пасып ͡парып →// содан ͡соң тігіп ↑ /// ↑ ^йенді →// әрб̊ір түрү ͡б̊ар ͡б̊олатұғұн →// ^уонұ ͡б̊алалар →// сыпырмай мынау жақ̊сы ^йекен ͡деп →// ^уосұнұ тіктіғой →// ^йенді →// бір-^йекі түрү ͡б̊ар ͡б̊олатұғұн ↑ /// ↑ ^йенді ^уонұ ͡гепеш ͡қып тіккеннеңгейін →// ^уол бір терақы ͡б̊олмаса →// тағы ͡б̊олмайды →// бос не ͡б̊іреу ͡ғаттылау →// былб̊ырық ͡полады ↓ ///	Өрнегін ағаштан өстіп ойғызып ап, сосын әлгі сызу сызатұғын бір бояу бар екен ғой, соған малып алып, мынаны мөр құсап басып-басып барып содан соң тігіп. Енді әрбір түрі бар болатұғын, оны балалар сыпырмай мынау жақсы екен деп осыны тікті ғой, енді бір-екі түрі бар болатұғын. Енді оны кепеш қып тіккеннен кейін ол бір терақы болмаса тағы болмайды, бос не біреу қаттылау, былбырық болады.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ соны салып ↑// ^уоның сыртынан қатырма сап ↑// ^уоның сыртынан бір кійімге ↑// астар қылатұғын андай мындай шүберек ↑// таз' ыңғай ↑// ^уөйткені ^йер адамдар кійеді ^йемес ͡пе басына ↑// сөйтіп барып →/мынау бес қабат бұл ↑// ^уөйткені арасында →/ былбырық қатырма бар ↑// басқалай ͡да шүберек бар ↑// сол таза жұуғанменен ↑// мынау неше жылға кетеді ^уөзі ↑// ^уөмірлік боп ↓ /// ↑ сосын мына ^йекеуі →/ кең түседі ͡де ↑// мына төбе жағы тар түседі ↓ /// ↑ мынау болады ^йенді ↑// ^уөте быжырық боп кетсе ͡де ↑// болмайдығой ↓ /// ↑ мынаның ^йенд' ана ↑// алдымен→/ керегесін тігіп аламыз ↑// бұны ͡гөктеп ↑// бұл ͡да сол пішкен нәрсе ↑// не ͡төбесі үлкен ↑// не ͡керегесі үлкен ͡болса ↑// келмей ͡ғалады біріне бірі ↑// сондықтан бұныдағы аңдып ^уотырып тікпесе ↓ ///	↑ сонұ салып →// ^уонұң сыртынаң ͡ғатырма сап →// ^уонұң сыртынам ͡бір ͡гійімге →// астар ͡ғылатұғұн андай-мындай шүб̊өрөк →// таз' ыңғай →// ^уөйткөнү ^йер адамдар ͡гійеді ^йемес ͡пе ͡б̊асына →// сөйтүп парып →// мынау ͡б̊ес қаб̊ат ͡пұл →// ^уөйткөн' арасында →// былб̊ырық қатырма ͡б̊ар →// басқалай ͡да шүб̊өрөк ͡пар →// сол таза жұуғамменен →// мынау неше жылға ͡гетеді ^уөзү →// ^уөмүрлүк ͡поп ↓/// ↑ сосұн мына ^йекеуү →// кең түсөдү ͡де →// мына төб̊ө жағы тар түсөдү ↓/// ↑ мынау ͡б̊олады ^йенді ↑/// ^уөтө ͡б̊ыжырық ͡поп кетčе ͡де ↑// болмайдығой ↓/// ↑ мынаның ^йенд' ана →// алдымен →// керегесін тігіб̊ ͡аламыз →// бұнұ ͡гөктөп →// бұл ͡да ͡сол пішкен нәрсе →// не төб̊өс' үлкөн →// не ͡герегес' үлкөм ͡болса →// келмей ͡ғалады ͡б̊іріне ͡б̊ірі →// сондұқтам ͡бұнұдағ' аңдып ^уотұрұп тікпесе ↓ ///	Соны салып оның сыртынан қатырма сап, оның сыртынан бір киімге астар қылатұғын андай-мындай шүберек, таза ыңғай, өйткені ер адамдар киеді емес пе басына, сөйтіп барып мынау бес қабат бұл, өйткені арасында былбырық қатырма бар, басқалай да шүберек бар, сол таза жуғанменен мынау неше жылға кетеді өзі өмірлік боп. Сосын мына екеуі кең түседі де, мына төбе жағы тар түседі. Мынау болады енді, өте быжырық боп кетсе де болмайды ғой. Мынаның енді ана, алдымен, керегесін тігіп аламыз, бұны көктеп, бұл да сол пішкен нәрсе, не төбесі үлкен, не керегесі үлкен болса келмей қалады біріне бірі, сондықтан бұныдағы аңдып отырып тікпесе.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ мынау баскійімді ↑//қазақтар күтеді ↑// кейбіреу →/ ырымдап бермей қойады кісі сұраса ↑// кейбіреу ұрлап әкетеді ↑// әйтеуүр ырымдап ↓ /// ↑ таза күтпесе →/ мына баскійімді →/ болмайды қазақтар ↑// таза күтеді ↑// таза жерге ͡қойұп ↑// сақтап кійеді ↑// мыналар ^йенді →/ сақтаған кепештерғой ↑// тымақ болсын ↑// бәрі сол →/ баскійімді ^йерекше күтеді қазақ ↓///	↑ мынау ͡б̊аскійімді →// қазақтар ͡гүтөдү →// кейб̊іреу →// ырымдап ͡пермей ғойады ͡гісі сұраса →// кейб̊іреу ұрлап әкетеді →// әйтеуүр ырымдап ↓/// ↑ таза ͡гүтпөсө →// мына ͡б̊аскійімді →// болмайды ͡ғазақтар →// таза ͡гүтөдү →// таза жерге ͡ғойұп →// сақтап кійеді →// мыналар ^йенді →// сақтағаң ͡гепештерғой →// тымақ ͡полсұн →// бәрі сол →// баскійімді ^йерек̊ше ͡гүтөдү ͡ғазақ ↓ ///	Мынау бас киімді қазақтар күтеді, кейбіреу ырымдап бермей қояды кісі сұраса, кейбіреу ұрлап әкетеді, әйтеуір ырымдап. Таза күтпесе мына бас киімді болмайды қазақтар, таза күтеді, таза жерге қойып, сақтап киеді, мыналар енді сақтаған кепештер ғой, тымақ болсын, бәрі сол бас киімді ерекше күтеді қазақ.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ бүгіндері заман жаңа ↑// ^йел жаңа ↑//көптеген мәденійеттер тоғысқан ↑// ^уөркенійеттер ^уөріле ͡геліп ↑// ^уөркештеңген бұл дәуірде ↑// қазақы тақыйа →/ қазақ жұртшылығының ^уөмірі мен тұрмыс-тіршілігінен ↑// ^йешқандай бөлінбейтін ^йеншісіне айналды ↓/// ↑ ^уосының нәтійжесінде →/ ұлттық кійім-гешектеріміз ↑// дәстүр мен замана ^уортасына ылайық ↑// базардан ^уөз үлесін тапты ↑// базардағы көжжауын алатын →/ үлгісі жаңа ↑// слогы тың →/ кійім-гешектерімізді ͡көргенімізде ↑// алтынның сынығы ↑// асылдың қыйығы ↑// көненің көзі болған ↑// дәстүрлі ͡кійім-гешек мәденійетімізді жалғастырып ↑// бүгіңге жеткізген қарыйаларымызды ардақтаймыз ↓///	↑ бүгүндөрі заман жаңа →// ^йел жаңа →// көптөгөн мәденійеттер тоғұсқан →// ^уөркөнүйеттер ^уөрүлө ͡геліп →// ^уөркөштөңгем ͡бұл дәуүрдө →// қазақы тақыйа →// қазақ ͡жұртш̆ұлұғының ^уөмүрү мен тұрмұс-тіршілігінен →//^йешқ̊андай бөлүмбөйтін ^йеншісін' айналды ↓/// ↑ ^уосұнұң нәтійжесінде →// ұлттұқ кійім-͡гешектеріміз →// дәстүр мен замана ^уортасына ^ылайық →// базардан ^уөз үлөсүн тапты →//базардағы ͡гөжжауұн алатын →// үлгүсү жаңа →// слогұ тың →// кійім-͡гешектерімізді ͡гөргөнүмізде →// алтынның сынығы →// асылдың ͡ғыйығы →//көнөнүң ͡гөзү ͡б̊олған →// дәстүрлү ͡гійім-͡гешек мәденійетімізді жалғастырып →// бүгүңгө жеткізгең ͡ғарыйаларымызд' ардақтаймыз ↓ ///	Бүгіндері заман жаңа, ел жаңа, көптеген мәдениеттер тоғысқан, өркениеттер өріле келіп өркештенген бұл дәуірде қазақы тақия қазақ жұртшылығының өмірі мен тұрмыс-тіршілігінен ешқандай бөлінбейтін еншісіне айналды. Осының нәтижесінде ұлттық киім-кешектеріміз дәстүр мен замана ортасына лайық базардан өз үлесін тапты, базардағы көз жауын алатын үлгісі жаңа, слогы тың киім-кешектерімізді көргенімізде, алтынның сынығы, асылдың қиығы, көненің көзі болған дәстүрлі киім-кешек мәдениетімізді жалғастырып бүгінге жеткізген қарияларымызды ардақтаймыз.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ біз→/ ^уосы тоқсаныншы жылдардан бастап ↑// ^уосы қазақтың қолөнері ↑// тақыйа және басқа кійім кешектерді жасай бастағанбыз ↑// ^йенді ^ыол ^ууақытта жасағаң ͡гезде ↑// біз қолменен зер жіп салып ↑// тақыйаны жасайтұғымбыз ↑ ///↓ ^йенді→/әзір меруерт шегетін болдық ↑// ^уол ͡кісілердің жасағанындай ↑// әзір біз ͡де жасадық ↑// ^уоған ͡да ͡гейін келе ↑// ^уоның түрін мына заманның ↑// ^уоның дамұуына байланысты мұны ^уөзгертіп ↑// мәшинемен ͡де ͡тіктік ↑// қолмен ͡де тіктік ↓///	↑ біз→/^уосұ тоқ̊саныншы жылдардам ͡бастап ↓ /// ^уосұ ͡ғазақтың ͡ғолөнөрү ↓// тақыйа және ͡б̊асқа ͡гійім-͡гешектерді жасай бастағамбыз ↓/// ↑ ^йенді ^уол ^ұуақытта жасағаң ͡гезде ↑// біз ͡ғолменен зер жіп̊ салып ↑// тақыйаны жасайтұғұмбұз ↓/// ↑ ^йенді → / әзір мерүуөрт ͡ш̆егетім ͡болдұқ ↑// ^уол ͡гісілердің жасағанындай ↑// әзір ͡б̊із ͡де жасадық ↑// ^уоған ͡да ͡гейің ͡геле ↑// ^уонұң түрүн мына заманның ↑// ^уонұң дамұуұна ͡б̊айланысты мұнұ ^уөзгөртүп ↑// мәшійнемен ͡де тіктік ↑// қолмен ͡де тіктік ↓ ///	Біз осы 90-шы жылдардан бастап осы қазақтың қолөнері тақия және басқа киім-кешектерді жасай бастағанбыз. Енді ол уақытта жасаған кезде біз қолменен зер жіп салып тақияны жасайтұғынбыз. Енді әзір меруерт шегетін болдық, ол кісілердің жасағанындай әзір біз де жасадық, оған да кейін келе оның түрін мына заманның, оның дамуына байланысты мұны өзгертіп, мәшинемен де тіктік, қолмен де тіктік.
Әнипа Қабылбайқызы	↑ қолмен тіккен түріміз мынау ↑// бұл мерүуерт шегілген ↑// ^йенді ^уодан кейін бұны ↑// қолайсыз болады ͡деп ↑// сол ^уөзімше→/мынандай бір бүктелетін ↑// мына тақыйаны →/ жобалап жасадым ↑// міне →/ ^уосындай қорапқа сала ͡салады /↑//әнійпа апай →/ ^йенді ^уосы баркөл ауданы көлемінде ↑// әзірге сексен сегізге келсе ͡де ↑// бұл ͡гісі ^уосы ͡қолынан ↑// ^уосы ійне-жібін тастамай ↑// әлі істеп келе ͡жатыр ↑// мықты ͡деп ͡білеміз ↑// ^йенді ^уол ͡кісіні ↑// ^йенді сол апаларымызға ↑// мол денсаулық тілейміз ↓///	↑ қолмен тіккен түрүмүз мынау →// бұл мерүуөрт ͡ш̆егілген ↑//^йенді ^уодаң ͡ гейім ͡бұнұ →// қолайсыз ͡б̊олады ͡деп →// сол ^уөзүмшө →// мынандай бір ͡б̊үктөлөтін →// мына тақыйаны →// жоб̊алаб̊ ͡жасадым →// міне →// ^уосұндай ͡ғорапқа сала ͡салады ↓ /// ↑ әнійп' апай →// ^йенді ^уосұ ͡б̊аркөл ауданы